Naar een effectieve communicatie en samenwerking op ... · Naar een effectieve communicatie en...

21 maart 2002

PMZBP1/BvB/me

Naar een effectieve communicatie en

samenwerking op milieugebied in de

productketen Chemie, Verf, Metalektro

Eindrapportage

Aan dit project is in het kader van het Besluit milieusubsidies, regeling milieugerichte technologie een subsidie verleend uit het programma PMZ 1999 dat gefinancierd wordt door het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Novem beheert dit programma.

i

Naar een effectieve communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen Chemie, Verf, Metalektro

Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Inhoudsopgave

Samenvatting 1

Summary 5

1 Inleiding 9

2 Conclusies en aanbevelingen 112.1 Algemene conclusies en aanbevelingen 112.2 Conclusies en aanbevelingen per subdoelstelling 16

3 Resultaten van drie ketenpilots 253.1 Pilot “Milieugericht inkopen” bij DAF Trucks 253.2 De ontwikkeling van ketenmanagement vanuit milieu

economisch perspectief 333.2.1 Inleiding 333.2.2 Resultaten 343.2.3 Conclusies 403.3 Pilot bij de branches VNCI, VVVF en FME-CWM 43

4 Resultaten van het vooronderzoek 474.1 Vergelijking PMZ-benadering per branche 474.2 De productketens 514.2.1 Productketen: Transportmiddelen 514.2.2 Productketen: Stalen bedrijfsmeubelen 564.2.3 Productketen: Raambekledingsproducten 584.2.4 Productketen: Fietsen 614.3 Resultaten van de interviews met experts 644.4 Resultaten literatuuronderzoek 69

Bijlagen 71

A Vragenlijst ketenproject VNCI, VVVF en FME-CWM 73

B Overzicht geïnterviewden 77

C Groeimodel FME-CWM 79

D Groeimodel VVVF 83

1


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Samenvatting

Doelstelling

De brancheorganisaties VNCI, VVVF en FME-CWM1 hebben gezamenlijk een project uitgevoerd met als belangrijkste doelstelling het afstemmen en verbeteren van de communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen Chemie - Verf - Metalektro en het afstemmen van de PMZ-aanpak die zij hun leden bieden.

Achtergrond

De milieubelasting van productieprocessen is in de afgelopen jaren per saldo afgenomen. Om verdergaande milieuverbeteringen te bereiken, is aandacht nodig voor de producten en de keten waarin ze tot stand zijn gekomen. De overheid heeft in nauwe samenwerking met bedrijfsleven hiervoor het instrument productgerichte milieuzorg (PMZ) ontwikkeld.

Alledrie de brancheorganisaties stimuleren de invoering van productgerichte milieuzorg (PMZ) bij hun achterban. In de praktijk blijkt extra aandacht nodig te zijn voor de communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen, een belangrijk onderdeel van PMZ.

Het project is uitgevoerd in samenwerking met diverse bedrijven uit de betrokken branches. Een speciaal woord van dank gaat uit naar DAF Trucks en Hunter Douglas voor hun bereidheid te participeren in een ketenpilot. KPMG Milieu heeft het project begeleid in opdracht van de brancheorganisaties. De resultaten van het project zijn vastgelegd in deze rapportage.

Belangrijkste conclusies

In alle onderzochte productketens vindt communicatie en samenwerking plaats op milieugebied tussen twee schakels (bedrijven) uit de keten. Bedrijven uit de onderzochte ketens zien op dit moment weinig meerwaarde in communicatie/samenwerking tussen méér dan twee schakels uit de keten. Tussen twee schakels is geen sprake van structurele of systematische communicatie/samenwerking en het is niet duidelijk of het gehele ketenperspectief (in dit verband betekent dit inzicht in de milieubelasting van de gehele keten) wordt meegenomen.

Concurrentiële en commerciële belangen blijken belemmerend te werken. De branches kunnen deze tekortkomingen wegnemen door systematisch geaggregeerde informatie (over productgroepen) via de branches uit te wisselen en ter beschikking te stellen aan bedrijven uit die branches. Het is daarom aan te bevelen PMZ of

1 VNCI = Vereniging van de Nederlandse Chemische industrie, VVVF = Vereniging van Verf- en

Drukinktfabrikanten; FME-CWM = Vereniging van ondernemingen in de metaal-, kunststof-,

elektronica en elektrotechnische industrie en aanverwante sectoren

2

kpmgNaar een effectieve communicatie en samenwerking op

milieugebied in de productketen Chemie, Verf, Metalektro

Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

communicatie/samenwerking op milieugebied in te brengen op reeds bestaand dan wel op te zetten overleg tussen de branches. Tegelijkertijd moet in verband met de afstemming over deze onderwerpen in een branche een regulier overleg worden ontwikkeld.

De door VVVF ontwikkelde drager voor informatie (KOF-formulier) wordt positief gewaardeerd door de betrokken bedrijven en kan op punten nog worden verbeterd.

De mate waarin branches geconfronteerd worden c.q. omgaan met vragen over veiligheid, gezondheid en milieu van hun producten verschilt sterk tussen, maar ook binnen branches. Duidelijk is dat de noodzaak voor FME-CWM bedrijven om zich actief te oriënteren op deze vraagstukken, veel minder is dan bij VNCI- en VVVF-bedrijven. Gezien de nationale en Europese ontwikkelingen op het stoffen- en productenbeleid bestaat de verwachting dat de aandacht voor product(ketens) en daarvan afgeleid de belangstelling voor instrumenten zoals PMZ toe zal nemen.

Alledrie de branches werken binnen de context van hun branche aan de (verdere) ontwikkeling en invoering van PMZ. Op dit moment wordt er geen/weinig toegevoegde waarde gezien in het verder en/of meer in detail afstemmen van de PMZ-aanpak van de VNCI, VVVF en FME-CWM. De branches dienen het accent te leggen op het expliciteren van de meerwaarde van PMZ en het in een breder perspectief plaatsen en verder ontwikkelen en invoeren van PMZ binnen hun branche.

Het expliciteren van de meerwaarde is van belang omdat het verder structureren van de communicatie en samenwerking in de productketen alleen tot stand komt als er sprake is van een duidelijk te behalen milieuvoordeel in combinatie met een duidelijke markt- of bedrijfseconomische rationale en/of door het bedrijfsleven gedragen regelgeving op het gebied van producten van de kant van de (Europese en/of nationale) overheid. Uit onder meer dit project blijkt dat bedrijven de meerwaarde van PMZ nog onvoldoende onderkennen. De branches hebben een duidelijke taak in het expliciteren van de meerwaarde van PMZ voor hun achterban. Dit kan bijvoorbeeld door het bieden van gerichte informatie en het communiceren van de succesverhalen.

Bedrijven, maar ook andere actoren, zoals (lagere) overheden en de milieubeweging, hebben moeite met de vertaling van abstracte concepten en beleidsinstrumenten naar de praktijk. In relatie tot PMZ worden vaak genoemd ecodesign, milieugerichte productontwikkeling, EZP (Energiezuinige Productontwikkeling), groen inkopen, Eco-Efficiency, duurzaam ondernemen, triple P-concept (People, Planet, Profit), BMP-3 en MJA-2. De concrete invulling van deze concepten, beleidsinstrumenten en programma’s verschilt sterk per branche en bedrijf. Sterker nog, niet alle concepten zijn voor elk bedrijf relevant.

Er is bij bedrijven behoefte om ogenschijnlijk op zichzelf staande concepten zoals PMZ, in een groter geheel te kunnen zien en inzicht te krijgen in de samenhang der dingen. Het is daarom aan te bevelen PMZ, per branche in een breder perspectief te plaatsen. Dit kan bijvoorbeeld door de branche te segmenteren en per segment de

3


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

meest geschikte en aansprekende concepten/instrumenten, waaronder PMZ, in samenhang aan te geven en te beschrijven. Om de gedachten te bepalen is een eerste aanzet voor de FME-CWM en de VVVF ontwikkeld.

Inkoop en Logistiek, Marketing/Verkoop en Productontwikkeling vormen belangrijke aangrijpingspunten bij de invoering van PMZ. Het blijkt dat de belangstelling voor en het kennisniveau op milieugebied over het algemeen laag ligt bij deze disciplines. Het verdient daarom de aanbeveling om deze disciplines gericht voor te lichten en te benaderen. Voorgesteld wordt om op korte termijn een cursus op het gebied van “Milieugericht inkopen” te ontwikkelen. Als basis voor de cursus kunnen de ervaringen en de in het kader van de DAF Trucks pilot ontwikkelde Inkooptool milieu dienen.

Het bedrijfsleven heeft, mede naar aanleiding van het SOMS-project, afspraken gemaakt met de overheid over de uitvoering van het (vernieuwde) stoffenbeleid. Belangrijk onderdeel daarvan zijn het verankeren van ketenverantwoordelijkheid en optimaliseren van de communicatie. Primair heeft de communicatie betrekking op de gevaren en risico’s van het gebruik van stoffen (risicobenadering). Het is aanbevelenswaardig om bij de communicatie en de te ontwikkelen infrastructuur ook in te gaan op of de link te leggen met de PMZ-aanpak in de branche. Dat wil zeggen niet alleen de risicobenadering volgen, maar ook de kansen en mogelijkheden voor verbetering adresseren.

4



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

5


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Summary

Objective

The sector organisations VNCI, VVVF and FME-CWM have jointly implemented a project with the main objective of coordinating and improving the communication and cooperation with respect to the environment in the Chemicals – Paint –Metals/Electronics product chain and coordinating the product-oriented environmental management approach that they offer to their members.

Background

In recent years, the environmental burden caused by production processes has fallen on balance. To achieve more far-reaching environmental improvements, attention needs to be focused on the products and the chain used to create them. In close cooperation with the business community, the government has developed an instrument known as product-oriented environmental management, PMZ (also known as Product Stewardship, PS).

All three sector organisations encourage the implementation of PMZ for all their members. In practice, however, extra attention seems to be needed for communication and cooperation on environmental issues in the product chain, which is an important component of PMZ.

The project was implemented in cooperation with various companies from the sectors involved. We would like to offer special thanks to DAF Trucks and Hunter Douglas for their willingness to participate in a chain pilot project. KPMG Environmental Consulting was commissioned by the sector organisations to supervise the project. The results of the project are set out in this report.

Main conclusions

In all the product chains surveyed, communication and cooperation on environmental issues take place between two links (companies) in the chain. At that point in time, companies from the chains studied see little added value in communication/cooperation between more than two links in the chain. No structural or systematic communication/cooperation takes place between two links in the chain. Furthermore, it is not clear whether the entire chain perspective (in this context, this relates to insight into the environmental burden caused by the entire chain) is included.

Competitive and commercial interests seem to have a restrictive effect. The sectors can remove these shortcomings by systematically exchanging aggregated information (on product groups) via the sectors, and by making this information available to other companies in these sectors. It is therefore recommended that PMZ or communication/cooperation on environmental issues be added to new or existing

6



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

consultations between the sectors. At the same time, regular consultations need to be set up in connection with the coordination of these subjects in a sector.

The companies involved view the information carrier developed by VVVF (the KOF form) to be positive. This form can be improved further on a number of points.

The extent to which sectors are confronted with and deal with questions about safety, health and the environment with respect to their projects varies considerably between, and also within, sectors. It is clear that the need for FME-CWM companies to be actively involved in these issues is far less than for VNCI and VVVF companies. In view of national and European developments on the policy on substances and products, it is expected that the attention will increase for products and product chains and also for related instruments such as PMZ.

All three sectors are working on the further development and implementation of PMZ in the context of their sector. At present, there is no or little added value seen in the further and/or more detailed coordination of the PMZ approach of VNCI, VVVF and FME-CWM. The sectors should emphasize the added value of PMZ more explicitly, place it in a broader perspective, and further develop and implement PMZ within their sector.

Explicitly setting out the added value is important because the further structuring of the communication and cooperation in the product chain will only by realised if it is clear that an environmental advantage can be achieved, in combination with a clear market or commercial rationale, and/or European and/or national government legislation supported by the business community in the field of products.

This and other projects have shown that companies do not yet sufficiently recognize the added value offered by PMZ. The sectors have a clear task before them in making the added value of PMZ explicit for their members. This can be accomplished, for example, by offering focused information and communicating the success stories.

Companies as well as other parties, such as various levels of government and the environmental movement, have difficulty in translating abstract concepts and policy tools into practical solutions. In relation to PMZ, the following examples are often named: EcoDesign, energy-efficient product development, green purchasing, Eco-Efficiency, sustainable business practice, the triple P-concept (People, Planet, Profit), BMP-3 and MJA-2. How these concepts, policy tools and programmes are specifically put into practice varies considerably by sector and company. Furthermore, not all concepts are relevant to all companies.

Companies need to see apparently independent concepts like PMZ as part of a larger whole and gain insight into how everything fits together. It is therefore recommended that PMZ be placed in a broader perspective for each sector. This can be realised by dividing a sector into segments, and then, for each segment, indicating and describing

7


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

the relationships between the most suitable and appealing concepts/tools, including PMZ. To test this idea, a first initiative has been developed for FME-CWM and VVVF.

Purchasing and Logistics, Marketing/Sales and Product Development offer major opportunities for the implementation of PMZ. In general, interest for and the level of knowledge about environmental issues seems to be quite low for these disciplines. It is therefore a good idea that these disciplines be informed and approached in a focused manner. Developing a course on ‘Green Purchasing’ in the short term is recommended. The course can be based on the experiences from and the Purchasing Tool developed in the context of the DAF Trucks pilot project.

Partly in response to the SOMS project, the business community has made agreements with the government about the new/existing policy on substances. An important component of this involves the embedding of chain responsibility and optimisingcommunication. The communication primarily relates to dangers and risks of the use of substances (risk approach). For the communication and the future infrastructure, it is recommended to also consider and/or create a link with the PMZ approach in the sector. This means, in addition to following the risk approach, addressing the opportunities for improvement.

8



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

9


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

1 InleidingIn opdracht van VNCI, VVVF en FME-CWM heeft KPMG Milieu het project “Naar een effectieve communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen chemie, verf, metalektro” begeleid. Alle drie de brancheorganisaties stimuleren de invoering van productgerichte milieuzorg (PMZ) bij hun achterban. In de praktijk bleek extra aandacht nodig te zijn voor communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen. Dit was de reden om gezamenlijk een project te starten met als centrale doelstelling:

Het afstemmen van de pmz-aanpak die de FME-CWM, VVVF en VNCI aan hun leden aanbieden en het afstemmen en verbeteren van de communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen.

Leeswijzer

Dit rapport beschrijft de resultaten van het project. De conclusies en aanbevelingen (hoofdstuk 2) zijn gebaseerd op de resultaten van de drie ketenpilots (fase 2) en het vooronderzoek (fase 1). Hoofdstuk 3 beschrijft de resultaten van de drie ketenpilots (fase 2), uitgevoerd bij DAF Trucks, Hunter Douglas en de branches VNCI, VVVF en de FME-CWM. In hoofdstuk 4 zijn de resultaten van het vooronderzoek (fase 1) opgenomen.

10



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

11


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

2 Conclusies en aanbevelingenDit hoofdstuk beschrijft de conclusies en aanbevelingen van het project aan de hand van de doelstellingen van het project. In paragraaf 2.1 zijn de algemene conclusies en aanbevelingen opgenomen. Paragraaf 2.2 gaat in op de conclusies en aanbevelingen per subdoelstelling.

2.1 Algemene conclusies en aanbevelingenDe algemene conclusies en aanbevelingen zijn gebaseerd op de resultaten van het vooronderzoek (zie hoofdstuk 4) en de ketenpilots (zie hoofdstuk 3) en dienen tegen de achtergrond van de centrale doelstelling van het project te worden gezien, die als volgt luidt:

Het afstemmen van de pmz-aanpak van FME-CWM, VVVF en VNCI en het afstemmen en verbeteren van de communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen chemie, verf, metalektro

1. Verbeter de communicatie/samenwerking op milieugebied in de keten, door aanvullende communicatie via de branches (de U-bocht).

In alle onderzochte productketens wordt gecommuniceerd en samengewerkt op milieugebied tussen twee schakels (bedrijven) uit de keten. Dit treedt op als deze communicatie/samenwerking meerwaarde heeft voor de "schakels" in de keten, bijvoorbeeld als er een directe noodzaak of aanleiding bestaat. Bedrijven uit de onderzochte ketens zien op dit moment weinig meerwaarde incommunicatie/samenwerking tussen méér dan twee schakels uit de keten. Een dergelijk ketenoverleg vindt in de praktijk dan ook nauwelijks plaats.

Door onderzoek op andere thema's dan milieu (Supply Chain Management) is inzicht verkregen dat centrale sturing van productketens een utopie is, en dat de optimalisatie van de keten via optimalisatie tussen twee schakels moet plaatsvinden (overigens wel vanuit ketenperspectief). Voor het thema milieu in de onderzochte productketens kunnen we dit inzicht delen.

De reeds bestaande communicatie/samenwerking tussen schakels uit de keten schiet op twee punten tekort:

� er is geen sprake van structurele of systematische communicatie/samenwerking, maar meer ad hoc.

� door concurrentiële en commerciële belangen zijn er belemmeringen in de communicatie

Daarnaast is op dit moment niet duidelijk of bij alle communicatie en samenwerking tussen schakels het inzicht in de milieubelasting van de gehele keten (het ketenperspectief) wordt meegenomen. De branches kunnen deze tekortkomingen

12



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

wegnemen door systematisch geaggregeerde informatie over productgroepen via de branches uit te wisselen en ter beschikking te stellen aan bedrijven uit die branches. Een door de VVVF ontwikkelde drager voor deze informatie, het KOF-formulier, wordt door de bedrijven positief gewaardeerd en kan op onderdelen nog verder verbeterd worden.

In de branchepilot is onderscheid gemaakt tussen enerzijds verantwoordingskennis en anderzijds toepassingskennis. Deze twee verschillende soorten kennis wordt én tussen de branches uitgewisseld én tussen de bedrijven onderling. In de branchepilot is daarom door de bedrijven gepleit voor een goede afstemming tussen het brancheniveau en het bedrijvenniveau.

Het is daarom aan te bevelen PMZ of communicatie/samenwerking op milieugebied in te brengen op reeds bestaand regulier overleg tussen de branches. Daar waar dit overleg nog niet voldoende bestaat dient het te worden opgezet. Tegelijkertijd moet in verband met de afstemming over deze onderwerpen in een branche (tussen brancheniveau en bedrijvenniveau) ook een regulier overleg worden ontwikkeld.

� FME-CWM: Het ontwikkelen van de netwerk/klankbord groep van FME-CWM bedrijven door de FME-CWM, dat de FME-CWM in staat stelt een faciliterende rol richting VVVF te kunnen spelen. Zorg voor reguliere communicatie via deze netwerk-/klankbord-groep van eigen bedrijven. Zet reguliere communicatie op met VVVF over bijvoorbeeld sectorale aanpak en verder ontwikkelen van het KOF formulier.

� VVVF: Afstemmen sectoren/KOF formulier met FME-CWM. Ontwikkel het KOF formulier verder en ontwikkel eventueel een variant voor communicatie richting de VNCI. Stem verantwoordingskennis en toepassingskennis af met VVVF bedrijven.

� VNCI: Breng PMZ of communicatie/samenwerking op milieugebied in op reeds bestaand regulier overleg met VVVF. Verbeter de communicatie met de branche en bedrijven van de VVVF verder door bijvoorbeeld een variant van het KOF formulier.

Voor de communicatie tussen de FME-CWM en de VVVF lijkt het KOF-formulier in principe geschikt. Het KOF-formulier kan verder worden verbeterd door een meer gerichte aanpak (sectoraal), en door toevoeging van concrete maatregelen (the do's and the don’t-s). Voor de communicatie tussen de VNCI en de VVVF kan het wenselijk zijn hier een variant op te ontwikkelen.

In de hier onderzochte branches van VNCI, VVVF en FME-CWM bedrijven kan de VVVF een aparte rol vervullen. Daar zij in een informatie-uitwisseling met de VNCI betrokken zal worden, en in een uitwisseling met de FME-CWM heeft de VVVF het meeste zicht op het gehele ketenperspectief. Informatie of vragen die vanuit de FME-

13


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

CWM bij VVVF bekend worden en die relevant zijn voor de VNCI, kunnen door de VVVF in het overleg met VNCI worden ingebracht.

De informatie die tussen de branches uitgewisseld gaat worden, kan eventueel ook worden gebruikt voor communicatie naar buiten de keten (externe stakeholders), maar deze wens bleek in de branchepilot (nog) niet sterk aanwezig bij de bedrijven in de branches.

2. Leg accent op branchespecifieke ontwikkeling en invoering van PMZ

Dat er een relatie bestaat tussen het milieu, producten en de keten waarin ze worden voortgebracht, roept anno 2001 weinig discussie meer op. Het soort van relatie verschilt sterk tussen, maar ook binnen branches. Hetzelfde geldt voor de wijze waarop de bedrijven omgaan met het vraagstuk.

VNCI- en VVVF-bedrijven worden bij voortduring geconfronteerd met vragen over veiligheid, gezondheid en milieu van hun producten. Ten aanzien van het instrument PMZ bevinden zij zich veelal in de bewustwordings- en oriëntatiefase. Dit kan enerzijds betekenen dat men zich beraadt op wijzigingen in beleid en bedrijfsvoering, anderzijds dat men zich realiseert dat er reeds de nodige activiteiten op dit vlak plaats vinden. Product Stewardship en Coatings Care bieden bedrijven een referentiekader en helpt ze op weg. De noodzaak voor FME-CWM bedrijven om aan PMZ te doen is vooralsnog duidelijk minder groot. Het onderwerp staat in veel gevallen nog niet op de agenda en een PMZ-systeem is voor de meeste bedrijven nog een brug te ver2. De verwachting bestaat dat de aandacht voor product(ketens) en daarvan afgeleid de belangstelling voor instrumenten zoals PMZ toe zal nemen. Dit met het oog op het nationale en Europese stoffen- en productenbeleid. Van belang zijn het (vernieuwde) stoffenbeleid (SOMS), de ontwikkeling van nieuw productenbeleid (zie o.a EU-Groenboek Geïntegreerd Productenbeleid), de derde generatie Bedrijfsmilieuplannen en de Meerjarenafspraken II met de verbredingsthema’s.

De overheid is voornemens de mogelijkheden en ruimte voor samenwerking in de keten voor bedrijven te vergroten, door de barrières hiervoor weg te nemen. Zo wil men een experimenteerartikel in de Wm opnemen voor inrichtingsoverstijgende arrangementen (voor concerns, productketen en bedrijfsterreinen) en werkt men aan systemen voor CO2- en NOx-handel tussen bedrijven.

VNCI, VVVF en FME-CWM werken alledrie binnen de context van hun branche aan de (verdere) ontwikkeling en invoering van PMZ. Bij de VNCI en de VVVF betreft het vooral uitvoeren en implementeren van PMZ. Bij de FME-CWM ligt het accent op de ontwikkeling van PMZ. De PMZ-aanpak die de drie branches hun leden aanreiken

2 Uit een evaluatie van 55 PMZ-subsidieprojecten en onderzoek in het MKB blijkt dat bij een grote

groep bedrijven uit de doelgroep, PMZ in zijn huidige vorm onvoldoende kan worden ingevoerd. In

2000 heeft VNO-NCW een procesaanpak PMZ laten ontwikkelen. Daarin wordt geadviseerd om de

procesaanpak per sector uit te werken en deze eventueel te combineren met andere milieu(issues).

14



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

is vergelijkbaar en omvat een (procesmatig) stappenplan met bijbehorende hulpinstrumenten. De verschillende PMZ-methodieken dienen in de praktijk (verder) ontwikkeld en vooral ook beproefd te worden. De beleidsmedewerkers van de branches wisselen, onder andere via het onderhavige project, regelmatig hun ervaringen uit.

Op grond van de bovenstaande analyse, zien wij in dit stadium geen/weinig toegevoegde waarde in het verder en/of meer in detail afstemmen van de PMZ-aanpak van de VNCI, VVVF en FME-CWM. De branches dienen ons inziens het accent te leggen op het expliciteren van de meerwaarde van PMZ en het in een breder perspectief plaatsen en verder ontwikkelen en invoeren van PMZ binnen hun branche.

3. Expliciteer meerwaarde productgerichte milieuzorg

Productgerichte milieuzorg en daarmee het verder structureren van de communicatie en samenwerking in de productketen zal alleen tot stand komen als er sprake is van een duidelijk te behalen milieuvoordeel in combinatie met:

� een duidelijke markt- of bedrijfseconomische rationale en/of:

� door het bedrijfsleven gedragen regelgeving op het gebied van producten van de kant van de (Europese en/of nationale) overheid.

Alleen dan zullen bedrijven bereid zijn de contacten met leveranciers en afnemers op milieugebied te intensiveren. Uit onder meer dit project blijkt dat bedrijven de meerwaarde van PMZ nog onvoldoende onderkennen. Dit komt waarschijnlijk doordat deze waarde er (nog) onvoldoende is of omdat de meerwaarde latent aanwezig is en bedrijven hem nog niet zien. De branches hebben ons inziens een duidelijke taak in het expliciteren van de meerwaarde van PMZ voor hun achterban. Dit kan bijvoorbeeld door het bieden van gerichte informatie en het communiceren van de succesverhalen.

De VNCI bedrijven hebben binnen Product Stewardship de meerwaarde bekeken. De VVVF gaat de Coatings Care systematiek collectief invoeren, met het oog op de meerwaarde voor de reputatie van de branche als geheel. Voor de FME-CWM is een toetsingsinstrument voor de FME-CWM bedrijven aan te bevelen.

4. Plaats PMZ in een breder perspectief, ontwikkel een PMZ-groeimodel per branche

Bedrijven, maar ook andere actoren, zoals (lagere) overheden en de milieubeweging, hebben moeite met de vertaling van abstracte concepten en beleidsinstrumenten naar de praktijk. In relatie tot PMZ worden vaak genoemd ecodesign, milieugerichte productontwikkeling, EZP (Energiezuinige Productontwikkeling), groen inkopen, Eco-Efficiency, duurzaam ondernemen, triple P-concept (People, Planet, Profit) BMP-3 en MJA-2. De concrete invulling van deze concepten, beleidsinstrumenten en programma's verschilt sterk per branche en bedrijf. Sterker nog, niet alle concepten

15


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

zijn voor elk bedrijf relevant. Een bedrijf dat niet de specificaties voor haar product opstelt kan weinig met Ecodesign.

Er is bij bedrijven behoefte om ogenschijnlijk op zichzelf staande concepten zoals PMZ, in een groter geheel te kunnen zien en inzicht te krijgen in de samenhang der dingen.

Het is daarom aan te bevelen PMZ per branche in een breder perspectief te plaatsen. Dit kan bijvoorbeeld door de branche te segmenteren en per segment de meest geschikte en aansprekende concepten/instrumenten, waaronder PMZ, in samenhang aan te geven en te beschrijven. Om de gedachten te bepalen is een eerste aanzet voor de FME-CWM en de VVVF ontwikkeld (zie bijlagen). De VNCI heeft een dergelijk groeimodel reeds ontwikkeld.

Bedrijven krijgen met behulp van het groeimodel inzicht in hun positie. Op basis van dit inzicht kan een bedrijf de bestaande (PMZ-)activiteiten in perspectief plaatsen, vaststellen welke concepten/instrumenten het meest geschikt voor hem zijn en mogelijke vervolgstappen bepalen.

De branche kan met behulp van het groeimodel haar leden gericht informeren, haar adviesproducten3 en ondersteuning duidelijk(er) positioneren en waar nodig uitbreiden. Verder is het groeimodel bruikbaar in de communicatie met belanghebbenden (waaronder VROM), voor het bepalen van branchedoelstellingen en voor het meten van de voortgang binnen de branche.

5. Ontwikkel een cursus op het gebied van “Milieugericht inkopen”

Bedrijven werken op een aantal gebieden reeds intensief samen in de keten. Contacten vinden met name plaats tussen Inkoop en Logistiek (o.a. Supply Chain Management), Marketing/Verkoop en Productontwikkeling (Co-development/engineering). Uit het vooronderzoek en de ketenpilots blijkt dat deze disciplines ook belangrijke aangrijpingspunten vormen bij de invoering van PMZ. Een andere constatering is dat de belangstelling voor en het kennisniveau op milieugebied over het algemeen laag ligt bij deze disciplines. Het verdient daarom de aanbeveling om deze disciplines gericht voor te lichten en te benaderen. Voorbeelden van zo’n gerichte benadering zijn de VNCI-workshop “Invoering Product Stewardship voor marketeers” en de recentelijk door FME-CWM gestarte cursus Ecodesign.

Om de bewustwording en het kennisniveau bij inkoop en marketing/verkoop te stimuleren en daarmee de belangstelling voor PMZ te stimuleren, is het aanbevelenswaardig om op korte termijn een cursus op het gebied van “Milieugericht inkopen” te ontwikkelen. Het zou ons inziens een goede zaak zijn als de branches deze

3 VNCI: managementsysteem voor de invoering van Product Stewardship; brochure en workshops PS,

leaflets en overdrukken. VVVF: Handreiking/modules en workshop Coating Care, KOF-formulieren;

FME-CWM: Handreiking PMZ, cursus Ecodesign.

16



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

cursus gezamenlijk zouden opzetten in samenwerking met enkele koplopers uit de branche. Dit benadrukt de samenwerking in de productketen, biedt koplopers de kans om zich te profileren en zal de belangstelling voor en het realiteitsgehalte van de cursus in positieve zin beïnvloeden. De cursus dient zoveel mogelijk gericht te zijn op de specifieke situatie in de branches (zie ook punt 2 en 3). Als basis voor de cursus kunnen de ervaringen en de in het kader van de DAF Trucks pilot ontwikkelde ‘inkooptool milieu’ dienen.

6. Betrek PMZ bij de uitvoering van het (vernieuwde) stoffenbeleid

Het bedrijfsleven heeft, mede naar aanleiding van het SOMS-project4, afspraken gemaakt met de overheid over de uitvoering van het (vernieuwde) stoffenbeleid5. Belangrijk onderdeel daarvan zijn het verankeren van ketenverantwoordelijkheid en optimaliseren van de communicatie. Het bedrijfsleven zal een nader te bepalen infrastructuur opzetten om deze communicatie te faciliteren. Primair heeft de communicatie betrekking op de gevaren en risico’s van het gebruik van stoffen (risicobenadering). Het is aanbevelenswaardig bij de communicatie en de te ontwikkelen infrastructuur ook in te gaan op c.q. de link te leggen met de PMZ-aanpak in de branche. Dat wil zeggen niet alleen de risicobenadering volgen, maar ook naar de kansen en mogelijkheden voor verbetering adresseren. Een goed voorbeeld daarvan is het KOF-formulier van de VVVF dat beide zaken combineert en waarin zowel voor de VNCI als de FME-CWM bedrijven relevante informatie kan worden opgenomen.

2.2 Conclusies en aanbevelingen per subdoelstellingIn deze paragraaf gaan we in op de conclusies en aanbevelingen van de subdoelstellingen van het project.

Subdoelstelling 1: Het in kaart brengen van de overeenkomsten en verschillen tussen de wijze waarop de drie branches PMZ vormgeven en benaderen.

Conclusies

� De brancheorganisaties VNCI en VVVF zijn verder met de ontwikkeling en invoering van PMZ binnen hun branche dan de FME-CWM. VNCI en VVVF werken aan het implementeren (op basis van reeds ontwikkelde handreikingen) en aan het op onderdelen verder ontwikkelen van PMZ. FME-CWM legt momenteel de laatste hand aan een handreiking PMZ.

4 Strategie Omgaan Met Stoffen5 Intentieverklaring Bedrijfsleven – Overheid betreffende de uitvoering van een vernieuwing van het

stoffenbeleid

17


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

� De hierboven geconstateerde verschillen zijn voor een belangrijk deel te verklaren door de drijfveren van bedrijven voor PMZ te beschouwen. VNCI- en VVVF-bedrijven hebben meerdere, krachtige drijfveren die hen ertoe bewegen invulling te geven aan PMZ. Te denken valt bijvoorbeeld aan maatschappelijke druk; verantwoording afleggen; stoffenbeleid/-wetgeving; mogelijkheden voor innovatie en concurrentiele overwegingen.

� De noodzaak voor FME-CWM-bedrijven om aan PMZ te doen is vooralsnog duidelijk minder groot. Naar verwachting neemt de druk om PMZ te ontwikkelen en te implementeren de komende jaren toe, ook voor bedrijven in de metalektro.

� Alle drie de brancheorganisaties kennen een belangrijke rol toe aan communicatie en samenwerking. VVVF legt hierbij het accent duidelijk op communicatie, door middel van het uitwisselen van informatie over gevaarlijke stoffen (risicobenadering) zonder dat dit noodzakelijkerwijs hoeft te leiden tot samenwerking. Hiertoe ontwikkelt men op dit moment een KennisOverdrachtFormulier (KOF). FME-CWM en VNCI leggen de nadruk meer op samenwerking, met het oog op de innovatiemogelijkheden. Communicatie is voor hen een noodzakelijke voorwaarde (hulpmiddel) voor samenwerking.

� Overeenkomsten liggen op het vlak van wenselijkheid en noodzakelijkheid van aansluiting bij andere managementsystemen (ISO 14000/9000) en de ‘breedte’ van PMZ die men voor ogen heeft, namelijk veiligheid, gezondheid en milieu.

� Aangezien de noodzaak voor FME-CWM-bedrijven om aan PMZ te doen vooralsnog minder groot is, dienen de drijfveren die bestaan voor de branche goed in kaart te worden gebracht. Dit kunnen pro-actieve drijfveren zijn, zoals mogelijke voordelen van PMZ voor individuele bedrijven of de reputatie van de branche als geheel. Of reactieve drijfveren, die onder meer betrekking kunnen hebben op het formuleren van een adequate respons op (mogelijk toekomstig) beleid van de Nederlandse overheid of ‘niet willen achterblijven bij andere bedrijfstakken’.

Subdoelstelling 2: Het in detail en vanuit de praktijk inventariseren en analyseren van de informatiebehoeften en communicatie- en samenwerkingsvormen op milieugebied in de productketen.

Conclusies

� Uit het vooronderzoek blijkt dat er in alle geselecteerde productketens sprake is van communicatie en samenwerking op milieugebied. Communicatie en samenwerking vinden over het algemeen alleen plaats als daarvoor een directe aanleiding of noodzaak toe is.

18



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

� De informatiebehoeften en communicatie- en samenwerkingsvormen op milieugebied zijn sterk afhankelijk van de vraag in de markt (afnemers) en de externe druk op de branche. Deze factoren verschillen sterk per branche.

� Afnemers van FME-CWM bedrijven vragen zelden naar milieu-informatie van de producten. De externe druk op de branche is vooralsnog gering. De informatiebehoefte van de FME-CWM-bedrijven aan milieu-informatie van toeleveranciers (b.v. VVVF) is eveneens beperkt. Het accent ligt meer op arboaspecten (gevaarlijke stoffen/OPS). Indirect is er wel aandacht voor milieuaspecten van producten (b.v. via KWS2000, vergunning) en vindt in specifieke gevallen intensieve communicatie en samenwerking plaats (b.v. bij de omschakeling naar watergedragen lakken).

� VVVF-bedrijven worden voortdurend geconfronteerd met vragen over hun producten. Men communiceert en werkt intensief samen met de grondstofleveranciers (VNCI). De maatschappelijk druk op de branche is hoog en komt zowel van de overheid, de consumentenorganisaties en belangengroeperingen (milieu en vakbeweging). VVVF-bedrijven beschikken over veel applicatiekennis van hun producten. Fundamentelere kennis over grondstoffen zit bij de (grote) VNCI-bedrijven. Ondanks de mogelijke voordelen van informatie-uitwisseling en samenwerking stellen bedrijven zich in de praktijk vaak nog afhoudend op. Het delen van informatie op veiligheid-, gezondheid- en milieugebied kan conflicteren met de vertrouwelijkheid van de samenstelling van producten of toegepaste processen.

� De maatschappelijke druk op VNCI-bedrijven is groot. Bedrijven beschikken over veel knowhow en expertise van hun producten. Men werkt bij de productontwikkeling nauw samen met afnemers (b.v. VVVF) waarbij milieu een belangrijke overweging vormt. VNCI-bedrijven zijn om vergelijkbare redenen als VVVF-bedrijven afhoudend met informatie-uitwisseling en samenwerking.

� Communicatie en zeker samenwerking tussen meer dan twee schakels vindt in de praktijk nog nauwelijks plaats en heeft bij VVVF-bedrijven weerstand opgeroepen. Het opzetten van ketenpilots waarin meer dan twee schakels zijn vertegenwoordigd lijkt vooralsnog niet haalbaar.

19


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Subdoelstelling 3: Het inventariseren van mogelijkheden die andere, ketengerichte, niet-milieu-gerelateerde concepten en instrumenten bieden.

Conclusies

� Uit de literatuurstudie blijkt dat bij de ontwikkeling en invoering van PMZ, gebruik kan worden gemaakt van andere, ketengerichte, niet-milieugerelateerde concepten. Twee van dergelijke concepten zijn Supply Chain Management (SCM) en retourlogistiek. Bij SCM streven bedrijven door vergaande samenwerking in de productketen de behoefte van de klant te bevredigen tegen minimale kosten. In het artikel “Supply Chain future” stelt Mark Eeuwe, gepromoveerd logisticus, dat het onmogelijk is om een logistieke keten vanuit een centraal niveau te beheersen. De coördinatie van een keten zou meer tussen de individuele schakels in de keten moeten plaatsvinden. De vraag doet zich voor of deze conclusie ook geldt voor PMZ (zie ook de conclusies van subdoelstelling 2).

� Verder kan in het kader van subdoelstelling 3 worden geconcludeerd dat de reader een nuttig hulpmiddel is om in een relatief kort tijdsbestek inzicht te krijgen in de actuele stand van zaken rondom PMZ. De reader blijkt te voorzien in een behoefte, zo blijkt uit de reacties van bedrijven en de begeleidingscommissie van NOVEM.

Subdoelstelling 4: Het initiëren en uitvoeren van 3 proefprojecten in representatieve productketens

Conclusies

� Het initiëren van de drie ketenpilots heeft veel meer tijd en energie gevraagd dan aanvankelijk voorzien. Reden hiervoor zijn de lage bereidheid van de betreffende FME-CWM bedrijven, de meer principiële bezwaren van VVVF-bedrijven tegen het samenbrengen van VNCI-bedrijven (grondstoffenleverancier) met FME-CMW-bedrijven (gebruiker) en de op dat moment lage betrokkenheid van VNCI-bedrijven. Dit laatste is verklaarbaar doordat gestart is vanuit de FME-CWM-bedrijven (downstream) en vanuit hier via de VVVF-bedrijven richting de VNCI-bedrijven is gewerkt (upstream).

� In het kader van fase 2 zijn drie ketenpilots uitgevoerd. Het betreft een ketenpilot in de productketen transportmiddelen (zie 4.2.1) op het gebied van milieugericht inkopen bij DAF Trucks. De tweede ketenpilot is uitgevoerd in de productketen raambekleding (zie 4.2.3) bij Hunter Douglas en een pilot op brancheniveau met de VNCI, VVVF en FME-CWM. De resultaten van de pilots zijn beschreven in hoofdstuk 3 van deze rapportage.

20



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Subdoelstelling 5: Het op gang brengen van de communicatie en samenwerking op milieugebied in de geselecteerde productketens

Conclusies

� In de drie ketenpilots is de communicatie en samenwerking op milieugebied, afhankelijk van de kenmerken van de productketen en de wensen van betrokken partijen op verschillende wijze op gang gebracht.

� In de ketenpilot “Milieugericht Inkopen” bij DAF Trucks is de communicatie en samenwerking op milieugebied tussen DAF Trucks en haar toeleveranciers op gang gebracht tussen de afdeling Inkoop en de vele honderden leveranciers. Op strategisch niveau gaat het met name om communicatie (in de vorm van het communiceren van een aangepaste missie en beleidsverklaring). Op tactisch en operationeel niveau is het doel naast communiceren vooral gericht op het op gang brengen van een continue verbeterproces op milieugebied (zie verder 3.1).

� Hunter Douglas communiceert en werkt samen met de volgende schakels in de keten: inkoop van aluminium, inkoop van coatings, transport en assemblage, zakelijke markt. Bij de inkoop van aluminium wordt gestreefd naar maximale inzet van secundair aluminium. In 2000 lag dit percentage tussen de 95 en 99 %. Bij de inkoop van coatings spelen ook naast technologische- ook milieu aspecten een belangrijke rol. Het betreft hier tot dusver vooral de reductie van koolwaterstoffen. Het trailersysteem (transport is) geoptimaliseerd en op het gebied van verpakkingen wordt intensief samengewerkt in de assemblagefase. Aan het eind van de keten wordt gecommuniceerd met de markt: raambekleding draagt immers bij aan de besparing van energie door de klant. In het kader van het bij Hunter Douglas uitgevoerde pilot project zijn bovengenoemde activiteiten overzichtelijk in kaart gebracht. Tevens heeft het een impuls gegeven aan 3 toekomstige initiatieven op het gebied van communicatie en samenwerking in de keten. In de eerste plaats wordt in toenemende mate gekeken vanuit het perspectief van de keten als geheel en komen alle schakels integraal aan bod. Dit in tegenstelling tot de bovengenoemde optimalisaties tussen twee individuele schakels binnen de keten. Ten tweede worden de contacten met de leveranciers van de coatings en hun leveranciers de komende jaren geïntensiveerd. Het ontwikkelen van coatings die geschikt zijn voor gerichte recycling is hierbij één van de aandachtspunten. Ten derde wordt in 2002 een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden van volledige recycling. Dit vergt intensieve communicatie en samenwerking met zowel de retail- als de zakelijke markt.

� Het doel van de branchepilot (zie 3.3) is het onderzoeken en vormgeven van de overdracht van verantwoordingskennis op brancheniveau. In de branchepilot was de focus dus gericht op het niveau van de branches. Het op gang brengen van communicatie en samenwerking in de productketen was niet het directe doel. Toch

21


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

is op indirecte wijze hier resultaat geboekt. De branches hebben enquêtes gehouden onder de leden van hun branches, als voorbereiding op de workshop waar de branchepilot mee afsloot. In deze afsluitende workshop is communicatie/samenwerking op milieugebied in de keten met bedrijven uit alledrie de branches besproken. Uit de enquêtes en uit de workshop zelf bleek dat de branches ten opzichte van de bedrijven in hun branches vooruitlopen op het onderwerp PMZ.

Subdoelstelling 6: Het afstemmen, verbeteren en, indien nodig, voorstellen van nieuwe instrumenten gericht op het vormgeven van communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen

Conclusies

� In de ketenpilot “Milieugericht Inkopen” bij DAF Trucks zijn (inkoop)instrumenten op zowel strategisch, tactisch als operationeel niveau afgestemd en verbeterd om de communicatie en samenwerking op milieugebied vorm te geven en te verbeteren. Daarnaast zijn er voorstellen ontwikkeld en uitgewerkt voor nieuw instrumentarium. Op strategisch niveau is het beleidsstatement van Inkoop aangepast. Dit betekent dat naast kwaliteit, leverbetrouwbaarheid, knowhow, concurrentiepositie en prijs, nu ook milieu onderdeel uitmaakt van de “Supply Management Visie” van DAF Trucks. Op tactisch niveau is een milieucomponent geïntegreerd in de inkoop-deelstrategieën en -richtlijnen die van toepassing zijn voor zowel de interne organisaties als de leveranciers. Nieuwe instrumenten zijn voorgesteld en ontwikkeld op tactisch en operationeel niveau. Op tactisch niveau zijn twee Key Performance Indicators (KPI’s) ontwikkeld en aan de bestaande managementaccounting-rapportage toegevoegd. Op operationeel niveau is milieu geïntegreerd in de selectie en contractfase van het inkoopproces en is een inkooptool milieu ontwikkeld voor hetmeten en verbeteren van de milieuprestaties van de leverancier (zie voor een uitgebreide beschrijving van de pilot paragraaf 3.1) afstemmen en verbeteren of voorstellen van nieuwe instrumenten.

� In het kader van de Hunter Douglas project is een start gemaakt met het afstemmen van een viertal beleidsinstrumenten. Er is geconcludeerd dat productgerichte milieuzorg dient te worden gekoppeld aan de energiezuinige productontwikkeling (EZP), de Meerjarenafspraak Energie-efficiency en het bedrijfsmilieuplan. De in het kader van EZP ontwikkelde energie-analyse biedt een goed uitgangspunt om in inzicht te krijgen in het energieverbruik in de keten, verbetermogelijkheden te identificeren en de juiste prioriteiten te stellen. De MJA2 omvat zowel lange termijn doelstellingen als een methode om de totale energie-efficiency index (TEEI) te berekenen. Uit de TEEI blijkt in hoeverre de geïdentificeerde verbetermogelijkheden bijdragen aan het behalen van de

22



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

afgesproken doelstellingen op het gebied van energie-efficiency. Hetbedrijfsmilieuplan bevat eveneens lange termijn doelstellingen, maatregelen op procesgebied en innovatief ontwerp. Invoering van productgerichte milieuzorg is instrumenteel bij het structureren van de inspanningen op ketengebied borgt het bereiken van de gestelde doelen door een proces van continue verbetering. Om de energie-analyse effectief toe te passen en op basis daarvan de totale energie-efficiency index te bepalen zijn kwantitatieve gegevens nodig per schakel in de productketen. Afstemming en toepassing van de bovengenoemde beleidsinstrumenten zal leiden tot coherentie in de uitwisseling van de benodigde gegevens en zal daardoor bijdragen aan het vergroten van de effectiviteit van de communicatie en samenwerking binnen de productketen. Voordat voorstellen tot verbetering kunnen worden gemaakt dient ervaring te worden opgedaan met de bovengenoemde beleidsinstrumenten. Zoals ook aangegeven in 3.2 is de MJA2 zeer recent ondertekend en zullen bedrijven gedurende de komende jaren gaan starten met het berekenen van de totale energie-efficiency index en de toepassing van de energie-analyse.

� Op de workshop van de branchepilot met de bedrijven waren de bedrijven zeer te spreken over het initiatief van het KOF formulier. Er zijn concrete suggesties gedaan voor verbetering door de bedrijven, en er is positief gereageerd op het initiatief dit in de communicatie tussen VVVF en FME-CWM in te zetten. Daarnaast is door de bedrijven aangegeven dat ook in de communicatie tussen VNCI en de VVVF een dergelijk instrument een goed hulpmiddel zou kunnen zijn.

Subdoelstelling 7: Het stimuleren van de toepassing van de afgestemde en verbeterde, bestaande instrumenten

Conclusies

� In de ketenpilot “Milieugericht Inkopen” bij DAF Trucks is de toepassing van de afgestemde en verbeterde en in deze pilot nieuw ontwikkelde instrumenten op een aantal manieren gestimuleerd. Belangrijkste resultaat is dat de inkoopdirectie heeft besloten om “milieugericht inkopen” zoals ontwikkeld in het kader van de pilot als standaard werkwijze in te voeren. Om inkopers vertrouwd te maken met de materie is er een cursus “Milieugericht inkopen” ontwikkeld die inmiddels aan een twintigtal inkopers is gegeven. Besloten is om alle medewerkers van inkoop in de gelegenheid te stellen deze cursus te volgen. Om toepassing van de milieugericht inkopen en het bijbehorende instrumentarium buiten DAF Trucks te stimuleren, is een artikel opgesteld. Het artikel zal in ieder geval verschijnen in het handboek integrale milieuzorg bij Kluwer. Tenslotte heeft DAF Trucks een vervolgproject gedefinieerd om “milieugericht inkopen” verder te ontwikkelen en in te voeren.

23


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

� Hunter Douglas heeft inmiddels de eerste berekeningen op het gebied van energie-efficiency en dematerialisatie gemaakt. Hierbij is zowel naar de milieu- als bedrijfseconomische winst gekeken. Verder zijn de doelstellingen op het gebied van productgerichte milieuzorg, het verhogen van de energie-efficiency vanuit ketenperspectief en door innovatief productontwerp, de verdere oriëntatie op het gebied van NOx -kostenverevening en het uitvoeren van een onderzoek naar volledige, gerichte recycling opgenomen in BMP3. Hunter Douglas heeft recentelijk de MJA2 ondertekend. In het eerste kwartaal van 2002 wordt een plan van aanpak opgesteld dat is gericht op de geïntegreerde toepassing de ketengerichte energie-analyse, de totale energie-efficiency index (milieu) en de validatie van de Netto Contante Waarde berekening. Stimulering van toepassing van de energie-analyse vindt tevens buiten Hunter Douglas plaats: De eerste berekeningen op dit gebied zijn opgenomen als één van de 25 voorbeelden op het gebied van energiezuinige productontwikkeling (www.ezp.novem.nl/voorbeelden). Als Hunter Douglas meer ervaring heeft opgedaan met de zojuist beschreven aanpak kan wederom worden besloten om de opgedane kennis ter beschikking van derden te stellen in de vorm van een meer gedetailleerde bijdrage aan de genoemde website en in de vorm van publicaties.

Subdoelstelling 8: Het delen van de opgedane kennis en ervaring met de leden van de drie brancheorganisaties.

Conclusies

� Het delen van kennis en ervaring heeft intensief plaatsgevonden in de branchepilot. Buiten de verschillende stuurgroep vergaderingen is door drie opeenvolgende workshops met de drie brancheorganisaties veel kennis en ervaring uitgewisseld en is een gezamenlijk beeld ontstaan van wat PMZ door de 3 branches heen kan betekenen. Door deze gezamenlijke ideeën te toetsen aan de mening van de bedrijven in de laatste workshop heeft kennisdeling ook plaatsgevonden met de bedrijven uit deze drie branches. Daarnaast is het project verschillende malen belicht in artikelen van nieuwsbladen of branchemagazines.

24



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

25


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

3 Resultaten van drie ketenpilotsDit hoofdstuk beschrijft de resultaten van de drie ketenpilot die in het kader van fase 2 van het project zijn uitgevoerd. Het gaat achtereenvolgens om de pilot “Milieugericht Inkopen” bij DAF Trucks (3.1), de pilot “Milieugericht ketenmanagement bij Hunter Douglas (3.2) en de pilot bij de branches VNCI, VVVF en FME-CWM (3.3).

3.1 Pilot “Milieugericht inkopen” bij DAF Trucks

Achtergrond

De brancheorganisaties VNCI, VVVF en FME-CWM voeren een project uit om de communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen chemie, verf en metalektro te verbeteren. DAF Trucks heeft meegewerkt aan de eerste fase van het project, in de vorm van enkele interviews en deelname aan een workshop.

DAF Trucks neemt op verzoek van de brancheorganisaties ook deel aan fase 2 van het project, dat bestaat uit een:

- pilot in de productketen Transportmiddelen: “DAF Trucks milieugericht inkopen”

- pilot in de productketen raambekleding: “Hunter Douglas: ketenmanagement”

- pilot op brancheniveau: VNCI – VVVF en de FME-CWM.

Deze paragraaf beschrijft de pilot “DAF Trucks milieugericht inkopen” die in januari 2000 van start is gegaan, onder verantwoordelijkheid van de stafafdeling Kwaliteitszorg Leveranciers (KZL), dat onderdeel uitmaakt van de afdeling Inkoop.

De trekker van de pilot is de heer Jurgen van Dueren den Hollander die rapporteert aan het hoofd KZL de heer van Kol. De heer van Kol vertegenwoordigt de afdeling Inkoop in het concern milieuteam van DAF Trucks. Vanuit KPMG Milieu begeleidt de heer Van Bergen de pilot.

De belangrijkste redenen voor DAF Trucks om de pilot “Milieugericht inkopen” uit te voeren zijn:

- Het ISO 14001-gecertificeerd milieumanagementsysteem waarover DAF Trucks beschikt sinds 1998, vereist6 dat bij de inkoopprocessen rekening wordt gehouden met milieu;

6 Zie ISO 14001, 4.4.6 c De organisatie moet identificeren welke werkzaamheden en activiteiten

samenhangen met geïdentificeerde belangrijke milieuaspecten overeenkomstig haar beleid,

doelstellingen en taakstellingen. De organisatie moet deze activiteiten, met ingebrip van onderhoud,

plannen om te bewerkstelligen dat ze onder gespecificeerde voorwaarden uitgevoerd worden door: het

26



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

- Hoewel zeker nog geen gemeengoed in de sector, vragen een aantal belangrijke klanten naar de milieuprestaties (van de producten) van DAF Trucks. Als gevolg hiervan dient DAF Trucks in een aantal gevallen, inzicht te hebben in de milieuprestaties van haar toeleveranciers.

- Een aantal concurrenten7 van DAF Trucks ontplooit soortgelijke activiteiten richting haar toeleveranciers en profileert zich nadrukkelijk op milieugebied.

Doel van de pilot:

Het doel van de pilot “Milieugericht inkopen” is tweeledig:

- Het verbeteren en invoeren van een meetinstrument (tool), waarmee DAF Trucks structureel inzicht kan verkrijgen in de milieuprestaties van haar toeleveranciers;

- Het verbeteren en verankeren van milieugerichte inkoop bij DAF Trucks (op strategisch, tactisch en operationeel niveau).

De basis voor de pilot vormt een afstudeeronderzoek8 van de Technische Universiteit Eindhoven en het door KZL ontwikkelde plan van aanpak.

Hieronder zijn de resultaten vastgelegd op de hierboven aangegeven niveaus, te weten strategisch, tactisch en operationeel.

vaststellen en bijhouden van procedures die samenhangen met identificeerbare significante

milieuaspecten van door de organisatie gebruikte goederen en diensten en het bekendmaken van

relevante procedures en eisen aan leveranciers en aannemers van werk. 7 Zie bijvoorbeeld milieubeleid en “Environmental requirements” van Volvo Trucks8 Milieugericht inkopen, Eindverslag afstudeerproject uitgevoerd bij DAF Trucks N.V. Eindhoven,

Technische Universiteit Eindhoven, Stef Mestrom, Eindhoven Juni 2000.

27


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Resultaten pilot “Milieugericht inkopen”

We beschrijven de resultaten van de pilot aan de hand van de drie niveaus waarop het inkoopproces bij DAF Trucks kan worden onderscheiden: strategisch, tactisch en operationeel (zie figuur 1).

Milieugericht inkopen: strategisch niveau

Het inkoopproces is van strategisch belang voor DAF Trucks. Dat blijkt onder meer uit het feit dat 75% van de productiekosten van een truck door inkoop bepaald worden. Het strategisch inkoopbeleid is een afgeleide van de algemene

DAF Trucks in kort bestek

DAF Trucks produceert met ruim 6000 medewerkers middelzware en zware trucks en heeft productievestigingen in Eindhoven en Westerlo (België). Sinds 1996 maakt DAF Trucks onderdeel uit van de Amerikaanse firma PACCAR Inc. Dat een van ’s werelds grootste producenten van zware trucks is. Met de merken Peterbilt en Kenworth in Amerika en Foden en DAF Trucks in Europa produceert PACCAR ruim 100.000 trucks per jaar. Naast de truckindustrie is PACCAR actief op het gebied van de financiële dienstverlening en produceert industriële lieren.

S e le c te re n C o n tra c te re n B e w a k e n

S e g m e n t -s t r a te g ie ë n

P ro d u c t fa m i lie –s t r a te g ie ë n

In k o o ps t ra te g ie

In k o o p b e le id

S M A

u itg e b re id e le v e ra n c ie rs

s e le c t ie

k o r te le v e ra n c ie rs

s e le c t ie

L T A

d o o r lo o p o rd e r

L o s s e o rd e r

k w a lite its p la n

le v e ra n c ie rsb e o o rd e lin g

F IG U U R 1 In k o o p D A F T ru c k s ( s t ra te g is c h , ta c t is c h , o p e ra tio n e e l)

S tr a te g is c hn iv e a u

T a c t is c hn iv e a u

O p e r a t io n e e ln iv e a u

In k o o p to o lm il ie u

28



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

ondernemingsvisie en missie van DAF Trucks. Zo luidt een onderdeel van het vision statement:

“DAF is voortdurend op zoek naar mogelijkheden om haar sleutelprocessen aan te passen voor grotere klantoriëntatie, kwaliteit, efficiency en milieuprestatie tijdens deze processen en de levensduur van de truck”.

Daarnaast beïnvloeden functionele strategieën elkaar over en weer. In dit geval beïnvloedt de milieustrategie9 het strategisch inkoopbeleid, hetgeen resulteert in het verbeteren en verankeren van milieugericht inkopen.

Om het belang van milieugericht inkopen te onderstrepen, is besloten het onderwerp milieu expliciet op te nemen in het beleidsstatement van Inkoop. Dit betekent dat naast kwaliteit, leverbetrouwbaarheid, knowhow, concurrentiepositie en prijs, nu ook milieu onderdeel uitmaakt van de “Supply Management Visie” van DAF Trucks. Deze aanpassing is tevens verwerkt in het ISO 9001-gecertificeerde kwaliteitssysteem van de afdeling Inkoop.

Milieugericht inkopen: tactisch niveau

Op tactisch niveau vindt een concretisering plaats van het strategisch inkoopbeleid, zijnde richtinggevende deelstrategieën en richtlijnen voor zowel de interne organisaties als toeleveranciers.

De ingekochte productiegoederen worden onderscheiden in een aantal segmenten die elk kun eigen segmentstrategie kennen. De segmentstrategie beschrijft de inkoopstrategie die geldt voor het betreffende segment. Het gaat bijvoorbeeld om het aantal gewenste leveranciers, de rol van de leverancier, het soort doelstellingen in inkoopcontracten, de commerciële aspecten en de mate van samenwerking met de leverancier. Elke segmentstrategie bestaat op haar beurt uit een aantal productfamiliestrategieën.

In het kader van de pilot “milieugericht inkopen” is een milieucomponent aan elke segmentstrategieën toegevoegd. Hierbij heeft overleg plaats gevonden met de coördinator Ecodesign van DAF Trucks die inzicht heeft in de milieubelasting en aangrijpingspunten voor verbetering van de verschillende segmenten.

De aangepaste segmentstrategieën zijn gepresenteerd aan en goedgekeurd door de inkoopstaf10. Om het management in staat te stellen de voortgang te kunnen bewaken, zijn een tweetal Key Performance Indicators (KPI’s) aan de managementaccounting-rapportage toegevoegd.

9 Onder andere vastgelegd in de uitgave “DAF Trucks en het milieu” en de jaarlijkse milieuverslagen. 10 `De Inkoopstaf bestaat uit de inkoopdirecteur, de groepshoofden en het hoofd KZL

29


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Daarnaast is een cursus “Milieugericht inkopen” ontwikkeld die inmiddels aan een twintigtal inkopers is gegeven. De inkoopstaf heeft besloten dat alle medewerkers van inkoop in de gelegenheid worden gesteld deze cursus te volgen.

Milieugericht inkopen: operationeel niveau

Het inkoopproces is in de volgende fasen te onderscheiden: specificeren, selecteren, contracteren, bestellen, bewaken, nazorg en evaluatie. Bij DAF Trucks zijn voor milieugericht inkopen met name drie fasen van belang: selecteren, contracteren en bewaken (zie figuur 1). Hieronder behandelen we resultaten van de pilot “milieugericht inkopen” aan de hand van deze drie fasen.

Selecteren

Het selecteren vindt op drie manieren plaats: via een Supply Market Analysis (SMA), via een uitgebreide leveranciersselectie of via een korte leveranciersselectie.

De SMA is een marktonderzoekmodel dat DAF Trucks gebruikt om voor een productfamilie de meest geschikte leveranciers te zoeken. Een multidisciplinair team voert de SMA uit voert diepgaande analyses uit waarbij diverse aspecten aan bod komen. Dit leidt tot een zogenaamd wensprofiel waarlangs potentiële leveranciers worden beoordeeld.

Aan de huidige structuur van het wensprofiel is milieu toegevoegd onder het kopje kwaliteit. De eisen die thans op het gebied van het “kwaliteitsborgingsysteem” kunnen gelden, zijn uitgebreid naar eisen op het gebied van “kwaliteitsborging en milieuzorgsysteem”. Daarnaast zal in het wensprofiel eisen worden gedefinieerd t.a.v. het voldoen van de leverancier aan nationale en internationale milieuwetgeving voor zowel het product als het productieproces.

Bij het uitvoeren van uitgebreide leveranciersselectie wordt een “long list” opgesteld. Hierbij vindt geen uitgebreid marktonderzoek plaats zoals bij de SMA. De leveranciers op longlist ontvangen een vragenlijst die ze dienen te beantwoorden. Op basis van de antwoorden wordt een short list opgesteld, waarna de afdeling KZL beoordelingsbezoeken aflegt. Op basis van dit bezoek wordt een leverancier al dan niet goedgekeurd.

De hiervoor bedoelde vragenlijst, waar reeds enkele milieuvragen waren opgenomen, is in het kader van de pilot uitgebreid. Hierbij zijn vragen opgenomen ten aanzien van het voldoen aan productwetgeving (gevaarlijke stoffen), het voldoen aan milieuwetgeving van processen en vragen ten aanzien van milieuzorg.

Bij het uitvoeren van een korte leveranciers selectie wordt uitsluitend gebruik gemaakt van reeds goedgekeurde leveranciers, opgenomen in het zogenaamde Approved Supplier Register. De milieuprestatie van deze leveranciers is in een van de hiervoor genoemde selectiemethoden reeds beoordeeld.

30



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Contracteren

Na het selecteren van een leveranciers volgt de contractfase. DAF Trucks kent verschillende soorten contracten. Zo zijn er lange termijn contracten (LTA11), doorlooporders en losse orders. In het kader van de pilot zijn de contractbepalingen ten aanzien van milieu onder de loep genomen en aangepast in samenwerking met de afdeling juridische zaken.

Voor de LTA is de clausule met de bijbehorende appendix gereviseerd en gecombineerd met arbeidsomstandigheden-bepalingen. Nieuwe LTA’s zullen in de toekomst beschikken over een “Occupational Health, Safety and Environment”-clausule met bijbehorende appendix.

Voor de doorlooporder en de losse order gelden de algemene inkoopvoorwaarden van DAF Trucks, waarin reeds een milieuparagraaf staat opgenomen.

Bewaken

Voor het bewaken van contracten beschikt DAF Trucks over een aantal instrumenten en meetsystemen. Allereerst bestaat het kwaliteitsplan waarin met de leverancier afspraken gemaakt worden over het voorkomen van kwaliteitsproblemen. Daarnaast bewaakt DAF Trucks de uitval (zijnde afgekeurde producten) en de leverbetrouwbaarheid. Het kwaliteitsplan en de meetsystemen lenen zich (nog) niet voor integratie met milieu.

Daarom is voor het meten van de milieuprestatie van de toeleverancier een separaat instrument ontwikkeld, de “Inkooptool milieu”. Deze tool bestaat uit een geautomatiseerde vragenlijst met de volgende onderdelen:

� General Questions

� Environmental Management System

� Product Development

� Use of Materials

� Logistics

� Production Process

� General Reduction

� Environmental Performance Indicators

De leverancier beantwoordt de vragen en ziet na invulling direct zijn score grafisch geprojecteerd. DAF Trucks verzamelt de resultaten per leverancier en maakt deze

11 LTA = Long Term Agreement

31


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

toegankelijk voor de afdeling Inkoop, die de resultaten in de reguliere contacten met leveranciers aan de orde kan stellen.

Voorlopig zal DAF Trucks ervaring opdoen met het meten van de milieuprestatie van toeleveranciers. De komende maanden vindt de meting plaats bij de 100 grootste toeleveranciers12. Daarna zal men zich beraden over mogelijke doelstellingen richting leveranciers.

Conclusies

In dit hoofdstuk behandelen we de conclusies die uit de pilot “Milieugericht inkopen” naar voren komen.

1. Belangrijke succesfactor in het geval van DAF Trucks, is het feit dat het initiatief, de uitvoering en de verantwoordelijkheid voor milieugericht inkopen bij de afdeling Inkoop liggen. Milieugericht inkopen grijpt namelijk in op het inkoopproces en vergt aandacht en aanpassingen op strategisch, tactisch en operationeel niveau.

2. Milieugericht inkopen dient zoveel mogelijk geïntegreerd te worden in de verschillende fasen van het reguliere inkoopproces13. Bij DAF Trucks zijn de fasen selecteren, contracteren en bewaken het meest van belang.

3. Beschouw milieugericht inkopen in samenhang met andere aandachtsgebieden zoals kwaliteit, logistiek, prijs, arbeidsomstandigheden etc. Schat het belang van milieugericht inkopen realistisch in en combineer de verschillende aandachtsgebieden waar dit mogelijk en zinvol is. Zo is bij DAF Trucks milieugericht inkopen in selectiefase gecombineerd met kwaliteit. In de contractfase is een combinatie gevormd met arbeidsomstandigheden.

4. Onderscheid bij de ontwikkeling van milieugericht inkopen duidelijk de methodiek en het ambitieniveau. Start met de ontwikkeling van de methodiek. Het ambitieniveau wordt in principe bepaald door het management van DAF Trucks en kan bovendien per segment, productfamilie of zelfs product en leveranciers en in de tijd verschillen.

5. Milieugericht inkopen wordt een stuk concreter door te segmenteren en te differentiëren. Het inkooppakket bij DAF Trucks bestaat uit de diverse segmenten, waarvoor per segment verschillende aandachtspunten zijn bepaald. Het is van belang om de bepaling van deze aandachtspunten af te stemmen met productontwikkeling, die verantwoordelijk zijn voor de specificaties van de producten.

6. Het informeren, opleiden en begeleiden van inkopers is van groot belang. De milieukennis van inkopers is in de regel beperkt. De tijdens de pilot ontwikkelde

12 Gemeten in inkoopwaarde13 Het inkoopproces kan onderscheiden worden in specificeren, selecteren, contracteren, bestellen,

bewaken, nazorg en evaluatie

32



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

cursus “milieugericht inkopen” voorziet daarom in een duidelijke behoefte. Zowel het algemene deel14 van de cursus als de specifieke kennis op het gebied van “milieugericht inkopen” werd positief gewaardeerd. Naast kennis, leidt de cursus tot meer begrip en draagvlak voor “Milieugericht inkopen”.

7. Bij het meten van de milieuprestaties is bijzondere aandacht nodig voor de datacollectie. Het betreft het uitsturen, rappelleren, invoeren, verwerken, analyseren van de vragenlijsten en het onderhouden van de vragenlijst. De datacollectie dient bij voorkeur geautomatiseerd te verlopen, ondersteund door een (standaard) robuuste IT-oplossing. Gezien het aantal leveranciers dat een vragenlijst ontvangt, zullen investeringen in (eenvoudige)automatiseringsoplossingen al snel zijn terugverdiend.

14 Het algemene deel behandelt ondermeer het milieubeleid van DAF Trucks, milieuwet- en regelgeving,

de ISO 14001-norm, het milieuzorgsysteem van DAF Trucks.

33


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

3.2 De ontwikkeling van ketenmanagement vanuit milieu economisch perspectief

3.2.1 Inleiding

3.2.1.1 Achtergrond

In 2001 is bij Hunter Douglas het pilot project “De ontwikkeling van ketenmanagement vanuit milieu-economisch perspectief” uitgevoerd. Dit pilot project maakt onderdeel uit van het brancheproject “Naar een effectieve communicatie en samenwerking op milieugebied in de keten chemie, verf en metalektro en bouwt voort op een eerste analyse van de stand van zaken op het gebied van productgerichte milieuzorg. Deze analyse is uitgevoerd in de eerste helft van 2000. De resultaten staan beschreven in 3.2.2 van dit rapport. Hunter Douglas heeft begin 2001 besloten om deel te nemen aan de 2e fase onder de voorwaarde dat de nadruk van het pilot project ligt op de rol die productgerichte milieuzorg kan spelen bij het op bedrijfseconomisch verantwoord realiseren van milieudoelstellingen in het kader van de Meerjarenafspraak Energie-efficiency en het BMP315.

3.2.1.2 Doelstelling

Hunter Douglas streeft naar een hoge milieuprestatie (zie 4.2, resultaten fase 1). Bij het realiseren van deze ambitie speelt productgerichte milieuzorg een steeds grotere rol. Het opnemen van productgerichte milieuzorg als maatregel in het kader van BMP3 illustreert dit.

Er is op milieugebied, mede vanuit ketenperspectief, een veelheid van succesvolle innovaties ingevoerd. Milieutechnisch en bedrijfseconomisch zijn de hoge recycling rate (95-99% in 2000), de coilcoating technologie (lage KWS emissies), dematerialisatie (dunne lamellen) de belangrijkste.

Tegelijkertijd wordt Hunter Douglas in de periode 2000-2010 geconfronteerd met een veelheid aan milieudoelstellingen en hoge investeringen. Het doel van dit pilot project is om antwoord te geven op de volgende vragen:

15 Bij de meeste leden van FME-CWM stond pmz in 2001 nog niet hoog op de agenda. Dit wordt mede

veroorzaakt door relatieve onbekendheid met PMZ als instrument en onduidelijkheid over de

strategische meerwaarde ervan. Een handreiking op dit terrein is in ontwikkeling. De belangstelling

om deel te nemen aan de ketenpilots in het kader van dit project bleek dan ook gering (zie

hoofdstuk 2). Om deze reden heeft de stuurgroep besloten akkoord te gaan met de milieu-economische

focus van dit pilot project.

34



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

1 Welke rol speelt gestructureerd ketenmanagement bij het op bedrijfseconomisch verantwoorde wijze behalen van de belangrijkste milieudoelstellingen?

2 Hoe verhoudt productgerichte milieuzorg zich tot de doelstellingen zoals deze zijn geformuleerd in het kader van MJA 2 en BMP3?

3 Wat zijn de volgende stappen die Hunter Douglas op het gebied van productgerichte milieuzorg dient te nemen?

3.2.2 Resultaten

Om de in 1.2 genoemde vragen te beantwoorden zijn de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

1 Het in kaart brengen van de milieudoelstellingen en –maatregelen in diverse schakels van de productketen

2 Het aangeven van de relatie tussen de voorzien maatregelen vanuit ketenperspectief met BMP3 en MJA2

3 Het inschatten van de benodigde investeringen om de milieudoelstellingen te behalen per schakel in de productketen

4 Het bepalen op welke wijze de op diverse schakels in de productketen gerichte maatregelen meetellen in het kader van MJA2 en BMP3

5 Het aangeven welke stappen Hunter Douglas moet nemen om het milieu-economisch optimum te kunnen bepalen

Ad 1: In kaart brengen milieudoelstellingen en maatregelen productketen

In de onderstaande figuur zijn de belangrijkste doelstellingen en maatregelen vanuit ketenperspectief samengevat. Uit dit overzicht blijkt dat Hunter Douglas de keten overziet en voor een groot deel beheerst. De belangrijkste doelstellingen en maatregelen qua milieu-impact hebben betrekking op de eigen productie van aluminium coil. Hiervoor zijn dan ook kwantitatieve doelstellingen geformuleerd. Voor de genomen of geplande maatregelen op het gebied van transport, assemblage en (gerichte) recycling zijn wel kwalitatieve maar nog geen kwantitatieve doelstellingen vastgesteld. Specifieke milieudoelstellingen en -maatregelen gericht op de inkoop en productie van (grondstoffen voor) de coating ontbreken tot dusverre. Ook van doelstellingen of maatregelen met betrekking tot de inkoop van energie is nog geen sprake.

35


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Ad 2: Relatie met BMP3 en MJA 2

In het najaar van 2001 heeft Hunter Douglas het concept BMP3 besproken met het bevoegd gezag. Het BMP3 heeft betrekking op de periode 2001-2004. Ook in het BMP3 wordt expliciet aandacht geschonken aan milieugericht ketenmanagement (reductie grondstoffengebruik, recycling van Luxaflex en Luxalon, productgerichte milieuzorg als beheerssysteem, innovatief ontwerp van producten en processen).

In november 2001 heeft Hunter Douglas de Meerjarenafspraak Energie-efficiency ondertekend in NFI verband. De door Hunter Douglas ingezette ketenbenadering past goed bij de Verbredingsthema’s zoals die in het kader van de MJA2 zijn geformuleerd. De genomen en voorziene maatregelen kunnen substantieel bijdragen aan het realiseren van de energiebesparing van 5% in de periode 2000-2006.

Er is een duidelijke relatie tussen de voorgenomen activiteiten op het gebied van PMZ en het BMP3 en MJA2. PMZ is instrumenteel bij het realiseren van de lange termijn milieudoelstellingen van Hunter Douglas.

Ad 3: Inschatting benodigde investeringen

De benodigde investeringen voor doelstellingen en maatregelen met betrekking tot de productie van de aluminium coil en transport in kaart gebracht16. Voor de productie van de coating en de inkoop van energie zijn nog geen doelstellingen geformuleerd en konden dan ook geen schattingen worden gegeven van de benodigde investeringen. Voor assemblage en hergebruik zijn (kwalitatieve) doelstellingen geformuleerd. De

16 De investeringsgegevens zelf zijn vertrouwelijk en kunnen niet worden opgenomen in de rapportage.

Triple Value 5

Belangrijkste milieudoelstellingen en -maatregelen productketen

Ontvetten,lakken,

moffelenTransport Assemblage

Distributie/Verkoop

Gebruik Hergebruik

Coating

Alumnium Coil

Pigmenten, harsen etc

Alumnium, Energie

5% energie-be-sparing gedurende 2000-2006• smeltoven

optimalisaties• brede caster

2002 • dematerialisatie

35 % NOx reductie

Nul emissie van koolwaterstoffen(naverbrander)

Locatie behhersplan bodem

Reductie grondstoffen-gebruik

Verhogen inzet secundair aluminium

Geen doel-stellingen

Aanpassingen in trailersysteem

Terugname verpakkingen

Reductie verpakkingsafval



Onderzoek naar mogelijkheden volledige recycling• luxaflex/luxalon• textiel• papier

Geen onderdeel Hunter DouglasOnderdeel Hunter Douglas

Bron: BMPIII; MJA2

focus

36



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

hiermee samenhangende investeringen worden in de loop van 2002 ingeschat. Verreweg de grootste investeringen hebben betrekking op het realiseren van de doelstellingen in het kader van MJA2 en de reductie van de NOx emissies. De investeringen in het reduceren van koolwaterstoffen en de optimalisatie van transport zijn van een andere orde. Vanwege het milieutechnisch en bedrijfseconomisch grote belang en de aangegane commitments is betekenis van de thema’s energie-efficiency en NOx reductie verder uitgewerkt.

Ad 4: Bepalen hoe ketenmaatregelen meetellen bij realiseren doelstellingen BMP3 en MJA2

Energie speelt een centrale rol in de keten van Hunter Douglas producten (Luxaflex en Luxalon). Deze producten worden grotendeels gefabriceerd uit aluminium, een bijzonder energie-intensief materiaal vooral daar waar het primair aluminium betreft (aluminium gefabriceerd uit ruwe bauxiet). Daar tegenover staat dat de producten wezenlijk kunnen bijdragen aan de energie-efficiency van de gebouwen waarin ze worden toegepast. Dit argument komt ook expliciet tot uitdrukking in de marketing (met name in de projectenmarkt). In de onderstaande figuur zijn per schakel in de keten de belangrijkste energiereducerende maatregelen aangegeven17. Uit de figuur wordt duidelijk dat een aantal energiebesparende maatregelen zich (gedeeltelijk) buiten het productieproces van Hunter Douglas zelf bevinden.

Triple Value 6

Ketenbenadering biedt veel mogelijkheden voorenergiebesparing

Ontvetten,lakken,

moffelenTransport Assemblage Distributie/

VerkoopGebruik Hergebruik

Coating

AlumniumCoil

Pigmenten,harsen etc

Alumnium,Energie

Grondstoffen:

• Reductie materiaalgebruik

• Reductie van primairaluminium (5% van inputgoed voor 51% energie(1))

Productie:

• Verhoging efficiency ovens

• Verhoging gietefficiency

• Koppeling stadsverwarming

Transport/Distributie:

• Reductie materiaalgebruik

• Aanpassingen in trailer-systeem

(1) ALFED, UK: 95% energiebesparing bij secundair gebruik(2) Gebruiksduur is korter dan technische levensduur

Gebruik:

• Vergroting aantal ge-bruikers (energiebesparingdoor gebruik HD producten)

• Verhoging levensduur isniet relevant(2)

Hergebruik:

• Volledige recyclingtbv reductie primairaluminium grond-stoffen

Vetgedrukt: (gedeeltelijke) realisatie of doelstelling Geen onderdeel Hunter DouglasOnderdeel Hunter Douglas

17 Deze maatregelen zijn deels ontleend aan het BMP3

37


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Binnen de Meerjarenafspraak 2 (MJA2) is afgesproken dat maatregelen buiten het productieproces, maar in de productieketen mee kunnen tellen bij het bereiken van de energie-reductiedoelstellingen. Maatregelen buiten het productieproces vallen onder de zogenaamde verbredingsthema’s. Reductie van het energiegebruik wordt vastgesteld aan de hand van de Totale Energie Efficiency Index (TEEI) die als volgt is opgebouwd:

TEEI = EEI + EPI +DEI – 200

EEI = Energie Efficiency Index (productieproces gerelateerd),EPI = Energiezuinige Productontwikkeling Index,DEI = Duurzame Energiegebruik Index.

Deze aanpak is consistent met de formule die gehanteerd wordt bij Energiezuinige productontwikkeling (EZP)

Egrondstoffen + Eproductie + Etransport + Egebruikfase + Ehulpstoffen + Erecycling/hergebruik + Eafval

Eketen = _______________________________________________________________ (levensduur * aantal gebruikers).

door in de TEEI formule te stellen dat:

EEI = Eproductie

EPI = Egrondstoffen + Etransport + Egebruikfase + Ehulpstoffen + Erecycling/hergebruik + Eafval.

In onderstaande figuur is een eerste ruwe inschatting gegeven van de door Hunter Douglas gerealiseerde en geplande energiebesparende maatregelen en hun effect op de Totale Energie Efficiency Index (TEEI) weergegeven18.

18 De MJA2 is recent ondertekend. Het berekenen van de Totale Energie Efficiency-index is dan ook een

relatief nieuw terrein. Niet alle hiervoor benodigde gegevens zijn op dit moment beschikbaar. Novem

is bezig om een handreiking en bijbehorend software programma te ontwikkelen voor het berekenen

van de TEEI. In de twee helft van 2002 zullen op dit gebied een tiental pilot projecten worden

uitgevoerd.

38



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Het blijkt dat de gerealiseerde energiereductie (1989-2000) voor een belangrijk gedeelte wordt bewerkstelligd door een verlaging van de EPI, met name door een vermindering van het materiaalgebruik. Naast de geplande maatregelen is een wezenlijke (nog niet gekwantificeerde) verdere verbetering van de TEEI te bereiken door verdere dematerialisatie en een verhoging van het aandeel secundair aluminium in de grondstoffenmix (Egrondstoffen). Voor het laatste is, zoals hiervoor al aangegeven, een verbetering van de recycling belangrijk. Het is niet waarschijnlijk dat de door toepassing van producten te bereiken energiebesparing (Egebruikfase) voldoende kan worden gekwantificeerd om mee te kunnen tellen in het kader van de in MJA2 gemaakte afspraken. Voor de volledigheid is deze echter wel opgenomen in het schema. Verdere verbeteringen in het productieproces komen voort uit de voorgenomen optimalisatie van de processen (met name de naverbranders), het invoeren van een nieuwe gietmachine (brede caster) en het mogelijk aansluiten van de productielocatie op de stadsverwarming zodat restwarmte van de productie nuttig gemaakt kan worden.

Samenhangend met het procesenergiegebruik van Hunter Douglas is de reductie van de NOx emissies met 35% in 2010 t.o.v 2000. Voor de reductie van NOx zijn in principe twee mogelijkheden: investeringen in de-NOx installaties of de aankoop van emissiecertificaten. Eerste ruwe berekeningen laten zien dat de investering in een de-NOx installatie waarschijnlijk minder gunstig is dan de aankoop van

Triple Value 7

Verbetering Totale Energie Efficiency binnen MJA2 mededoor verbredingsthema Energiezuinige Productontwikkeling

MJA2 formule voor energie efficiency

100

100

100

(200)

100

91,8

86.5(5)

100

(200)

78,3

Energie Efficiency Index

• Procesoptimalisaties

• Brede caster 2002

• Koppeling Stadsverwarming

Energiezuinige Productontwikkeling Index

• Dematerialisatie(1)

• Verhoging secundair Al in mix

• Energiebesparing gebruiksfase

Duurzame Energie Index

Minus 200

Totale Energie Efficiency Index

1989 2000

(1) Zie site www.ezp.novem.nl/voorbeelden/luxaflex.html(2) Gelijk aan 6.2% energiebesparing (doelstelling 5%)(3) Vertrouwlijk

85.8(2)

?

?

(200)

?

2006

+ + ++

-14.5 -?

-?

-?

-x.x(3)

-3.4(4)

?

(4) Overeenkomstig besparing 3.7% in BMP III (Nr. 15 en 16)(5) Moet volgens MJA2 tov 1998 gemeten worden

39


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

emissiecertificaten. Op basis van een Netto Contante Waarde19 berekening zijn de investeringskosten en aankoop van emissiecertificaten met elkaar vergeleken. Het blijkt dat pas bij een prijs hoger dan € 9.600 per ton NOx per jaar een eigen de-NOx

installatie voordeliger is. Dit terwijl de huidige prijs voor NOx certificaten schommelt tussen de € 2000 en € 3000/ton/jaar20. In feite zegt dit prijsverschil dat NOx reducties op andere plaatsen goedkoper te behalen zijn dan binnen (de keten van) Hunter Douglas. Dit is daarmee niet alleen een voorbeeld van een bedrijfsoverstijgende -, maar ook van een ketenoverstijgende maatregel.

Ad 5: Aanbevelingen volgende stappen productgerichte milieuzorg

1 Productgerichte milieuzorg dient, gegeven de voordelen die zijn te behalen, meer management aandacht te krijgen en gericht te zijn op het verhogen van de energie-efficiency in de productketen. De ketengericht energie-analyse dient te worden gebaseerd op de EPZ aanpak en te worden geïntegreerd in de totale energie-effiency index conform de verbredingsthema’s in het kader van MJA2.

2 Een gestructureerde aanpak van PMZ leidt tot overzicht in de vele maatregelen die zijn genomen of die Hunter Douglas van plan is om te nemen. Structurering conform een (vereenvoudigde) ISO 14000 systematiek verdient hierbij de voorkeur. Bij de eventuele invoering van ISO 14000 voor de bedrijfsinterne milieuzorg kan een energiegerichte benadering van pzm worden meegenomen.

3 Een cruciaal onderdeel van deze systematiek is de dataverzameling. Om de totale energie-efficiency index te kunnen bepalen dient Hunter Douglas over de juiste kwantitatieve gegevens op energiegebied te beschikken. Dit is op dit moment alleen het geval voor de bedrijfsinterne gegevens. De energiegegevens voor de grondstoffen, transport-, assemblage, distributie-, verkoop- en gebruiken hergebruikfase zijn niet bekend. Op basis daarvan kan de bijdrage van de (voor)genomen maatregelen aan de totale energie-efficiency index worden ingeschat.

4 Hunter Douglas dient zich actief te oriënteren op het aankopen van NOx-emissierechten. Deze optie lijkt aanzienlijk gunstiger uit te pakken dan het doen van investeringen in economisch niet productieve de- NOx installaties.

5 In het voorgenomen onderzoek naar de mogelijkheden van volledige en gerichte recycling dient expliciet aandacht te worden besteed aan de vraag of Hunter Douglas de logistiek van de inzameling en de verwerking efficiënter kan uitvoeren dan de markt. Als dit niet het geval is zouden andere overwegingen een rol kunnen spelen. Daarbij kan onder meer worden gedacht aan de beschikbaarheid van secundair aluminium tegen een bekende en weinig fluctuerende prijs en van de juiste kwaliteit. Op termijn zou ook de coating op het recyclingproces kunnen

19 NCW is bepaald uitgaande van een disconteringsvoet van 10% (gelijk aan kapitaalkosten van Hunter

Douglas)20 Dit is gebaseerd op een modelstudie van GE (2001), waarin een grondige analyse is gemaakt van de te

verwachten prijzen. Veel hogere, maar ook veel lagere prijzen komen echter voor.

40



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

worden aangepast. Daarom zal ook Holland Coating Industries bij dit onderzoek betrokken moeten worden.

6 Tenslotte adviseren wij Hunter Douglas om actiever te communiceren over de milieu-inspanningen en prestatie met klanten, medewerkers en de directe omgeving. Er is sprake van een veelheid aan milieu-innovaties en -maatregelen in de keten die het de moeite waarde maken om stakeholders te informeren. Een kwalitatief goed milieu- en (op termijn) duurzaamheidverslag leidt wellicht tevens tot selectie in de portfolio van duurzame beleggers

3.2.3 Conclusies

1 Ondanks de toenemende aandacht voor ketenmanagement heeft Hunter Douglas een ambivalente houding ten opzichte van productgerichte milieuzorg. Enerzijds is dit instrument recent opgenomen als maatregel in BMP3, zijn een aantal doelstellingen en op ketengebied geformuleerd en zijn maatregelen genomen of gepland. Anderzijds ligt de prioriteit van de milieumanager vooral bij het coördineren en verder structureren van de bedrijfsinterne milieuzorg. Van een gestructureerde aanpak is van PMZ is nog geen sprake. Met name de aandacht voor de voorkant van de keten (leveranciers van coating) is beperkt. Uit dit pilot project blijkt echter dat een ketenbenadering substantiële voordelen kan opleveren en meer en systematische managementaandacht verdient.

2 De belangrijkste reden voor het ontwikkelen en invoeren van gestructureerd ketenmanagement is van bedrijfseconomische aard. Het verhogen van de energie-efficiency en de reductie van NOx-emissies zijn de belangrijkste milieudoelstellingen. Hunter Douglas moet in de periode 2000-2006 een energiebesparing van 5% realiseren. Als maatregelen in de keten niet kunnen worden meegeteld zou het behalen van deze doelstellingen naar alle waarschijnlijkheid bedrijfseconomisch onverantwoorde investeringen met zich meebrengen21.

3 Productgerichte milieuzorg (PMZ) en energiezuinige productontwikkeling (EZP) zijn instrumenteel bij het realiseren van met name de doelstellingen op energiegebied. Met behulp van deze beide instrumenten kan effectief gebruik worden gemaakt van het Protocol Verbredingsthema’s in het kader van MJA2.

4 Het milieu-optimum van de te nemen (keten)maatregelen om de energiedoelstellingen te behalen kan worden bepaald door het toepassen van energie-analyse zoals beschreven in het kader van EZP: E keten = (Egrondstoffen + Eproductie + Etransport + Egebruikfase + Ehulpstoffen + Erecycling/hergebruik + Eafval)/(levensduur * aantal gebruikers).

21 Bron: door Hunter Douglas versterkte informatie over milieudoelstellingen en –maatregelen en de

benodigde investeringen om deze te behalen.

41


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

5 De energie-analyse in het kader van EZP sluit nauw aan bij de berekening van de totale energie-efficiency index (TEEI) die mag worden toegepast in het kader van MJA2. De TEEI bestaat uit twee termen aangaande de hoeveelheid energie (productieproces gerelateerd en grondstoffen/gebruiksfase gerelateerd) en een term over de soort energie (aandeel duurzame energie in de productmix).

6 Een eerste ruwe inschatting leert dat de door Hunter Douglas genomen en voorziene maatregelen leiden tot een bedrijfseconomisch verantwoorde realisatie van de energiedoelstellingen mits substitutie van primair door secundair aluminium en dematerialisatie kunnen worden meegeteld (verlaging van E-grondstoffen genoemd onder punt 4). Als de energiewinst tijdens de gebruiksfase kan worden meegeteld (besparing op verwarming en airconditioning van gebouwen) dan wordt het totaalbeeld nog gunstiger. De milieu- en bedrijfseconomische winst van optimalisatie van transport is minder groot22. Daar waar reductie van het energiegebruik niet leidt tot een voldoende verlaging van de TEEI, kan middels de inkoop van duurzame energie de TEEI doelstelling toch gehaald worden. Dit omdat het aandeel duurzame energie evenredig meetelt in de TEEI (zie punt 5). Gezien de hogere prijs voor duurzame energie zal dit evenwel bedrijfseconomisch ongunstiger zijn dan reductie van het totale energiegebruik. Duurzame energie is als het ware de sluitpost van de TEEI.

7 De NOx -reductie moet in de periode van 2000- 2010 dalen met 35% (bij gelijk-blijvende productie). Deze doelstelling kan het beste worden behaald door, zodra dit regelgevings- en markttechnisch mogelijk is, emissie-certificaten te kopen. Uit een eerste ruwe schatting op basis van een netto contante waarde berekening blijkt dat aankoop tot een marktprijs van € 9.600/ton/jaar bedrijfseconomisch gunstiger is dan investeren in de-NOx installaties. De huidige prijs voor NOx certificaten schommelt tussen de € 2.000 en € 3.000/ton/jaar. Dit is een voorbeeld van een maatregel die in dit geval bedrijfsintern alleen tegen relatief hoge kosten is te realiseren. Daarom dient primair te worden gekeken naar de markt voor emissiehandel en niet naar de eigen productketen.

8 Meer algemeen kan worden gesteld dat de ontwikkelingen en implementatie van productgerichte milieuzorg, en daarmee het structureren en intensiveren van contacten met leveranciers en afnemers op milieugebied, niet per definitie zinvol is. Vooraf dient te worden vastgesteld waarom een bedrijf hiervoor schaarse middelen in zou moeten zetten. Markt- en bedrijfseconomische argumenten zijn hierbij doorslaggevend.

9 Productgerichte milieuzorg kan niet los worden gezien van andere vereisten of instrumenten. In het geval van Hunter Douglas zijn dit energiezuinige productontwikkeling, het bedrijfsmilieuplan, de meerjarenafspraak energie 2 en de handel in emissierechten.

22 Nota bene: Het toepassen van de verbredingsthema’s uit MJA2 is een relatief nieuw terrein. Hunter

Douglas heeft hiermee enige ervaring opgedaan. Echter, de kwantitatieve gegevens zijn op dit

moment ontoereikend om harde uitspraken te doen.

42



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Het maken van een milieu-economische analyse vanuit ketenperspectief kan leiden tot een rationele afweging tussen bedrijfsinterne-, ketengerichte- of marktgerichtemaatregelen. Dikwijls zal het “laaghangende fruit” te vinden zijn binnen het bedrijf. Naarmate bestaande processen verder geoptimaliseerd worden zal het economischer worden om middels aanwezige markten (emissiehandel, duurzame energie) een verdere verbetering van de milieuprestatie te behalen. Tenslotte zullen er binnen de keten nog verdere - meer gerichte - optimalisaties te behalen zijn (b.v. gebruik grondstoffen afgestemd op de recyclingfase). Ketengerichte maatregelen zullen echter veelal relatief duur zijn, enerzijds omdat er geen duidelijke infrastructuur voor bestaat (zoals binnen bedrijven of binnen bestaande markten) en anderzijds omdat het vaak zal leiden tot aanpassing van bestaande (en reeds geoptimaliseerde) processen.

43


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

3.3 Pilot bij de branches VNCI, VVVF en FME-CWM

Inleiding

Dit hoofdstuk beschrijft het resultaat van de branchepilot, die in de 2e fase van het project ‘Naar een effectieve communicatie en samenwerking op milieugebied in de productketen chemie, verf, metalektro’ is uitgevoerd.

In deze branchepilot zijn door 2 opvolgende groepssessies met de vertegenwoordigers uit de branches ideeën ontwikkeld welke rol de branche kan en wil spelen op het gebied van kennisoverdracht in de keten. Uitkomst van deze 2 sessies waren een aantal concrete voorstellen van de 3 branches. Deze voorstellen zijn in de 3e sessie aan bedrijven uit de branches voorgelegd en per branche (verticaal) en per keten (horizontaal) getoetst en van commentaar voorzien.

Bij deze beschrijving horen 4 werkdocumenten, te weten de ‘geannoteerde notulen’ van de 3 sessies zelf. De 3 sessies, die in ‘Brown Paper’ vorm zijn gehouden, zijn op beknopte wijze (op sheet) genotuleerd. Het 4e werkdocument is het projectplan voor deze branchepilot. Naar deze werkdocumenten wordt in deze rapportage verwezen.

Wat is de plaats van de branchepilot in het gehele project?

De pilot op brancheniveau verloopt logischerwijs iets anders dan de beide bedrijvenpilots die in fase 2 van het PMZ project worden uitgevoerd. Het doel van de pilot is het onderzoeken en vormgeven van de overdracht van verantwoordingskennis op brancheniveau.

Kern van de branchepilot is dat kennisoverdracht in de keten zou moeten plaats vinden op twee niveaus, namelijk tussen bedrijven (producent - gebruiker, toepassingskennis) en op brancheniveau (verantwoordingskennis). Beide niveaus dienen goed op elkaar zijn afgestemd. In de praktijk blijkt namelijk dat een open/heldere communicatie tussen individuele bedrijven over VGM-aspecten wordt belemmerd door concurrentiele/commerciële belangen. Hier ligt een taak voor de brancheorganisaties.

De branchevertegenwoordigers zijn intensief betrokken bij de ketenpilot op brancheniveau. De betrokkenheid van de bedrijven in de pilot bestond uit het meewerken aan een enquête vanuit de brancheverenigingen, en het leveren van kennis en toetsen van de resultaten tijdens een workshop. Meer informatie over opzet en uitvoering van de branchepilot wordt gegeven in werkdocument projectplan branchepilot.

Hoe verliep de branchepilot?

In 3 sessies zijn de ideeën aangaande kennisoverdracht in de keten op twee niveaus, (toepassings- en verantwoordingskennis) ontwikkeld en getoetst. De in het projectplan

44



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

opgestelde vragen zijn in de eerste sessies door de vertegenwoordigers van de branches beantwoord, en concrete voorstellen over hoe de kennisoverdracht het best vanuit de branche gefaciliteerd kan worden, zijn ontwikkeld. Daarnaast is een beknopte enquête ontwikkeld en gehouden onder de bedrijven uit de 3 branches.

In de derde sessie lag het zwaartepunt van de branchepilot. Hier zijn de concrete voorstellen van de branchevertegenwoordigers door de bedrijven uit de keten (dus de bedrijven uit de eigen branche, maar ook uit de overige 2 branches)getoetst en becommentarieerd. In de sessie is zoveel mogelijk getracht de input van de bedrijven als concrete verbeteringen of suggesties mee te nemen.

Een deel van het ontwikkelde gedachtegoed wordt door de bedrijven als zeer positief gezien, en zal door de branche in fase 3 moeten worden meegenomen. Voor de onderdelen waar bedrijven kritiek op hadden is in de meeste gevallen concrete voorstellen gedaan voor verbetering of aanvulling.

Wat was het resultaat van de branchepilot?

De resultaten van de 3 verschillende sessies zijn weergegeven in de 3 werkdocumenten die de notulen van de sessie vormen. De belangrijkste conclusies, gebaseerd op de uitkomsten van de 3e sessie (met de bedrijven) waren:

� De opkomst van de bedrijven was lager dan verwacht:

- PMZ voor veel bedrijven ‘voor de muziek uit’

- Resultaten van sessie kunnen als indicatief worden gezien.

� Communicatie met partners binnen de keten krijgt meer prioriteit dan communicatie met externen (stakeholders).

� Het onderscheid tussen verantwoordingskennis en toepassingskennis wordt onderkend, maar niet de koppeling van verantwoordingskennis aan brancheniveau en toepassingskennis aan bedrijfsniveau. Op beide niveaus worden beide soorten kennis uitgewisseld en daarom moet er tussen branche en bedrijven uit die branche ook zorgvuldig worden afgestemd.

� KOF formulier voorziet in behoefte en kan verbeterd;

- Meer gerichte aanpak (sectoraal)

- Meer op maatregel niveau (do’s & dont’s)

� Voor communicatie van VVVF richting FME-CWM is het KOF een nuttig instrument, voor de communicatie van VVVF naar VNCI moet een variant worden ontwikkeld.

� Sectorale/maatregel gerichte aanpak kan ook voor andere productketens relevant zijn.

45


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

De aanbevelingen die de branches vanuit de keten hebben gekregen zijn:

Voor FME-CWM:

� Selecteer relevante en betrokken sectoren van FME-CWM bedrijven

� Bouw hiermee een netwerk / klankbordgroep op

� Inventariseer hierin de informatiebehoefte van de bedrijven en verzamel deze

� Communiceer over deze vragen met VVVF-branche / VVVF-bedrijven

� Presenteer verkregen antwoorden aan FME-CWM bedrijven in maatregelvorm/BAT

� Zorg voor continuïteit (jaarlijkse cyclus) via netwerk/klankbordgroep

Voor VVVF:

� Stem sectoren/clusters af met FME-CWM

� Ontwikkel KOF verder, richten op clusters

� Ontwikkel KOF verder, toevoegen maatregelen en BAT

� Zorg voor continuïteit (jaarlijkse cyclus) via bestaande structuren in de VVVF

� Stem verantwoordings- & toepassingskennis in KOF af met communicatie van VVVF-bedrijven

� Ontwikkel een variant voor communicatie richting de VNCI

Voor VNCI:

� Achterhaal de informatiebehoefte downstream (klant +1), via overleg met VVVF

� Verbeter de communicatie richting branche en bedrijven van de VVVF

� Vergroot de kennis van regelgeving mbt VNCI producten die de klant (+1) aangaan.

� Onderzoek mogelijkheden/belemmeringen van informatie verstrekking via website VNCI

De aanbevelingen die branches hebben gekregen voor ontwikkeling van de kennisoverdracht tussen de verschillende branches, zijn de volgende:

46



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

De richting voor kennisoverdracht FME-CWM VVVF:

Er lijkt zich een richting af te tekenen waarin de communicatie tussen FME-CWM en VVVF verder ontwikkeld kan worden. Deze richting kent 2 belangrijke elementen:

� Het ontwikkelen van een netwerk/klankbordgroep door de FME-CWM branche, dat de FME-CWM in staat stelt een faciliterende rol richting VVVF te kunnen spelen.

� Het verder ontwikkelen van de KOF, dat al of niet geaggregeerd of bewerkt door het FME-CWM gebruikt kan worden om haar leden te informeren.

Verder constateert het FME-CWM dat het geleerde ook in andere productketens (dan chemie-verf-metalektro) toegepast kan worden.

De richting voor kennisoverdracht VVVF- VNCI:

De kennisoverdracht tussen VVVF en VNCI was in de bedrijvensessie minder concreet uitgewerkt. Ook hier bestaat de duidelijke wens tot een gestructureerde kennisoverdracht te komen. Hiervoor kunnen de ontwikkelingen tussen FME-CWM en VVVF als voorbeeld kunnen dienen. Hier is het voordeel dat tussen de VNCI en VVVF al overlegstructuren bestaan waar eenvoudig op zou kunnen worden aangehaakt om de kennisoverdracht in de keten verder te ontwikkelen.

Een deel van de vragen die vanuit de FME-CWM bij de VVVF terecht gaan komen, zullen direct door de VVVF kunnen worden beantwoord. Er zullen ook vragen zijn waar kennis van de VNCI noodzakelijk is. Voor de beantwoording van deze vragen zal de overlegstructuur tussen VNCI en VVVF een structurele rol moeten spelen in de kennisoverdracht in de gehele keten.

De ontwikkeling van de kennisoverdracht tussen VVVF en VNCI:

� Kan putten uit de ontwikkelingen tussen FME-CWM en VVVF, en daar bruikbare elementen uithalen.

� Zal bestaande interne structuren moeten beoordelen op bruikbaarheid voor kennisoverdracht in de keten.

47


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

4 Resultaten van het vooronderzoek

Dit hoofdstuk beschrijft de resultaten van het vooronderzoek dat in het kader van fase 1 van het project is uitgevoerd. In paragraaf 2.1 is een vergelijking gemaakt van de manier waarop de branches PMZ benaderen. Paragraaf 2.2 beschrijft vier productketens die in de eerste fase van het project zijn onderzocht, namelijk de Transportmiddelen, Stalen bedrijfsmeubelen, Raambekleding en Fietsen. De beschrijving is gebaseerd op interviews met de individuele bedrijven uit de productketens en een gezamenlijke workshop op 12 mei jl. Het beeld dat is ontstaan uit de interviews met PMZ-experts is opgenomen in paragraaf 2.3. Paragraaf 2.4 gaat in op het uitgevoerde literatuuronderzoek.

4.1 Vergelijking PMZ-benadering per brancheStand van zaken PMZ-benadering

Om de overeenkomsten en verschillen van de wijze waarop de branches PMZ vormgeven en benaderen te onderzoeken, zijn de PMZ-handleidingen van de brancheorganisaties verzameld en bestudeerd. In aanvulling hierop zijn de beleidsmedewerkers van de brancheorganisaties geïnterviewd. De stand van zaken in de drie brancheverenigingen is in het kort als volgt:

VNCI:

De VNCI heeft de handreiking ‘een management systeem voor de invoering van Product Stewardship’ ontwikkeld. Product Stewardship is binnen de branche de term voor PMZ. Al in 1993 heeft de VNCI de ‘handreiking voor de invoering van Responsible Care’ ontwikkeld. Product Stewardship is het productgerichte onderdeel van Responsible Care. Naast de Nederlandstalige brochure, 'Product Stewardship, motor voor innovatie' is er nu een Engelstalige versie beschikbaar.

De definitie van Product Stewardship is: ‘Het beheersen en verbeteren van de veiligheids-, gezondheids- en milieuaspecten van een product gedurende zijn gehele levenscyclus op bedrijfseconomisch verantwoorde wijze door middel van een continu verbeteringsproces’. De handreiking is vorig jaar officieel gepresenteerd aan de leden van de branche en wordt momenteel via workshops verder uitgedragen.

VVVF:

In 1996 heeft de CEPE (de Europese verf- en drukinktindustrie) Coatings Care aangenomen. Met het Coatings Care programma geeft de verf- en drukinktindustrie ‘uitvoering aan haar oprechte intentie op een verantwoorde wijze een bijdrage aan de samenleving te leveren, door een voortdurend, systematisch proces van verbeteren na te streven op het gebied van gezondheid, veiligheid en milieu met betrekking tot

48



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

productie, productsamenstelling en -verwerking, opslag en transport en communicatie’.

Sinds 1991 heeft de VVVF al een aantal onderdelen van Coatings Care ingevuld. De activiteiten om de overige aspecten van Coatings Care in te vullen, gebeuren vooral op het gebied van de ‘productzorg’. Met betrekking tot deze productzorg zijn zes handreikingen ontwikkeld om invulling te geven aan Coatings Care.

FME-CWM:

Vanuit FME-CWM wordt nadrukkelijk Milieugerichte product ontwikkeling (Ecodesign) gezien als opstap voor PMZ. In het kader hiervan worden brochures en workshops ontwikkeld om lidbedrijven te stimuleren om MPO toe te passen en te helpen om hieraan concreet inhoud te geven. Voor de bedrijven die hiermee reeds bekend zijn wordt een handleiding PMZ opgesteld. Hierin zal de nadruk worden gelegd op de positie van de bedrijven in de keten en de mogelijkheden die het bedrijf heeft om samen met de ketenpartners de milieu-aspecten van de producten te beheersen. In maart 1999 is een onderzoek afgesloten naar de haalbaarheid van productgerichte milieuzorg bij lidbedrijven van FME-CWM, waarin ook de vormgeving van een 'handleiding' onderwerp van onderzoek was. De informatie uit deze studie over een mogelijke PMZ benadering is gebruikt voor de vergelijking van de PMZ benaderingen per branche.

Dimensies voor vergelijking van PMZ-benaderingen

Op basis van de bovengenoemde bronnen, aangevuld met interviews van de vertegenwoordigers van de branche, zijn zeven dimensies geselecteerd waarop de PMZ-benaderingen te vergelijken zijn. Deze dimensies worden hieronder kort omschreven. In de tabel wordt voor ieder van de drie brancheverenigingen de ‘score’ op ieder van de zeven dimensies weergegeven;

� De bekendheid van de bedrijven uit de branche met het begrip PMZ (of de branchespecifieke termen hiervoor; Product Stewardship, Coatings Care).

� De motivatie om met PMZ aan de slag te gaan, waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen de motivatie van de branche en de branchevereniging.

� De relatie van PMZ met andere managementsystemen. � De mate van de structurering van de PMZ benadering (via een stappenplan of een

bepaald standaard instrumentarium).� De ontwikkelingsfase waarin men zich bevindt ten aanzien van PMZ, waarbij

weer onderscheid gemaakt kan worden tussen de branche de branchevereniging (hierbij onderscheiden we de oriëntatie-, ontwikkelings-, implementatie-, en integratiefase).

� De ‘breedte’ van PMZ (Betreft het milieu in de zin van emissies, of ook veiligheids- en gezondheidsaspecten, VGM).

� De rol van communicatie en samenwerking in de PMZ benadering.

49


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Vergelijkingstabel PMZ benaderingen

VNCI VVVF FME-CWM

1. Bekendheid van de

branche met PMZ23.

Bekendheid met PS als

onderdeel van

Responsible care is erg

groot.

Groot op managementniveau,

elders in organisatie kleiner.

Gering.

2a. De motivatie voor

PMZ van de branche.

Logische ontwikkeling

vanuit de reeks: reactief -

compliance - ISO 9000/

14000 tot focus op het

product.

Maatschappelijke

ontwikkelingen, druk

vanuit markt en

regelgeving, imago

(greenpeace acties)

Motor voor innovatie

aantrekkelijk concept.

Verantwoording nemen door

open communicatie met

maatschappij.

(De openheid van communi-

catie kan strijdig zijn met

andere motieven van bedrij-

ven zoals concurrentiële

motieven)

De ‘koplopers’ in de branche zien

vooral de voordelen op gebied van

kostenbesparing, efficiëntie,

continuïteit lange termijn. PMZ

wordt gezien als onderdeel van

totale kwaliteit. Motivatie niet

zozeer vanuit externe druk of

dwang maar vanuit eigen

overwegingen.

2b. De motivatie voor

PMZ van de branchevereniging.

PS is onderdeel van RC,

dat een taak van de

branchevereniging is.

Door nieuwe aanpak PS

(motor voor innovatie)

tonen leden steeds meer

belangstelling.

Door open te communiceren

te beantwoorden aan de

maatschappelijke onzeker-

heid over gewenste, maar ook

risicovolle stoffen.

PMZ is logisch vervolg in

milieumanagement: schoner

produceren – ecodesign – PMZ.

De drive om te innoveren die van

Ecodesign en PMZ uitgaat.

Externe ontwikkelingen vormen

een bedreiging als branche niet

zelf het voortouw neemt. De

overheid kan milieu in relatie tot

product aanpakken.

23 Of de brachespecifieke term Coatings Care en Responsible Care

50



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

VNCI VVVF FME-CWM

3. De relatie van PMZ met andere

managementsystemen.

Aansluiting bij ISO14001

wordt in handleiding

expliciet belicht. PMZ

mag geen separaat

onderdeel zijn, moet

ingebed zijn in day-to-day

business.

PMZ sluit aan bij AMZ (door

VVVF voor branche sinds

1996 aangeboden ARBO &

Milieuzorgsysteem),

waardoor continue

verbetering is gewaarborgd.

De aansluiting met ISO

14000 ligt voor de hand.

FME-CWM voorziet een

mogelijke aansluiting bij de

structuur van

managementsystemen volgens ISO

9000/14000.

4. De mate van

structurering van PMZ.

Gestructureerd

stappenplan

6 handreikingen met

stappenplan. De interne kant

is goed te structureren in

bedrijven, verwacht wordt dat

dat bij de externe

communicatie minder is.

Verscheidenheid van bedrijven is

erg groot, dus waarschijnlijk geen

standaard stappenplan. Wel beleid

voor de branche geformuleerd en

handreiking in de maak waarlangs

een bedrijf PMZ kan ontwikkelen.

5a. De ontwikkelingsfase t.a.v. PMZ waarin

de branche zich bevindt.

Ontwikkeling en -

implementatiefase

Oriëntatie- en

ontwikkelingsfase

Oriëntatiefase

5a. De ontwikkelingsfase t.a.v. PMZ waarin

de branche-vereniging zich bevindt.

Implementatiefase Ontwikkelingsfase en

implementatiefase

Ontwikkelingsfase

6. De ‘breedte’van PMZ.

Safety, Health,

Environment

Safety, Health, Environment Safety, Health, Environment

7. De rol van

communicatie en samenwerking in PMZ.

Belangrijke rol, primair

communicatie op gang

brengen. Communicatie

en samenwerking in de

keten is cruciaal voor het

in de praktijk vormgeven

van Product Stewardship

De VNCI benadrukt de

innovatie.

De belangrijke rol van

communicatie volgt uit de

motivatie. Open

communicatie is de manier

om met maatschappelijke

onzekerheid om te gaan.

Samenwerking is beperkt,

maar via ketenoverleg te

bereiken.

De VVVF benadrukt het

uitwisselen van informatie.

Belangrijke rol; communicatie en

samenwerking in de keten is de

kern van PMZ.

51


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Overeenkomsten en verschillen

Uit de in dit hoofdstuk gemaakte vergelijking komen de volgende overeenkomsten en verschillen tussen de drie branches en brancheorganisaties naar voren:

� De brancheorganisaties VNCI en VVVF zijn verder met de ontwikkeling en invoering van PMZ binnen hun branche dan de FME-CWM. VNCI en VVVF werken aan het implementeren (op basis van reeds ontwikkelde handreikingen) en aan het op onderdelen verder ontwikkelen van PMZ. FME-CWM werkt momenteel aan een handreiking PMZ.

� De hierboven geconstateerde verschillen zijn voor een belangrijk deel te verklaren door de drijfveren van bedrijven voor PMZ te beschouwen. VNCI- en VVVF-bedrijven hebben meerdere, krachtige drijfveren die hen ertoe bewegen invulling te geven aan PMZ. Te denken valt bijvoorbeeld aan maatschappelijke druk; verantwoording afleggen; stoffenbeleid/-wetgeving; mogelijkheden voor innovatie en concurrentiële overwegingen. De noodzaak voor FME-CWM-bedrijven om aan PMZ te doen is duidelijk minder.

� Alle drie de brancheorganisaties kennen een belangrijke rol toe aan communicatie en samenwerking. VVVF legt hierbij het accent duidelijk op communicatie door middel van het uitwisselen van informatie over gevaarlijke stoffen (risicobenadering) zonder dat dit noodzakelijkerwijs leidt tot samenwerking. Hiertoe ontwikkelt men op dit moment een KennisOverdrachtFormulier (KOF). FME-CWM en VNCI leggen de nadruk meer op samenwerking, met het oog op de innovatiemogelijkheden. Communicatie is hierbij een noodzakelijke voorwaarde; een hulpmiddel voor samenwerking.

� Wat betreft de aansluiting bij andere managementsystemen wordt door iedereen de wenselijkheid of zelfs noodzakelijkheid daarvan bepleit. Voor de hand ligt de milieuzorgnorm ISO 14000, maar ook de kwaliteitszorgnorm ISO 9000 is bruikbaar.

� De PMZ benadering uit de handreikingen van de VVVF en de VNCI zijn in hoge mate gestructureerd. In de voorlopige versies van de FME-CWM is hier ook sprake van, maar er wordt wel een slag om de arm gehouden gezien de grotere verscheidenheid van FME-CWM-bedrijven.

4.2 De productketens

4.2.1 Productketen: Transportmiddelen

In de productketen transportmiddelen is de truckindustrie onderwerp van onderzoek. De producenten van trucks ontwikkelen en produceren trucks. De meeste

52



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

componenten van de truck, zoals het frame, de motor en de cabine ondergaan diverse lakbehandelingen. De lakfabrikanten ontwikkelen en produceren hiervoor specifieke lakken, waarvoor de chemische industrie op haar beurt specifieke grondstoffen ontwikkelt en produceert.

In het vooronderzoek zijn interviews en een workshop gehouden met de truckfabrikant DAF Trucks, de lakfabrikant Schaepman en producent van pigmenten Ciba Speciality Chemicals.

Korte beschrijving bedrijven� DAF Trucks: heeft productiefaciliteiten in Nederland (Eindhoven) en België

(Westerlo) en maakt als 100%-dochter onderdeel uit van het Amerikaanse concern Paccar. De kernactiviteiten van DAF zijn de ontwikkeling, productie, marketing en verkoop van middelzware en zware bedrijfswagens en de marketing en verkoop van lichte bedrijfswagens (geproduceerd door Leyland). Daarnaast levert DAF componenten, zoals assen, motoren en cabines, aan derden voor bijvoorbeeld toepassing in bussen en speciale voertuigen.

� Schaepman: is een relatief kleine lakfabrikant (circa 70 medewerkers) in Zwolle. Schaepman ontwikkelt en produceert industriële lakken. De producten van Schaepman zijn te verdelen in de productcategorieën meubelindustrie, industrie (algemeen) en staalconservering. Een deel van de productie is bestemd voor de export. De distributie van lakken is uitbesteed aan gespecialiseerde transporteurs.

� Ciba Specialty Chemicals Maastricht B.V. is sinds 1997 onderdeel van Ciba Specialty Chemicals. Het concern komt voort uit een verzelfstandiging van de industriedivisies van het vroegere Ciba Geigy. De vestiging in Maastricht produceert pigmenten en is onderdeel van de division Colors. De R&D vindt gedeeltelijk in Maastricht en gedeeltelijk op het hoofdkantoor in Bazel plaats.

Milieusituatie bedrijven� DAF Trucks hanteert het milieubeleid van Paccar als een van de eigen

uitgangspunten voor haar eigen milieubeleid. DAF Trucks is ISO 14001-gecertificeerd en brengt sinds enkele jaren een extern milieujaarverslag uit. Daarnaast heeft men een bedrijfsmilieuplan (BMP) opgesteld waarin maatregelen zijn opgenomen t.a.v. luchtemissies, bodem, water, reststoffen, verpakking, gevaarlijke stoffen en energie. Voor de komende jaren zijn belangrijke aandachtsgebieden verantwoord materiaalgebruik, afvalscheiding, hergebruik en recycling. Op middellange termijn is het gebruik van alternatieve brandstoffen een aandachtspunt. Op het gebied van Productgerichte milieuzorg werkt DAF met name aan de integratie van milieuaspecten bij productontwikkeling. In dit kader is in 1998 gestart met een project Ecodesign en zijn er richtlijnen geformuleerd voor “Design for Recycling”.

� Schaepman neemt deel aan het “Coating Care”-programma en brengt in dit kadereen VGM-verslag uit. Naast aandacht voor milieu op de locatie (vergunningen, afval, bodemverontreiniging en luchtemissies) werkt Schaepman aan milieuproductzorg. Speerpunten zijn het terugdringen van oplosmiddelengebruik en het gebruik van zware metalen.

53


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

� Ciba Specialty Chemicals heeft een vooruitstrevend milieubeleid, dat onderdeel uitmaakt van een breder MGV-beleid (Milieu Gezondheid Veiligheid). Belangrijke elementen hieruit zijn het integreren van het MGV-beleid in de strategische planning; minimaliseren en communiceren en het deelnemen aan Responsible Care; het opleiden en voorlichten van het personeel op MGV-gebied en het selecteren van leveranciers op MGV-prestaties. Ciba Specialty Chemicals heeft in 1997 meegewerkt aan het VNCI-project Product Stewardship; het was één van de vier pilotbedrijven. Het doel van de pilot was het analyseren en inventariseren van verbeteropties voor het verminderen van de milieubelasting van enkele geselecteerde producten. Het accent op milieugebied verschuift bij Ciba Specialty Chemicals van de processen naar de producten.

Milieuthema’s in de productketen/bedrijven

De belangrijkste bestanddelen van een lak zijn: bindmiddelen (b.v. geleverd door DSM Resins, Akzo), pigmenten (b.v. geleverd door Ciba Specialty Chemicals, BASF), oplosmiddelen (geleverd door b.v. de grote oliemaatschappijen Shell, Esso) en additieven. Sommige lakken bevatten nog zware metalen (o.a. lood/zinkchromaten). Zware metalen zijn met name vanuit het oogpunt van arbeidsomstandigheden schadelijk.

De vraag of watergedragen lakken per saldo een lagere milieubelasting kennen, wordt in twijfel getrokken. Toepassing van watergedragen lakken leidt tot een significant hoger energieverbuik. Voor zover bekend bestaat er geen kwantitatieve vergelijking tussen oplosmiddelhoudende en watergedragen lakken.

De toegepaste lakken vormen slechts een klein gedeelte van de totale milieubelasting van een transportmiddel. Uit door DAF Trucks opgestelde LCA’s blijkt dat de grootste (>95%) milieubelasting van een transportmiddel in de gebruiksfase van het product ontstaat door het gebruik van energiedragers en de uitstoot van luchtemissies. Hierdoor ligt de aandacht van DAF Trucks bij PMZ in eerste instantie niet bij lakken. Lokaal, bij de productievestigingen, ligt dit duidelijk anders. De toepassing van (oplosmiddelhoudende) lakken heeft de volle aandacht van het bevoegd gezag (b.v. Provincie Noord-Brabant) en de omgeving (b.v. omwonenden) omdat ze bijdragen aan de ozon- en smogproblematiek. Bij de productie van lakken ontstaan nauwelijks emissies van oplosmiddelen.

Samenwerking en communicatie: redenen/barrières

In de interviews en de workshop is gevraagd naar redenen voor samenwerking en communicatie in de productketen. De belangrijkste redenen zijn hieronder kort samengevat.

54



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

� Europese wetgeving: de Europese Commissie heeft bijvoorbeeld een richtlijn bekrachtigd voor emissiebeperking van vluchtige koolwaterstoffen als gevolg van lakken en reinigen. De lidstaten moeten deze richtlijn in 2001 hebben vertaald in nationale eisen.

� Kostenverlaging: het streven naar kostenverlaging is een stimulans daar waar economie en milieu samengaan. Dit geldt bijvoorbeeld bij gewichtsreductie dat zowel economische als milieu-technische voordelen oplevert.

� Lokale omstandigheden: dwingen indirect samenwerking af in de productketen. De omgeving en het bevoegd gezag van het bedrijf hebben verwachtingen van bedrijven uit de productketen. Dit geldt voor Schaepman dat in het centrum van Zwolle ligt, Ciba Specialty Chemicals en DAF Trucks. De aandacht van het bevoegd gezag en omwonenden voor de lokale luchtkwaliteit, leiden DAF Trucks er toe om het gebruik van oplosmiddelhoudende lakken terug te dringen. Overigens is de omgekeerde redenering ook niet ondenkbaar, namelijk dat lokale omstandigheden samenwerking in de weg kunnen staan.

� Klanten: van producenten van transportmiddelen stellen vooralsnog weinig milieueisen. Uitzonderingen zijn enkele grote fleetowners (b.v. British Post en Defensie). Specifieke eisen ten aanzien van de lakken komen nog veel mindervoor. DAF Trucks constateert wel dat klanten er langzaam meer aandacht voor gaan vertonen. Voor Schaepman en Ciba Specialty Chemicals zijn milieu-eisen aan de orde van de dag en een zeer belangrijke reden voor productontwikkeling.

� Imago: het imago van een producent wordt mede bepaald door de milieuprestatie van haar producten. Volvo heeft bijvoorbeeld een duidelijk “groen” imago in de markt. Imagokwesties spelen voor lakfabrikanten en chemie nog veel sterker. De maatschappelijke druk op deze sectoren is groot.

� Concurrenten: producenten van transportmiddelen houden elkaar nauwlettend in de gaten. Initiatieven op milieugebied van concurrenten prikkelen de rest van de sector.

In de interviews en de workshop is gevraagd naar barrières voor samenwerking en communicatie in de productketen. De belangrijkste barrières zijn hieronder kort samengevat.

� Kwaliteitseisen: maken het soms moeilijk of onmogelijk om minder milieubelastende materialen toe te passen. Om de door DAF gestelde specificaties te kunnen realiseren, zijn Schaepman en Ciba Specialty Chemicals genoodzaakt om bepaalde milieubelastende stoffen toe te passen.

� Complexiteit en tijd: het Product Creatie Proces (PCP) wordt steeds complexer en de “time to market” neemt af. Het invoeren van additionele randvoorwaarden, zoals milieu is niet eenvoudig.

� Kostenbesparing: daar waar milieu en economie niet samen gaan, is het streven naar kostenbesparing een barrière voor PMZ. Minder milieubelastende materialen zijn vaak nog duurder.

55


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

� Cosmetische eisen: in plaats van functionele eisen, leiden ertoe dat bepaalde materialen en handelingen grotendeels vanuit cosmetisch oogpunt worden toegepast. Het spuiten van het motorblok is een voorbeeld.

� Vertrouwelijkheid van gegevens. Lakfabrikanten en chemische bedrijven zijn vanwege commerciële belangen vaak terughoudend met het verstrekken van informatie.

Vormen en uitvoering van samenwerkingsvorm en communicatie op milieugebied

Uit de interviews en workshop blijkt dat de samenwerking en communicatie vooral plaatsvinden tussen R&D-afdelingen en inkoop.

Samenwerking en communicatie op R&D-gebied

In de transportmiddelenindustrie wordt al sinds vele jaren gewerkt aan het uitfaseren van oplosmiddel-houdende lakken. DAF Trucks kent hiervoor het DEAL- en DEAR-programma (DAF Emissie Arme Lakken en DAF Emissie Arme Reinigingsmiddelen). Om over te schakelen naar watergedragen lakken wordt intensief samengewerkt met de lakfabrikanten. Het hoofd van het laboratorium van Schaepman overlegt zeer frequent met de R&D en het laboratorium van DAF Trucks.

De verfindustrie en de chemische industrie werken nauw samen bij de ontwikkeling van nieuwe producten. Een van de belangrijkste redenen voor productontwikkeling vormt het milieu- en arbo-vraagstuk. Een grote chemische multinational zegt dat meer dan 50% van het R&D-budget hierdoor gedreven wordt.

Bij DAF Trucks is de R&D-afdeling verantwoordelijk voor de integratie van milieuaspecten in de productontwikkeling. Hiertoe loopt het Ecodesign-programma. Het overgrote deel van de milieu-belasting van transportmiddelen ontstaat tijdens de gebruiksfase van een transportmiddel vanwege het verbruik van brandstoffen en het ontstaan van luchtemissies. Door de ontwikkeling van zuinige motoren en gewichtsbesparing wordt de milieubelasting gereduceerd. DAF concentreert zich bij Ecodesign dan ook hierop. De (milieuspecificaties van) lakken hebben minder prioriteit.

56



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Samenwerking en communicatie via de inkooprelatie

DAF selecteert en evalueert haar leveranciers (enkele duizenden) op een aantal criteria, waaronder continuïteit, financiële aspecten, kwaliteit en leverbetrouwbaarheid. Mede ingegeven door de eisen die ISO 14001 stelt aan het gecertificeerde milieuzorgsysteem, is het de bedoeling om het criterium “milieu” hier aan toe te voegen. Momenteel ontwikkelt DAF hiervoor een inkooptool milieu. De inkooptool bestaat uit een vragenlijst waarmee de milieuprestatie kan worden geïnventariseerd. Hierna is het de bedoeling om in overleg met de leveranciers naar verbetermogelijkheden te zoeken in het kader van “continue verbetering” en de tool als beslissingsondersteunend instrument te gebruiken bij de selectie en evaluatie van leveranciers. Inkoop meet het niveau van de milieuzorg en de milieubelasting van processen, terwijl de afdeling productontwikkeling verantwoordelijk blijft voor de technische specificaties van producten en de integratie van milieu daarbinnen (ecodesign).

4.2.2 Productketen: Stalen bedrijfsmeubelen

In deze keten is bedrijfsmeubilair onderwerp van onderzoek. Hierbij wordt geconcentreerd op kasten en bureaus. De stalen onderdelen (kasten en frames) worden uit plaatstaal gevormd (stansen en ponsen) of gegoten (bijvoorbeeld aluminiumpootjes) en ondergaan voor- en lakbehandelingen. Daar voor bedrijfsmeubelen vaak poedercoating wordt toegepast, volgt nog een thermische behandeling. Na het lakken worden de stalen onderdelen geassembleerd, tezamen met bijvoorbeeld de bureaubladen (hout, kunststof).

Interviews zijn gehouden bij meubelfabrikant Assenburg, met de afdelingen ‘Research en Development’ en kwaliteitszorg, waar milieu een onderdeel van uitmaakt. Bij de fabrikanten is gesproken met poederlakfabrikant Teodur. In de workshop die binnen het project is georganiseerd, is de keten met betrokken bedrijven verder uitgediept en beschreven.

Korte beschrijving bedrijven

Assenburg produceert bedrijfsmeubelen (kasten en bureaus) voor de Nederlandse, Belgische en Engelse markt. Zij specificeren de producten geheel zelf. Assenburg maakt onderdeel uit van de Samas groep die naast kantoormeubilair ook kantoorartikelen voert. De distributie en verkoop verloopt voor het grootste deel via Aspa en via specifieke dealers. De productie, die eerst in Assendelft en Tilburg plaatsvond, is nu geconcentreerd in Tilburg.

Teodur is ontwikkelaar en producent van poederlakken. Zij maakt sinds kort onderdeel uit van Du Pont en wel van de ‘performance coatings’. Op termijn zal Teodur zich richten op de Benelux markt. De ontwikkeling en productie van de poeders vindt

57


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

plaats in Breda. De ontwikkeling vindt vaak plaats aan de hand van vragen of problemen van klanten.

Milieusituatie bedrijven

Assenburg heeft een geïntegreerd kwaliteits-, arbo- en milieuzorgsysteem en is ISO 14000 gecertificeerd. Daarnaast heeft Assenburg veel ervaring met EcoDesign en wordt met regelmaat een Design review gehouden voor milieuaspecten van representatieve producten. In het BMP is opgenomen dat iedere drie jaar een LCA wordt uitgevoerd. Door deze kwantitatieve analyse is Assenburg ook in staat te kijken hoeveel de milieuprestatie in de keten 3-jaarlijks verbetert. De resultaten uit deze analyses worden gebruikt in de prioriteitsstelling van de productontwikkeling, en in richtlijnen voor de constructeurs.

Assenburg is recent omgegaan van een natlakysteem naar een poedercoating systeem. Deze omschakeling is nog in volle gang en vergt veel tijd in de bedrijfsvoering.

Teodur werkt aan ISO 14001-certificatie, een proces dat wat is vertraagd door de overname door Du Pont, waarbij bepaalde systemen op elkaar afgestemd dienen te worden. Bij de productie van poedercoatings treden weinig milieuproblemen op. Teodur heeft bijvoorbeeld lokaal geen problemen met omwonenden, ondanks het feit dat de productielocatie in een woonwijk is gevestigd. Poedercoatings hebben in de markt een goed milieu-imago.

Milieuthema’s in de keten/bedrijven

De belangrijkste thema’s in de productketen zijn:

� Na alle veranderingen in de laksystemen gaat de aandacht uit naar onderdelen uit kunststof als volgende stap.

� In de branche is momenteel nog geen sprake van product terugname. Er is geen zicht op hoe dit zich zal gaan ontwikkelen de komende jaren. Wel is in de branche van bedrijfsmeubelen veel aandacht voor EcoDesign, waar bijvoorbeeld gewerkt wordt aan onderdelenreductie en design voor recycling. Ook vanuit de Ecodesign activiteiten is aandacht voor het toepassen van secundair in plaats van primair materiaal.

� Een terugkerend thema blijken de gevaarlijke stoffen en oplosmiddelen in lakprocessen, die door de overstap naar poedercoatings voor een belangrijk deel zijn geëlimineerd. De problematiek met betrekking tot harders (TGIC) in sommige polyesterpoeders is vrijwel opgelost.

� De laatste jaren ontstaat er steeds meer overleg in ketens, ook op het gebied van milieu. In de branche van de poedercoating is dit zichtbaar, de verwachting is dat dit zich door de bedrijfskolom heen steeds meer zal uitbreiden.

58



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me


Redenen: Het overleg binnen de bedrijfskolom breidt zich steeds meer uit, wat ook geldt voor de communicatie over milieu, binnen die keten. Applicateurs hebben altijd vrij veel technische ondersteuning nodig, ook samen met apparatuurbouwers. Samenwerking “in de breedte” blijkt in de praktijk noodzakelijk te zijn omdat het lakproces afhankelijk is van de lak, het product, de spuitapparatuur, de ovens etc.

Barrières: De samenwerking tussen de lakfabrikanten en de grondstoffenleveranciers is minder intensief dan die tussen de lakfabrikanten en de applicateurs. Dit is voor een deel te wijten aan het verschil in bedrijfsgrootte of bijvoorbeeld de geografische afstand. Ook de onbekendheid met wie contact opgenomen kan worden voor bepaalde soorten vragen is drempelverhogend voor samenwerking. Ook kunnen commerciële motieven remmend werken op een open communicatie.

Vormen en uitvoering van samenwerking & communicatie op milieugebied

De overstap van natlak naar poeder wordt gezien als PMZ activiteit. Dit betreft een complexe gezamenlijke product-/procesontwikkeling in de breedte, waarbij naast de meubelfabrikant een rol was weggelegd voor de lakfabrikant, de leverancier van spuitapparatuur en de ovenbouwers. Deze hadden allen een voorgeschreven verantwoordelijkheid. Doordat elk van deze partijen onmisbaar is in de totstandkoming van een goed lakresultaat, is deze samenwerking zo opgezet.

4.2.3 Productketen: Raambekledingsproducten

Profiel Hunter Douglas

Hunter Douglas is wereldwijd marktleider op het gebied van raambekledingsproducten en een belangrijke producent van bouwproducten. De omzet bedraagt EUR 1.360 miljoen en er werken ongeveer 13.600 mensen. De Hunter Douglas Groep omvat 140 ondernemingen met 60 fabrieken en 80 assemblagebedrijven en marketingorganisaties in 80 landen.

Enkele bekende merknamen op het gebied van raambekleding zijn Luxaflex, Duette, Luminette en Sunflex. Het belangrijkste marketinginstrument van Hunter Douglas is het distributienetwerk via licentiehouders, dat wordt gevormd door meer dan 600 onafhankelijke op licentiebasis werkende assemblage- en distributiebedrijven.

Tijdens dit vooronderzoek is gekeken naar de productketen van horizontale jaloezieën. Aluminium is verreweg de belangrijkste input. Ongeveer 95% van het gebruikte aluminium is secundair materiaal. Andere belangrijke inputs zijn pigmenten, harsen en oplosmiddelen voor de productie van de diverse coatings. Voor het productieproces

59


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

worden onder meer zouten, metalen en walsolie gebruikt als hulpmiddelen. Tenslotte worden tijdens de assemblage de rails en diverse andere, kleinere onderdelen, zoals de koordjes en kunststof hulpstukken, toegevoegd.

Hunter Douglas is zowel voorwaarts als achterwaarts geïntegreerd. De achterwaartse integratie is primair gedreven door prijsoverwegingen. Door belangen te nemen in Al-productie en -handel kan dit deel van de keten veel beter worden beheerst. Achterwaartse integratie is ingevuld via het netwerk van dealers. Hiermee beheerst Hunter Douglas de keten van de grondstoffen tot de eindmarkten. Deze relatief zeer grote span of control brengt Hunter Douglas ook vanuit het perspectief van productgerichte milieuzorg in een sterke positie.

Het vooronderzoek in het kader van dit project, waarvan de resultaten hieronder worden samengevat, richtte zich primair op de Nederlandse activiteiten van Hunter Douglas Europe.

Milieumanagement en -prestatie van Hunter Douglas

Op basis van de uitgevoerde quick scan inventarisatie en analyse kan worden geconcludeerd dat Hunter Douglas een relatief goede milieuprestatie heeft. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de hoge recycling rate, de toepassing van geavanceerde coilcoating lijnen en het substantieel verlagen van de dikte van de alumimium coils. Een hoge (bovengemiddelde of leidende) milieuprestatie is wenselijk, gezien het innovatieve en kwaliteitsimago van Hunter Douglas.

Van een gestructureerd en geformaliseerd milieumanagementsysteem is (nog) geen sprake. Ook publiceert Hunter Douglas geen milieurapportage die is gericht op een breder publiek. Wel wordt gerapporteerd aan overheden op diverse niveaus.

Op het gebied van ketengericht milieumanagement zijn de drie volgende zaken van belang:

� Er is in 1996 een project uitgevoerd in het kader van het Nationaal Onderzoekprogramma Hergebruik van Afvalstoffen. De resultaten zijn samengevat in “Integraal ketenbeheer op bedrijfsniveau, de resultaten van de STEPS24-methode bij drie bedrijven” (TNO Apeldoorn, oktober 1996).

� Een door Hunter Douglas Construction Elements uitgevoerd project op het gebied van productgerichte milieuzorg. De hierin opgedane ervaring kan eventueel worden gebruikt door Hunter Douglas Europe.

� De behoefte om de tendensen op milieugebied bij de Nederlandse overheid en de Europese Commissie en in de belangrijkste markten beter in kaart te brengen en te vertalen naar een adequate respons vanuit het perspectief van de productketen als geheel.

24 STEPS: Systematically Tackling Environmental Problem Solving

60



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me


Mede door de uitvoering van het project “Integraal Ketenbeheer op bedrijfsniveau” is inzicht ontstaan in de belangrijkste thema’s. Dit zijn: winning en productie van aluminium in relatie tot de recycling rate, coilproductie, keuze coatings en toegepast technologie. Het laatste punt is nader onderzocht naar aanleiding van het KWS 2000 programma. Een samenvatting van deze analyse is beschreven in “coilcoating, een duurzame oplossing met lage KWS emissies” (factsheet voor opdrachtgevers, adviseurs, architecten, afnemers, gebruikers). Eén van de conclusies is dat de gemiddelde prestaties van de Nederlandse coilcoating industrie qua emissies en energiegebruik op het niveau van de poederlakken liggen. Met de meest geavanceerde coilcoat lijnen worden zelfs betere prestaties gerealiseerd.

Echter, op dit moment is de relatieve milieu-impact noch het verbeterpotentieel in kwantitatieve zin bekend. Wel zijn de gegevens voor het in kaart brengen van de relatieve milieubelasting per stap in de keten in de organisatie beschikbaar.

Samenwerking en communicatie op milieugebied

Er is sprake van goede contacten en onderlinge afstemming tussen de diverse schakels in de productketen25. Dit is noodzakelijk om het technologisch en (milieu)economisch optimum bij de productie van de jaloezieën te realiseren. De aandacht voor milieuaspecten is niet gestructureerd noch cyclisch (continu verbeteren) noch (formeel) geborgd. De belangrijkste barrières hiervoor zijn het tot nu toe ontbreken van concrete (markt)economische prikkels. Snelle, milieu-gedreven, veranderingen in de concurrentieomgeving van ondernemingen zouden hierin verandering kunnen brengen. De inventarisatie en analyse van deze tendensen is één van de doelstellingen van het eventuele vervolgtraject op het gebied van productgerichte milieuzorg bij Hunter Douglas.

Behoefte/belang PMZ voor Hunter Douglas

Hunter Douglas streeft naar een hoge milieuprestatie, zowel nu als in de toekomst. De redenen hiervoor zijn hierboven reeds aan de orde gekomen: de onderneming positioneert zichzelf als een A-merk. Bovendien is gebleken dat milieu-innovaties ook bedrijfseconomische voordelen kunnen opleveren. Een andere driver is het anticiperen op nieuwe Nederlandse of Europese richtlijnen of weten regelgeving, met name op het gebied van terugnameplicht. Met betrekking tot de behoefte van Hunter Douglas op het gebied van productgerichte milieuzorg: tijdens de inventarisatiefase is gebleken dat de huidige aanpak op dit terrein op een aantal punten kan worden verbeterd (zie onderstaande samenvatting).

25 Tijdens de quick scan analyse is tevens naar de ontwikkelingen in de eindmarkten en bij de

belangrijkste (externe) leveranciers van Hunter Douglas gekeken. Dit inzicht is opgenomen in de

rapportage aan Hunter Douglas zelf. Het is niet opportuun om deze zaken in een rapportage voor

derden in detail weer te geven.

61


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Samenvatting resultaten analyse productgerichte milieuzorg Hunter Douglas

� De integrale26 milieuprestatie is relatief goed dankzij onder meer een hoge recycling rate en de toepassing van coilcoating met geïntegreerde naverbranding. Een hoge (bovengemiddeld of leidende) milieuprestatie is wenselijk gezien het innovatieve en kwaliteitsimago van Hunter Douglas

� Er is sprake van goede contacten, en daarmee onderlinge afstemming op milieugebied, tussen de diverse schakels in de productketen. Tegelijkertijd is de aandacht voor milieu niet gestructureerd noch cyclisch (continu verberen) noch (formeel) geborgd.

� De relatieve milieu-impact per stap in de productketen is niet bekend. Wel zijn de gegevens (1996/1997) hiervoor in de organisatie beschikbaar.

� Het monitoren en anticiperen op ontwikkelingen op milieugebied en met name het definiëren van een adequate respons vanuit het perspectief van de productketen als geheel kan worden verbeterd. Dit lijkt noodzakelijk gezien de verwachting dat: 1. (internationale) overheden in de toekomst een terugnameplicht zullen

introduceren; 2. een goed onderbouwde en helder te communiceren milieuprestatie van Hunter

Douglas producten een ondersteunende rol kan spelen bij de marketing in zowelde retail als de projectmarkt.

� Relatie productgerichte milieuzorg en new business development: pm.

� Er is nog geen sprake van een actieve opstelling (op milieugebied) richting leveranciers waarin Hunter Douglas (geen directe) belangen heeft.

� Er is behoefte aan een compleet, effectief en efficiënt model27 om kosten-baten analyses te maken van verbetermogelijkheden.

� Er is behoefte aan een (set van) key performance indicator(s).

4.2.4 Productketen: Fietsen

In deze keten is de fietsindustrie onderwerp van onderzoek. De fietsproducenten ontwikkelen en specificeren het ontwerp van de fiets. Het frame wordt naar eigen ontwerp deels zelf gefabriceerd. Onderdelen als remmen, naven en dergelijke worden ingekocht, velgen en banden worden deels naar eigen ontwerp gespecificeerd. De frames ondergaan voor assemblage diverse voorbewerkingen en lakbehandelingen.

26 Met integraal wordt in deze context bedoeld: de meest relevante (milieu)thema’s vanuit het perspectief

van de productketen.

27 Een dergelijk model moet snel inzicht kunnen geven in de te behalen milieuwinst, de technologische

en organisatorische mogelijkheden en de bedrijfs- en markteconomische aspecten van een verbetering.

62



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Een aantal fietsproducenten gezamenlijk heeft in overleg met de lakleverancier gewerkt aan de ontwikkeling van voor fietsen geoptimaliseerde laksystemen. Deze laksystemen worden nu gebruikt.

In de fietsindustrie zijn interviews gehouden bij Batavus, bij de afdeling productie, de milieucoördinatie (gedeelde functie met productie engineering) en marketing. Bij de lakfabrikanten is gesproken met Sigma Coatings, met de afdelingen die verantwoordelijk zijn voor sales management en technical management. In dit stadium zijn nog geen gesprekken geweest bij de chemiebedrijven. In de workshop die binnen het project is georganiseerd, is de keten met de betrokken bedrijven verder uitgediept en beschreven.

Korte beschrijving bedrijven

Batavus produceert fietsen voor de Nederlandse en de buitenlandse markt. Batavus maakt onderdeel uit van de Accel groep, waarvan ook Sparta en Koga Miyata deel uitmaken. De productie vindt plaats te Heerenveen. Er wordt met concurrenten (bv. Union, Gazelle) een goede relatie onderhouden, waarbij soms sprake is van samenwerking (bijvoorbeeld met betrekking tot de ontwikkeling van een lakformule).

Sigma Coatings maakt onderdeel uit van de Total/Final/Elf groep. De business unit ‘Industry’ ontwikkelt en produceert lakken (nat en poeder) voor industriële applicaties, waaronder ook de fietsen. De productie vindt onder andere plaats in Waddinxveen.

Milieusituatie bedrijven

Batavus heeft momenteel geen gecertificeerd milieuzorgsysteem. In samenwerking met FME-CWM is wel een pragmatische variant ontwikkeld, die beter aansluit bij het bedrijf. Per afdeling worden afdelings-specifieke ‘checklists’ gebruikt, die jaarlijks worden herzien en geactualiseerd. De checklists hebben als onderwerp ‘Good Housekeeping’ en functioneren door de jaarlijkse herziening in een cyclisch proces. Milieucoördinatie is een halve functie, en wordt gedeeld met ‘production engineering’.

Batavus heeft in Heerenveen geen problemen met lokale overlast voor omwonenden of vergunningen van lokale overheden. Er is geen sprake van druk op milieu vanuit de klanten van Batavus (fietsdetailhandel).

Sigma Coatings neemt deel aan “Coatings Care” van de VVVF, en rapporteert hier regelmatig over. In ketenverband wordt vaak samengewerkt met klanten, bijvoorbeeld in de overstap naar watergedragen- of poederlakken. Dit gebeurt overigens niet alleen met milieu als reden, maar bijvoorbeeld ook vanwege kwaliteitsaspecten.

Actuele ontwikkelingen waarbij milieu een issue is, zijn het verlagen van co-solvents, het verlagen van moffeloventemperaturen en het terugwinnen van overspray of het hergebruik daarvan.

63


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me


De belangrijkste thema’s zijn:

� De overgang van solvent lakken naar watergedragen en poederlakken, waar de fietsindustrie en de lakleveranciers de afgelopen jaren intensief mee bezig zijn geweest. De grote stappen zijn op dit terrein inmiddels al gezet, de optimalisatie van de nieuwe processen krijgt nog veel aandacht.

� Het verbruik van chemische middelen in de procesbaden van de voorbehandeling en het ontvetten, wat weer leidt tot waterlozingen.

� Rond verpakkingen zijn al projecten geweest, in een poging de hoeveelheid karton voor de detailhandel terug te dringen (probleem detailhandel) door retoursystemen. Dit bleek niet haalbaar.

� Recycling of productterugname speelt in het geheel nog niet in de fietsenbranche.


Redenen: Kostenbesparing is een belangrijke driver, bijvoorbeeld door energiekosten te verlagen bij energie-besparing, of afvalkosten te besparen bij afval scheiden. Druk vanuit overheid via wetgeving of vergunningen (KWS 2000) heeft ook een belangrijke bijdrage gehad, onder andere in de samenwerking om tot watergedragen lakken te komen.

Ook door interne hinder, in een specifiek geval met verpakkingen, zijn in samenwerking met leveranciers wijzigingen aangebracht om problemen te verhelpen.

Barrières: Er bestaat een zekere terughoudendheid veroorzaakt door zakelijke concurrentiële motieven. Een andere meer praktische reden is dat men niet goed weet wie elders in de keten men moet benaderen met bepaalde vragen. De contacten via Sales kunnen voor technisch inhoudelijke vragen niet afdoende zijn.

Vormen en uitvoering van samenwerking en communicatie op milieugebied

Door een aantal fietsproducenten is in samenwerking met de lakleveranciers een voor fietsen geoptimaliseerde watergedragen lak ontwikkeld. Dit wordt als voorbeeld van PMZ gezien. Dit was een eenmalige samenwerking tussen twee van de drie schakels uit de keten.

Momenteel is nog geen sprake van een structurele samenwerking op langere termijn tussen twee schakels uit de keten. De relatie is wel zodanig dat op ieder moment een nieuwe samenwerking kan worden aangegaan. Met het samenwerken tussen meer dan twee schakels uit de keten is nog geen ervaring opgedaan.

64



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Via de (al dan niet continue) gezamenlijke productontwikkeling (tussen lakfabrikant en fietsfabrikant of tussen lakfabrikant en grondstofleverancier) wordt uitvoering gegeven aan samenwerking en communicatie op milieugebied in de keten.

4.3 Resultaten van de interviews met expertsMinisterie van VROM (de heer C.J. Manniën)

� Regelgeving/beleid vanuit Europa is de reden geweest om de terminologie van de Stimulerings-regeling aan te passen. Ogenschijnlijk lijkt de regeling fors gewijzigd, inhoudelijk is dit echter nauwelijks het geval. In de nabije toekomst zal de regeling waarschijnlijk niet meer vallen onder een kaderbesluit, maar als “losse” regeling worden opgezet.

� VNO-NCW, MKB-Nederland en de rijksoverheid onderzoeken momenteel hoe zij de bedrijven kunnen stimuleren met PMZ aan de slag te gaan. Het initiatief ligt hiervoor bij het bedrijfsleven. De koepelorganisaties zullen waarschijnlijk hun leden gaan vragen over de vorderingen regelmatig te rapporteren. Wanneer er voldoende voortgang is, is er voor de overheid geen reden voor aanvullende maatregelen. Wel zal de overheid PMZ ondersteuning geven in de vorm van subsidies en informatie.

� VROM ziet een belangrijke taak weggelegd voor de brancheorganisaties bij de verdere stimulering en voorlichting van PMZ bij bedrijven.

� VROM heeft de TU Delft/Han Brezet opdracht gegeven een evaluatie uit te voeren van de 57 PMZ-projecten die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd. Uit de evaluatie kwam naar voren dat de meeste bedrijven tevreden zijn over hun PMZ projecten. Vooral het toegenomen inzicht in de milieuproblematiek en het aanbrengen van structuur in de eigen organisatie worden hierbij genoemd. Met name bedrijven die een eigen R&D afdeling hebben of die op andere wijze invloed op de productspecificatie kunnen uitoefenen, blijken succesvol. Voor kleine bedrijven die concurreren op prijs en niet innovatiegericht zijn, lijkt PMZ een brug te ver.

� VROM ziet PMZ als onderdeel van een instrument dat inhoud geeft aan “Duurzaam Ondernemen”. Het NMP4 besteedt waarschijnlijk geen bijzondere aandacht aan PMZ maar plaatst het waarschijnlijk binnen het concept “Duurzaam ondernemen”.

� In Brussel (DG XI, afdeling producten) bestaat belangstelling voor het Nederlandse Productenbeleid.

� De bedoeling is om PMZ een duidelijkere plaats te geven binnen het ISO 14001. Het NNI werkt hier momenteel aan.

65


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

NOVEM (mevrouw A. Bor, heer J. Iepsma)

� NOVEM voert Stimuleringsregeling PMZ in opdracht van VROM uit.

� Regelgeving/beleid vanuit Europa is de reden om de terminologie binnen de Stimuleringsregeling aan te passen. In grote lijnen kunnen dezelfde soorten projecten worden gehonoreerd.

� De subsidie per project is verlaagd om meerdere projecten te kunnen subsidiëren.

� Op aangeven van VROM is er een duidelijke voorkeur voor projecten waarbij brancheverenigingen zijn betrokken.

� De samenwerking tussen de branches VNCI, VVVF en FME-CWM is door de adviescommissie als sterk punt beoordeeld.

� NOVEM heeft laten onderzoeken hoe de Stimuleringsregeling PMZ staat tot programma’s en regelingen van NOVEM en SENTER rondom productenbeleid (zie ook artikel in reader).

� Door de nadruk binnen PMZ op zorgsystemen te leggen bestaat het gevaar dat benodigde creativiteit en innovatie worden onderbelicht.

� NOVEM ziet PMZ als een van de instrumenten om duurzaam produceren/ondernemen te bereiken.

� In de door NOVEM in overleg met VROM uitgebrachte folder “Productgerichte milieuzorg 2000, Een stap richting duurzaam ondernemen” staan drie kenmerken centraal: systematische werkwijze (niet per definitie een certificeerbaar zorgsysteem), continue productverbetering (belang van voortdurend verbeteren) en betrokkenheid van alle partijen binnen de productketen (ketenbenadering).

KPMG Supply Chain Management (de heer E. Jacobs)

� Binnen de logistiek is Supply Chain Management een populair begrip dat op vele manieren wordt uitgelegd. Het gaat uit van de gedachte dat alle schakels on line gevolgd en gestuurd zouden moeten worden. In de praktijk zijn er nog maar weinig succesvolle voorbeelden te noemen. Uitzonderingen zijn bedrijven als Nike en Dell die zich in feite beperken tot het aansturen van de (fysieke) productieketen.

� Uit een promotieonderzoek van de TU Eindhoven (zie ook reader) blijkt dat het niet mogelijk is om een logistieke keten vanuit een centraal niveau te beheersen. De kern van Supply Chain management ligt in afstemming tussen schakels in de keten. Er zijn slechts weinig SCM-projecten die de gehele keten omvatten.

� Binnen SCM-projecten is nog nauwelijks aandacht voor de milieuaspecten. In enkele projecten let men op de consequenties voor het gebruik van verpakkingen en daardoor ontstaan van afval. Andere milieuaspecten zoals energie en mobiliteit spelen vooralsnog geen rol.

66



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Syntens (de heer R. Hartman)

� Dhr. Hartman is betrokken geweest bij de uitvoering van het Ecodesign 2 programma. In dit programma heeft Syntens honderden MKB bedrijven kennis laten maken met Ecodesign. De ervaring leerde dat dit goede resultaten opleverde voor de bedrijven, maar dat het moeilijk was de nieuwe manier van denken vast te houden. Vaak bleef Ecodesign bij een eenmalige actie. Een deel van de oorzaak kan gevonden worden in de mate waarin een bedrijf een gestructureerd innovatieproces of productcreatieproces hanteert. Als dit niet of weinig gestructureerd verloopt, is het lastig consequent aandacht voor milieu te krijgen.

� Daar vooral de grote bedrijven wat structureler met productontwikkeling omgaan, is het laten beklijven van Ecodesign in de kleinere bedrijven van het MKB moeilijk. Dezelfde problematiek is denkbaar bij implementatie van PMZ. Het is zeker haalbaar in de grotere bedrijven waar de systematiek van zorgsystemen al bestaat en daarop kan worden aangesloten. Slechts een zeer beperkt deel van de MKB bedrijven heeft een milieuzorgsysteem, wat een belangrijke drempel kan vormen voor PMZ in het MKB.

� Samenwerking en communicatie in de keten wordt in het MKB alleen in gang gezet als er gezamenlijk lagere kostprijzen te realiseren zijn. Voor het creëren van nieuwe kansen (met een hoger risico) is het animo voor ketensamenwerking al lager.

� Als bedrijven meer ketengericht moeten gaan denken/handelen ligt het voor de hand dat de branchevereniging zich ook meer ketengericht gaat opstellen. Dit past echter niet in de huidige 'verzuilde' brancheorganisaties. Syntens kan behulpzaam zijn in het bij elkaar brengen van partijen die niet gewend zijn met elkaar samen te werken. Bijvoorbeeld het bij elkaar brengen van industrie- en dienstverlenende branches.

TU Delft, Sectie Design for Sustainability (de heer H. Brezet, Dhr. S. Silvester)

� De sub-faculteit Industrial Design Engineering van de Technische Universiteit Delft voert naast het reguliere onderwijs een onderzoeksprogramma uit met als twee belangrijkste lijnen:

- Ecodesign methodologie en implementatie (waaronder productgerichte milieumanagement-systemen)

- Eco-efficiënte diensten en systemen

� De relatie tussen Ecodesign, een van de kernactiviteiten van de sectie, en PMZ is groot. PMZ kan gezien worden als het vastleggen van een eerder EcoDesign proces in de organisatie. In het PMZ programma van Novem wordt echter ook PMZ ingezet bij bedrijven, die nog geen eerdere Ecodesign ervaring hebben.

67


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

� Ten tijde van dit interview werd, onder leiding van Dhr. Silvester, gewerkt aan een project waarin de gang van zaken bij de bedrijven is geëvalueerd, die gebruik hebben gemaakt van de eerste ronde van de subsidieregeling PMZ. De eindrapportage van dit project is via het Ministerie van VROM verkrijgbaar (Brezet e.a. Evaluatie van 55 PMZ-subsidieprojecten. DfS. TU-Delft. 2000).

� Een interessante aanpak heeft plaatsgevonden bij de Duitse automobielindustrie, waar uitwisseling van milieu-informatie door de keten heen wordt waargenomen door een externe onafhankelijke partij. De industrie is daarmee in staat de milieu informatie die betrekking heeft op de gehele keten te communiceren naar buiten, echter zonder dat allerlei problemen optreden rond vertrouwelijke informatie op bedrijfsniveau.

Ministerie van Economische Zaken (de heer J. de Vries)

Er is op 27 april jl. gesproken met een drietal vertegenwoordigers van het Ministerie van Economische Zaken. Dit zijn de heer drs. J.J. de Vries, (DG Industrie en Diensten, eenheid normalisatie en bedrijfsvoering), de heer ir. A.F. Schoof (DG Industrie en Diensten, eenheid chemie en industriële processen) en de heer M. Criteé , (DG Industrie en Diensten, Directie fabricage en zware industrie, afdeling machinebouw)28.

De heer De Vries neemt deel aan het (brancheoverstijgend) PMZ-overleg. Daarin zijn de Ministeries van VROM en EZ, VNO-NCW en MKB Nederland vertegenwoordigd. Volgende stappen worden mede gebaseerd op de resultaten van de inventarisatie en analyse van de Technische Universiteit Delft (zie interview met de heer H. Brezet). Vragen die bij EZ leven hebben betrekking op:

� het formuleren van lange termijn doestellingen, gericht op het stimuleren van bedrijven om PMZ toe te passen en te integreren in de bedrijfsvoering;

� de drijvende krachten achter de ontwikkeling en introductie van PMZ op bedrijfsniveau, waarbij rekening dient te worden gehouden met verschillen per branche;

� de identificatie van de speler(s) met de meest invloedrijke positie in de productketen als aangrijpingspunt voor PMZ;

� de manier waarop PMZ kan worden geïntroduceerd en vormgegeven in het midden- en kleinbedrijf.

Zoals blijkt uit bovenstaande is tijdens het gesprek in algemene zin ingegaan op productgerichte milieuzorg en is een toelichting gegeven op de doelstellingen en aanpak van het brancheproject. Het was niet opportuun om inhoudelijk in te gaan op communicatie en samenwerking in de productketen en het daarvoor benodigd instrumentarium. Alle drie de vertegenwoordigers zijn geïnteresseerd in dit project, met name omdat drie brancheverenigingen de krachten op dit terrein hebben

28 Inmiddels niet inmiddels niet meer werkzaam bij het Ministerie van EZ.

68



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

gebundeld. Er is afgesproken om de rapportage over de eerste fase toe te sturen en in de 2e helft van 2000 contact te hebben over eventuele verdere, meer directe, betrokkenheid bij fase 2 en/of 3.

69


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

4.4 Resultaten literatuuronderzoekIn het kader van het vooronderzoek is in samenwerking met de Hogeschool Delft een uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd. Zoals aangegeven in het projectvoorstel, is het doel van het literatuuronderzoek tweeledig. Enerzijds het achterhalen van PMZ-ervaringen en -methoden, anderzijds het inventariseren van mogelijkheden die andere, ketengerichte, niet-milieugerelateerde concepten en instrumenten bieden zoals bijvoorbeeld Supply Chain Managment en retourlogistiek.

De resultaten van het literatuuronderzoek zijn opgenomen in een separate reader, die onder de deelnemers van de op 12 mei jl. gehouden workshop is verspreid. De reader is naar onderwerp in vier hoofdstukken opgedeeld. In elk hoofdstuk zijn de meest relevante artikelen uit de beschikbare literatuur geselecteerd en afhankelijk van de omvang, geheel of gedeeltelijk opgenomen. Elk hoofdstuk in de reader begint met een korte samenvatting van en de meest interessante citaten uit de opgenomen artikelen. De reader bestaat uit de volgende hoofdstukken.

Productgerichte milieuzorg: Uit de artikelen in dit gedeelte van de reader blijkt dat PMZ veel voordelen voor bedrijven kan opleveren, zowel in termen van milieuprestaties als financiële kentallen. Voor de ontwikkeling en invoering van PMZ zijn diverse methoden en stappenplannen beschikbaar.

Ervaringen van bedrijven: Diverse bedrijven en enkele productketens hebben de afgelopen jaren ervaring opgedaan met het ontwikkelen en invoeren van PMZ. Opvallende en interessante voorbeelden betreffen de Europese Havens, de stichting Duurzame Voedingsmiddelenketen (DuVo), Philips, BMW, Volkswagen, Akzo, Volvo, EMI en Xerox. Duidelijk wordt dat PMZ op vele manieren invulling heeft gekregen.

Supply Chain Management & retourlogistiek: bij de ontwikkeling van en invoering van PMZ, kan gebruik gemaakt worden van andere, ketengerichte, niet-milieugerelateerde concepten. Twee van dergelijke concepten zijn Supply Chain Management (SCM) en retourlogistiek. Bij SCM streven bedrijven door vergaande samenwerking in de productketen ernaar de behoefte van de klant te bevredigen tegen minimale kosten. Interessant is de conclusie van een artikel van Mark Eeuwe, gepromoveerd logisticus, die stelt dat het onmogelijk is om een logistieke keten vanuit een centraal niveau te beheersen. De coördinatie van een keten zou meer tussen de individuele schakels in de keten moeten plaatsvinden. De vraag doet zich voor of deze conclusie ook geldt voor PMZ (zie ook de conclusies van doelstelling 2).

Overige relevante informatie: In het laatste hoofdstuk is een verzameling van diverse relevante artikelen opgenomen die van belang voor het brancheproject kunnen zijn.

Samenvattend kan worden geconcludeerd dat de reader een nuttig hulpmiddel is om, in een relatief kort tijdsbestek inzicht te verkrijgen in de actuele stand van zaken rondom PMZ. De reader blijkt te voorzien in een behoefte, zo blijkt uit de reacties van

70



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

enkele bedrijven en de begeleidingscommissie van NOVEM. De reader is voor belangstellenden op aanvraag, tegen kostprijs beschikbaar.

71


Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Bijlagen

72



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

Eindrapportage 73PMZBP1/BvB/me


A Vragenlijst ketenproject VNCI, VVVF en FME-CWM

versie: 21 maart 2000Het ketenproject omvat 3 fasen: vooronderzoek, uitvoeren van ketenpilots en afstemmen van instrumenten gericht op communicatie en samenwerking. Tijdens het vooronderzoek vinden circa 30 interviews met bedrijven plaats. De onderstaande vragenlijst dient als richtsnoer voor de interviews te worden beschouwd. Niet alle vragen hoeven noodzakelijkerwijs te worden beantwoord

A. Gegevens geïnterviewde

1. Organisatie/bedrijf

2. Afdeling/functie

3. Naam geïnterviewde

B. Bedrijfsgegevens (bedoeld om algemene indruk van bedrijf/organisatie te krijgen)

1. Wat is de jaaromzet, -doorzet (financieel en/of fysiek)?

2. Hoeveel werknemers zijn er in dienst?

3. Vormt uw bedrijf een zelfstandige onderneming of maakt u als bedrijfseenheid deel uit van een groter concern?

4. Wat zijn de belangrijkste (inter)nationale afzetmarkten?

C. Uw bedrijf en de keten

1. Wat zijn producten/diensten van uw bedrijf?

2. In hoeverre is uw bedrijf zelf-specificerend? (wat is de invloed van uw bedrijf op procuctontwerp/productieontwerp)

3. Zijn er voor de (eind)afnemers van het product alternatieve producten (met gelijke functionaliteit) verkrijgbaar?

4. Is van eventuele alternatieven bekend of deze verschillen in performance? (Kwaliteit, Arbo, logistiek)

5. Wat zijn de unique selling points (USP’s) van het product tov de eventuele alternatieven?

6. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen en doelstellingen (in termen van groei, nieuwe producten/markten) binnen uw concurrentieomgeving?

7. Hoe ziet de productketen van de belangrijkste producten eruit?

8. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen in de productketen?

9. Welke ketenpartner/spelers hebben de meeste invloed?

10. Wat zijn de belangrijkste leveranciers?

11. Wat zijn de belangrijkste afnemers?

12. In hoeverre is uw bedrijf in staat om invloed in keten uit te oefenen?

13. Welke disciplines/afdelingen hebben (veel) contact/werken (veel) samen met afnemers? (b.v. directie, management, R&D, logistiek, inkoop, productie,…..)

14. Welke disciplines/afdelingen hebben (veel) contact/werken (veel) samen met leveranciers? (b.v. directie, management, R&D, logistiek, inkoop, productie,…..)

74



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me

15. Welke samenwerkingsverbanden/-projecten heeft uw bedrijf met externe partijen? (supply chain managment, TQM/EFQM, e-commerce, retourlogistiek,….)

16. Wat zijn in het algemeen de redenen/drivers voor samenwerking in de keten?

D. Samenwerking/communicatie in de keten op milieugebied

1 Wat zijn de belangrijkste milieuthema’s in de keten(s)? (b.v. gevaarlijke stoffen, verpakking, oplosmiddelen, energie)

2 In welke delen van de keten is stringente milieuwetgeving van toepassing?

3 In welke delen van de keten worden hoge milieukosten veroorzaakt?

4 Is er ooit een ketenanalyse naar de milieueffecten van het product in de keten uitgevoerd?

5 Welke schakels veroorzaken de grootste milieubelasting?

6 Wat zijn sterkten/kansen en zwakten/bedreigingen van de productketen m.b.t. milieu?

7 Op welk gebied zit volgens u de grootste milieuwinst in de keten?

8 Wat vindt de directe afnemer van het bedrijf van de relatie tussen milieu en het product?

9 Wat vindt de eindafnemer in de keten van de relatie tussen milieu en en het product?

10 Wat vindt de buitenwereld (buiten de keten) van de relatie tussen milieu en het product?

11 Is er sprake van communicatie of samenwerking op het gebied van milieu in de keten?

12 Op welke wijze vindt communicatie plaats? (mondeling/schriftelijk, met welke tools: handleiding branches PS, CC, FME-CWM handleiding, LCA-informatie, ketenprofiel, mjv’s, overleg)

13 Op welke wijze vindt samenwerking plaats? (b.v. alliantie, overeenkomst, project, overleg,…)

14 Wat zijn de redenen voor deze contacten/samenwerking? (ISO 14001, signalen uit de markt (leveranciers, afnemers, vraag naar groene producten), overheidsbeleid (terugnameverplichting, EU, convenanten), besparen kosten, innovatie, versterken merknaam, reputatie, vergroten marktaandeel/winst)

15 Wat zouden redenen in de toekomst kunnen zijn?

16 Wat zijn barrières voor contacten/samenwerking in de keten? (tijd, instrumentarium, know how)

17 Wat zou op korte/middellange/lange termijn een wenselijk en realistisch ketenintiatief kunnen zijn?

18 Wie zou het initiatief moeten/kunnen nemen hiervoor?



E. Productgerichte milieuzorg (PMZ)

1 Bent u bekend met het begrip PMZ?

2 Bent u bekend met de activiteiten van uw branchevereniging op het gebied van PMZ (Coatings Care, Responsible Care/Product Stewardship,Aanpak PMZ van FME-CWM)

3 Aan welke instrumenten/tools heeft u behoefte om PMZ op te zetten binnen uw bedrijf? (handleiding, algemeen informatiemateriaal, workshops,vragenlijsten)

4 Wat vindt u goede/aansprekende voorbeelden van PMZ?

5 Wat zou u zelf willen bereiken met PMZ?

F. Notities/opmerkingen

……………….……………….……………….……………….……………….………………

……………….……………….……………….……………….……………….………………

……………….……………….……………….……………….……………….………………

……………….……………….……………….……………….……………….………………

……………….……………….……………….……………….……………….………………

……………….……………….……………….……………….……………….………………

76



Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me



kpmg

B Overzicht geïnterviewdenBedrijven

Keten Organisatie Naam geïnterviewde Branche Functie/afdeling Int.

1 Automotive/Trucks DAF Trucks Hr. Verheij FME-CWM Milieuzaken BvB2 Hr. Carpentier FME-CWM Centraal Laboratorium BvB3 Hr. van Kol FME-CWM Inkoop BvB4 Hr. Mestrom FME-CWM Afstudeerder Inkoop BvB5 Hr. van Kruijjf FME-CWM R&D/coordinator Ecodesign BvB6 Schaepman Hr. Marinus VVVF Technisch Directeur BvB7 Hr. Oldenburg VVVF Hoofd Laboratorium BvB8 Du Pont Hr. Maene VVVF Regulatory Affairs Advisor BvB9 Ciba Specialty Chemicals Hr. Claeys VNCI Product Safety & Registration BvB

10 Hunter Douglas Hunter Douglas Hr. Houthuijsen FME-CWM Director Operations Europe EvD11 Holland Coating Industries Hr. Klapper VVVF Manager Finance & Administration EvD12 Hr. Eschauzier FME-CWM Manager Materials Process &

DevelopmentEvD

13 Hr. Nefkens FME-CWM Luxaflex EvD14 Hr. Kerkhof FME-CWM Hunter Douglas Europe EvD15 Hr. Kuipers FME-CWM Kwaliteitsmanager/projectleider PMZ EvD16 Fietsen Batavus Hr. van Regenmortel FME-CWM Manager productie MC17 Hr. Span FME-CWM Milieucoördinatie/ Prod. engineering MC18 Hr. Visser FME-CWM Marketing MC19 Sigma Coatings Hr. Keeper VVVF Sales manager MC20 Hr. Roest VVVF Manager R&D MC21 Hr. Wieskes VVVF Manager R&D MC22 Bedrijfsmeubelen Assenburg Hr. Dankers FME-CWM Manager R&D MC23 Assenburg Hr. Doomen FME-CWM Hoofd Kwaliteitszorg MC24 Teodur Hr. van den Biggelaar VVVF Manager Powder Coating MC25 Teodur Hr. de Bruyne VVVF Quality/SHE MC

78 Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me



Overige partijen (experts)

Organisatie Naam geïnterviewde Functie/afdeling Interview door:

1 Ministerie van VROM Hr. C.J. Mannien Industrie en Consumentenbeleid BvB

2 NOVEM Mevr. A. Bor BvB

3 NOVEM Hr. Iepsma BvB

4 KPMG Consulting Hr. E. Jacobs Consultant BvB

5 Syntens Hr. Hartman Manager New Technologies MC

6 TU Delft Hr. Brezet Faculteit Industrieel Ontwerpen EvD/MC

7 Ministerie van Economische Zaken Hr. de Vries Industrie en Diensten EvD

8 Ministerie van Economische Zaken Hr. Schoof Industrie en Diensten EvD

9 Ministerie van Economische Zaken Hr. Critée Industrie en Diensten EvD



kpmg

Fase 6 We handelen volledig Maatschappelijk verantwoord

PMZ in breder perspectief

Jobber

Co-makerxxx

Zelf-specificerend/ producerend bedrijf

YYY

Fase 1 We voldoen aan wet & regelgeving

Fase 4 We werken aan m ilieuzorg “ buiten het hek”

Fase 2 Milieuzorg voor processen is geregeld (binnen het hek)

Fase 3 We hebben m ilieuzorgsysteem voor de processen (ISO 14001)

Fase 5 Milieuzorg “ Buiten het hek” is structureel geregeld

Type bedrijf

Fase

EcodesigninitiatievenEcodesign

Samenwerken

Milieugericht inkopen

Locatie (Wm )

Locatie (Wm)+ product wetgeving

Locatie (Wm)+ product wetgeving

ISO14001-elementen geregeld



Milieuaspecten bedrijfsvoering goed geregeld



EcodesignPMZSamenwerken

met klant

SamenwerkenEcodesign(PMZ)

C Groeimodel FME-CWM

80 Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me





kpmg

Toelichting PMZ in breder perspectief (mogelijk groeipad FME-CWM)

Voor de FME-CWM is een eerste (ruwe) aanzet gemaakt voor een groeipad dat de verschillende bedrijven uit de VVVF branche moeten doorlopen op weg naar maatschappelijk verantwoord ondernemen. Productgerichte milieuzorg (PMZ) heeft zijn plaats gekregen binnen het groeipad, met andere woorden is een breder perspectief geplaatst.

Voor de eerste gedachtebepaling zijn er drie type bedrijven onderscheiden, de “Jobber” die geen eigen productontwikkeling kent, de Co-maker die in samenwerking met zijn afnemer een product ontwerpt en het volledig zelfspecificerend/producerend bedrijf. Dit type bedrijven staat horizontaal aangegeven in het groeimodel. Bij verdere uitwerking van het model dient de juiste onderverdeling van type bedrijven te worden gekozen.

Voor de bovengenoemde drie type bedrijven is een groeipad geschetst om te komen tot maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarbinnen PMZ een plaats kent. Het groeipad bestaat uit de volgende zes fasen die per type bedrijf (vooralsnog grofweg) zijn gespecificeerd/ingevuld:

� Fase 1 We voldoen aan wet & regelgeving� Fase 2 Milieuzorg voor processen is geregeld (binnen het hek)� Fase 3 We hebben milieuzorg voor de processen (ISO 14001)� Fase 4 We werken aan milieuzorg “buiten het hek”.� Fase 5 Milieuzorg buiten het hek is structureel geregeld� Fase 6 We handelen volledig maatschappelijk verantwoord

82 Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me





kpmg

Communicatie in de keten; groeipad VVVF

1. Detailhandel (Doe het Zelf)2. Bouw

3. Autoreparatie4. Protective coatings5. Marine6. Drukinkt

7. IndustryProductgroepen VVVF

MSDS van alle ingekochte en verkochte producten ter beschikking hebben.



Bijdragen aan VGM informatie in gebruiksaanw ijzing bij het product voor een gebruiker (bijsluiter).

Op verzoek van klantengroepen VGM informatie bijdragen ten behoeve van (WIK) en (RI&E).

Op verzoek van klant VGM informatie bijdragen ten behoeve van (WIK) en (RI&E).

Op verzoek van belangstellenden geaggregeerde VGM informatie (zoals in RI&E en in WIK) ter beschikking stellen.

Op verzoek van consument VGM informatie (gebruiksaanwijzing en risico's van productgroepen) ter beschikking stellen via folder/internet.

Pro actief VGM informatie bijdragen ten behoeve van (WIK) en (RI&E) van klant

Pro actief VGM informatie (gebruiksaanwijzing en risico's van het product) communiceren aan consumenten via massamedia.

Pro actief VGM informatie (zoals in een RI&E en WIK) via het Coatings Care verslag communiceren aan belangstellenden/belanghebbenden. Het Coatings Care verslag in een gewijzigd format.

Pro actief VGM informatie bijdragen ten behoeve van (WIK) en (RI&E) van klantengroepen.

0. start-niveau

4. Pro-actief open naar belangstellenden

3. Pro-actief open naar klant

2. Desgevraagd open naar belangstellenden

1. Desgevraagd open naar klant

Niveau v

an

comm

unicatie

D Groeimodel VVVF

84 Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me





kpmg

Toelichting communicatie in de keten, groeipad VVVF

Voor de VVVF is een schets gemaakt van de matrix die het groeipad schetst dat de verschillende bedrijven uit de VVVF branche moeten doorlopen om open te communiceren over VGM aspecten in de keten. Ook voor samenwerking in de keten is een aanzet gemaakt tot een dergelijke schets, maar deze is in het kader van het project niet uitgewerkt.

Voor communicatie zijn de productgroepen van de VVVF relevant. Er is namelijk een groot onderscheid tussen de productgroepen detailhandel (doe het zelf) en bouw, de productgroepen industrie en de productgroepen protective coatings, marine, autoreparatie en drukinkt. Relevant is namelijk of het VVVF bedrijf met één klant te maken heeft, met klantengroepen, of met een consumentenmarkt/massamarkt via de detailhandel. Dit onderscheid is relevant voor hoe te communiceren in de keten.

Voor de drie clusters van productgroepen is een groeipad bepaald om te komen tot open communicatie over VGM aspecten in de keten. De elementen daaruit staan hieronder opgesomd. Het groeipad is geschetst in de bijbehorende matrix.

Op twee punten heeft de VVVF branche een belangrijke rol om de bedrijven te faciliteren bij het doorlopen van het groeipad. Enerzijds is dat bij het aggregeren van VGM informatie voor anderen dan klanten. Anderzijds is dit door het format van het coatings care verslag zo aan te passen dat deze aspecten goed gecommuniceerd kunnen worden in dit verslag.

Productgroep "industrie"

1 MSDS van alle ingekochte en verkochte producten ter beschikking hebben.2 Op verzoek van klant VGM informatie bijdragen ten behoeve van werk instructies (WIK) en Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E).3 Op verzoek van belangstellenden/belanghebbenden geaggregeerde VGM informatie (zoals in RI&E en in WIK) ter beschikking stellen.4 Pro actief VGM informatie bijdragen ten behoeve van werk instructies (WIK) van de klant en Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E)

van klant5 Pro actief VGM informatie (zoals in een RI&E en WIK) via " Coatings Care verslag communiceren aan

belangstellenden/belanghebbenden (Coatings Care verslag in een gewijzigd format).

86 Eindrapportage

PMZBP1/BvB/me



Productgroep "Protective coatings, marine, auto reparatie, drukinkt "1 MSDS van alle ingekochte en verkochte producten ter beschikking hebben.2 Op verzoek van klantengroepen VGM informatie bijdragen ten behoeve van werk instructies (WIK)en Risico Inventarisatie en Evaluatie

(RI&E).3 Op verzoek van belangstellenden/belanghebbenden geaggregeerde VGM informatie (zoals in RI&E en in WIK) ter beschikking stellen.4 Pro actief VGM informatie bijdragen ten behoeve van werk instructies (WIK) en Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) van

klantengroepen5 Pro actief VGM informatie (zoals in een RI&E en WIK) via het Coatings Care verslag communiceren aan

belangstellenden/belanghebbenden. Het Coatings Care verslag in een gewijzigd format.

Productgroep "doe het zelf (detailhandel) en bouw".1 MSDS van alle ingekochte en verkochte producten ter beschikking hebben.2 Bijdragen aan VGM informatie in gebruiksaanwijzing bij het product voor een gebruiker (bijsluiter).3 Op verzoek van klant (consument) VGM informatie (gebruiksaanwijzing en risico's van het product) ter beschikking stellen via

folder/internet.4 Pro actief VGM informatie (gebruiksaanwijzing en risico's van het product) communiceren aan consumenten via massamedia.

Rol branche:1 Aggregeren van VGM informatie van alle productgroepen in KOF formulieren.2 Aanpassen format Coatings Care Verslag met meer accent op VGM risico's van producten.

Naar een effectieve communicatie en samenwerking op ... · Naar een effectieve communicatie en...

Documents

Transcript of Naar een effectieve communicatie en samenwerking op ... · Naar een effectieve communicatie en...