Effectieve communicatie in de klas Pocketboek

Het vermogen om effectief te communiceren in de klas vraagt om betrokkenheid, interactie, een positieve sfeer, verwachtingen van de leraar en uitdagingen. Effectieve communicatie in de klas versterkt het geheugen van leerlingen en heeft een positieve invloed op hun gedrag.

Hoe kun je met verbale en non-verbale communicatie het leerproces van leerlingen beïnvloeden en positief gedrag in de klas ondersteunen? Hoe communiceer je om het juiste emotionele klimaat te creëren? Wat zijn effectieve vraagtechnieken? Dit pocketboek geeft je antwoord op deze vragen en biedt tools, tips en technieken om je communicatievaardigheden te versterken.

In samenwerking met

EFFECTIEV

E CO

MM

UN

ICA

TIE IN D

E KLA

S Pocketboek9 789461 182562

EFFECTIEVE COMMUNICATIE IN DE KLAS

Richard Churches

Pocketboek

3E f f e c t i e v e c o m m u n i c a t i e i n d e k l a s

I n h o u d Pagina

Inleiding 5

Woorden hebben invloed 15

Lichaamstaal en non-verbale communicatie 35

Gevoelens, emotioneel klimaat en het leerproces 57

Het uitleggen, organiseren en introduceren van het leerproces 71

Effectieve vraagtechnieken 83

Groepsprocessen, leerstijlen en psychologische voorkeuren 101

Samenvatting 119

4

VoorwoordUit onderzoek blijkt steeds weer hoe bepalend onderwijs, het leerproces en de processen in de klas zijn voor de effectiviteit van een school. Natuurlijk zijn allerlei andere dingen, zoals de schoolleiding, theorieën en beleid, van belang, maar het verschil wordt gemaakt door wat jij iedere dag in de klas doet. De effectiviteit van de leraar heeft specifiek te maken met:

Het vermogen om effectief te communiceren is de basis voor al deze aandachts-gebieden. Hoe jij dat aanpakt – van dag tot dag, van minuut tot minuut en zelfs van seconde tot seconde – heeft een wezenlijke invloed op wat je leerlingen leren en onthouden en op hoe ze zich gedragen.

In dit boek vind je een breed scala aan tips, tools en technieken om je communicatie-vaardigheden te versterken. Ze komen uit allerlei domeinen, waaronder de psycho-logie, taalmodellen bij hypnose (met name om effectiever suggesties te kunnen doen), NLP (neurolinguïstisch programmeren) en de neurowetenschap. Per hoofdstuk leggen we niet alleen snel en eenvoudig uit wát je kunt doen, maar ook hóé je het kunt doen.

E f f e c t i e v e c o m m u n i c a t i e i n d e k l a s

Betrokkenheid

Positieve sfeer De verwachtingen van de leraar Uitdagingen

Interactieniveaus Vraagtechnieken

6 I n l e i d i n g

Hoe werken effectieve leraren?Als er zoiets bestaat als een recept voor de effectiviteit van leraren, dan zijn dit de belangrijkste ingrediënten:

1. hoogwaardige inhoudelijke kennis2. kennis van de ‘best practices’ van de vakken waarin je lesgeeft3. passie voor het werken met kinderen en leerlingen4. uitstekende communicatieve vaardigheden

Dit boek gaat over het vierde ingrediënt. Het bevat tips en strategieën waarmee je je woordgebruik en lichaamstaal kunt ontwikkelen. Sommige hoofdstukken zijn bedoeld om je te helpen effectiever te communiceren als het gaat om leren en uit het hoofd leren, en om daarmee ook je klassenmanagement te ondersteunen.

Op de volgende drie bladzijden introduceren we een aantal algemene inzichten en theorieën over communicatie. Het is belangrijk dat je deze in je achterhoofd houdt als we de vier belangrijkste onderdelen van effectieve communicatie verkennen op bladzijde 10 en als we in de rest van het boek ingaan op specifieke strategieën die je als leraar kunt inzetten.

119

Groepsprocessen, leerstijlen en psy cho-logische voorkeuren

Effectieve vraag-technieken

Gevoelens, emotio-neel klimaat en het leerproces

Inleiding

Woorden hebben invloed

Lichaamstaal en non-verbale commu-ni catie

Het uitleggen, orga ni seren en introduceren van het leerproces

Samenvatting

Samenvatting

120 S a m e n v a t t i n g

Waarden, betere schoolprestaties en het leerprocesAls je de communicatie in jouw klas wilt versterken, is het niet genoeg om op praktisch en theoretisch niveau te weten hoe communicatie werkt. Om de impact te maximaliseren, moet je je kennis kunnen implementeren en daar komen waarden bij kijken.Waarden (de dingen die belangrijk voor ons zijn) sturen onze emoties en gedrag. Schrijvers zoals Michael Fullan* hebben aangetoond dat de koppeling van waarden aan gedrag doorslaggevend is voor betere schoolprestaties. Dus neem bij het ontwikkelen van je communicatieve vaardigheden de tijd en:• Denknaoverjeeigenwaardenenhoejedieindeklasuit.• Legjewaardenuitaanjeleerlingen.Zekunnendanbegrijpenwaaromjeietswiltenze

kunnen voorspellen hoe je op bepaalde dingen zult reageren.• Werkmetjeleerlingenaanwaardenenhetleerproces,zodatzezichbewustworden

van wat zijzelf belangrijk vinden aan hun leerproces.Bedenk bij het doorlezen van de samenvatting op de volgende bladzijden alvast op welke gebieden jij je eerst gaat richten om je communicatieve vaardigheden te versterken. Zoek naar de dingen die in het verlengde liggen van jouw waarden en begin daarmee; je zult extra gemotiveerd zijn om hieraan te werken. Daag jezelf daarna uit om dingen te verkennen waarover je nog niet eerder had nagedacht.

* The Moral Imperative of School Leadership van Michael Fullan, Corwin Press, 2003.

121

Het hoe en waarom van communicatie• Ontwikkelzoweljecommunicatievevaardighedenalsjepedagogische

inzichten en vakkennis.

• Besefdatcommunicatietweerichtingsverkeerisendatdebetekenisvanjouwcommunicatie hem zit in de reactie die je krijgt.

• Besteedaandachtaanallecommunicatieniveaus:woordgebruik,stemgebruikenlichaamstaal.

• Houdhetgewensteresultaatingedachten,merkopwanneerjehetbehaalt,weesflexibel en actief.

Woorden hebben invloed• Watjezegtbevateenoppervlakkigeboodschapeneenverborgenboodschap

(vooronderstelling).

• Zegwatjewiltinpositievebewoordingen;noemnietwatjenietwilt.

• Gebruik‘yes­sets’,verbindingswoordenenverpaktesuggesties.

• Gebruik‘eerstsamenoplopenendanleiden’engebruikverhalenenmetaforenomde effectiviteit van je communicatie te vergroten.

S a m e n v a t t i n g

122

Lichaamstaal en non-verbale communicatie• Lichaamstaalenstemgebruikzeggeninsommigesituatiesmeerdan

woorden.

• Ontwikkeljezintuiglijkegevoeligheidvoordelichaamstaalvananderen.

• Oefenenontwikkelbelangrijkecommunicatievehoudingen(zoalsdeAfweger)enontwikkel je vocale vaardigheden.

• Gebruiknaastjelichaamstaal,emotiesenhetleerprocesookderuimteinjelokaalomte communiceren.

Gevoelens, emotioneel klimaat en het leerproces• Emotiesenhetleerproceszijnsterkmetelkaarverbonden.Hetemotioneleklimaatdat

je in je klas creëert, is van groot belang.

• Gebruikdetechniekvanhetankerenomjeeigenemotiesondercontroletehouden.

• Emotieswerkenaanstekelijk.Onthouddatdemanierwaaropjijmetjeklasomgaat,doorwerkt bij hun volgende les.

• Werkzowelaanjevaardighedenomeen­op­eenmetleerlingenomtegaanalsaanjepresentatie voor de hele groep.

S a m e n v a t t i n g

123

Het uitleggen, organiseren en introduceren van het leerproces• Legcontactenhouddeaandachtvandeleerlingvast.

• Leerdeleerlingenhoehetgeheugenwerktengebruikstrategieëndiezorgendatzedingen beter onthouden.

• Planjeleszodatjelaatzienhoedingenverbandhoudenmetelkaarenlaatdeperspectieven met de verschillende benaderingen zien, zoals in het model ‘Vijf treden naar de hemel’.

• Weesjebewustvanverschillendemotivatievoorkeurenenzorgdatjetijdensjelessenverwachtingen wekt.

Effectieve vraagtechnieken• Ontwikkeleenrepertoirevangoedevragen.

• Komniettesnelmethetantwoord:geefleerlingenverwerkingstijd.

• Gebruik‘chunking’omhetonthoudentevergemakkelijken.

• Verwerkvraagtechniekenzoalsdevragenmatrixinjelesactiviteiten.

S a m e n v a t t i n g

124

Groepsprocessen, leerstijlen enpsychologische voorkeuren

• Letopgroepsprocessenendeinvloeddiedezehebbenophetgedragvanjeleerlingen.

• ‘Betrap’jeleerlingenopgoedgedragengebruikeenbeloningssysteemompositiefgedrag in de klas te bevorderen.

• Letoppsychologischevoorkeuren.Sluithieropaanomdemotivatieendeverstandhouding te versterken, maar daag je leerlingen ook uit om flexibeler te worden.

• Weesjebewustvanjeeigenwaardenalsjelesgeeft.Maakzeduidelijkenzorgdatje authentiek bent in je gedrag.

S a m e n v a t t i n g

125

Ter afsluitingUitstekende communicatieve vaardigheden zijn geen vervanging voor vakkennis en goede pedagogische inzichten. Je hebt die allemaal nodig om een effectieve leraar te zijn.

Kleine veranderingen maken vaak een groot verschil en er zijn geen extra financiën voor nodig; met je communicatieve vaardigheden doe je het gewoon.

Als je je lespraktijk verandert, doe dat dan als ‘reflecterende vakman’: voer veranderingen stap voor stap door, test het effect en vraag feedback aan anderen.

Anderen iets leren is de beste manier om zelf iets te leren. Gebruik materiaal uit dit boek bij trainingssessies met andere leraren en kies daarbij voor actieve werkvormen, net zoals je met kinderen en tieners zou doen. Uiteindelijk is leren een sociaal proces.

S a m e n v a t t i n g

Het boek bestellen? Effectieve communicatie in de klas is te bestellen

via onze webwinkel.

Wil je meer previews ontvangen meld je dan aan voor de 2 wekelijkse e-mailing.

aanmelden

Bazalt maakt deel uit van de Bazalt Groep en werkt daarin samen met partners HCO en RPCZ.

Workshop of studiedag hierover? Dat is zo geregeld.

Neem contact met ons op via dienstverlening@bazalt.nl.