Monitoring vaarrecreatie Waddenzee Kernpunten 2016 en ...€¦ · Zeehonden (Els van der Zee) ... 5...

Monitoring vaarrecreatie Waddenzee Kernpunten 2016 en aanbevelingen 2017

Programma

› Algemeen beeld› Kernpunten deelonderzoeken

Beleving (Frans Sijtsma) Recreanten (Jasper Heslinga) Sluistellingen (Marjan Vroom) AIS/radar (Erik Meijles) Zeehonden (Els van der Zee) Vogels (Bruno Ens)

› Nieuwe ontwikkelingen CHIRP Zeehonden (Vermijdingsgedrag) Gesloten gebieden

› Aanbevelingen Radar vs AIS Oog voor het Wad

2

Algemeen beeld (1)

3

› Goed overzicht ruimtelijke en temporele spreiding van recreatievaart in de Waddenzee tijdens het vaarseizoen

› Verwachtingspatronen over het algemeen bevestigd› Vaarrecreanten houden zich meestal goed aan de regels.

Vaarrecreanten houden zich tamelijk goed aan de maximum snelheid Schepen houden zich weinig op in Artikel 20 gebieden tijdens de verbodsperiode

› AIS/radar grote potentie (-> stimuleren?)

Algemeen beeld (2)

› Interdisciplinaire benadering werkt› Geen conclusies over causale verbanden› Weinig ‘buiten de regels om’ (op basis van AIS / enquetes)

droogvallen / snelvaren / confrontaties

› Foeragerende vogels weinig last behalve ruiende bergeenden

› Droogvallen meestal niet in voedselrijke gebieden aanbeveling: oesterbanken standaard op zeekaarten

› Enkele plekken met veel zeehond/recreatie ontmoetingen vaarregels afdoende op deze plekken?

4

Beleving vaarrecreanten

› 24% van ‘fans’ Waddengebied doen aan vaarrecreatie: roeien of kanovaren (15%) kitesurfen of windsurfen (7%) motorbootvaren (8%) Of: zeilen (70%)

› Voor die fans zijn eilanden zeer aantrekkelijk: 27% van ‘aantrekkelijke plek markers’ geplaatst in Waddenzee 73% van ‘aantrekkelijke plek markers’ geplaatst op eilanden

5

‘Aantrekkelijke plek’ markers

› Greenmapper

6

Beleving Greenmapper

‘zeilen’, ‘droogvallen’, ‘het getij’, ‘vogels’ en ‘zeehonden’

7

Bekendheid ‘Ik pas op het wad’

› Bekendheid van ‘Ik pas op het Wad’ campagne afgenomen 2009 (61%) 2011 (57%) 2016 (32%)

› motiefgroep ‘natuur’ significant hogere bekendheid› motiefgroep ‘gezelligheid’ juist lager

8

1% 1% 1% 0%

23%

40%34% 32%

76%

59%65% 68%

0%

20%

40%

60%

80%

Gezelligheid Natuur Sportiviteit Actie enavontuur

Weet niet / geen antwoord Ja Nee

6% 4% 4% 5%

33%

57%46% 46%

62%

39%51% 50%

0%10%20%30%40%50%60%70%

Gezelligheid Natuur Sportiviteit Actie enavontuur

Weet niet / geen antwoord Ja Nee

Bekendheid ‘Erecode’

› Bekendheid van de ‘Erecode voor Wadvaarders’ flink afgenomen. 2009 - 77% 2011 - 76% 2016 - 45%

› motiefgroep ‘natuur’ significant hogere bekendheid› motiefgroep ‘gezelligheid’ juist lager

9

10

0%20%40%60%80%

100%

restcharterzeilbootmotorboot

sluispassages

› Langere termijn

60.00070.00080.00090.000

100.000110.000120.000130.000

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

2016

Sluispassages per sluis

11

05.000

10.00015.00020.00025.00030.00035.00040.00045.00050.000

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

2016

Den HelderDen OeverKornw.zandHarlingenLauwersoogDelfzijl

Bootovernachtingen per jaar – stabiel laatste 10 jaar?

12

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.00019

8219

8419

8619

8819

9019

9219

9419

9619

9820

0020

0220

0420

0620

0820

1020

1220

1420

16

TexelTerschelling

› Overnachtingen van schepen per jachthaven 2016

13

02000400060008000

1000012000

meijunijuliaugustusseptember

Texel

Vlieland

Terschelling

Ameland

Schiermonnikoog

Den Helder

Harlingen

Termunterzijl

Bootovernachtingen

Recreatieintensiteit: ‘lijndichtheid’

14

Passagiersschepen > 20 km/u

15

16

Motorschepen > 20 km/u

Recreatie > 20 km/upassagier motor zeil TOTAAL

totaal # vaarminuten 2.141.304 547.800 887.730 3.576.834totaal # minuten snelvaren 322.408 23.540 23.477 369.425# minuten > 20 km/u in snelvaargeul 314.178 21.358 21.241 356.777# minuten > 20 km/u buiten vaargeul 8.230 2.182 2.236 12.648

% tijd snelvaren 15,1% 4,3% 2,6%% tijd snelvaren buiten snelvaargeul 0,4% 0,4% 0,3%

17

18

Intensiteit recreatievaart bij laag water

Droogvallers

Omgerekend:› 235 maal overtijen door AIS recreatievaart tijdens vaarseizoen

19

type passagier motor zeil recreatie TOTAAL recreatie %

totaal aantal AIS minuten 2.141.304 547.800 887.730 3.576.834 12.114.626 30%droogvallen 79.077 17.041 16.662 112.780 312.523 36%droogvallen buiten vaargeul 62.791 14.343 14.915 92.049 273.445 34%droogvallen in Art. 20 5.231 112 3 5.346 18.882 28%

droogvallen (% tijd) 3,7% 3,1% 1,9% 3,2% 2,6%droogvallen in Art. 20 (%) 0,24% 0,02% 0,00% 0,15% 0,16%

‘Hotspots’: waar wordt vaak drooggevallen?

20

Droogval vrijwel uitsluitend buiten Artikel 20

21

22

Droogvallers binnen Artikel 20?

Zeehonden

› Veel zeehonden in gebieden met lage recreatie-intensiteit

23

24

Zeehonden en recreatievaart

Zeehonden en AIS tijdens laagwatertype passagier motorschip zeilschip TOTAAL

AIS 60-69 37 36 recreatieTijd totaal (min) 2.141.304 547.800 887.730Tijd bij laag water (min) 910.633 215.297 345.541Tijd < 1500 m ligplaats (min) 470.639 114.272 164.527Tijd < 600 m ligplaats (min) 228.988 46.428 69.330Tijd < 0 m ligplaats (min) 61.384 11.626 15.035

Tijd laag water (%) 43% 39% 39% 39%Tijd < 1500 m ligplaats 22% 21% 19% 19%Tijd < 600 m ligplaats 11% 8% 8% 8%Tijd < 0 m ligplaats) 3% 2% 2% 2%

*Laagwater: < 5 cm + NAP

25

Zeehonden en AIS

› Recreatievaart (passagier, motor en zeil) bevindt zich 19% van de tijd binnen de 1500 m zone.

› Bij hanteren van bufferzone 600 meter gemiddeld 8%› Veel ligplaatsen van zeehonden grenzen direct aan de geul, waar relatief veel boten

komen.› Mogelijke verstoring hierbij in dit onderzoek niet vastgelegd

26

Zeehonden & gedrag op basis van enquête

› 64% van respondenten blijft uit de buurt van zeehonden zelfde als 2009 (59%) en 2011 (63%)

› Geen significante verschillen tussen motiefgroepen› Bekendheid met Erecode geen significant verschil

bekend met Erecode: 63,7%, onbekend: 64,8%

27

Conclusies tellingen Zeehonden (2016)

› Zeehonden op de randen van de wadplaten› Opvallend veel zeehonden op Razende bol en Oostelijke wad› Vaarrecreanten:

< 1500 m zeehonden is 3,8% (AIS) resp. 4,9% (radar) < 600 m is zeer laag

› Locaties risico voor verstoring / relatief veel confrontaties Razende bol Richel Richel Rondom Blauwe balg Blauwe balg Simonszand Lange zand, Blauwe slenk Rottumeroog

28

Rosse Grutto

› Wormeneter› Doortrekker in grote aantallen

in voor- en najaar› Hier gebruikt als indicatorsoort

‘Wormeneters’ ontmoeten vaarrecreanten?

› Prooidier uitgedrukt in g/m2

30

Scholekster

› Schelpdiereter› Algemene en zeer

karakteristieke vogel van de Waddenzee

› Hier gebruikt als indicatorsoort

31

‘Schelpdiereters’ ontmoeten vaarrecreanten?

› Scholekster als indicatorsoort voor schelpeneters› Prooidier uitgedrukt in g/m2

32

Mossel- en oesterbanken

› Hoge dichtheden vogels die mossels eten of de dieren die zich tussen de mossels verbergen

› Verrijken omgeving rond de bank en ook daar hoge vogeldichtheden

33

Mossel- en oesterbanken en laagwatervaarders

34

Vogels & gedrag vaarrecreant

› 84 % van de respondenten geeft aan niet dicht bij vogels te zijn geweest. 2009 (84%) 2011 (85%)

› Geen significante verschillen tussen motiefgroepen› Bekendheid met Erecode geen significant verschil

“uit de buurt gebleven van vogels” bekend met Erecode: 82%, onbekend: 86%

35

Weet niet / geen antwoordNeeJa, de vogels kwamen naar ons toe tijdens droogvallenJa, wij kwamen dichtbij de vogels

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

Gezelligheid Sportiviteit Natuur Actie enavontuur

Aandachtspunten vogels - recreatievaart

› Op platen foeragerende vogels hebben weinig last van langsvarende boten….› … in tegenstelling tot Ruiende Bergeenden› Droogvallen meestal niet in voedselrijke gebieden…› ….maar soms droogvallers op mosselbanken› Tijdens hoogwater kunnen grote aantallen vogels verstoord worden, ook door

natuurlijke verstoringsbronnen – extra stressor› Oog voor het Wad gericht inzetten om impact droogvallers beter in kaart te brengen

36

Programma





37

Verstoringsonderzoek zomer 2017

Blauwe Balg (Ameland) & Richel (Vlieland)

Els van der Zee

2318 m; 263°

2879m; 235°

2530 m; 239°

1658 m; 253°

Blauwe Balg

Locatie van observatie op Ameland

Richel

1829 m132°

571 m141°

1417 m153°743 m

173°

Locatie van observatie op Vlieland

MethodiekVerstoring wordt gemonitord vanaf het eiland gedurende de laagwater periode met de Vector rangefinder & telescoop omafstanden vaarrecreanten en gedrag zeehonden / vogels teobserveren en in te meten.

Reactie op Robbenboten Ameland

Sommige zeehonden tillen de kop even op.Een enkele zeehond schuift een stukje op.Een enkele zeehond gaat even het water in (bij 155m en 55m)Over het algemeen geen reactie van de hele groep (200 ind.)

Eiders

Eiders (rood) gevoeliger voor verstoring dan zeehonden (blauw), het water in en wegzwemmen bij passage baggerschip op 412m en op

333m van Robbenboot, en het water in op 181m van Robbenboot.

Zeehonden

Zeehonden (blauw) , verplaatsen zich (‘bobberen’) bij een afstandvan 50-313m tot Robbenboot, bij 155m en 55m gaat er een enkelezeehond het water in, ze zwemmen niet weg.

Verstoring op de Richel 18aug

Sterns (rood), zo’n 500 ind., vliegen op bij 150m afstand totmensen uit rubberboot die de wadplaat oplopen om zeehondente bekijken. De zeehonden (blauw) steken kop op bij 241m en158m tot naderende mensen, verplaatsen (bobberen) bij 235m,maar gaan niet het water in.

Sterns

Zilvermeeuw

Zeehonden

Samenvattend

• Hoeveel % van de geobserveerde vaarrecreatie zorgt voorverstoring?– Blauwe Balg: 63 verstoringsobservaties, waarvan er bij 76% geen

reactie was en bij 24 % wel. Van de 63 obs. was er in 8% van de gevallen sprake van wegvliegen/zwemmen.

– Richel: 25 verstoringsobservaties, waarvan er bij 76% geen reactie was en bij 24% wel. Van de 25 obs. was er in 8% van de gevallen sprake van wegvliegen/zwemmen.

• Wanneer recreatie met als doel naar zeehonden gaat(Robbentochten, kleinere rubberbootjes) blijven deze ~30 min ‘verstoren’ (op/nabij plaat met ligplaats zeehonden).

Hans de KroonBruno EnsMartijn van de PolEelke Jongejans

Cumulatieve effecten van menselijke invloeden op vogelpopulaties (CHIRP)

Wat is relatieve belang?

Wat is het cumulatieve effect?

Verstoringen

Verschillende bedreigingen

Populatie aantallen

Zeespiegel stijging /

bodemdaling

Veranderend landgebruik

cumulatieve effecten op

lokale & meta-

populatie dynamica

Populatie aantallen


lokale & meta-

populatie dynamicaVerstoringen



bodemdaling


winter

zomer

Verstoringen


Gedrag & conditie

Populatie aantallen

Demografischeparameters


bodemdaling



lokale & meta-

populatie dynamica

winter

zomer

SP1: CHIRP-WinterImpact van verstoring op overwinterende scholeksters

Henk-Jan van der Kolk

Verstoring

DraagkrachtOverleving

*Foerageertijd(Tijdsbudget)

Stress index

*Directe kosten(opvliegen)

Foerageerefficiëntie

*Veranderingterreingebruik

++

-+-

+

--

Model study

* Field study

PhD outline

Zenderen scholeksters

Planning zenderen scholeksters Vlieland

Winter 2016/17 20 zenders ✓

Zomer 2017 20 zenders ✓

Winter 2017/18 40 zenders

Nazomer 2018 20 zenders

Winter 2018/19 40 zenders

Totaal 140 zenders

20 overwinteraars + 20 broedvogels

Kalibratie UvA-BiTS GPS trackers

X

Y

Z

Classificatie accelerometer samples

-3

-2

-1

0

1

2

3

1 3 5 7 9 1113151719

-3

-2

-1

0

1

2

3

1 3 5 7 9 1113151719

-3

-2

-1

0

1

2

3

1 3 5 7 9 1113151719

-3

-2

-1

0

1

2

3

1 3 5 7 9 1113151719

-3

-2

-1

0

1

2

3

1 3 5 7 9 1113151719

Flight Walk Forage Preen Inactive

Vijf gedragingen kunnen betrouwbaar onderscheiden worden:

Eerste resultaten

• Burgervliegtuigen• Militaire vliegtuigen

Koppeling met andere potentiële verstoringsbronnen

• AIS• Radar• Oog voor het Wad

Volharding

Wel AIS

Geen AIS

Programma





65

Gesloten gebieden

› Engelschhoek meeste zeehonden aan de oostkant› Makkelijker bereikbaar door verdieping van Schuitengat› Beeld is dat plekken vaker worden bezocht door:

rubberboten robbentochten bruine vloot

› Meer verstoring?› Vanaf 2018 boeien op 100 tot 150 meter afstand van de dieren.

66

Bron: verscheidene media

› AIS vaarseizoen 2016

67

Recreatie Engelschhoek: dichtheid vaarseizoen

Gesloten gebieden

› Waddenunit registreert toename aantal verstoringen als gevolg van diverse recreatieve (commerciële) activiteiten

› Verstoring van zeehonden› Aanspreken en bijsturen gebruikersgroepen lastig› Afsluiting gebied

› ‘Kanoërs en droogvallers behouden na de afsluiting mogelijkheden om hun hobby uit te blijven oefenen’ (?)(Kustnieuws, Leeuwarder Courant, Friesch Dagblad)

68

69

Recreatievaart Kuipersplaat

Programma



› Nieuwe ontwikkelingen

CHIRP Vermijdingsgedrag Gesloten gebieden Zeehonden


70

Aandachtspunten (1)

› Verschillende indelingen in soorten recreatievaart Sluistellingen: ‘bruine vloot’ AIS: “passagiersschip” (AIS code 60-69) of “zeilschip” (AIS code 36). Motiefgroepen

› Waddenzee wat krap bemeten – ruimere grens ook stukje Noordzee op (o.a. Noorderhaaks)

› Enquete nu derde in reeks. Te weinig om van trends te spreken: met regelmatigetussenpozen blijven uitvoeren (iedere twee jaar?)

71

Aandachtspunten (2)

› Eenderde respondenten heeft AIS aan boord. Actief AIS gebruik lager. AIS geeftrepresentatief beeld van AIS-voerenden.

› Motiefgroepen laten weinig onderlinge verschillen zien, maar de koppeling naarruimtelijk gedrag valt niet te maken

› AIS data zijn meer dan steekproef voor schepen > 20 m: (vrijwel) gehele populatie› Niet verplicht voeren AIS geeft een beperkt beeld van andere recreatievaart

72

Aanbevelingen (1)

› Uitgebreider steekproefgewijs toetsen van luchtfoto’s en AIS› Pilot radar

….maar deze toont alles, ook beroepsvaart en betonning. uitsplitsen naar boottype niet mogelijk!

› Kleine vaart (kanoërs, speedboten, e.d.) zijn niet gerepresenteerd in de database. Andere wijze vinden om ruimtelijk beeld de kunnen vormen van deze groep?

73

Aanbevelingen (2)

› Sommige schiptypes ‘verborgen’ in AIS data. Specifiek naar deze groepen kijken kan alleen op basis van prive-data Bijv: watertaxi’s vallen ‘passagierschepen’.

› AIS geeft beeld van schiplocaties, maar zegt niets over gedrag aan boord van boord (wadlopen, honden uitlaten)

› Dus: Oog voor het Wad en Waddenunit weliswaar steekproefsgewijs, maar onmisbaar

74

Aanbevelingen (3)

› Gebruik van wadplaten en randen van het wad tijdens laagwater… (kleine motorbootjes, platbodems, zeilbootjes)

› …in relatie tot de aanwezigheid van wadvogels en zeehonden op de platen is nu nog niet in kaart gebracht. weinig wadvogeltellingen op de wadplaten tijdens laagwater kleinere bootjes worden niet altijd opgepikt met AIS

› Gebruik gebieden met veel confrontaties: casestudies in zomermaanden gericht onderzoek naar de verspreiding van wadvogels, zeehonden en vaarrecreanten op en langs de

wadplaten.

› Voor het jaar 2017 ligt daar een deel van de focus

75

| 76

Vragen/opmerkingen/discussie

Monitoring vaarrecreatie Waddenzee �Kernpunten 2016 en aanbevelingen 2017ProgrammaAlgemeen beeld (1)Algemeen beeld (2)Beleving vaarrecreanten‘Aantrekkelijke plek’ markersBeleving GreenmapperBekendheid ‘Ik pas op het wad’Bekendheid ‘Erecode’sluispassagesSluispassages per sluisBootovernachtingen per jaar – stabiel laatste 10 jaar?BootovernachtingenRecreatieintensiteit: ‘lijndichtheid’Passagiersschepen > 20 km/uMotorschepen > 20 km/uRecreatie > 20 km/uIntensiteit recreatievaart bij laag waterDroogvallers‘Hotspots’: waar wordt vaak drooggevallen?Droogval vrijwel uitsluitend buiten Artikel 20Droogvallers binnen Artikel 20?ZeehondenZeehonden en recreatievaartZeehonden en AIS tijdens laagwaterZeehonden en AISZeehonden & gedrag op basis van enquêteConclusies tellingen Zeehonden (2016)Rosse Grutto‘Wormeneters’ ontmoeten vaarrecreanten?Scholekster‘Schelpdiereters’ ontmoeten vaarrecreanten?Mossel- en oesterbankenMossel- en oesterbanken en laagwatervaardersVogels & gedrag vaarrecreantAandachtspunten vogels - recreatievaartProgrammaVerstoringsonderzoek zomer 2017Locatie van observatie op AmelandLocatie van observatie op VlielandSlide Number 41Reactie op Robbenboten AmelandSlide Number 43Slide Number 44Slide Number 45Slide Number 46SamenvattendCumulatieve effecten van menselijke invloeden op vogelpopulaties (CHIRP)Wat is relatieve belang?Slide Number 50Slide Number 51Slide Number 52Slide Number 53SP1: CHIRP-Winter�Impact van verstoring op overwinterende scholekstersSlide Number 55Zenderen scholeksters20 overwinteraars + 20 broedvogelsKalibratie UvA-BiTS GPS trackersClassificatie accelerometer samplesEerste resultaten Koppeling met andere potentiële verstoringsbronnenSlide Number 62Slide Number 63Geen AISProgrammaGesloten gebiedenRecreatie Engelschhoek: dichtheid vaarseizoenGesloten gebiedenRecreatievaart KuipersplaatProgrammaAandachtspunten (1)Aandachtspunten (2)Aanbevelingen (1)Aanbevelingen (2)Aanbevelingen (3)Vragen/opmerkingen/discussie

Monitoring vaarrecreatie Waddenzee Kernpunten 2016 en ...€¦ · Zeehonden (Els van der Zee) ... 5...

Documents

Transcript of Monitoring vaarrecreatie Waddenzee Kernpunten 2016 en ...€¦ · Zeehonden (Els van der Zee) ... 5...