Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afd ...€¦ · 21 Schijnbaar lui 22 Zeehonden...

‘t Heelblaadje 4-2015

1

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afd. Bevelanden

’t Heelblaadje

32e jaargang, nummer 4 – 2015

Broedvogelinventarisatie Zwaakse Weel

Zeehonden Westerschelde bij Rilland

Wollige distel – cirsium eriophorum


2

Foto op de voorpagina:

Herfstschroeforchis – Foto: Kees de Kraker

Inhoud nummer 2015 -4 3 Van de voorzitter

5 Agenda

8 Wollige distel - Cirsium eriophorum

10 Lepelaars, het vervolgverhaal

12 Hazelaar, zomer

15 Blauwe reiger – begraafplaats Goes

17 Waarnemingen in eigen tuin in Wemeldinge

19 Broedvogelinventarisatie Zwaakse Weel

21 Schijnbaar lui 22

Zeehonden Westerschelde bij Rilland

25

Laksteeltje - Catapodium marinum

Colofon

’t Heelblaadje is een uitgave van KNNV afdeling Bevelanden. Het verschijnt 5 keer per jaar en wordt aan alle leden en donateurs toegestuurd. Redactie: Ton de Koning, Anneke Nieuwenhuijze, Harry Raad Kopij a.u.b. opsturen/mailen naar Harry Raad, Capelleweg 9, 4416 PN Kruiningen of e-mail [email protected] Uiterste inleverdata: 15 januari, 15 maart, 15 mei, 15 september, 15 november. De Heelblaadjes verschijnen ongeveer 14 dagen na deze data.


3

Van de voorzitter

Door: Johan Eckhardt In deze inleiding kort een aantal bestuurszaken, een verslag van een bijzondere excursie en natuurlijk een natuurbeleefmoment. De termijn van Leo als secretaris zit erop en hij is niet herkiesbaar, het bestuur is dus op zoek naar een nieuw bestuurslid. Als je benaderd wordt, beschouw het als een eer omdat het een leuk bestuur is waar efficiënt vergaderd wordt, maar toch veel zaken uitgediscussieerd worden. Kortom een niet al te moeilijke manier om een steentje aan de vereniging bij te dragen. Landelijk is er besloten dat het samengaan van IVN en KNNV op een organische ma-nier moet gebeuren. De verwachting is dat sommige afdelingen fuseren en andere afdelingen naast elkaar blijven bestaan. Het bestuur heeft besloten dat we gaan kijken waar we samen kunnen werken en waar het beter is als aparte organisaties te blijven functioneren. Als er ontwikkelingen zijn, dan meld ik die in een van de komen-de Heelblaadjes. Half augustus was er een excursie onder leiding van Mart Karremans naar de schor-ren van Roelshoek bij Krabbendijke. Dit was een zeer geslaagde excursie, vooral het gevoel in een groot leeg gebied te zijn waar de natuur het regelt. Het laat je ver-bonden voelen met vroeger, toen je als kind op het slik speelde. Mart had de ex-cursie uiterst nauwgezet voorbereid. Ik vat zijn verhaal hier kort samen: Het gebied was geen vruchtbaar land-bouwgebied. Er lagen een welvarende stad Reimerswaal, dorpen en heel veel veen dat afgegraven werd voor de zoutwinning. Er waren dus geen rijke boeren die op de dijken letten. Nee, het was graven en knoeien in het veen tot dicht op de dijken, die hierdoor verzwakten. Toen er een stormvloed kwam, vond het water vlot zijn weg door plassen en veenresten. Van opnieuw bedijken kwam niet veel terecht

en, zoals vaak, één storm is geen storm. Dus de jaren erop herhaalden zich de pro-blemen en zo is het hele gebied deel van de Oosterschelde geworden. We hebben klein zeegras gevonden en ongeveer alle schorplanten. Indrukwekkend was de grote hoeveelheid bijen op de lamsoor. Persoonlijk was ik in mijn nopjes met een zulte zonder de paarse lintbloe-men, de forma discoides, een plant die

alleen buitendijks groeit. Op de terugweg hebben we nog een stukje over het slik gelopen. Het slik is niet overal even hard, zodoende werd het nog wadlopen. Laarzen zogen zich vast en Truus ging eerst op de knieën en toch achterover. We hebben dus aan wadlopen gedaan. Saaftinge is groot-ser met diepere geulen en nog meer slik, maar hier kregen we toch ook het gevoel: als het maar goed komt, straks staan we met alleen het hoofd boven water vast in de slikken van Krabbendijke. Goed moe, maar voldaan, kwamen we weer bij de auto en konden we terugkijken op een van de bete-re excursies. Natuurmonumenten, bedankt dat we toestemming kregen dit gebied te bezoeken; als de organisatie nog een ob-ject zoekt voor excursies tegen betaling, is mijn advies: van half juli tot begin oktober wandelen op dit slik met een gids. Vooral oudere Zeeuwen herbeleven hun jeugd als ze daar de geuren van zee, slik en veen ruiken. Ik wil eindigen met twee natuurbeleefmo-menten. Eind juli was het prachtig weer en moest ik op zaterdag tot vier uur werken. Om 6 uur hebben we de zeilboot gepakt en het was zo lekker, dat ik tegen Cobie zei: “zullen we rond de Middelplaat zeilen, we hebben terug de stroom mee en we zijn dan rond half elf weer terug in de haven”.


4

Een goed plan, op de hoek van het Bra-bants vaarwater is er een steile geul met een hoge plaatrand, waar meestal bij laag-water rond de vijfendertig zeehonden van allerlei vorm en grootte rusten. Een paar gewone zeehonden, veel jonge zeehonden en een paar hele grote grijze zeehonden liggen daar dan te rusten. We voeren er langs en de plaat was net onderwater, maar wat zagen we: een soort bewegende zwarte vlekken. Toen we dichterbij kwa-men, zagen we dat het een vijftal grijze zeehonden was, die liggend op het zand steeds de kop boven water hielden. Vol-gens mij was er maar één verklaring moge-lijk: de zon ging net onder, ze wilden genie-ten van de laatste zonnestralen en de schit-terende zonsondergang. Het laatste beeld was het weerkaatsende rode licht van de ondergaande zon, precies door een groep

zeehondenkoppen: een natuurbeleefmo-ment. Tegen mijn principes in ben ik met vijf an-dere leden van de plantenwerkgroep herfstschroeforchissen gaan zoeken op de Grevelingendam. Ik ga eigenlijk nooit er-gens kijken waar een plant gevonden is of een vogel gespot. Ik ben meer van: bezoek mooi gebied, loop rond en laat je verras-sen. Toch viel het niet tegen. We liepen tien minuten voor de eerste gezien werd, daarna vonden we er meer; zelfs nog een paar op een plaats waar je gewoon je auto mag parkeren. Een herfstschroeforchis is zó mooi, voor mij was ook dit een natuurbe-leefmoment. Moraal van het verhaal: Goethe had gelijk met “Jedes Prinzip führt zum Teufel”, dus af en toe een principe overboord zetten en je ziet bijzonder fasci-nerende herfstschroeforchissen. .


5

Agenda

De activiteiten staan vermeld per maand in plaats van per werkgroep. Ook anderen dan de eigen werkgroepleden zijn welkom om deel te nemen aan lezingen, inventarisaties en excursies. Zie voor een toelichting, bij ‘Informatie’. Oktober 2 oktober

Strandwerkgroep smp 3 oktober

Eerste Zaterdag Excursie p.m. 3 oktober

Vogelwerkgroep Eurobirdwatch 5 oktober

Vogelwerkgroep evaluatieavond.roofvogels 7 oktober

Paddenstoelenwerkgroep Kapelse Bos 16 oktober

Strandwerkgroep smp 17 oktober

Strandwerkgroep limp ?17 oktober

Vogelwerkgroep eerste reigerslaapplaatstelling 31 oktober

Strandwerkgroep smp November 7 november

Eerste Zaterdag Excursie

p.m. 7 november

Beheerswerkgroep Natuurwerkdag 7 november

Vogelwerkgroep ganzenslaapplaatstelling 11 november

Paddenstoelenwerkgroep Bos bij Kerkwerve. 14 november

Beheerswerkgroep knotten 16 november

Strandwerkgroep smp 28 november

Beheerswerkgroep knotten 28 november

Paddenstoelenwerkgroep De Groese Duinen 28 november

Strandwerkgroep limp 30 november

Strandwerkgroep smp


6

Informatie Eerste Zaterdag Excursie

Iedere eerste zaterdag van de maand hebben we een excursie van negen tot twaalf, tenzij anders vermeld. Soms sluiten we aan bij een werkgroep, maar steeds in overleg. Er wordt per keer aangegeven wat het excursiedoel is, dat kan specifiek op een dier- of planten-groep gericht zijn of juist heel ruim op allerlei groepen. 3 oktober p.m. 7 november p.m. Info: Johan Eckhardt, voor contact zie binnenkaft, achter. Beheerswerkgroep

Winterprogramma beheerswerkgroep 2015/2016 7 november Natuurwerkdag, aanmelden!, Aarnoutse, wilgen knotten, Kwadendamme. 14 november Aarnoutse idem. 28 november Natuurmonumenten, wilgen knotten, Valdijk, Nisse. 12 december idem. 2016 2 januari Mol, wilgen knotten, Paulush.weg, Driewegen. 16 januari idem 30 januari Staatsbosbeheer, wilgen knotten, Wissenkerke 13 februari Jachthuis, wilgen knotten, Kasteelwei, Kloetinge 27 februari idem 12 maart Rietput, wilgen knotten, Goese Sas 19 maart idem (NL Doet Dag) div.werkz.heden. 26 maart Minaard wilgen knotten Breedseweg Kapelle Info: bellen of mailen met Ton de Koning: tel. 0113- 311813, e-mail [email protected]. Paddenstoelenwerkgroep

Excursieprogramma zomer-herfst 2015 7 oktober Kapelse Bos.

In dit bos bij Kapelle gaan we verder met de inventarisatie van de KNNV. De excursie begint om 13,30 uur op de parkeerplaats langs de Dankertsweg. Vertrek uit Goes om 13.00 uur (achterkant station).

11 november Bos bij Kerkwerve. Hier zijn we nog nooit geweest, we weten alleen dat hier de spechtinktzwam voorkomt. De excursie begint om 13.30 uur bij het kerkhof aan de Oudeweg in Kerk-werve. Vandaar wandelen we naar het bos. We vertrekken uit Goes om 12.45 uur (achterzijde station).

28 november De Groese Duinen. Dit gebied ligt in het westen van Zeeuws Vlaanderen ten westen van Bres-kens. Na de Westerscheldetunnel rijden we naar Breskens. De rotonde voor Breskens links naar Groede. Vlak voor Groede rechtsaf de Noordweg volgen en via Havendijk en Puijendijk Naar strandcafe De Groese Duintjes. Daar is


7

een parkeerplaats, mocht die vol zijn dan is er 250 m verder langs de Zee-weg een nog grotere parkeerplaat. We vertrekken om 12.00 uur uit Goes (achterzijde station). Aansluiten kan op de parkeerstrook na de tolpoortjes bij de Westerscheldetunnel omstreeks 12.20 uur. Vandaar rijden we naar het excursiegebied. De excursie begint om 13.30 uur.

Info: Thijs Franse, 0113228247 / 0640161010, e-mail: [email protected] en Loek de Bruijn, 0113233612 / 0628421797 e-mail: [email protected].

Plantenwerkgroep De Plantenwerkgroep heeft het programma voor 2015 in september afgerond en start begin 2016 met een winterprogramma. Info: Justus v.d. Berg, zie bij werkgroepen achter op de binnenkaft. Strandwerkgroep

Alle wandelingen starten aan het eind van de Faalweg op het Noordzeestrand Neeltje Jans bij de Roompot-sluizen . Per keer duurt het 2-4 uur. Wij verzamelen ongeveer een kwartier van te voren onder het viaduct bij de Roompotsluizen. Het is handig om voor het bezoek contact op te nemen, het zou namelijk om allerlei redenen kunnen dat het een keer niet doorgaat. Zorg voor warme kleding en laarzen, voor de limp-excursie ook stevige hand-schoenen. Veranderingen kunt u vinden op : http://www.anemoon.org/Mijn-Anemoon/Activiteiten Smp: Strandaanspoelsel en monitoring project = strandexcursie. Limp: Litoraal Inventarisatie en monitoring project = strekdam stenenkerenexcursie. 02 oktober 10.45 uur smp 16 oktober 09.45 uur smp 17 oktober 10.15 uur limp 31 oktober 09.15 uur smp 16 november 09.45 uur smp 28 november 08.45 uur limp 30 november 09.30 uur smp 14 december 08.45 uur smp 19 december 12.45 uur limp 30 december 09.45 uur smp 13 januari 08.45 uur limp 16 januari 11.45 uur smp 30 januari 11.00 uur smp 12 februari 09.15 uur limp 15 februari 12.15 uur smp 27 februari 10.00 uur smp


8

Info: Petra Sloof: tel. 0113-695431 / e-mail [email protected] Rien Pronk: tel. 0111-850727 of 0622393176 / e-mail: [email protected] Vogelwerkgroep

Bij het opstellen van de agenda was niet alle informatie beschikbaar. Zie voor nieuwe plannen de website van Vogelwerkgroep de Bevelanden. 3 oktober Eurobirdwatch 5 oktober evaluatieavond.roofvogels 19.30 uur in het MEC. 17? oktober eerste reigerslaapplaatstelling 7 november eerste ganzenslaapplaatstelling 19 december tweede reigerslaapplaatstelling 9 januari tweede ganzenslaapplaatstelling Info bij Peter Boelee (0113-644228) en www.vwgdebevelanden.nl Overig

Afspraak KNNV afd. Walcheren: Het bestuur heeft de afspraak gemaakt met de afdeling Walcheren om over en weer de gezamenlijke activiteiten in het verenigingsblad te vermelden. Voor meer informatie over deze en andere activiteiten: http://www.knnv.nl/walcheren/.

Wollige distel - Cirsium eriophorum mei en augustus 2015 in de Zak van Zuid Beveland Door: Justus van den Berg De plantenwerkgroep van de KNNV afd. Bevelanden telt al jaren de Wollige distel op de dijken in de Zak van Zuid Beveland. Op 10 mei mailde de auteur/werkgroepleider over het resultaat van de voorjaarsronde onder de leden van de Plantenwerkgroep, dat herhaalde zich op 22 augustus met de zomertelling.

Valdijk een topper

Op 7 mei hebben we onze voorjaarsronde gedaan, de resultaten van de telling waren als volgt:

Valdijk (totaal): 216 Joosthuibjesdijk (drie groeiplaatsen): 5 Naaldendijk: - Ambachtsherendijk: - Lindedijk: -

Drie dijken waar eerder, soms lang geleden, wollige distel werd gevonden, leverden geen herstel. Het aantal rozetten op de Valdijk is praktisch gelijk aan dat van vorig jaar. Het verschil is echter dat het grootste aantal nu weer aan de buitenzijde staat.


9

Valdijk rozetten voorjaar 2014 rozetten voorjaar 2015

buitenkant (zuid) 97 132

binnenkant 123 84

totaal 220 216

Beheersmaatregelen

Op de Valdijk zijn de volgende beheersmaatregelen uitgevoerd: - er is een schelpenverharding aangebracht; - op de dijk is grond opgebracht in een binnenbocht; - de sloot onderaan de dijk is op diepte gebracht; de bagger ligt op de voet van de dijk; - de stobben zijn weggefreesd, grote kale vlakken; - circa de helft van het meidoornstruweel aan de zuidzijde van het rechte deel van de Valdijk is afgezet; - er was nog weinig te merken van begrazing door schapen.

Op de Lindedijk zijn op diverse plaatsen de vegetatie afgeschraapt. Dit heeft plaatsgevon-den op de tussenberm en het noordelijke talud. Op de Ambachtsherendijk is het braam-struweel afgezet.

Ambachtsherendijk, braamstruweel is afgezet - Foto’s: Justus van den Berg


10

Lindedijk, tussenberm is geschraapt

Zomerbloei

Op 20 augustus werden de dijken wederom bezocht. Zoals verwacht was de Valdijk zeer mooi met een groot aantal goed ontwikkelde planten. Op de bloemen komen veel hommels af. Aan de noordkant staan ze boven aan het talud, terwijl er aan de zuidkant een grotere spreiding is. We vonden voor het eerst één afwijkende groeiplaats met twee planten, zo'n 200 meter meer naar het noordwesten. Door het hoge gras en de vele akkerdistels was het zoeken naar rozetten zeer lastig.

Zuid (akkerzijde) Noord (weelkant) Totaal

Bloei 148 124 272

rozet 50 41 91

Op de Molenpolderdijk was één bloeiend exemplaar en op de Joosthuibjesdijk één rozet en vier bloeiende planten.

Lepelaars, het vervolgverhaal Door: Femke van den Berg Het leek een bijzonder seizoen te gaan worden. Het werd zelfs een zeer bijzonder seizoen. 2015 leek fataal te verlopen voor deze vogels, en toch ... Broedvrij

Eind 2014 kregen we van Zeeland Se-aports te horen dat het terrein van de lepe-laarkolonie in het Sloe nu eindelijk was uitgegeven. Definitief? Ja definitief. De daadwerkelijke bouwactiviteiten zouden misschien toch niet al in 2015 beginnen,

maar er moesten wel voorbereidende werkzaamheden, zoals metingen e.d., worden verricht. Een groot gedeelte van het terrein zou daarom broedvrij worden gehouden mid-dels patrouilles met honden. Niet het stuk waar de lepelaars broedden, maar met


11

honden en mensen op zo’n korte afstand was het maar de vraag of de lepelaars überhaupt tot broeden zouden komen. Dat gebeurde dan ook niet. Af en toe stonden er een paar te slapen, maar daar bleef het bij. Elders

Toen kwam het bericht van André Hanne-wijk. De kolonie in het Veerse Meer op de Middelplaten – welke kolonie inmiddels door het eigen gewicht tot op ooghoogte was gezakt – viel ten prooi aan vossen, die vrij makkelijk de nesten konden bereiken. Binnen een paar dagen was het gedaan en was de kolonie verdwenen. Vervolgens kwam het bericht dat de kolonie op het Zuidgors was weggespoeld en zo ontstond er toch wel een licht gevoel van defaitisme.

En toch ...

Lepelaars blijken altijd weer voor een ver-rassing te kunnen zorgen. Het Zuidgors werd weer opgebouwd. Onder het mom van ‘dat gebeurt ons geen tweede keer’, nu met extra hoge nesten. De vogels van de Middelplaten verspreidden zich over Zee-land. De vogels van de Sloe-kolonie gingen een eind verderop broeden. En toen de grond van Zeeland Seaports toch niet defi-nitief uitgegeven bleek te zijn, een strop voor het havenbedrijf, ging de vogel ook gewoon weer in de “oude” kolonie broeden. Er zijn nu dus maar liefst twee kolonies in het Sloe! Ook het Zuidgors en Neeltje Jans lieten redelijke broedresultaten zien, net als de overige kolonies in de Zuidwestelijke Delta. Het gaat dus goed met de lepelaars.

Boven de nieuwe kolonie in het Sloe – Foto: Femke van den Berg


12

NB Leuke plaatjes

Een cameraval, verkrijgbaar bij de goedkoopste supermarkt en geplaatst in een kolonie, staat garant voor leuke plaatjes. Het staat overigens ook garant voor een paar duizend niet zulke leuke plaatjes. Die moeten ook allemaal bekeken en vervolgens weggegooid wor-den, dat dan weer wel.

Resultaat cameraval in een kolonie

Hazelaar, zomer Door: Harry Raad

Dit voorjaar deed de auteur verslag over katje en vrucht van de hazelaar in Heelblaadje nr. 2, het resultaat van observaties in voorjaar 2015 en de daaraan voorafgaande herfst. Half juni dit jaar werd de struik nog eens bekeken, wat een opmerkelijk resultaat gaf. Katje

Het bloeiende katje beschreef ik als een verzameling knopschubben met wel of geen bloemetjes. De verdeling van bene-den naar boven werd in een schema weer-gegeven met: s-s-so-s-so-s-so-s-so-s-s-s-s-b-b-b-b.

De uitleg van de codes was: s = knop-schub; so = knopschub met omwindsel; b = bloem met stamper. Bij ‘bloem met stam-per’ werd de aantekening geplaatst dat het om een omwindsel, bloemdek en een stamper met twee lange stijlen/stempels moest gaan. Het enige dat er op dat mo-


13

ment te zien was waren de stampers in een harige groene massa. Ik verzuimde te ver-melden dat de bloemetjes - en dus de stampers - twee aan twee optraden. Zo’n setje wordt bij latere ontwikkeling pas be-schermd door een prominente bloemschub.

Ontwikkeling zomer

Een paar dagen voor de langste dag heb ik de ontwikkeling van het katje bekeken en herkende een jonge noot in een ‘gesteeld’ uitgegroeid omwindsel, het napje (zie foto).

Ontwikkelde bloeiende twijg 2015 – Foto: Harry Raad

Met nauwkeurig observeren kreeg ik ook de bloemschubben in beeld met de al ver-dorde bloemetjes en in het ene geval een ontwikkelende vrucht in een napje. Dat alles zit op een algemene bloemsteel. Die bloemschubben had ik eerder verkeerd benoemd als inferieur napje; beide zijn dik bladachtig, maar alleen het napje ontwik-kelt een bekervorm. De opbouw is in de zomer dus al hetzelfde als het eerder be-schreven herfstbeeld. Het aansluitende takje onder de algemene bloemsteel bleek bebladerd en fris. Dat had zich ook dit jaar ontwikkeld, want de bast was nog groen en bedekt met actieve klier-haren. Dit bebladerde takje en het deel met bloemetjes hebben zich blijkbaar allebei uit het eertijds ongesteelde, dus zittende katje ontwikkeld. Zo is de spil van het katje tot meer dan 10 cm lengte uitgegroeid. Dat was een ontdekking. Het betekent mijns inziens dat de vrouwelijke katjes van de

hazelaar door de aanwezigheid van blade-ren en bloemetjes eigenlijk gemengde knoppen zijn, en niet voldoen aan de defini-tie van een katje: aar met eenslachtige bloemen. Schema

De uitgegroeide katjes geven bladeren en bloemparen in iets wisselende aantallen. Bladeren zijn er een stuk of vier en bloem-paren idem. Alle zitten achter schubben; bij de bladeren zijn dat eenvoudige knop-schubben en bij de bloemen zijn het stevi-ge generfde bloemschubben die bij het katje nog niet te onderscheiden waren. Tussen deze twee groepen zijn bij de vijf bestudeerde takjes steeds twee ‘eenzame’ schubben te zien, waarvan de onderste tweetoppig en de bovenste met een enkele top. Bij de bladeren zit er een jonge knop in de bladoksel, die geflankeerd wordt door


14

twee littekens van afgevallen knopschub-ben Het schema van het bloeiende katje (zie boven) heb ik nog naar de zomersituatie proberen om te zetten. De combinatie s-so (of so-s) komt waarschijnlijk overeen met het blad en de twee littekens van afgeval-len knopschubben; de b’s zijn ontwikkeld tot bloemschubben met een bloempaar. Tussen de blad- en bloemgroep zijn twee schubben flink uitgegroeid, maar zonder bloem, blad of knop. Ik sluit niet uit dat de bovenste een schub is zoals bij de bloem-paren, omdat hij ook verdikt weefsel heeft: een bloemschub zonder bloem. De onder-ste schub lijkt op een eenvoudige knop-schub, dus een met code s. Misschien toch ook twee vergroeide knopschubben door de tweetoppigheid, wat s+s oplevert. De goede lezer zal gezien hebben dat de code ‘so’ niet goed was gekozen. Ik dacht aan een knopschub met een enkele inferi-

eure bloem, waarvan een leeg omwindsel zichtbaar was. Dat sloeg nergens op, ach-ter de schub zat gewoon een piepjong blaadje. Het bovengenoemde schema laat nog 3 keer een ‘s’ zien waar ik in de volgroeide situatie geen spoor van terugvond. Het blijft gissen of ik iets over het hoofd heb gezien of dat er een andere verklaring is. Tot slot

De vrouwelijke katjes van de hazelaar geven blad en bloem, dat is een waarne-ming waarover ik me plezierig heb verwon-derd. Het zal allicht ergens beschreven zijn, maar die literatuur is me niet bekend. Deze tweede tekst gaf correctie van zaken die eerder niet herkend waren of fout geïnter-preteerd, te weten de knopschubben met bladeren (niet omwindsels) en de bloem-schubben (niet napjes) met bloemparen.

Bronnen: Calkoen, H.J. (bew.), 1915. Prof. Dr. W.F.R. Suringar - Zakflora. - J.B. Wolters, Groningen. Meijden, R. van der, 2005. Heukels’ flora van Nederland. - Wolters-Noordhoff, Gronin-gen/Houten. Raad, H., 2015. Hazelaar, winter en herfst. - ’t Heelblaadje, 32(2): 17-19.

Hazelaarkatje 31 januari 2015 – Foto: Harry Raad


15

Blauwe reiger - begraafplaats Goes maart 2015 Door: Peter Boelee Al jaren kom ik regelmatig op de begraafplaats aan het Geldelozepad in Goes. Niet om een graf te bezoeken, want voor zover ik weet heb ik daar geen familieleden ‘liggen’. Nee, ik kom er voor de natuur. Bij voorkeur op een vroege zondagochtend, wanneer het er nog stil is omdat er dan nog weinig verkeer over de Ringbaan rijdt.

In maart

Ik kom er graag in maart; als het nog koud is, maar je toch de eerste tekenen van de lente al ziet en kan horen. Ik hoor er dan de groene specht roepen. Eigenlijk moet ik zeggen: “lachen”, want zijn van hoog naar laag dalende roep klinkt alsof hij je recht-streeks in je gezicht uitlacht. Ook is er dan al het geroffel van de grote bonte specht te horen. Hij klopt met zijn snavel op een hol

klinkend stukje bast van een boom, om het vrouwtje te laten weten dat hij al een ge-schikte broedholte voor haar klaar ge-maakt. Op het oude gedeelte van de begraaf-plaats, pal naast de Ringbaan, staan hele oude bomen: beuken en essen. De laatste worden door hun afhangende takken “treur-essen” worden genoemd, op deze plek een toepasselijke naam.

Nestboom met een reiger op nest


16

Met visresten

Het is er op deze vroege zondagochtend half maart lekker stil, tot ik opeens schrik van heel luide schorre kreten die van boven lijken te komen. Na van de schrik te zijn bekomen, kijk ik omhoog en zie een tiental grote takkennesten bij elkaar in de toppen van de oude bomen. Ondanks dat de bo-men nog kaal zijn, is het toch moeilijk te zien om welke vogels het gaat. Dan kijk ik op de grond onder de bomen en zie op het pad, maar ook op de oude grafstenen, blauwachtige eierschillen en vieze zwarte proppen liggen. Ik zie ook een dode goud-karper. En wat is dat voor een vis, lang en zilverkleurig? Daar ligt een dode geep! Het wordt hoe langer hoe raadselachtiger: schorre kreten, zwarte proppen en zeevis-sen op de begraafplaats hartje Goes? Oh, wacht even, daar vliegt een vogel van het nest. Ah, nu zie ik het, het is een blauwe reigeTreur-essen hebben als het ware bovenop een soort platform, waarop deze reigers hun takkennesten bouwen. Bij ge-brek aan voldoende treuressen bouwen de reigers, die helemaal niet blauw zijn maar grijs, hun nesten allemaal bijeen. Ik tel 14 nesten, sommige heel groot, andere zo klein dat de staart van de broedende reiger over de rand steekt. Het vinden van eier-schalen betekent dat er al jonge reigers uit het ei gekropen zijn. Arme beesten, het is ’s nachts nog zo koud en soms hagelt het of is er een storm. Maar jonge blauwe rei-gers worden, doordat hun ouders over hen heen gaat zitten, goed beschermd tegen extreme weersomstandigheden. Nu er jonge reigers zijn liggen er veel meer vissen, waaronder veel goudkarpers uit tuinvijvers, waar mensen niet voldoende hebben gedaan om de viseters te weren. Te groot

Het zijn niet de kleinste vissen die daar liggen, een geep meet toch gauw 40 cm.

Waarom hebben ze die dan niet gewoon opgegeten? Dat is omdat volwassen rei-gers een grotere snavel hebben dan hun jongen en omdat reigers niet in staat zijn om vissen in stukjes aan hun jongen te voeren. Ze zijn gulzig die reigers en ze vangen veel te grote vissen, waardoor die vissen uiteindelijk op de grond belanden. In de middeleeuwen, zo gaat het verhaal, verzamelden de arme mensen vissen in de reigerkolonies om ze op te eten. De zwarte proppen lieten ze liggen; logisch, want braakballen van reigers kan je niet eten. Blij?

Hoe blij is de beheerder van de begraaf-plaats met deze reigerkolonie? Op mijn vraag hierover zegt hij: “Ik vind het best een probleem, ze veroorzaken veel over-last door hun uitwerpselen. Ieder jaar breidt de kolonie zich uit”. Ik heb het idee dat er de laatste jaren niet veel uitbreiding heeft plaatsgevonden, hoewel … zie ik daar in de uiterste oostelijke hoek van de begraaf-plaats niet nog twee nieuwe nesten? Blauwe reigers zijn sociaal en broeden graag bij elkaar in de buurt. Vaak op stille plekken als begraafplaatsen, zoals in Yer-seke, waar ze al jaren getolereerd worden, of op Landgoed ter Hooge, net buiten Mid-delburg. Jarenlang heeft er een kolonie gebroed in een particuliere tuin bij Ter Lucht. In een zware storm viel de helft van de nestbomen om, de andere helft moest toen worden gekapt. De reigers gingen op zoek naar nieuwe bosjes en waren duidelijk niet overal welkom. Daar heb ik wel begrip voor, ze laten de hele nacht hun schorre kreten horen. Zo ontstond er spontaan een nieuwe kolonie in het klaverblad van de de A58 bij Heinkenszand. Daar heeft niemand last van, de plek is ingesloten door open afritten.


17

Blauwe reiger – Foto’s: Niek Oele

Waarnemingen eigen tuin in Wemeldinge Door: Johan Eckhardt Eerst een kort verslag over mijn tuinproject en dan een impressie van de tuintelling.

Eigen tuinproject

Een paar jaar geleden ben ik begonnen met het noteren van alle soorten planten en dieren die ik in mijn tuin waarnam. Tot februari van dit jaar ben ik daar mee bezig geweest. Ik heb geen nieuwe planten meer ontdekt in mijn tuin. Een groep koperwie-ken die tijdelijk - samen met de kramsvo-gels - op het fruit in de tuin afkwamen, was de enige nieuwe vogelsoort die ik kon note-ren. In mijn gazon stond een gewone krul-zoom, een paddenstoel die ik helemaal zelfstandig heb kunnen determineren. Verder kon ik een scherphoekvedermot noteren. De mooiste vondst was een ci-troenvlinder, die ik nog niet eerder in mijn

tuin gezien heb. Ik ben vaak op pad ge-weest om oranjetipjes te scoren, maar dat is niet gelukt. De Tuintelling

Het tuinproject is een beetje doodgebloed, omdat er een veel leuker project voor in de plaats gekomen is: de Tuintelling. Ik kan iedereen die er nog niet aan meedoet advi-seren om zich daar eens op te oriënteren. Sinds maart is er een website in de lucht die heet: www.tuintelling.nl. Op deze websi-te zie je de meest gevonden soorten met mooie foto’s en tips over wat er nu te zien is. Ik doe mee met de wekelijkse 5 minu-tentelling, dit leek mij goed vol te houden.


18

Het is heel moeilijk om niet pas te beginnen als je iets moois ziet, maar gewoon de vaste tijd aan te houden. Ik tel altijd zondagmiddag rond één uur. Mij is nu al opgevallen dat je in mei gemakke-lijk zeven vogels telt en in augustus met moeite drie. De heggenmus en winterko-ning wonen in mijn tuin, maar heb ik sinds begin juli niet meer gezien of gehoord. Ook een merel zie je niet; vervolgens zit je te eten en dan vliegt hij gewoon weg vanon-der een bosje waar je zojuist naar de vlin-ders hebt gekeken. Mijn mooiste vondst was een sperwer die een Turkse tortel te grazen nam en zat te plukken in de boom-gaard net naast mijn tuin. Dat zie je dan weer terug als je naar je overzicht kijkt onder het kopje: bijzondere waarneming van vogels in jouw tuin, met een heel fraaie foto van een sperwer. De tuintelling is superieur aan mijn tuinpro-ject, omdat je fraaie overzichten krijgt van je eigen vondsten en wat er landelijk ge-vonden is. Nog leuker zou het zijn als je de provincie Zeeland als referentie had, maar dat komt misschien nog. Dus op naar de website en start met waarnemen. Boomgaard

Hoewel er weinig verband is met het voor-gaande, nog een kort verslag over een ander project in mijn tuin. Na het overlijden van mijn moeder is mijn tuin uitgebreid met

een halve hectare boomgaard, direct aan-sluitend aan mijn tuin. Drie légiponten zijn van voor de oorlog, daarnaast staat er een aantal perenbomen van begin jaren vijftig van de vorige eeuw. Uiteraard heb ik zelf ook een groot aantal bomen geplant. Het probleem waar ik al jaren tegen strijd zijn de honingzwammen. Ik heb in oude fruit-teeltboeken gezocht, maar er is geen op-lossing. Als er een boom doodgaat, dan rooi ik hem, inclusief de wortels. Het ver-haal dat bij een boom evenveel massa onder de grond zit als boven de grond, kan ik bevestigen. Vervolgens laat ik de grond braak liggen, om de laatste resten te laten veteren. Ik heb dus lege stukken in de boomgaard. Om dit zinvol in te vullen heb ik vorig jaar voor mijn verjaardag bloemenzaad voor bijen of vlinders gevraagd. Dat heb ik ge-weten, genoeg zaad voor de halve boom-gaard. Vooral de pakken ‘Van der Sluijs bijenmengsel - hoog’, zijn fantastisch. Voor vlinders is er kennelijk genoeg te eten in de omgeving, want ik heb niet extra veel vlin-ders gezien; honingbijen en hommels wa-ren echter duidelijk met meer exemplaren aanwezig. De kleurenpracht en de onver-wachte - vaak - Zuid-Europese soorten, die ik alleen van vakanties ken, hebben het tot een succes gemaakt. Ik heb slechts de helft van het zaad gebruikt, dus volgend jaar weer een jaar vol kleurenpracht.


19

Broedvogelinventarisatie Zwaakse Weel (zuidoost) 2015 Door: Pieter Steennis Het door Natuurmonumenten beheerde gebied, Zwaakse Weel (zuidoost), is in het voor-jaar 2015 onderzocht op territoria van broedvogels. Het blijkt een waardevol natuurgebied met territoria van 44 verschillende soorten, waarvan er 6 op de Rode Lijst voorkomen. Inleiding

Geruime tijd voert de Vogelwerkgroep van de KNNV afd. Bevelanden inventarisaties uit naar het voorkomen en broedsucces van roofvogels in beide Bevelanden. Andere vogel-soorten zijn daarbij niet betrokken. Op eigen initiatief heb ik het zuidoostelijke deel van de Zwaakse Weel onderzocht op broedvogelterritoria. Ligging

Het onderzochte gebied is gelegen in atlasblok 48-37, in de gemeente Borsele. Het be-staat uit een smalle sloot met aan beide zijden een rietkraag, die een breedte heeft van 10 tot hooguit 70 meter. Het gebied is te overzien vanaf de Zwaakse Dijk aan de noordkant. De rietkraag is te bereiken via een landbouwweggetje op het terrein van de firma Dees. Onderzocht is het gebied ten oosten van de Lenshoekdijk tot aan de Biezelingse Ham. Het gebied wordt beheerd door Natuurmonumenten. Bezoeken

Er werden 6 volledige bezoeken gebracht en daarbij nog een aanvullend bezoek voor de zomertortel en de kiekendieven. De data van de bezoeken waren: (1) 16 maart, (2) 27 maart, (3) 9 april, (4) 24 april, (5) 8 mei, (6) 21 mei en aanvullend (7) 26 juni. Alle bezoeken vonden ‘s ochtends plaats van 9.00 uur tot 11.00 uur en werden afgesloten met een fietsronde om het gebied. Toelichting

Bij de uitwerking van de tellingen werden de richtlijnen van SOVON voor het BMP-projekt gehanteerd. Overvliegende soorten en soorten die in groepen aanwezig waren, worden apart vermeld bij de uitwerking van de bezoeken. De bezoeken

Bezoek 1: 20 kauwen, 2 blauwe reigers, 50 grauwe ganzen,50 houtduiven. Bezoek 2: 20 kauwen,50 grauwe ganzen, 20 houtduiven 2 blauwe reigers,en 20* fazanten. Bezoek 3: 30 kauwen, 20 houtduiven 50 grauwe ganzen, 20* fazanten. Bezoek 4: 50 grauwe ganzen, 20 houtduiven, 30 bergeenden, 20 kauwen. Bezoek 5: 30 kauwen, 20 grauwe ganzen, 30 bergeenden, 20 houtduiven. Bezoek 6: 30 kauwen, 20 houtduiven, 20 bergeenden, 15 kieviten. Bezoek 7 (aanvullend): x.

*) Alleen de roepende fazanten zijn ingetekend op de soortkaart.


20

De territoria

Als er een 0 achter een soort staat, is de soort wel waargenomen, maar heeft hij volgens de BMP-normen geen territorium in het gebied bezet. Een vraagteken houdt in dat er verschillende datumgrenzen door Sovon worden gehan-teerd. Baardman 0 Grauwe gans 1** Meerkoet 4 Spreeuw 1 Bergeend 2? Groene specht 2 Merel 7 Sperwer 1 Bos(riet)zanger 2 Grote bonte specht 1? Nijlgans 1 Tjiftjaf 6 Bruine kiekendief 3 Heggenmus 2 Pimpelmees 3 Torenvalk 1 Buizerd 1 Holenduif 1 Putter 1 Waterhoen 1 Canadese gans 3* Houtduif 4 Rietgors 2 Wilde eend 5 Dodaars 1 Kleine karekiet 2 Rietzanger 2 Wintertaling 0 Ekster 1 Kneu 1 Roodborst 0 Winterkoning 10 Fazant 5 Koekoek 1 Scholekster 1 Witte kwikstaart 1 Grasmus 4 Koolmees 5 Snor 1 Zomertortel 1 Graspieper 1? Kuifeend 2 Soepeend 0 Zwarte Kraai 2

* ) 2 nestvonsten **) 1 maal een paar met 4 pullen

In totaal 44 soorten met territoria. Als dit aantal wordt aangevuld met overvliegende soor-ten en groepen (kauwen, blauwe reiger, kievit, 3 soorten zwaluwen), zijn er in of het onder-zochte gebied in de lenteperiode zo'n kleine 50 soorten waar te nemen. Een vraagteken achter een soort betekent dat het onzeker is of het om een territorium gaat (zie boven). Rode lijstsoorten

In het gebied zijn 6 Rode Lijstsoorten waargenomen. 5 daarvan hebben de kwalificatie kwetsbaar: koekoek, zomertortel, groene specht, snor en wintertaling. De graspieper heeft de status van gevoelige soort. Aanbevelingen voor beheer

De bruine kiekendief heeft overjarig riet nodig voor zijn broedplekken, dus bij maaiwerk-zaamheden, is het aan te bevelen dat niet al het riet wordt gemaaid. De sloot zelf moet wel op diepte worden gehouden en mag ook niet dichtgroeien. Goed overleg met de gebruikers van de landbouwgronden zal kunnen bijdragen om langs de randen milieuvriendelijk te werken. Als voorbeeld kan een niet of weinig bemeste buf-ferzone genoemd worden; of dat na jarenlange bemesting de eutrofiering van het water snel terugdringt valt nog te bezien. Literatuur:

A.J. van Dijk, 2004. Handleiding Broedvogel Monitoring Projekt. - SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.


21

Schijnbaar lui Beestachtig 6*

Door: Adri Karman

Op een zonovergoten middag ontdek ik een kruisspin in haar web. Het dier hangt er bij alsof ze zit te zonnen. Het lijkt een vre-dig beeld, maar voor vliegen en muggen is het wielweb van de spin een verraderlijke val. Je zal maar in de kleverige draden terechtkomen en vervolgens tussen de giftanden van zo’n monster belanden. Elke herfst opnieuw komen ze weer tevoor-schijn, de kruisspinnen. Knoeperds van beesten zijn het, vergeleken bij de talloze andere spinnensoorten. Zelfs mensen komen er liever niet echt mee in aanraking. Tegen een web met kleverige draden aan-lopen is al vervelend, laat staan het idee dat zo’n dier via de draden tussen je kleren terechtkomt. Zo gauw mogelijk weg dus, al die spinnenwebben!

Daarmee is meteen gezegd dat de mens een van de voornaamste bedreigingen voor de spinnen vormt. Daarnaast kan ook het weer een gevaar vormen. Extreme droogte of hevige regenval is voor de spinnen fu-nest. In het eerste geval verdroogt het web snel, waardoor de kleverigheid van de draden terugloopt en de kans op het van-gen van een prooi sterk afneemt. In het tweede geval kan een web door zware regen totaal verwoest worden. De spin zelf heeft er niet zoveel last van, gezien een waarneming waarbij een prooi werd veror-berd in de stromende regen. Behoudens insectenetende vogels heeft de kruisspin niet zoveel vijanden, hoewel het voor sommige soorten wespen oppassen geblazen is. Zelfs de voorraadkast met


22

verdoofde en ingesponnen prooien wordt soms door wespen belaagd. De ontdekking van een wesp die verwoede pogingen deed een ingesponnen vlieg uit het kleverige web te ontfutselen, verbaasde me. Temeer daar de spin op enige afstand lijdzaam toeliet dat zijn voedselvoorraad werd ver-vreemd. En met succes! Nadat de wesp

haar buit en haarzelf had weten te bevrij-den uit het kleverige dradenstelsel, nam ze de vlieg onder het lichaam mee. De spin droop af, morgen is er weer een nieuwe dag en een nieuw web, want al lijkt een op prooi wachtende spin lui te zijn, elke dag opnieuw wordt een nieuw web gesponnen.

*) In 2013 stelde Adri als tekenaar/auteur een serie van acht stukjes speciaal ter beschikking van de KNNV afdeling Bevelanden. Gebruik van het materiaal door derden is niet toegestaan zonder vooraf-gaand overleg met de auteur.

Zeehonden Westerschelde bij Rilland Door: Jaap Woets Als lid van Natuurpunt afdeling Antwerpen-Noord, hoorde ik in 2006 over een zeehonden-rustplaats in de buurt van het oude haventje van Rilland aan de Westerschelde. Dit verslag gaat over de observaties die ik aan die dieren deed.

Eerste ervaring

Begin zomer 2006 ging ik er met mijn dochter, Francien, kijken bij de Schalkshoeve aan het einde van de Akkerweg. We stonden nog niet op de kop van de dijk, of een trouwe zondagmiddagwandelaar ontnam ons al meteen de verrassing met: “ze liggen hier recht voor, met zijn veertienen”. Francien is een zeezoogdierenthousiasteling en we kregen allerlei ideeën over de behoefte van de gewone zeehond om op de Zimmermanplaten te gaan zonnen. Het zou kunnen dat het boven water tijdelijk beter is qua temperatuur en voor de spijsvertering. Als het water bij vallend tij van de platen gaat lopen, moeten garnalen en platvissen terug naar de geu-len. De gewone zeehond gaat daar ook op jacht. Kennis vergaren

Sinds de verkenning van 2006 hebben we de Zimmermangeul en aanliggende Platen van Valkenisse jaarlijks 10–20 keer bekeken vanaf de dijk van 2008 – 2015, veelal rond laag-water. We noteerden de belangrijkste weerscondities, en natuurlijk de temperatuur van het water en de lucht vanwege onze werkhypothese. Tabel 1 geeft een indruk van de jaarlijks beste waarnemingen aan gewone en grijze zeehond. Tabel 1: Jaarlijkse topdagen rustende zeehonden op de Zimmermanplaten sinds 2006

Lente 2006 26.04.08 4.09.10 15.08.11 21.08.12 10.08.13 15.08.14 12.07.15

14 18 28 35 46 40 48 41

Aanvankelijk was alleen de gewone zeehond (rond koppie) te herkennen, maar sinds 2010 stak de grijze zeehond met bont lijf ook zijn spitse kop op. Door onze verrekijkers was dat verschil niet altijd goed te herkennen, maar de grote bonte dieren namen duidelijk toe in aantal en ook hun witte jongen. Op 2 september 2012 zagen we 19 bonte onder de 31 dieren. Sindsdien zagen we een oplopend aantal jongen verschijnen.


23

Na de riviervergiftiging van de jaren zeventig en twee virusepidemieën - de laatste in 2002 - begon de gewone zeehond sinds 2003 langzaam terug te komen in de Westerschelde. Dat was met name in de Zimmermangeul tussen Waarde en Rilland het geval. Na het jagen op garnalen en platvissen, gingen ze geregeld op de droogvallende plaat liggen bij de oostelijke geuldrempel. Dat is bij het oude haventje van Rilland, ter hoogte van het Polderhuis - met narcissencollectie - aan het einde van de Van der Haveweg. We leerden echter een heel ander aspect kennen door eigen waarnemingen en die van verscheidene vaste wandelaars uit Rilland en Waarde op dit traject.

Zeehonden, Zimmermanplaat 6 juni 2015 - Foto: Harry Raad

Recreanten

Onze belangstelling ging uit naar de zeehonden en de condities om de plaat op te gaan. We kwamen rond de tijd van laagwater, maar ook wel op andere tijden en hebben gere-geld verjaging van zeehonden en vogels gezien door wandelaars op de platen en kanoërs in de Zimmermangeul. Bij echt laag water is de geul ongeschikt voor kitesurfers, maar zolang er een paar meter water staat wordt er druk gesurft. Dan is het ook de tijd dat de zeehonden moeten jagen. Voor de surfers is het fijn als ze hun hele hebben en houden maar over een korte afstand van hun auto naar de geul hoeven te sjouwen. Dat doen ze bij de dijkovergang naar de oude havendam; 20–30 geparkeerde auto’s van die recreanten is daar heel gewoon. Het waterschap maakte er zelfs een parkeerplaats. Er zijn meer groepen van recreërende lieden op de Platen van Valkenisse die geen benul hebben van vogels en zeehonden. Er zijn er die met hun kano en opgeheven fototoestel op de zeehonden afvaren en anderen die lopen te zoeken naar spullen uit het verdronken dorp Valkenisse. Op mooie voorjaarsdagen, in de tijd van Hemelvaartsdag en Pinksteren,


24

varen er mensen de kleinere geulen in en sjouwen met parasols, stoelen en koeldozen over de platen. Verder ontbreken bezoekers met ski-jets evenmin. Op de platen zie je soms tientallen recreanten, vaak aangevuld met enige honden. Voor de zeehonden gaat het om condities van levensbelang, namelijk: hun jachtgebied en hun rustplaats. Bij hun terugkeer na de riviervergiftiging van de jaren zeventig, was hun rustplaats bij het oude haventje van Rilland, bij de oostelijk geuldrempel. Toen er een paar jaar later surfactiviteiten op gang kwamen, verlegde de gewone zeehond zijn rustplaats 1000 m westelijk, ter hoogte van de Schalkshoeve aan het einde van de Akkerweg. De rustplaats is vervolgens nog verder opgeschoven en nu liggen de twee belangrijkste plek-ken om te zonnen westelijk van Het verlaten Huuske en ten westen van de Zimmenman-polder, achtereenvolgens 2 en 3 km westelijker t.o.v. de favoriete plek van 2003 (tabel 2). Intussen is er weer een nieuwe rustplaats ingenomen, die ligt achter de 2

e Zimmermageul.

Dat is tegenover het westeinde van de Zimmermanpolder, ter hoogte van de dijkpalen 11/9 tot 12/3. Die plaats telt tegenwoordig dikwijls al meer dieren dan de plekken aan de eerste geul, bij de dijkpalen 11/4 tot 11/9. Tabel 2: Verschuiving van de ligplaats van de zeehonden sinds 2003

Herkenbare opstallen

1. Polderhuis 2. Schalks-hoeve

3. west Verla-ten Huuske

4. Westpunt Zimmermanpol.

west Zimmer-manpolder

hoofdligplaats 2003 2006 2010 2011 2011

Afstand tot plaats 1 (m)

0 1000 1900 2400 > 3000

1. Het Polderhuis, einde Van der Haveweg, kantonniertrap bij dijkpaal 9/6. 2. De Schalkshoeve van Limagrain, einde Akkerweg, dijkpaal 10/8. 3. Het verlaten Huuske is afgebroken; daar is de kantonniertrap tussen de dijkpalen 11/3-11/4. 4. De westpunt van de Zimmermanpolder, bij dijkpalen 11/8-11/9. 5. Achter 2

e geul, dijkpalen 11/9-12/3.

KNNV-er = natuurbeschermer

In de loop van het Natura 2000-overleg van de Westerschelde heeft Wim de Wilde gere-geld onze gegevens daar op tafel gelegd. N.a.v. ernstige verstoringen heeft Femke van den Berg namens de KNNV-afdeling een nota naar de Provincie gestuurd, begin 2009. Bram Tissink was ook actief en een paar maanden later kreeg hij van de Provincie te horen: we werken eraan en u mag ook die surfers overtuigen van hun verstorende gedrag. In het kader van de recente tervisielegging van alle zogeheten deltawateren, die onder Natura 2000 zijn gebracht, heb ik mijn zienswijze met de laatste gegevens gestuurd, als ondersteuning van het voornemen om het kitesurfen in de Zimmermangeul te verbieden. In het kader van de recente tervisielegging over natuur en recreatie in de zuidwestelijke wate-ren die Natura 2000gebieden zijn, heb ik een zienswijze gestuurd om het voornemen te ondersteunen voor een verbod op surfen in de Zimmemangeul. Daarin heb ik eveneens de hiervoor beschreven verstoring van de zeehondenrustplaatsen benadrukt.


25

Laksteeltje - Catapodium marinum, een pekeladventief in Goes Door: Harry Raad Laksteeltje is een zeldzaam grasje uit het zuiden, dat in Nederland en Engeland ongeveer zijn noordelijke grens heeft (of had?). Nog nooit gezien in Nederland, en daar stond ie bij het boodschappen doen in Goes. Engelse herinnering

In juni ’98 zag ik hem voor het eerst, en tot voor kort ook voor het laatst, aan de kust van Norfolk bij Sheringham. Het was tegen de binnenzijde van een zeewering, een enorme grinddam. Binnendijks lag een zilt moerasgebied, waar we ons als Zeeuw wel een voorstelling bij kunnen maken. Alleen, dat grind is echt iets voor een Engelse kust, daar hebben wíj geen natuurlijke voorraad

van. Het was op een studiereisje, en geluk-kig waren er mensen die het laksteeltje herkenden. Tussen de stenen wist het glanzende gras zich te verzekeren van groei en bloei, om daarmee een nieuwe generatie zeker te stellen. Als eenjarige plant moet je wel, anders is het eenvoudig afgelopen. De bloeiwijze van het gras doet een beetje aan gedrongen Engels raaigras denken.

Laksteeltje, aar met aartjes – Foto: Harry Raad

Frans den Hollanderlaan

Boodschappen doen in Goes doe ik wel eens lopend vanaf het NS-station, via de Frans den Hollanderlaan, zo ook op 18 juli jl. Bij de zinkvilla op de hoek met de Van de Spiegelstraat stond een strogele, compacte graspluk. Hartstikke verdroogd, in een open strookje tussen het voetpad en een heg. De aard van de pol is niet gangbaar, mede

door de korte aren. Ik rukte het ding dus uit en stopte het in mijn rugzak. Later het gras gedetermineerd, wat niet meevalt als je dat niet meer regelmatig doet. Nadere be-schouwing leert dat er in de schaars vertak-te bloeiwijze naast zittende aartjes ook kort gesteelde aartjes voorkomen. De tabel in de flora stuurt je naar de aargrassen en daar moet je dan het pad van de onvertakte


26

aren volgen. Wie voelt dan niet een licht opkomende hoofdpijn, of zo je wilt, een driftbui, bij het stranden op het spoor ‘aren vertakt’. Gek, toen ik het polletje ontdekte, dacht ik aan een doodgespoten ding; veel planten langs de heg waren strogeel. Verdroogd kon ook, het was wel zeer lang kurkdroog geweest. Het blijkt dat laksteeltje zijn ont-wikkeling al in de zomer afrondt, zodat het toch een heel normale situatie was. De aartjes vallen niet snel uit elkaar. Rode Lijst passé

De plant staat in de flora als Rode Lijstsoort en ik wilde hem al bijna weer terugzetten. Bij de opgave aan Waarneming.nl staat hij in rood, maar Floron meldt hem niet meer als bedreigde soort. Waarneming.nl geeft een vondst van Grada Menting uit 2014 op een tweehonderd meter afstand van mijn vondst, nabij de taxiparkeerplaats van het NS-station. Het gras werd pas naderhand ontdekt op een foto die Grada van herts-hoornweegbree had gemaakt. Beide staan als pekeladventief bekend. Ik ben nog verschillende keren gaan kijken naar (meer) uitzaai. Wat blijkt, op de kruising

voor het station komt laksteeltje talrijk voor op plekken waar voor gangbare planten ternauwernood overlevingskansen zijn. De minivluchtheuvels tussen weg en fietspad zijn daar een voorbeeld van, evenals het voetpad links van de kruising, tegen een hoge gemetselde muur. De plant bij de zinkvilla stond vrij alleen en zal een ge-slaagde uitbreiding van de kernpopulatie zijn, richting stadskern. Slot

Leuk, zo’n weerzien met een bijzondere plant na zoveel jaar. Naderhand herinner ik me dat ik dezelfde Goese plant ook al eer-der dit jaar had gezien in nog groene toe-stand; me slechts had verwonderd, maar onvoldoende alert was geweest. Opvallen-der is dat de plukken laksteeltje bij de krui-sing helemaal buiten m’n blikveld waren gebleven, terwijl ik daar toch echt regelma-tig fiets of loop. Het concept van dit stukje had ik Grada nog laten zien. Ze hield 27 juli jl. nog een uitgebreide inventarisatie en kwam tot de conclusie dat er ‘duizend en één’ planten op de vluchtheuvels bij het station stonden. Zie ook haar foto’s op Waarneming.nl.

Laksteeltje op vluchtheuveltje – Foto: Gerda Spaander


27

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afd. Bevelanden

Bestuur:

Voorzitter: Johan Eckhardt, Kon. Emmastraat 16, 4424 AA, Wemeldinge, 0113-621438, [email protected] Secretaris: vacature, wordt waargenomen door o.a. Leo Janssen, secreta-

[email protected] Penningmeester/ledenadministatie: Foort Minnaard, ’s Gravenpolderseweg 56, 4462 CH, Goes, 0113-257445, [email protected] Lid planologie: Femke van den Berg, Brakstraat 1, 4331 TM Middelburg, 0118-624435,

[email protected] Lid organisatie evenementen: Pieter Steennis, Prunusstraat 5, 4431 DC, ’ s-Gravenpolder, 0113-404598, [email protected] Lid algemeen/contactpersoon Rietput: Leo Janssen, Liesbethstraat 6, 4458 BT ’s-Heer

Arendskerke, 0113 561838, 06-44202565, [email protected]

Werkgroepen: Beheerswerkgroep: Johan Vermin, 0113-639620, [email protected] Paddestoelenwerkgroep: Thijs Franse, 0113-228247, [email protected] Vogelwerkgroep: Peter Boelee, 0113-644228, [email protected] Plantenwerkgroep: Justus vd Berg, 0113-271210, [email protected] Heemtuinwerkgroep: Diet Louwerens, [email protected]

Strandwerkgroep: Petra Sloof, 0113-695431, [email protected] Contactpersoon intern zoogdieren: Nanning-Jan Honingh Contactpersoon intern amfibieën: Jaap Woets

Contactpersoon intern planologie: Femke van den Berg Contactpersoon Atlasproject Nederlandse Mollusken: Harry Raad

Lidmaatschap: Contributie leden vanaf 17 jaar € 30,- per jaar, huisgenoten € 10,- per jaar. Contributie donateurs minimaal € 11,50 per jaar, huisgenoten minimaal € 2,50 per jaar.

Donateurs zijn geen lid van de landelijke KNNV. Betaling contributie a.u.b. voor 1 maart van het jaar op IBAN NL20 INGB 0003 9394 12 t.n.v. KNNV Beveland te Goes Adreswijzigingen e.d. a.u.b. doorgeven aan de ledenadministratie:

Foort Minnaard, ’s Gravenpolderseweg 56, 4462 CH, Goes, 0113-257445, [email protected]

Website: http://www.knnv.nl/beveland/ e-mail: [email protected]

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afd ...€¦ · 21 Schijnbaar lui 22 Zeehonden...

Documents

Transcript of Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afd ...€¦ · 21 Schijnbaar lui 22 Zeehonden...