Mogelijkheden en potentieel van pellets in Vlaanderen · 10 kW, vergelijkbaar met systemen op olie....

Studie uitgevoerd in opdracht van ANRE

2005/ETE/R/206

VITO

November 2005

(Contract 041775)

MOGELIJKHEDEN EN POTENTIEEL VAN PELLETS IN VLAANDEREN

Eindrapport

N. Devriendt, M. Geurds, G. Vanuytsel

INHOUDSTABEL 0 Inleiding .....................................................................................................................9 1 Pellets in europa.......................................................................................................12 1.1 Oostenrijk.................................................................................................................12 1.1.1 Ontwikkeling van de Oostenrijkse pelletmarkt .......................................................12 1.1.2 Hoe is de marktintroductie verlopen?......................................................................15 1.2 Duitsland..................................................................................................................18 1.2.1 De markt voor pelletverwarming.............................................................................18 1.2.2 Hoe is de marktintroductie verlopen?......................................................................28 1.3 Zweden.....................................................................................................................31 1.3.1 De markt voor pelletverwarming.............................................................................31 1.3.2 Hoe is de marktintroductie verlopen?......................................................................39 1.4 Nederland.................................................................................................................42 1.4.1 De markt voor pelletverwarming.............................................................................42 1.4.2 Hoe is de marktintroductie verlopen?......................................................................43 2 Potentieel Pellets in Vlaanderen ..............................................................................46 2.1 Gebruik van pellets in verwarmingsmarkt particuliere sector.................................46 2.1.1 BAU-scenario ..........................................................................................................49 2.1.2 Pro-actief-scenario ...................................................................................................50 2.2 Gebruik van pellets in verwarmingsmarkt tertiaire sector in Vlaanderen ...............52 2.2.1 BAU-scenario ..........................................................................................................53 2.2.2 Pro-actief-scenario ...................................................................................................53 2.3 Gebruik van pellets in de industrie en glastuinbouw sector in Vlaanderen.............55 2.3.1 BAU-scenario ..........................................................................................................56 2.3.2 Pro-actief scenario ...................................................................................................56 2.4 Situatieschets pelletinstallaties en pelletaanbod in Vlaanderen ..............................57 3 Economische analyse...............................................................................................59 3.1 Investeringskosten ...................................................................................................59 3.1.1 Systeem vermogen...................................................................................................59 3.1.2 Systeemkeuze...........................................................................................................59 3.1.3 Aanvullende benodigdheden....................................................................................59 3.1.4 Levering en installatie..............................................................................................60 3.1.5 Milieuvergunning. ...................................................................................................60 3.1.6 Steunmaatregelen.....................................................................................................60 3.1.7 Kapitaal kosten ........................................................................................................61 3.2 Werkingskosten .......................................................................................................61 3.2.1 Brandstof..................................................................................................................61 3.2.2 Elektriciteitskosten ..................................................................................................62 3.2.3 Personeel..................................................................................................................62 3.2.4 Service contract en reparatie kosten ........................................................................62 3.2.5 Verzekering..............................................................................................................62 3.2.6 Ketelcontrole............................................................................................................62 3.3 Voorbeelden.............................................................................................................63 3.3.1 Voorbeeld 1..............................................................................................................63

3.3.2 Voorbeeld 2 .............................................................................................................66 3.3.3 Voorbeeld 3 .............................................................................................................68 3.3.4 Industrie en glastuinbouw........................................................................................73 3.3.5 Bespreking...............................................................................................................75 3.3.6 Beleidsmaatregelen..................................................................................................77 3.4 Pelletproductie.........................................................................................................77 3.4.1 Het productieproces en de productiekosten.............................................................77 4 Knelpuntenanalyse ..................................................................................................84 4.1 Brandstofkost...........................................................................................................84 4.2 Emissies ...................................................................................................................85 4.3 Keuring ketels..........................................................................................................89 4.4 Vergunning pelletketel ............................................................................................91 4.5 Pellet normen...........................................................................................................92 4.6 Onbekend is onbemind ............................................................................................92 4.7 Duurzaamheid van pellets .......................................................................................93 4.8 Distributie-infrastructuur.........................................................................................95 5 Beleidsaanbevelingen ..............................................................................................96 5.1 Investeringssteun .....................................................................................................96 5.2 Vergunning pelletketel ............................................................................................96 5.3 Pelletnormen............................................................................................................96 5.4 Keuring ketels..........................................................................................................97 5.5 Informatie- en promotiecampagne...........................................................................97 5.6 Brandstoftax ............................................................................................................97 6 Algemeen besluit .....................................................................................................98

Management samenvatting Pellets zijn geperste brokjes hout die ingezet kunnen worden voor warmteproductie. Door de hoge energiedichtheid en de handelbaarheid zijn pellets hiervoor beter geschikt dan andere minder homogene biomassastromen als bijvoorbeeld houtsnippers. Er bestaan moderne volledig automatische pelletsystemen voor zowel kleinschalige als grootschalige warmteopwekking. Landen als Oostenrijk, Duitsland en Zweden vormen de voorhoede naar de introductie van pellets voor warmtetoepassing. Hier is de marktintroductie gestimuleerd door informatie campagnes. Naast de bekendheid van pellets en pelletsystemen bij het publiek is er een uitgebreide infrastructuur opgebouwd die voor een grote verspreiding en inburgering van pellets en pelletsystemen heeft gezorgd. Hierbij hebben pelletsystemen vooral hun intrede gemaakt in de residentiele sector. Binnen Vlaanderen is er nog nauwelijks bekendheid of infrastructuur voor pellets aanwezig. Om na te gaan wat de mogelijkheden voor pellets zijn in Vlaanderen zijn er voor de residentiele, tertiaire en industriële sector prognoses gemaakt naar potentieel van pelletsystemen. Pelletsystemen kunnen in Vlaanderen ingezet worden in de residentiële en tertiaire sector als vervanging van stookolie, elektriciteit of steenkool. Residentieel wordt uitgegaan van installatie bij nieuwbouw, ketelswitch en brandstofswitch waarbij systemen geplaatst worden met een vermogen tussen de 10 en 30 kW. Uit het BAU scenario blijkt dat er weinig tot geen toename zal zijn van pelletsyetemen in de residentiele sector wat beperkt blijft tot een totaal van 170 pelletketels en 391 pelletkachels tegen 2020. In het PRO scenario wordt uitgegaan van een actief stimuleringsbeleid wat resulteert in een geschat aantal installaties van een kleine 30.000 pelletkachels en een kleine 13.000 pelletketels geïnstalleerd tegen 2020. In de tertiaire sector wordt uitgegaan van het plaatsen van een pelletsysteem bij nieuwbouw of ingrijpende renovatie met een systeemvermogen van 100 kW. Volgens het BAU scenario zullen hier weinig tot geen pelletsystemen geplaatst worden. In het PRO scenario wordt ook uitgegaan van een actief stimuleringsbeleid wat resulteert in bijna 3000 pelletsytemen tegen 2020. In de industrie en glastuinbouw wordt uitgegaan van bestaande systemen op lichte stookolie met een systeemgrote van 1 tot 5 MW. Ook hier blijkt uit het BAU scenario weinig tot geen groei naar het aantal pelletsystemen. Uit het PRO-scenario komt een groei naar 310 ketels geplaatst tegen 2020. Er is momenteel een beperkte markt voor pelletsystemen in Vlaanderen. Er worden zowel pelletketels als pelletkachels op de markt gebracht voor residentieel gebruik door een 10-tal leveranciers. Een aantal leveranciers brengt ook grotere systemen op de markt. Eind 2005 zullen voor residentieel gebruik een 10-tal pelletketels in Vlaanderen geplaatst zijn en een 23-tal kachels specifiek op pellets. In Vlaanderen zijn er ook 2 pelletproducenten actief en ook vanuit Wallonië zijn er 2 pelletleveranciers actief.

Voor residentieel gebruik zijn er momenteel geen specifieke steunmaatregelen voor pelletsystemen. Wel kan er een verhoogde investeringsaftrek aangevraagd worden bij het vervangen van een oude stookolieketel door bijvoorbeeld een pelletsysteem. Voor de tertiaire sector en de industrie en glastuinbouw bestaat de ecologiepremie en de VLIF-steun. Bij de huidige brandstofprijzen rekening houdend met genoemde steunmaatregelen blijken pelletsystemen in de residentiele sector al te concurreren met oliesystemen op basis van de jaarlijkse kosten. De investeringskosten in louter het systeem zijn voor pelletkachels, met een vermogen van 10 kW, vergelijkbaar met systemen op olie. Om de jaarlijkse kosten van pelletkachels gelijk te trekken met systemen op gas is een extra steun nodig van €1500. De systeeminvesteringen voor pelletketels, met een vermogen van 20 kW, liggen echter een stuk hoger in vergelijking met oliesystemen. Om deze gelijk te trekken is een extra steun van €3000 nodig. Door de hoge systeemkosten is concurrentie van pelletketels met systemen op gas niet mogelijk. In de tertiaire sector met systeemvermogens van 100 kW blijkt dat pelletketels met de huidige brandstofprijzen al concurreren met oliesystemen op basis van de jaarlijkse kosten. Rekening houdend met de ecologiepremie of VLIF-steun is hier nog een aanvullende steun op louter de systeeminvesteringen nodig van 50% om deze gelijk te trekken met oliesystemen. Ook hier is concurrentie met gasinstallaties niet mogelijk vanwege de hoge investeringskosten. Systemen op niet-verontreinigd houtafval of houtsnippers in combinatie met een ecologiepremie of VLIF-steun blijken wel te kunnen concurreren met gasinstallaties. Voor de industrie en de landbouw blijkt dat systemen op houtsnippers al concurreren met systemen op gas vanwege de lage brandstofkosten. Dit in tegenstelling tot systemen op pellets. Economisch gezien zal er daarom niet voor pellets gekozen worden waardoor promotie van pellets in deze sector geen zin heeft. Productie van pellets gebeurt door middel van ringmatrijzen. Het productieproces omvat 5 stappen: drogen, vermalen, conditioneren, pelletiseren en koelen. De totale kosten voor productie van houtpellets inclusief materiaalkosten worden berekend op €61 per ton geproduceerde pellets wat stek afhankelijk is van de prijs voor de ruwe biomassa. Naar de martkontwikkeling van pellets in Vlaanderen bestaan er een aantal knelpunten. • Fossiele brandstofprijzen beïnvloeden de economische haalbaarheid van pelletsystemen.

De onzekerheid naar toekomstige brandstofprijzen is daarom van belang en kan een beperkende rol spelen. Ook de hoge investeringskosten voor pelletsystemen beïnvloeden de economische haalbaarheid in negatieve zin.

• Naar emissies toe presteren pelletsystemen gelijkwaardig naar emissies van CO, roet en NOx in vergelijking met gas en oliesystemen. De stofemissies liggen bij pelletsystemen echter hoger in vergelijking met gas en oliesystemen. Pelletsystemen voldoen hiermee echter nog altijd aan de norm.

• Pellets vallen onder de categorie ‘behandelde biomassastroom’ waardoor er officieel een milieuvergunning nodig is voor het plaatsen van pelletsystemen ongeacht het systeemvermogen. Een milieuvergunning aanvragen voor residentieel gebruik is praktisch niet haalbaar en kan een grote rem vormen op het plaatsen van pelletsystemen.

• Normering van pellets en ketels is van belang voor de controle op emissies en voor de levensduur en het goed functioneren van pelletsystemen. In Europa wordt er een normering opgesteld voor biobrandstoffen. Kleine pelletproducenten kunnen mogelijk moeilijk de kosten dragen om de benodigde testen voor de normering uit te laten voeren.

• Momenteel is slechts een zeer beperkt publiek op de hoogte van het bestaan en de mogelijkheden van pelletketels en -kachels. Indien Vlaanderen er voor kiest deze weg op te gaan zal het een belangrijke opdracht zijn om het publiek hiervoor warm te maken.

• Om tot een goede marktpenetratie te komen is het ontwikkelen van een goede distributie-infrastructuur een voorwaarde. Momenteel is deze infrastructuur zo goed als niet aanwezig.

Zonder investeringssteun zullen er weinig pelletinstallaties gerealiseerd worden. Momenteel zijn pelletketels niet competitief met gassystemen. Er moet daarom vooral gedacht worden aan het vervangen van stookolieketels door pelletketels (residentiële sector) en het plaatsen van pelletketels in plaats van olieketels (tertiaire sector). Hierbij is een extra investeringssteun nodig om de hoge investeringskosten te overbruggen. De onduidelijkheid over het al of niet verplicht zijn van een milieuvergunning voor residentiële pelletsystemen, dient uitgeklaard te worden zodat de onzekerheid kan weggenomen worden bij de sector en de (toekomstige) eigenaars van deze installaties. Europa voorziet dat een Europese normering (prCEN/TS 14961:2004) voor vaste biobrandstoffen zal goedgekeurd worden tegen eind 2005. De omzetting van deze Europese normering naar Belgische normering dient zo snel mogelijk hierna te gebeuren. Deze normering is belangrijk om de markt kwaliteitsvol te laten ontwikkelen en zekerheden op het gebied van emissies en stookwaardes te kunnen geven. Zowel aardgasketels als stookolieketels dienen gekeurd te worden, een gelijkaardig keuringssysteem aangepast aan de typische kenmerken van pelletverbranding dient uitgewerkt te worden door de overheid. Zo kan gewaakt worden over een kwaliteitsvolle verbranding in de geplaatste pelletinstallaties. Indien Vlaanderen er voor kiest de weg van pellets voor huishoudelijk gebruik op te gaan, zal het een belangrijke opdracht zijn om het publiek hiervoor warm te maken. Een informatiecampagne dient opgestart te worden met informatiebrochures, reclame, demoprojecten, opleidingen, enz.. Naast de vrij hoge investeringskost in een pelletkachel/ketel is de brandstofkost de grootste onzekerheid in het financiële plaatje op lange termijn. Hoe de pelletprijs zal evolueren ten opzichte van de stookolie en gasprijs, blijft giswerk. Een steun in de rug voor biobrandstoffen kan het verschillend taxeren zijn van fossiele en hernieuwbare brandstoffen.

9

0 INLEIDING

De verbranding van blokken hout in open vuren en handmatig gestookte kachels wordt al sinds mensenheugenis toegepast voor verwarmingsdoeleinden. De verbranding van pellets (industrieel geproduceerde geperste brokjes van houtstof en zaagsel of andere biomassastromen) en houtsnippers (van vers of van resthout) geproduceerd in moderne verbrandingsinstallaties is voor veel landen een volstrekt nieuwe optie. Deze moderne installaties die afhankelijk van de grootte

zowel voor particulier als industrieel gebruik kunnen dienen, zijn echter veel beter dan de oude opties voor wat betreft het rendement en de emissies. Binnen Europa neemt het gebruik van pellets als brandstof ter vervanging van fossiele brandstoffen toe. Enkele Europese landen zoals Oostenrijk, Noorwegen, Duitsland, Zweden, … hebben hierin het voortouw genomen en hebben reeds een goed ontwikkelde pelletmarkt voor verwarming. Momenteel is er weinig geweten over het gebruik van pellets in Vlaanderen, maar de vraag naar een ontwikkeling van deze markt in Vlaanderen wordt steeds meer gesteld. Mogelijke producenten van pellets, grondstoffenleveranciers, particulieren vragen zich af of er een economisch rendabel potentieel is in Vlaanderen en of er bijkomende maatregelen kunnen genomen worden om dit potentieel te realiseren. In de studie wordt onderzocht of er een potentieel aanwezig is in Vlaanderen, hoe groot deze markt is en welke bijdrage het gebruik van pellets kan leveren tot de CO2-reductie vastgelegd in het klimaatbeleid. Verder wordt onderzocht hoe deze markt tot ontwikkeling gebracht kan worden door na te gaan waar er knelpunten zijn en welke maatregelen men kan nemen om hiervoor een oplossing te bieden. Waarom pellets? De meest gebruikte vorm van biomassabrandstof zijn houtblokken. Pellets zijn in Vlaanderen nog weinig bekend. Nochtans worden pellets op grote schaal gebruikt in Oostenrijk, Duitsland, Scandinavië en Noord-Amerika. Het gebruik van houtpellets heeft verschillende voordelen ten opzichte van de traditionele houtblokken. Ze zijn makkelijker te hanteren, nemen minder opslagplaats in en bevatten minder water wat het transport vergemakkelijkt en ook de opslagtijd doet toenemen zonder dat er desintegratie van het materiaal gebeurt. Pellets hebben ook een energiedensiteit die hoger ligt dan het ruwe materiaal. Ze produceren minder as en ze kunnen gebruikt worden in eenvoudige verbrandingsinstallaties.

10

Pellets kunnen van diverse biomassa materialen gemaakt worden. Een van de meest voor de hand liggende bronnen zijn de houtoverschotten van schrijnwerkerijen in de vorm van zaagmeel of gerecycleerde paletten. Pellets kunnen ook gemaakt worden van speciaal gekweekte gewassen zoals wilgscheuten en zelfs van stro. Ook schors kan gebruikt worden voor het maken van pellets. Een traditioneel haardvuur produceert vaak een dikke rook. De energie efficiëntie van pellets kan 92% bereiken en de verbrandingstemperatuur ligt veel hoger. Dit betekent dat de meeste deeltjes die dikke rook veroorzaken verbrand worden in de verbrandingskamer. De pellets zelf hebben slechts een laag vochtgehalte (beneden 10%) en ook dit draagt bij om de rook te verminderen. Aan de schoorsteen van een pellethaard valt er meestal geen rook te bespeuren. Pellets, snippers of briketten? De twee meest gebruikelijke soorten biomassabrandstoffen voor automatisch gestookte verwarmingsinstallaties voor blokverwarming zijn houtpellets en droge houtsnippers. Houtpellets zijn gestandaardiseerde cilindervormige brandstofdeeltjes, gemaakt uit samengeperst, droog zaagsel en spaanders van schoon hout van houtzagerijen en de houtverwerkende industrie. Er worden geen lijmstoffen of andere chemische componenten toegevoegd in dit productieproces, alleen hoge druk en stoom. De energie-inhoud van pellets bedraagt ongeveer 17,0 MJ/kg. 2 kilogram pellets komt daarmee overeen met ongeveer 1 liter lichte huishoudolie of 1 m ³ aardgas. Het is van groot belang dat pellets geen toeslagstoffen of vervuilingen bevatten. Deze kunnen leiden tot een aanzienlijk hogere asgehalte of vervuiling van de kachel. Daarnaast is het van belang dat de pellets een zekere mechanische sterkte hebben en niet makkelijk uiteenvallen, aangezien het stof dat dan ontstaat hele andere verbrandingseigenschappen heeft dan de pellets. Andere biomassapellets Pellets kunnen ook gemaakt worden van speciaal gekweekte gewassen zoals wilgscheuten, van stro of andere landbouwresidu’s of zelfs van een hele plant. Ook schors kan gebruikt worden voor het maken van pellets. Wel zijn aan deze biomassastromen enkele nadelen verbonden ten opzichte van het hout. Stro en volledige gewassen hebben hogere gehaltes aan as en zijn ook rijker aan N, S en Cl dan hout. Dit kan bij verbranding hogere emissies veroorzaken (NOx, HCl, SO2 en stof) en kan tot verslakkings- en corrosieproblemen leiden in de ketel. Ook het lagere assmeltpunt kan tot problemen leiden in de ketel. Schors en bast hebben hogere asgehaltes. De gebruiksvriendelijkheid (nl. meer ontassen van de ketel) neemt hierdoor af. Middelgrote en grote verbrandingsinstallaties zijn beter geschikt voor deze pellets.

11

Houtsnippers zijn kleine houtdeeltjes met een lengte van 5-50 mm in de vezelrichting. Zij zijn minder gestandaardiseerd dan pellets en bestaan vaak uit grotere houtsnippers en een fijne fractie. De kwaliteit van de houtsnippers is sterk afhankelijk van het gebruikte hout en de productietechnologie. Er zijn verschillende soorten houtsnippers in omloop:

- Houtsnippers gemaakt van afvalhout uit bossen zoals takken of zelfs hele bomen. Dit soort houtsnippers is voornamelijk in de noordelijke landen beschikbaar. Ze hebben een vochtgehalte van rond de 50% en variëren in maat van poeder tot snippers die nog aanzienlijke hoeveelheden bladeren en bast bevatten. Deze snippers zijn alleen geschikt voor grotere installaties voor stadsverwarming.

- Houtsnippers geproduceerd in de houtzagerijen met een vochtgehalte van 40%-50%. Deze snippers worden o.a. gebruikt in de pulp en papierindustrie en hebben betere verbrandingseigenschappen dan de bovengenoemde snippers. Ze zijn echter te nat om in kleine installaties te verbranden, tenzij het hout eerst wordt gedroogd voordat het wordt versnipperd of de snippers worden gedroogd (bijvoorbeeld door opslag in een container met ventilatie met warme lucht).

- Houtsnippers welke zijn geproduceerd uit dunningshout zonder takken of bladeren, dat gedurende 6 maanden wordt gedroogd voor het wordt versnipperd. Deze snippers bevatten ongeveer 30% water en hebben vaak een constante kwaliteit en grootte (als tenminste een goede versnipperaar gebruikt wordt). Deze houtsnippers zijn geschikt voor houtkachels voor blokverwarming. Grote stukken ontversnipperd hout kunnen problemen veroorzaken in de houtkachel en moeten voor gebruik in de kachel worden verwijderd.

Briketten: Wanneer houtchips worden gecomprimeerd dan ontstaan er briketten, die de afmeting hebben van een flinke baksteen. De voordelen zijn: de transport- en opslagmogelijkheden worden aanzienlijk vereenvoudigd en efficiënter. De verbrandingswaarde van briketten is ongeveer gelijk aan die van houtpellets.

12

1 PELLETS IN EUROPA Aangezien verschillende Europese landen ver gevorderd zijn in de ontwikkeling van een markt voor verwarming op pellets is het goed de situatie in deze landen te analyseren. Voor drie landen die een voortrekkersrol spelen in deze markt zijn volgende aspecten onderzocht:

- Ontwikkeling van de markt: o Welke doelgroepen werden benaderd? o Welke groei werd per jaar gerealiseerd? o Wat is de pelletsproductie? o Welke prijsniveaus worden bereikt? o Potentieel en CO2 reductie dat hiermee bereikt wordt?

- Hoe is de marktintroductie verlopen? o Welke knelpunten werden geïdentificeerd? o Welke oplossingen werden gebruikt? o Welke steunmaatregelen werden gebruikt?

1.1 Oostenrijk 1.1.1 Ontwikkeling van de Oostenrijkse pelletmarkt De Oostenrijkse pelletmarkt is standvastig gegroeid gedurende de laatste tien jaren. Het aantal installaties heeft een totaal van ongeveer 22.000 bereikt eind 2003. Voor 2004 worden 5000 nieuwe installaties verwacht.

Figuur 1-1: Nieuwe pelletverwarmingsinstallatie per jaar in Oostenrijk

Uit Tabel 1-1 kan afgelezen worden dat de pelletmarkt de meest uitgesproken groei kent in de kleinschalige residentiële toepassingen. Middelgrote en grootschalige toepassingen kennen deze sterke groei veel minder en blijven eerder stabiel.

13

Tabel 1-1: Aantal nieuwe pelletverwarmingsinstallatie per ordegrootte en soort houtbrandstof

'89-'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 Totaal VermogenMW

< 100 kW

Snippers 11.758 2.027 1.913 2.058 2.149 2.344 2.392 2.558 27.199

Pellets 425 1.323 2.128 3.466 4.932 4.492 5.193 21959

Totaal 11.758 2.452 3.236 4.186 5.615 7.276 6.884 7.751 49.158 1.621

0,1 - 1 MW 214 256 280 159 233 301 223 332 1998 857

> 1 MW 34 45 50 42 27 54 26 36 314 1096

Totaal 12.006 2.753 3.566 4.387 5.875 7.631 7.133 8.119 51.470 3.574 Door de verhoogde verkoop van hernieuwbare energiesystemen (o.a. pelletketels) voor verwarming zoals onder andere pelletketels liep de verkoop van stookolieketels in Oostenrijk sterk terug. In Figuur 1-2 wordt een daling weergegeven van 29% van 1999 tot 2003 van de stookolie verkoop ten voordele van hernieuwbare energiesystemen die een stijging genereerden van 30%.

Figuur 1-2: Evolutie verkoop stookolieketels ten opzichte van hernieuwbare energiesystemen in Oostenrijk tussen 1999 en 2003.

CO2-reductie: In de residentiële sector stonden er in 2003 21.959 installaties. Gerekend met een gemiddeld verbruik van 5 ton per jaar, is er een 109.795 ton pellets gebruikt in 2003 of 1,866515 PJ verbruikt. Uit Figuur 1-3 mogen we veronderstellen dat voornamelijk stookolie werd vervangen wat overeenkomt met 129 kton (73,326 kton/PJ CO2-emissiefactor voor lichte stookolie volgens IPCC, gerekend met een thermisch rendement van 85% voor pelletketel en 90% voor stookolieketel). Wanneer gerekend wordt met de totale hoeveelheid pellets die in Oostenrijk werd verkocht (200.000 ton = 3,4 PJ) dan betekent dit een CO2-besparing van 235 kton.

14

Aanbodstructuur van pelletkachels: In Oostenrijk zijn er 41 constructeurs van pelletketels aanwezig die een 33 soorten ketels aanbieden. De afzetmarkt voor pellets in Oostenrijk: Het begin was in 1995 wanneer enkele duizenden tonnen pellets geproduceerd werden. Ondertussen loopt de productie van pellets op tot 350.000 ton in 2004 (20 producenten), waarvan er 200.000 ton worden verkocht in Oostenrijk. Prognoses voor 2005 voorspellen een productie van 500.000 ton tot 900.000 ton in 2010. Oostenrijk was in 2001 de derde grootste pelletproducent in Europa na Zweden (714.000 ton in 2001) en Denemarken (150.000 ton in 2001). De meest toegepaste houtsoort is spar, minder gebruikt is den en lork. In Oostenrijk worden tot nog toe geen pellets geproduceerd uit hardhout. Er worden verschillende soorten bindmiddel gebruikt. Het meest toegepaste bindmiddel is maïszetmeel. De productie gebeurt momenteel door ringmatrijzen. Deze hebben de overhand genomen op vlakmatrijzen. In 2004 werd 100% van de pellets door ringmatrijzen gemaakt. De voornaamste grondstof voor pellets in Oostenrijk is droog zaagmeel en houtkurllen, omdat deze opgebruikt zijn wordt nu ook nat zaagmeel gebruikt dat dan eerst gedroogd wordt. Er worden nog geen pellets geproduceerd uit schors, stro of hele gewassen omdat deze grondstoffen niet geschikt zijn voor kleinschalige verbrandingsinstallaties. Deze pellets worden beter in middelgrote en grootschalige verbrandingsinstallaties gebruikt.

In Oostenrijk worden pellets vnl. gebruikt in kleinschalige residentiële toepassingen (22.000 in 2003) onder de 100 kWth, vandaar dat de vraag naar hoge kwaliteitspellets zeer groot is. Naast de residentiële toepassingen bouwt Oostenrijk ook sinds 1980 zijn afstandsverwarmingsnet uit. Momenteel staan er 700 installaties. Deze zijn gegroeid uit lokale initiatieven en gezet met behulp van subsidies oplopende tot 40-50%. De kwaliteit van de pellets die nodig zijn voor deze middelgrote en grootschalige installaties hoeft niet zo hoog te liggen omdat hier de verbrandingsinstallaties robuuster en/of met meer rookgasreiniging kan uitgevoerd worden tegen meer gunstige economische voorwaarden. Hierdoor kan de productiekost voor zulke pellets dalen. Momenteel worden in Oostenrijk de pellets voornamelijk gebruikt voor verwarming maar ontwikkelingen zijn bezig om deze ook in WKK’s te gebruiken (vb. Stirling-motor).

Figuur 1-4: Pelletproductie in Oostenrijk

15

De prijs van pellets is redelijk stabiel gebleven sinds 1999 uitgezonderd tijdens de winterperiode van 2001/2002 en 2002/2003 wanneer de prijs boven de 200 €/ton in bulk steeg. In 2004 zijn de prijzen lichtjes gedaald door een verhoging van de productiecapaciteit. Het productieproces van pellets uitgerekend volgens VDI 2067 loopt op tot 77 €/ton met droog materiaal en 92 €/ton wanneer nat materiaal wordt gebruikt. Deze prijs is berekend met volgende randvoorwaarden: prijs zaagsel (nat) 4,36 €/m³, prijs voor houtkrullen (droog) 4,00 €/m³, 7900 draaiuren per jaar en een jaarlijkse pelletproductie van 25.000 ton. In onderstaande tabellen zijn gemiddelde prijzen gegeven, lagere prijzen zijn mogelijk bij grotere tonnages (3000-5000 ton). De prijzen variëren met plus/minus 7-15 euro per ton voor maximum en minimum prijs. Tabel 1-2: pelletprijzen in Oostenrijk

prijsindex

2003 april 2003 juli 2003 september 2003 december 2003kleine zakken (enkel) 235 235kleine zakken (op pallet) 210 210bulk pellets (<6000 kg *) incl. levering 180 179bulk pellets (>6000 kg*) incl. levering 170 170

2004 april 2004 juli 2004 september 2004 december 2004kleine zakken (enkel) 225 219 219 225kleine zakken (op pallet) 200 199 199 209bulk pellets (<6000 kg *) incl. levering 170 170 167 171bulk pellets (>6000 kg*) incl. levering 160 159 159 164

gemiddelde prijs [€/ton]

1.1.2 Hoe is de marktintroductie verlopen? Wanneer blijkt dat een nieuwe energietechnologie milieutechnisch klaar is, wordt het prijsniveau van deze techniek ten opzichte van bestaande technieken vergeleken. Voor de specifieke warmtegeneratie kosten voor pelletverwarming in de residentiële schaal (<100 kWth) ligt dit een klein beetje hoger dan stookolie (gerekend met een gemiddelde pelletprijs van 168 €/ton incl 10% belasting (augustus 2001)). Met de investeringssteun van de Oostenrijkse regering daalt de warmtegeneratie kost tot op het niveau van een stookolieketel. Houtchips hebben een specifieke warmte generatiekost die 10% hoger ligt dan die van pellets. Afstandsverwarming op gas of biomassa heeft een lagere warmtegeneratie kost. Biomassa afstandverwarming is het goedkoopste systeem in de residentiële sector zelfs zonder rekening te houden met investeringssubsidies, maar deze systemen kunnen alleen toegepast worden in dicht bevolkte gebieden.

16

Figuur 1-5: Oostenrijks stapsgewijs subsidiesysteem

Het blijvende succes in de residentiële sector is er dankzij de concurrentie tussen de producenten, een zeer gerichte concurrentie voor kleinschalige installaties, het aanwezig zijn van pellets en de grote interesse van het publiek. Het succes van afstandsverwarming was te danken aan het feit dat deze lokaal gesteund werden en er gebruik werd gemaakt van een bottom-up approach.

Bij de marktintroductie zijn er ook problemen geweest en deze situeerden zich voornamelijk op het gebied van gebrek aan kennis (naar installatie, onderhoud en service van pelletketels) en ook een zeer grote weerstand bij de installateurs. In de begindagen waren er ook kwaliteitsproblemen van ketels en pellets. Een gebrekkige infrastructuur en logistiek van pellets. De meeste van deze problemen zijn intussen van de baan. De installateurs hebben een training gekregen rond pelletketels van de pelletketelfabrikanten. De verkoop van de ketels verloopt via de installateurs, hierdoor is de terughoudendheid sterk afgenomen.

17

Het probleem van de pelletkwaliteit werd opgelost door de industrie en de overheid. De overheid heeft normen gedefinieerd waaraan pellets voor residentieel gebruik moeten voldoen. De ÖNORM M 7135 regelt de kwaliteit van pellets en briketten. Pellets: 4 tot 10 mm diameter, lengte niet meer dan 5 maal diameter, onderste verbrandingswaarde 18 MJ/kg watervrij, watergehalte max. 10% zijn, asgehalte onder de 0,5% gewichtspercentage, mechanische weerstand: het gewichtsverlies van een pellet wanneer deze blootgesteld wordt aan mechanische weerstand mag niet meer dan 2,3 % van de totale massa niet overschrijden, ook werden chemische grenswaarden ingevoerd. De industrie heeft ook een tracking systeem op punt gesteld voor de pellets. Ook is er een standaardisatie doorgevoerd voor de levering en opslag van pellets (ÖNORM M7136). De norm ÖNORM M7137 regelt de opslag bij eindklanten van pellets voor verschillende mogelijke opslagsystemen (ondergrondse tank, opslagruimte of ‘gewebe’tank). Tabel 1-3: Efficienties en emissies opgelegd aan pelletketels

Efficiënties< 10 kW10 tot 200 kW> 200 kW

Emissies CO NOX OGC StofHandmatig gevoed 1100 150 80 60Automatisch gevoed 500 150 40 40

Art. 15a B-VG Vereinbarung über die Schutzmaßnahmen Kleinfeuerungen: Emissionsgrenzwerte für Holzfeuerungen kleiner Leistung in mg / MJ

Art. 15a B-VG Vereinbarung über die Einsparung von Energie:Mindestwirkungsgrade von Holzfeuerungen kleiner Leistung in %

Handmatig gevoed Automatisch gevoed73 76

65,3 + 7,7*log P nominaal 68,3 + 7,7*log P nominaal

83 86

De emissies en efficiënties van de pelletketel worden gereglementeerd door middel van artikel Art. 15a B-VG “Schutzmassnahmen betreffen Kleinfeuerungen” en “Einsparung von Energie“ op basis van ÖNORM EN 303-5. De beoordeling van pelletketels naar brandveiligheid wordt gereglementeerd door volgende regelgeving: “ÖNORM H 5170 Heizungsanlagen –Brandschutztechnische Anforderungen” en “Bestimmungen und den Vorgaben der technischen Richtlinie Vorabeugender Brandschutz-TRVB H 118 „Automatische Holzfeuerungsanlage“ Ausgabe 1997. In 2002 werd ook gewerkt aan een regeling om pelletketels te onderhouden nl. Merkblatt Nr. 029 in de Technische Richtlinie TRVB H 118. Door transportfirma’s en brandstofleveranciers werd de bestaande infrastructuur voor brandstoflevering uitgebreid naar pellets. De logistiek gebeurt op verschillende manieren: distributie in zakken of los met vrachtwagen of silowagens. De meeste distributie gebeurt met behulp van een silowagen. De belangrijkste reglementering is hier de afzeving bij tussentransport en opslag van fijne bestanddelen.

18

De succesfactoren van de pelletproductie liggen in een grote beschikbaarheid van hout. Door het pelletiseren van houtafval was er management van afval in de houtverwerkende nijverheid. De productie van zaagmeel is ook steeds toegenomen door de ontwikkeling van hogere kwaliteitsproducten door de houtverwerkende industrie en door de invoering van snellere processen. Het gebruik van pellets werd ook mogelijk gemaakt door een aangepaste emissieregulering en de ontwikkeling van een nieuwe generatie ketels sinds 1950, ook voor moeilijkere stromen zoals nattere materialen o.a. schors (vnl. op middelgrote en grote schaal verbrandingsinstallaties).

Bij afstandsverwarming werden ook problemen met planning en kwaliteit van de dimensionering van het netontwerp vastgesteld. Er werd te weinig aandacht besteed aan kostenminimalisatie, bij de operatoren was er een tekort aan know-how, monitoring en kwaliteitscontrole. Aan deze problemen wordt gewerkt door opleiding te voorzien voor de verschillende betrokken partijen. De biomassafederatie voorziet opleidingen rond biowarmte.

In Oostenrijk werd ook onderzoek gedaan naar de duurzaamheid van het gebruik van pellets voor residentiële verwarming. Een ecologische evaluatie van het gebruik van pellets in de residentiële sector is vergeleken met andere verwarmingssystemen op basis van houtchips, biomassa afstandsverwarming, stookolie en aardgas. De hele keten van ruwe materialen tot het verbranden van de brandstof werd geëvalueerd. Uit de vergelijking blijkt dat systemen op hernieuwbare energie de laagste CO2 emissies hebben wat de belangrijkste parameter is voor het broeikaseffect. De emissies van stof en CO liggen hoger dan systemen op fossiele brandstof. Systemen op stookolie vertonen de hoogste emissies voor SO2, gas voor VOC. De emissies voor NOx zijn lichtjes hoger dan systemen op fossiele brandstof.

1.2 Duitsland 1.2.1 De markt voor pelletverwarming In vergelijking met buurland Oostenrijk kwam de peIletmarkt in Duitsland pas laat, rond de eeuwwisseling op gang. Door de sterke prijsstijgingen van fossiele brandstoffen tijdens de winter 1999/2000 werden de mogelijkheden voor marktintroductie van nieuwe brandstoffen en nieuwe verwarmingssystemen gunstig.

19

Figuur 1-6: De afzet van pelletverwarmingstoestellen in Duitsland tijdens de periode 1999/2006. De verkoop van pellettoestellen vertienvoudigde tijdens de periode 1999/2006. De verkoop van ketels voor aardgas en stookolie liep tijdens dezelfde periode sterk terug van 944.000 stuks tot 715.000 stuks, een daling met 24% (Figuur 1-7).

20

Figuur 1-7: De afzet van stookolie- en aardgasketels. Bron: VDI 2003

Tussen 1999 en 2001 was er een jaarlijkse verdubbeling van het aantal nieuw te installeren pelletketels. Op grond van deze marktontwikkeling heerste er een zekere euforie in de pelletbranche. Men verwachtte dat de positieve trend zich tijdens de volgende jaren zou doorzetten. Tijdens het jaar 2002 stagneerden de verkopen van pellettoestellen echter omwille van de zwakke bouwconjunctuur. Ondanks een voortdurend zwakke bouwconjunctuur stegen de verkopen van pellettoestellen in de jaren 2003 en 2004. Voor het lopende jaar 2005 en voor 2006 voorziet de branche een verdere groei van het marktaandeel. De cijfers wijzen erop dat pellets zich langzaam maar zeker uit hun nis ontwikkelen. In Figuur 1-8 wordt het gecumuleerde aantal pelletsverwarmingsinstallaties gegeven voor Duitsland.

21

Figuur 1-8: Gecumuleerde inventaris van pelletsverwarming in Duitsland, cijfers voor 2005 en 2006 zijn de prognose van de branche.

Opvallend zijn de zeer grote regionale verschillen. Ter illustratie hiervan Figuur 1-9 het aantal verkochte pelletverwarmingen per deelstaat. 64% van de verkopen van pelletsketels situeert zich in de zuidelijke deelstaten Bayern en Baden Württemberg.

Figuur 1-9: Procentuele verdeling van het aantal pelletketels per deelstaat. Bron: BAFA 2004

De noordelijke en oostelijke deelstaten hebben slechts zeer kleine marktaandelen. De meest voor de hand liggende redenen hiervoor zijn: 1) Op het platteland van Zuid-Duitsland is de benutting van hout als brandstof een algemeen en gewaardeerde vorm van energievoorziening, waar bovendien een belangrijke economische drijfveer voor bestaat. In het noorden werden de houtkachels door aardgas verdrongen. Er is geen “houtcultuur” meer.

22

2) Er zijn grote prijsverschillen tussen het noorden en het zuiden voor wat betreft fossiele brandstoffen en voor aardgas in het bijzonder. De aardgasprijzen rond Stuttgart (zuiden) liggen ca. 23% boven de prijzen rond Hannover (noorden). CO2-reductie: In de residentiële sector stonden er in 2003 19.118 installaties. Gerekend met een gemiddeld verbruik van 5 ton per jaar, is er een 95.590 ton pellets gebruikt in 2003 of 1,62503 PJ verbruikt. Uit Figuur 1-10 zien we dat zowel het aantal gasketels als stookolieketels is verminderder. Voor Duitsland veronderstellen we dat evenveel stookolie als gasketels werden vervangen. In Duitsland werd door de residentiële sector 99 kton CO2 bespaard (73,326 kton/PJ voor lichte stookolie, 56,820 kton/PJ voor aardgas CO2-emissiefactor volgens IPCC, gerekend met een thermisch rendement van 85% voor pelletketel en 90% voor stookolie- en gasketel). Aanbodstructuur van pelletkachels: Er wordt een vrij breed gamma pelletkachels en centrale verwarmingssystemen aangeboden op de Duitse markt met een vermogen van 5kW tot 1.000 kW. Er zijn een 80-tal fabrikanten die hun toestellen op de Duitse markt aanbieden. De afzetmarkt voor pellets in Duitsland: Tot hier toe worden pellets meestal gebruikt voor kleine kachels in huishoudens. Dit marktsegment wordt enerzijds gekenmerkt door een zeer sterke stijging tijdens de laatste jaren en anderzijds door een relatief klein brandstofverbruik per installatie (3-5t). Dit betekent vrij hoge transport en verdeelkosten en ook hoge kwaliteitseisen. Omwille van de sterke prijsstijgingen van de fossiele brandstoffen gedurende de laatste jaren is er vanaf 2004 een grotere vraag naar grotere installaties. Ook voor appartementsgebouwen en hotels wordt nu pellets als optie bekeken. De houtpelletmarkt: Nauw verbonden met de afzet van pelletverwarming is de opbouw van de pelletindustrie in Duitsland. In het begin werden pellets bijna uitsluitend uit andere landen geïmporteerd. Tijdens de laatste jaren werden talrijke lokale pelletproducties uitgebouwd, zoals aangegeven wordt in Figuur 1-11.

23

Figuur 1-11: Pelletvervaardigers in Duitsland. Grondslag: BIZ 2003, DEPV 2004 aanvullend.

De zwarte symbolen duiden de standplaatsen aan waar houtpellets geproduceerd worden. De lichte symbolen duiden pelletsproducties in oprichting aan. Omdat er overwegend dennenhout tot pellets geperst wordt concentreert de industrie zich voornamelijk in het middengebergte in de omgeving van houtzagerijen.

24

Figuur 1-12: Evolutie van de productiecapaciteit in ton

De in deze grafiek opgenomen data zijn gebaseerd op meldingsgegevens van de ondernemingen. Naar aanleiding van de sterk stijgende productiecapaciteit wordt steeds vaker gevreesd voor overcapaciteit. In Figuur 1-13 worden de beschikbare gegevens van de pelletinstallaties vergeleken met de productiecapaciteit. De basis van de berekening van de pelletsbehoefte zijn het pelletkachelpark, waarbij veronderstelt wordt dat elk toestel 5 ton pellets per jaar verbruikt.

25

Figuur 1-13: Vergelijking tussen de pelletsproductie en de binnenlandse behoefte aan houtpellets.

Uit de grafiek blijkt dat de sterk stijgende binnenlandse productie nog niet voldoende is om aan de vraag naar houtpellets te voldoen. Het verschil tussen vraag en aanbod werd echter kleiner in de loop van de afgelopen jaren. Er worden nog steeds grote hoeveelheden pellets geïmporteerd. Het prijsniveau van houtpellets in 2004: De pelletprijzen in Duitsland zijn nagenoeg stabiel. Figuur 1-14 toont de eindafnemerprijs inclusief transport en BTW. Gezien de sterke concurrentie op de Duitse markt is het niet te verwachten dat dit in de nabije toekomst zal veranderen.

26

Figuur 1-14: Prijsstructuur van houtpellets in Duitsland.

Logisitiek en distributie: het overgrote deel van de in Duitsland verkochte pellets wordt als bulk aangeboden die per silotruck bij de verbruiker geleverd worden en daar in een opslagruimte of in een silo bewaard worden. Pellets worden ook in zakken van 10 kg, 12 kg, 15 kg en 20 kg aangeboden. Bigbags van 250 kg of 500 kg werden geen succes op de markt. Voor privé-gebruik waren de zakken qua grootte en gewicht te onhandig, voor de grote warmte installaties waren ze daarentegen te klein. Het net van houtpellethandelaars: Ook bij de uitbouw van een verdelernetwerk werd grote vooruitgang geboekt. In december 2004 werden houtpellets door 287 handelaars in Duitsland aangeboden.

27

Figuur 1-15: De aanbodstructuur – Aantal inlandse pelletproducenten per deelstaat.

Alle deelstaten worden door meerdere pelletproducenten bevoorraad. In het noorden van Duitsland is het aanbod nog ontoereikend. Naast de interregionale handelsorganisaties zoals de “Raiffeisen Warengenossenschaft”, de pelletfabrikanten (die ook rechtstreeks aan klanten leveren) en de grotere brandstofhandelaars bieden een veelheid handelaren (zoals kachelwinkels) pellets aan maar meestal enkel in zakken, niet in bulk.

28

Figuur 1-16: Pellethandelaars in Duitsland, 2001, links, 2003,rechts

Het is verheugend dat de dichtheid van het handelsnet in het noorden en oosten van Duitsland toeneemt. Hoewel er nog veel achterstand in te halen valt ten opzichte van het zuiden zijn houtpellets overal verkrijgbaar. Belangrijk is ook dat in toenemende mate de interesse van de klassieke brandstofhandel in pellets toeneemt. Daardoor zal het verdelersnet nog uitbreiden. 1.2.2 Hoe is de marktintroductie verlopen? Slotsom: De Duitse pelletmarkt heeft zich tijdens de afgelopen 4 jaren sterk ontwikkeld. Ondanks het feit dat de economische voorwaarden in eerste instantie eerder remmend dan bevorderend gewerkt hebben is het aandeel van pelletverwarming in Duitsland met 1% (einde 2004) nog gering maar alle elementen duiden erop dat het marktaandeel groeit. Ook het stabiele stimulansenbeleid van het Bundesministeriums für Umwelt, Naturschutz und Reaktorsicherheit vormt hiervoor een belangrijke basis. De steun voor pelletketels bedraagt in Duitsland 60 €/kW geïnstalleerd vermogen met een min van 1700 €. Bepaalde regio’s zoals bijvoorbeeld Nordrhein Westfalen voorzien nog extra steunmaatregelen, zij doet hier nog 55 €/kW met een minimum 1500 € bij. Toch is het niet haalbaar de verdere uitbouw van de pelletmarkt alleen maar op groeimaatregelen te laten steunen. Uit de ervaringen van de ondernemingen op de pelletmarkt kunnen we afleiden hoe belangrijk een intensieve informatiecampagne is naast de financiële ondersteuning.

29

Voor het gebruik van pellets voor verwarming moet ook de nodige regelgeving aanwezig zijn. De ‘Genehmigungspflicht’ (Duitse equivalent voor vergunningen. Deze is breder dan enkel milieu- of bouwvergunning.) voor vaste brandstoffen is pas nodig vanaf installaties van 1 MW met een uitzondering van stro waarbij deze al vanaf 100 kW nodig is. De emissies zijn wel gereglementeerd en vallen onder de 1. BimSchV. Hierin staat onder andere dat ze eenmaal per jaar een stofmeeting moeten laten uitvoeren. Tabel 1-4: Overzicht welke installaties op vaste biomassa aan welke wetgeving moeten voldoen in Duitsland

Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4

Natuurlijkhout

Onder 1 MW

50 kW tot 1 MW vanaf 1 MW

vanaf 1 MW vanaf 1 MW

1. BimSchV 4. BimSchV nr. 1.2. 17. BimSchV

4. BimSchV nr. 1.2.

Nodige milieuvergunningen voor verbrandingsinstallaties

Hout, triplex, spaanplaat, vezelplaat, gelijmd hout, geverfdhout, gelakt hout en afval met uitzondering van met organohalogeen verbindingenbehandeld houtafval

Met organo-halogeenverbindingenbehandeld houtafval

Met bescher-mings-middelenbehandeld houtafval

Bouwproducten die gebruikt worden voor een pelletketel en voor de opslag van pellets moeten een Ü of CE-label dragen. Voor de schouw zijn er bepaalde voorwaarden nodig: het onderste deel van de schouw moet bestaan uit niet brandbare materialen, de schouw moet hoog genoeg zijn, tegen roetbrand bestendig zijn en 90 min vuurbestendig zijn. Ook hier is een standaard uitgewerkt om de kwaliteit van pellets te vrijwaren (DIN 51731). In onderstaande tabel is deze te vinden naast de Oostenrijkse, Zweedse en in ontwikkeling zijnde Europese normering.

30

Tabel 1-5: Normering voor biobrandstoffen voor Oostenrijk, Zweden, Duitsland en Europa

31

1.3 Zweden 1.3.1 De markt voor pelletverwarming In Zweden worden al houtpellets geproduceerd sinds 1982. Door de hoge productiekosten en de lage kwaliteit van de pellets kwam er geen doorbraak. Midden jaren negentig introduceerde de Zweedse regering een belasting op fossiele brandstoffen. Vanaf die datum werden de houtpellets populair. Plots was het goedkoper om biobrandstoffen te gebruiken dan olie, kolen of gas. De markt voor houtpellets vervijfvoudigde op 5 jaar tijd en in 2000 was de jaarlijkse productie al ongeveer 1 miljoen ton. Er is nog steeds groeipotentieel voor de houtpellets markt in Zweden. De grootste pelletsverbruikers zijn stadsverwarmingsinstallaties, maar steeds meer huishoudens schakelen ook over op pellets. Aanvankelijk bestond de pelletsmarkt vanaf 1990 voornamelijk uit grootschalige installaties, nu rukt de groei van kleinschalige installaties op. Om de kost laag te houden worden dikwijls in oude stookolieketels de brander vervangen door een pelletbrander. De ketel moet dan wel regelmatig uitgekuisd worden en de assen verwijderd. Na de oliecrisis in 1970 zijn ook heel wat huizen overgeschakeld op elektrische verwarming, deze laten overschakelen op een centrale verwarming op pellets is zeer ingrijpend, hier is een pellet-kachel dikwijls een eerste alternatief. Meestal wordt deze in een centrale ruimte van de woning geplaatst als basisverwarming en blijven de elektrische radiatoren behouden om bij te stoken. Een pelletkachel kan tot 50-75% van de elektrische verwarming compenseren. 8500 pelletkachels kleiner dan 40 kW in 1998 gebruikten 60.000 ton pellets. In de categorie 40-500 kW gebruikten 300 installaties 25.000 ton pellets, in de categorie 100 tot 1.000 kW stonden er in 1998 1.500 verbrandingsinstallaties waar 5.000 ton pellets werden verbruikt. Grootschalige installaties worden gebruikt voor afstandsverwarming.

32

Figuur 1-17 Verdeling van productie-eenheden in Zweden

In Zweden wordt 50% van de 1,6 miljoen alleenstaande huizen of met elektriciteit of met stookolie verwarmd. Deze systemen kunnen vervangen worden door biomassa-installaties, afstandsverwarming of warmtepompen. Reeds 10 jaar worden er kleinschalige biomassa-installaties verkocht. De marktpenetratie is echter laag: 300 installaties werden geïnstalleerd in 1994, 7700 in 2003. Cumulatief staan er 45.000 installaties eind 2003, de meeste ervan zijn kleiner dan 100 kW; dit ten opzichte van warmtepompen waar er in 2003 27.000 van werden geïnstalleerd en cumulatief een 48.800 eenheden staan per eind 2003.

33

Figuur 1-18 Evolutie van aantal warmtepompen en pelletketels en branders in Zweden

CO2-reductie: In de residentiële sector stonden er in 2003 45.000 installaties. Gerekend met een gemiddeld verbruik van 5 ton per jaar, is er een 225.000 ton pellets gebruikt in 2003 of 3,825 PJ verbruikt. Een gasmarkt is bijna onbestaande in Zweden. Er mag verondersteld worden dat voornamelijk stookolie en elektriciteit vervangen werden. Dit komt overeen met 132 kton (50% vervanging van stookolie, 73,326 kton/PJ CO2-emissiefactor voor lichte stookolie volgens IPCC, gerekend met een thermisch rendement van 85% voor pelletketel en 90% voor stookolieketel) en 14,45 kton (50% vervanging van elektriciteit, 32 kg/MWh elektriciteit, gemiddlede Zweedse CO2-uitstoot bij elektriciteitsproductie) CO2 reductie. Afzetmarkt voor pellets in Zweden: De eerste productie van pellets en briketten is in Zweden begonnen in 1982. De drastische daling van de olieprijs in 1986 zorgde ervoor dat heel wat producenten uit de sector zijn gestapt. Een tweede golf is gekomen in het begin van de jaren 90 en heeft sindsdien een groeiende trend gekend tot 2000. In dat jaar was er een daling van 8%. Een mogelijke reden hiervoor is dat de temperatuur hoger was, een andere mogelijke reden is de toenemende import van pellets en briketten.

34

Figuur 1-19 Warmteprocutie uit pellets in TWh voor Zweden vanat 1993 tot 2000

In 2001 produceerden de leden van de Zweedse pellet club van producenten in totaal 714.000 ton pellets, de totale productie in Zweden wordt geschat op 800.000 ton. Volgens sommige auteurs is de grootste bedreiging voor de binnenlandse productie van pellets de goedkope import en de latente interesse van de regering om ook op biobrandstoffen een energietaks te heffen. Tabel 1-6 Geleverde aantal ton pellets vanuit Zweden vanf 1997 tot 2003

Geleverd door leden Zweedse

pellet club

Export Import Geschatte

levering door niet-

leden

Totale levering aan de Zweedse

markt

Geschatte levering aan kleinschalige installaties

Ton/j Ton/j Ton/j Ton/j Ton/j Ton/j 1997 417840 7579 63532 20000 493793 39000 1998 426823 12907 82402 40000 536318 58000 1999 480334 25898 116212 60000 630648 81000 2000 468693 20414 157753 80000 686032 80000 2001 682053 49363 173593 100000 906283 150000 2002 646494 36113 171957 120000 902338 235000 2003 700040 5800 265512 169000 1128752 297000 In 2000 was in Zweden een derde van het pelletgebruik geïmporteerd, maar er wordt ook geëxporteerd. De export is sinds 2000 blijven stijgen.

35

Figuur 1-20 Gebruik van pellets in Zweden vanaf 1997 tot 2004

In Zweden zijn er 30 productie-installaties van pellets (2002) met een productie van circa 800.000 ton in 2001. De productiekost van pellets 61 €/ton waarvan de helft materiaalkost is en circa 20% droogkost. Prijsniveau van grondstoffen in Zweden:

Figuur 1-21 Prijzen van grondstoffen in Zweden

36

Figuur 1-22 Pelletproductieinstallaties in Zweden

37

Figuur 1-23 Geografische verdeling naar productietype en hoeveelheden pellets geproduceerd in Zweden

Prijsniveaus van energie in Zweden: Warmtegeneratie kosten bestaan uit een gedeelte vaste en variabele kosten. De vaste kosten zijn afhankelijk van de investering in de installatie, de levensduur en de intrestvoet van de investering. De variabele kosten worden gedomineerd door de brandstofkost.

38

Volgende figuur geeft de evaluatie van brandstofprijzen in Zweden voor industrie weer. De prijzen zijn inclusief belastingen.

Figuur 1-24 Evolutie brandstofprijzen in Zweden voor de industrie

Volgende figuur is voor de residentiële markt waaruit duidelijk kan afgelezen worden dat de elektriciteitsprijs drastisch gestegen is tussen 1988 en 1998 (een stijging van 114% van 352-752 SEK/MWh). Dit is gedeeltelijk het gevolg van de stijging van energiebelasting van 20,4 tot 40,2%. Afstandsverwarming is de tweede duurste optie gevolg door aardgas. Het is ook interessant om te zien dat door een prijsstijging van olie en de prijsdaling van pellets in 2000, pellets er voordeliger uitkomen.

Figuur 1-25 Evolutie van de verwarmingskosten in de residentiele sector in Zweden

39

1.3.2 Hoe is de marktintroductie verlopen? Vandaag wordt Zweden beschouwd als één van de toonaangevende landen op het vlak van biobrandstoffen. Er zijn drie redenen voor dit succes:

• Een goede beschikbaarheid van grondstoffen: Het gebruik van al het zaagsel en droge chips levert 1,5 miljoen ton pellets per jaar op, indien ook de andere restproducten van de houtindustrie (schors, ruwe chips, …) gebruikt worden, komen we op een totaal van 6,9 miljoen ton of 33 TWh. De 4,2 TWh geproduceerd in 2000 bestond uit 2,6 TWh uit pellets, 0,9 TWh uit briketten en 0,7 TWh uit houtstof.

• Een belasting op fossiele brandstoffen:

Evolutie fossiele brandstoftax in Zweden

0102030405060

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

Jaar

% ta

x

StookolieHalf zware stookolieBenzineDiesel

Figuur 1-26 Evolutie van de fossiele brandstoftax in Zweden

• Uitgebreide stadsverwarmingsnetten: In 1997 verzorgden 80 bedrijven 230 middelgrote en grote schaal gemeenschappen en industriële verwarmingsinstallaties met 21 TWh uit hout aan warmte, in 2000 was dit 19,1 TWh.

Ook in Zweden werd een aangepaste regelgeving uitgewerkt voor het gebruik van pellets en briketten. Om de kwaliteit van pellets te verzekeren werd een normering opgesteld waarin de vaste bio-brandstoffen werden opgedeeld in 3 groepen. De eerste groep met de hoogste kwaliteit zijn brandstoffen die in aanmerking komen voor kleinschalig gebruik.

40

Tabel 1-7 Normering van pellets en briketten in Zweden

Eigenschap Testmethode Eenheid Groep 1 Groep 2 Groep 3

Dimensies:diameter en lengte in productie

Meten van 10 willekeurige pellets

mmVast te leggen op max. 4 keer Ø

Vast te leggen op max. 5 keer Ø

Vast te leggen op max. 5 keer Ø

Bulk SS 18 71 78 kg/m3 ≥ 600 ≥ 500 ≥ 500

Durabiliteit bij productie SS 18 71 80 Gewicht van pulver < 3 mm, % ≤ 0.8 ≤ 1.5 > 1.5

Netto calorische waarde(bij levering) SS-ISO 1928 MJ/kg ≥ 16.9 ≥ 16.9 ≥ 15.1

kWh/kg ≥ 4.7 ≥ 4.7 ≥ 4.2

Asgehalte SS 18 71 71 % w/w of DM ≤ 0.7 ≤ 1.5 > 1.5

Totaal vochtgehalte(bij levering) SS 18 71 70 % w/w ≤ 10 ≤ 10 ≤ 12

Totaal zwavel gehalte SS 18 71 77 % w/w of DM ≤ 0.08 ≤ 0.08 Moet vermeld worden

Inhoud van additieven % w/w of DM

Chlorides SS 18 71 85 % w/w of DM ≤ 0.03 ≤ 0.03 Moet vermeld worden

Assmeltpunt SS 18 71 65 / ISO 540 °C

Bron: SS 18 71 20

Inhoud en type moet vermeld worden

Begin temperatuur moet vermeld worden

Eigenschap Testmethode Eenheid Groep 1 Groep 2 Groep 3

diameter in productie mm Vast te leggen op min. 25 mm

Vast te leggen op min. 25 mm

Vast te leggen op min. 25 mm

diameter in lengte mm > 1/2 Ø, maar max.300 mm

min 10 mm, max.100 mm

Bulk SS 18 71 78 kg/m3 ≥ 550 ≥ 450 ≥ 450

Durabiliteit bij productie SS 18 71 80 Gewicht van pulver < 15 mm, % ≤ 8 ≤ 10 > 10

Netto calorische waarde(bij levering) SS-ISO 1928 MJ/kg ≥ 16.2 ≥ 16.2

Moet vermeld worden

kWh/kg ≥ 4.5 ≥ 4.5Moet vermeld worden

Asgehalte SS 18 71 71 % w/w of DM ≤ 1.5 ≤ 1.5Moet vermeld worden

Totaal vochtgehalte(bij levering) SS 18 71 70 % w/w ≤ 12 ≤ 12 ≤ 15

Totaal zwavel gehalte SS 18 71 77 % w/w of DM ≤ 0.08 ≤ 0.08 Moet vermeld worden

Inhoud van additieven % w/w of DM

Chlorides SS 18 71 85 % w/w of DM ≤ 0.03 ≤ 0.03 Moet vermeld worden

Assmeltpunt SS 18 71 65 / ISO 540 °C

Bron: SS 18 71 21

Inhoud en type moet vermeld worden

Begin temperatuur moet vermeld worden

Meten van 10 willekeurige briketten

41

De meest gebruikte grondstof voor pellets en briketten is spar en den, beide wijd verspreid in Zweden. Berk is ook wijd verspreid en kan in de toekomst ook een grondstof worden. Tabel 1-8 Analyse van de grondstoffen voor pellets

GJ/tonEnergie Houtstof Extract Asgehalte Cl K N Na S

Beuk kernhout 19.7k 24.8c 1.2c 0.085j 0.008j

schors 0.210j 0.011j

Berk kernhout 19.6 - 20.3k 22.0c 3.2c 0.4f / 1.7b < 0.005j 0.053j 0.05b 0.00058j

schors 2.2f 0.024j 0.139j 0.40b 0.0014j

Den kernhout 20.2 - 20.5k 27.7c 3.5c 0.4f < 0.01j 0.023 - 0.031j 0.00063j 0.05b

bin. s. 29.2d 4.5d 1.5b / 2.6f 0.01 - 0.02j 0.196j 0.3b 0.00420j 0.2 - 0.3b

buit. s. 47.6d 3.4d

Spar kernhout 20.2 - 20.3k 27.4c 1.7c 0.6f < 0.01j 0.024 - 0.031j 0.05b 0.0006j 0.01 - 0.02b

schors 35.9d 3.8d 3.2f / 3.8b 0.01 - 0.02j 0.219j 0.50b 0.0020j 0.20 - 0.30b

Wilg kernhout 16.7 - 17.6k 0.01e 0.20e 0.40e 0.92i 0.03e

Stro 14.4a 0.31g 0.99g 0.50g 0.11g 0.08g

Riet 14.4a 0.09h 0.27h 0.88h 0.02h 0.09h

Gewichtpercentege

Nota: bin. s. = binnenste schors; buit.s. = buitenste schorsBron: aForsberg, 1995; bHadders & Forsberg, 1996; cSjöström,1993; dHakkila, 1989; eHadders & Olsson, 1996; fLehtikangas, 1998; gNilsson et.al., 1998; hBurvall & Hedman, 1994; iNilsson, 1996; jBodlund & Herland, 1991; kGärdenäs, 1986

Schors is ook overvloedig aanwezig maar bevat van alle kritieke parameters een hoger gehalte tov het kernhout van dezelfde soort (vb. 3.5% asgehalte). De luchtemissies zijn dus hoger van schors. Vandaar dat schors niet geschikt is voor pellets voor kleinschalige toepassingen. Energiehout zoals wilg worden in Zweden nog niet gebruikt maar uit testen blijkt dat dit wel geschikt is, maar momenteel nog te kostelijk in vergelijking met andere houtsoorten. Wilg heeft een hoog gehalte aan VOC 10-20% van het droge stofgehalte verdampt bij geforceerde droging van wilg. Deze VOC’s hebben een hoge calorische waarde en gaan verloren tijdens het pelletproces. Andere materialen zoals bosresten, gerecycleerd hout, landbouwbijproducten en energieteelten kunnen gebruikt worden. Voor landbouw residu’s moet rekening gehouden worden met een lagere energie-inhoud en een lager assmeltpunt ten opzichte van hout. Dit zou problemen kunnen veroorzaken om te voldoen aan de Zweedse pelletnormen. Voordeel is wel dat landbouwresidu’s meestal niet meer als 20 % vocht bevatten waardoor drogen niet meer nodig is. Sinds 1990 is er 1 pelletproducent in Zweden die 8000 ton pellets produceert uit resten van graan. Dit wordt verbrand in middelgrote installaties. Gerecycleerd materiaal veroorzaakt problemen naar contaminatie waardoor het een dure kost is om hieruit pellets te maken. Bosresidu’s worden beperkt gebruikt, hier rijst het probleem van contaminatie met bodemdeeltjes. Gebruik van additieven om de breek weerstand te verhogen is toegestaan volgens de Zweedse norm, sommige additieven bevatten wel S en dan is de maximum waarde van S de begrenzende factor voor het gebruik van additieven. Als additief wordt lignosulfaat (zonder stoom) (Wafolin) gebruikt, andere gebruiken aardappelzetmeel. Het gebruik van additieven neemt echter af in Zweden. Distributie van pellets en briketten in Zweden: 60% van de pellets en 70% van de briketten worden in bulk verkocht aan grootschalige wartme-installaties per schip, vrachtwagen of

42

trein. 47% exporteren zowel naar grootschalige als naar kleinschalige toepassingen. Pellets voor kleinschalige toepassingen worden in zakken van 16-25 kg big bags van 500-1000 kg of in bulk getransporteerd door speciale vrachtwagens. Deze vrachtwagen leveren met behulp van een pneumatisch inblaassysteem in de opslagruimte van de particulieren onder hoge druk. Een ander mogelijk systeem is een container dat als een silo wordt gebruikt en wordt vervangen door een nieuwe. Dit is een Zweeds ontwikkeld systeem en wordt gebruikt voor klein en middelgrote installaties bij industrie, scholen en publieke gebouwen. De opslag bij particulieren gebeurt door middel van een opslagruimte of silo. Vandaaruit worden de pellets geblazen of met een schroef naar de verbrandingsinstallatie bewogen. 1.4 Nederland 1.4.1 De markt voor pelletverwarming De pelletmarkt voor bio-energie in Nederland staat zoals in Vlaanderen nog in zijn kinderschoenen. Er bestaat echter wel al een goed ontwikkelde pelletmarkt voor kattenbakvulling. In Nederland zijn er 5 grote producenten van pellets waarvan er 4 voornamelijk kattenbakvulling produceren. In Nederland wordt jaarlijks een 250.000 ton verpakt in zakken van 5 tot 15 kg. In 1992 werd nog geen hout gebruikt, nu bestaat 10% van de grondstof uit houtstromen. Leveranciers voor de productie van bio-energie pellets zijn er momenteel 2 belangrijke bedrijven in Nederland nl. Labee Group Moerdijk en Profactus Recycling en Verwarming bv. Profactus produceert pellets op basis van Europees en tropisch hardhout conform de Önorm en DIN-normen. Er wordt geen gebruik gemaakt van bind- en/of smeermiddelen en er wordt geen gebruik gemaakt van voorafgaande conditionering of koeling achteraf. De geproduceerde pellets worden geleverd aan grootverbruikers zoals electriciteits-centrales (vb. Amercentrale in Geertruidenberg), bedrijfs- en blokverwarmingen, (gemeentelijke) instellingen waaronder zorgcentra en zwembaden, recreatieparken. De pellets kunnen in big bags van 1000 kg worden geleverd maar ook bulklevering vanuit vrachtwagens en schepen is mogelijk. Ook worden aan groothandelaren zakken van 15 kg als distributie eenheid gehanteerd voor levering aan de consumentenmarkt. De firma Labee produceert in Nederland 80.000 ton die oorspronkelijk volledig afgezet werd in Zweden voor stadsverwarming, sinds 2001 levert de firma ook aan de elektriciteitscentrale van Borssele. Buiten Nederland heeft deze firma nog productie-eenheden in Duitsland (40.000 ton/jaar) en Oostenrijk (15.000 ton/jaar). In Nederland staan momenteel slechts enkele pelletsinstallaties als voorbeeldprojecten. Een echte marktdoorbraak is hier nog niet gebeurd. Enkele voorbeelden zijn de volgende:

- Bij pelletleverancier Labee staat een 30 kW ketel op houtpellets - Het Kasteel De Berckt verwarmt met houtsnippers een ketel van 350 kW - …

De grootste afzet van pellets en snippers voor bio-energie wordt momenteel in Nederland gerealiseerd door de elektriciteitscentrales die pellets en snippers gebruiken voor groene stroom op te wekken: Biomassa Energiecentrale van Essent Cuijk (250.000 ton houtsnippers), centrale in Lelystad (18.000 ton), centrale in Borssele, … .

43

1.4.2 Hoe is de marktintroductie verlopen? Van een echte marktintroductie kan in Nederland nog niet gesproken worden. Hieronder worden wel de randvoorwaarden voor pelletinstallaties op een rij gezet. In Nederland wordt er voornamelijk gestookt op aardgas. Aangezien Nederland zelf heel wat aardgas ter beschikking heeft is dit net goed uitgebouwd. In onderstaande figuur worden de brandstofprijzen (aardgas, olie, pellets, snippers) van Nederland vergeleken met enkele andere Europese landen en hieruit kan afgeleid worden dat de brandstofprijzen in Nederland vrij laag liggen t.o.v. andere Europese landen.

Figuur 1-27 Vergelijking van het prijsniveau van brandstoffen in verschillende Europese landen

Voor het Bioheat project werd ook berekend wat het prijsvoordeel was bij overschakeling van aardgas naar houtpellets of houtsnippers voor de verschillende landen. Hieronder ziet U het resultaat. De prijzen werden bekeken voor een installatie van 100 kW geleverd aan huis inclusief alle belastingen voor het voorjaar 2002.

44

Figuur 1-28 Vergelijking prijsvoordeel bij overschakeling naar houtsnippers en pellets

Naar emissie-eisen toe bestaan er verschillende normen voor energiewinning uit biomassa. Voor de verbranding van schoon hout (houtpellets of houtsnippers) in verbrandingsinstallaties tot 1 MWth wordt tot 2007 de algemene Nederlandse Emissierichtlijn (NER) opgelegd. Er is echter een circulaire door het Ministerie van VROM uitgegeven die nieuwe emissie-eisen oplegt. Voor kleinschalige installaties geldt echter een uitstel tot april 2007. Een overzicht is in onderstaande tabel weergegeven. Bij verbranding van schoon hout zijn de belangrijkste aandachtpunten de emissies van stof en NOx. Het kan nodig zijn om extra maatregelen te treffen om aan de nieuwe emissieregelgeving te kunnen voldoen. In praktijk wordt echter meestal voldaan aan de nieuwe opgelegde eisen zonder bijkomende rookgasreiniging.

45

Tabel 1-9 Emissiegrenswaarden voor verbrandingsinstallaties voor schone houtsnippers of houtpellets tot 1000 kWth (in mg/nm3 bij 11% O2) in Nederland.

Component Tot 2007 Vanaf 2007

(NER algemeen) (Circulaire van VROM voor stand-alone verbranding van schone stromen)

rendement < 85% rendement > 85%

NOx 200 70 130

1Stof 50 13 13

SO2 200 130 130

Cd+ Tl 0,2 Hg 0,2 Zware metalen 25,4

HCl 30 HF 5

dioxines (ng TEQ) zo laag mogelijk VOS 20-150

NH3 200

(1) In principe mag de gemeente als bevoegd gezag eisen dat een doekfilter wordt toegepast, zodat 10 mg/m³ kan worden opgelegd. Op dit moment zijn doekfilters voor verbrandingsinstallaties van deze schaalgrootte echter nogdermate prijzig, dat de investering in veel gevallen dan niet meer financieel aantrekkelijk is.

Voor het plaatsen van een verbrandingsinstallatie groter dan 18 kW waarin schoon hout wordt verbrand, zijn in Nederland meestal meerdere vergunningen (bouwvergunning, milieuvergunning) nodig van de gemeente. Een speciale Milieu Effecten rapportage is nodig voor installatie met een verbruik van meer dan 25.000 ton /jaar aan afvalstoffen (hieronder vallen volgens de wet ook houtsnippers en houtpellets) maar dit is niet nodig voor de kleine pelletinstallaties voor particulieren en blokverwarming. Aangezien een pelletinstallatie een aanzienlijk grotere investeringskost heeft ten opzichte van een gewone conventionele installatie zijn er voor bedrijven enkele subsidiemaatregelen voorzien. Zo kan een bedrijf gebruik maken van de Energie-investeringsaftrek (EIA), Duurzame Energie in Nederland Subsidie 2005 (BSE DEN), CO2-reductieplan. De belangrijkste stimuleringsregeling voor een biomassagestookte installatie is de EIA. Bij de EIA mag 44% van de investeringskost worden afgetrokken van de fiscale winst. Voor particulieren is er geen specifieke steun voorzien bij de investering in een pelletinstallatie.

46

2 POTENTIEEL PELLETS IN VLAANDEREN Uit de analyse van de landen die een voortrekkersrol spelen in het pelletverhaal blijkt dat de residentiële sector de grootste groei kent en door Oostenrijk, Duitsland en Zweden voornamelijk in het vizier worden genomen. In Zweden wordt ook de industrie en de afstandsverwarming als doelgroep gekozen voor energieproductie met pellets. In dit hoofdstuk wordt een potentieel bepaald van de residentiële sector, de tertiaire sector en de industrie op lichte stookolie. Deze laatste sector omwille van de vrij hoge brandstofkost die in concurrentie kan gaan met pelletkost. Deze drie sectoren zijn bepaald door spiegeling met de bestudeerde landen en na overleg met de stuurgroep van dit project. Per sector zijn twee scenario’s bekeken een BAU-scenario en een pro-actief scenario. Op basis van deze analyse zijn potentiëlen bepaald tot 2020. Het bijhorend CO2-reductiepotentieel wordt hieruit berekend. Het berekende CO2-reductiepotentieel beschouwt het gebruik van pellets als volledig CO2-neutraal. De fossiele energie die nodig is geweest bij de productie van pellets wordt niet in rekening gebracht. Dit is echter in overeenstemming voor vergelijking met de andere fossiele brandstoffen waar de uitstoot van de ontginning ook niet in de IPCC-hoeveelheden per soort fossiele brandstof, zijn opgenomen. 2.1 Gebruik van pellets in verwarmingsmarkt particuliere sector In 2001 is er een grote socio-economische enquête gebeurd op nationaal niveau. Deze gegevens zijn gebruikt voor het woningenbestand in kaart brengen bij de VITO-studie ‘Energie- en broeikasgasscenario’s voor het Vlaamse Gewest’. Met deze gegevens werd verder gerekend voor het bepalen van het potentieel voor pelletketels en kachels in Vlaanderen. De introductie van pelletketels en kachels zal niet volledig willekeurig verlopen in het totale woningenpark. De beslissing bij een particulier voor het investeren in een pelletkachel zal op wel bepaalde momenten gebeuren. Voor deze potentieelbepaling is gekozen voor volgende momenten:

- bij nieuwbouw - bij ketelswitch - bij brandstofswitch van elektriciteit naar aardgas/pellets - bij brandstofswitch van steenkool naar aardgas/pellets - bij brandstofswitch van stookolie naar aardgas/pellets

Dezelfde inschattingen als bij het BAU-scenario van de studie ‘Energie- en broeikasgasscenario’s voor het Vlaamse Gewest’ werden aangenomen:

- het aantal nieuwe woningen per jaar werd geschat op basis van de studie uitgevoerd door VRIND 2002 (verdeling appartement/woning) en Wonen en bouwen in Vlaanderen (verdeling type nieuwbouw).

- Voor het aantal ketelswitchen per jaar werd verondersteld dat de doelstellingen zoals vooropgesteld door de Vlaamse Overheid worden gehaald tot 2012 en dat dezelfde trend zich blijft voortrekken tot 2020.

47

- Bij de brandstofswitch zijn er doelstellingen van de Vlaamse overheid om 60% van

elektriciteit en steenkool te laten overschakelen naar aardgas. In deze potentieelstudie bekijken we of de omschakeling ev. ook naar pellets zou kunnen gebeuren. Na 2012 worden dezelfde trends doorgetrokken tot 2020 wat neerkomt op een bijna volledige vervanging van verwarmingsinstallaties op elektriciteit of steenkool tegen 2020.

- Bij de brandstofswitch van stookolie heeft de Vlaamse Overheid een doelstelling van 10% tegen 2012 vooruit geschoven. Ook hier wordt het aantal gevolgd en bekeken of deze switch ook ten voordele van pellets zou kunnen gebeuren. Dezelfde evolutie wordt doorgetrokken naar 2020. Dit zit al in aantallen ketelswitch en bij prognoses wordt hier een extra van 10% bijgeteld naar aardgas.

In onderstaande tabel worden aantallen woningen weergegeven per jaar voor de verschillende vervangingen per soort woning. Tabel 2-1 Aantal woningen per jaar die vervangen worden

Tabel 2-2 Hoeveelheid ketelswitch van stookolie en aardgas per jaar

Nieuwbouw 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020appartement 10786 11368 8638 7849 7415 6638 6693 6538 5734open bebouwing 9619 10138 7703 7000 6612 5920 5969 5830 5114half open bebouwing 3158 3329 2529 2298 2171 1944 1960 1914 1679gesloten bebouwing 1579 1664 1265 1149 1086 972 980 957 840Totaal 25142 26500 20135 18297 17284 15474 15602 15239 13367

Ketelswitch STOOKOLIE 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020appartement 4525 4314 4314 4314 4314 4314 4314 4314 4314 open bebouwing 19340 18441 18441 18441 18441 18441 18441 18441 18441 half open bebouwing 7949 7579 7579 7579 7579 7579 7579 7579 7579 gesloten bebouwing 4598 4384 4384 4384 4384 4384 4384 4384 4384 Totaal 36412 34718 34718 34718 34718 34718 34718 34718 34718AARDGAS appartement 13332 13976 14116 14116 14116 14116 14116 14116 14116 open bebouwing 10052 10259 10142 10142 10142 10142 10142 10142 10142 half open bebouwing 10196 10531 10515 10515 10515 10515 10515 10515 10515 gesloten bebouwing 14688 15195 15188 15188 15188 15188 15188 15188 15188 Totaal 48268 49961 49961 49961 49961 49961 49961 49961 49961

48

Tabel 2-3 Brandstofswitch van elektriciteit naar aardgas/pellets per jaar

Tabel 2-4 Brandstofswitch van steenkool naar aardgas/pellets per jaar

Deze aantallen van installaties kunnen genomen worden als theoretisch maximale groeicijfers van een pelletketel of kachel. In praktijk zal de particulier bij aankoop van een nieuw verwarmingssysteem in de verschillende gevallen volgende keuzes moeten maken:

- nieuwbouw: aardgasketel, stookolieketel of pelletketel? - vervanging oude installatie: aardgasketel, stookolieketel of pelletketel? - brandstofswitch elektriciteit:

o centraal: afweging aardgasketel versus pelletketel o decentraal: aardgaskachel versus pelletkachel

- brandstofswich steenkool: afweging aardgaskachel versus pelletkachel - brandstofswitch stookolie: aardgasketel versus pelletketel

De keuze van de investeerder wordt bepaald door de investeringskost, onderhouden werkingskost en brandstofkost. Voor de residentiële sector wordt een pelletkachel van 10 kWth en een pelletketel van 30 kWth in overweging genomen versus een aardgas/stookoliekachel van 10 kWth en –ketel van 30 kWth.

Brandstofswitch elektriciteit CENTRAAL 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

Appartement 2847 2847 2847 2847 2847 2847 2847 2847 2802

open bebouwing 2173 2173 2173 2173 2173 2173 2173 2173 2173

half open bebouwing 657 657 657 657 657 657 657 657 656

gesloten bebouwing 581 581 581 581 581 581 581 581 573

Totaal 6258 6258 6258 6258 6258 6258 6258 6258 6204DECENTRAAL appartement 2744 2744 2744 2744 2744 2744 2744 2744 2744

open bebouwing 5668 5668 5668 5668 5668 5668 5668 5668 5617



Totaal 12791 12791 12791 12791 12791 12791 12791 12791 12639

Brandstofswitch steenkool 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020appartement 108 108 108 108 108 108 108 108 105

open bebouwing 2347 2347 2347 2347 2347 2347 2347 2347 2251



Totaal 5829 5829 5829 5829 5829 5829 5829 5829 5590

49

2.1.1 BAU-scenario Wanneer in een BAU-scenario wordt verondersteld dat er geen subsidiemaatregelen van toepassing zijn voor particulieren die investeren in een pelletketel of kachel dan blijkt uit de economische analyses dat er weinig tot geen overschakeling zal gebeuren naar pelletketels en kachels. Het aantal pelletketels en kachels die zullen gebouwd worden van nu tot 2020 zullen eerder uit ecologische overtuiging gebouwd worden. De groei in het aantal installaties zal beperkt zijn. Uit een korte rondvraag zullen er eind 2005 een 10-tal pelletketels in Vlaanderen geplaatst zijn en een 23-tal kachels specifiek op pellets. Dit laatste ligt zeer waarschijnlijk hoger, ook omdat bepaalde type kachels op verschillende biobrandstoffen kunnen werken waaronder ook pellets. Wanneer de eigenaars van deze installaties in Vlaanderen omschakelen zijn er dadelijk meer dan 130.000 kachels die pellets zouden kunnen gebruiken. In het BAU-scenario wordt verwacht dat dit aantal met dezelfde grootteordes in de toekomst zal stijgen en dus met deze aantallen niet zal zorgen voor substantiële aantallen die kunnen bijdragen tot de CO2-reductie in Vlaanderen.

Gecumuleerde groei pelletketels/kachels

30 50 70 90 110 130 150 170207

253299

345391

10

161115

2369

0

100

200

300

400

500

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

Jaartal

Aant

al in

stal

latie

s

pelletketelspelletkachels

Figuur 2-1 Gecumuleerde groei van pelletketels en kachels BAU-scenario

Het pelletverbruik en CO2-reductie voor het BAU-scenario wordt in onderstaande tabel weergegeven. Het CO2-reductiepotentieel is berekend op basis van veronderstelde vervanging van stookolie.

50

Tabel 2-5 Aantal pelletketels, pelletkachels, het pelletverbruik en de CO2 reductie in het BAU scenario

Aantal pelletketels

Aantal pelletkachels

Pelletverbruik (kton)

CO2-reductie (kton)

2004 10,0 23 0,1 0,12006 30 69 0,2 0,32008 50 115 0,4 0,42010 70 161 0,5 0,62012 90 207 0,6 0,82014 110 253 0,8 1,02016 130 299 0,9 1,12018 150 345 1,1 1,32020 170 391 1,2 1,5

2.1.2 Pro-actief-scenario In het pro-actief scenario wordt verondersteld dat er subsidiemaatregelen van toepassing zijn voor particulieren die investeren in een pelletketel of –kachel. Er wordt verondersteld dat de subsidiemaatregel een pelletketel- kachel op het zelfde niveau van jaarlijkse kost brengt als een stookolieketel en kachel. Voor de berekening van het PRO-actief scenario wordt gerekend met dezelfde groeiratios zoals in Oostenrijk en Duitsland met als startjaar 2005 zoals deze werd geïnventariseerd door de beperkte bevraging. Wanneer het aantal installaties van het PRO-actief scenario bekeken wordt ten opzichte van het aantal ketel- en kachelvervangingen en nieuwbouw zou dit overeenkomen met volgende aannames:

- ketelswitch: stookolieketels worden vervangen voor 3% van de 90% (=% dat oude stookolieketel door nieuwe stookolieketel zou vervangen) vervangen door pelletketel, 10% door aardgas, de rest blijft stookolie.

- Brandstofswitch elektriciteit centraal: een centrale verwarming op elektriciteit wordt in 97% (= aansluitingsgraad aardgasnet in Vlaanderen) van de gevallen vervangen door een aardgasinstallatie, in 3% door pelletketel.

- Brandstofswitch elektriciteit decentraal en steenkool decentraal: 20% naar pelletkachel omwille van het voordeel dat er geen aanvoersysteem van brandstof naar kachel moet worden geïnstalleerd.

- Nieuwbouw: 97% wordt gekozen voor aardgas, 3% voor pelletketel.

51

Gecumuleerde groei pelletketels/kachels

101729

5047

981211338

1286711777

12984

106829647

5923

2795

66741

3403

66368229

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2004 2008 2012 2016 2020

Jaartal

Aan

tal i

nsta

llati

pelletketel (groeiratio)Pelletketel (ketelswitch+nieuw)pelletkachel (groeiratio)Pelletkachel (kachelswitch)

Figuur 2-2 Geacumuleerde groei van pelletketels en pelletkachels pro-actief scenario

Het verschil in percentage dat omschakelt naar pellets tussen een ketel (slechts 3%) en een kachel (20%) om aan gelijkaardige cijfers te geraken als het buitenlandse scenario te geraken, is groot. Bij een groeiratio zijn echter alle pelletkachels genomen ook de installaties die als bijverwarming worden gebruikt. De cijfers met aantallen van omschakeling zijn enkel aantallen voor hoofdverwarming. In praktijk zal kunnen gezien worden dat er bij stimulering van pelletinstallaties, mensen hun bijverwarming omschakelen naar pellets naast hun hoofdverwarming op een andere conventionele brandstof. Voor de twee berekeningen is het verbruik van pellets en CO2-besparingen weergegeven in volgende tabel. De CO2-reductie voor het scenario berekend met buitenlandse groeiratio’s wordt berekend door middel van vervanging van stookolie. De berekening van de CO2-reductie bij het ‘switch en nieuwbouw scenario’ wordt berekend aan de hand van wat effectief werd vervangen, voor nieuwbouw wordt verondersteld dat dit stookolie vervangt.

52

Tabel 2-6 Aantal pelletketels, pelletkachels, het pelletverbruik en de CO2 reductie in het PRO-actief scenario

Aantal pelletketels (switch+ nieuw)

Aantal pellet-kachels (switch)

Pellet-verbruik (switch) (kton)

CO2- Reductie (switch) (kton)

Aantal pelletketels (groeiratio)

Aantal pellet-kachels (groeiratio)

Pellet-verbruik (groeiratio) (kton)

CO2-reductie (groeiratio) (kton)

2004 10 23 0,1 0,1 10,0 23,0 0,1 0,12006 1729 3724 11,8 16 41 93 0,3 0,42008 3403 7448 23 32 667 1535 5 62010 5047 11172 35 48 2795 6428 20 242012 6636 14896 46 64 5923 13622 42 522014 8229 18620 57 79 9647 22189 68 842016 9812 22344 69 95 10682 24569 75 932018 11338 26068 80 110 11777 27087 83 1032020 12867 29714 90 125 12984 29864 91 113

2.2 Gebruik van pellets in verwarmingsmarkt tertiaire sector in

Vlaanderen Uit de VITO-studie ‘Energie- en broeikasgasscenario’s voor het Vlaamse gewest’ is het energieverbruik per subsector voor verwarmingsdoeleinden en sanitair warm water van het BAU-scenario voor 2010 overgenomen. De verschillende subsectoren in de tertiaire sector zijn de volgende: Horeca Kantoren en administratie Maatschappelijke dienstverlening met onderdak Maatschappelijke dienstverlening zonder onderdak Andere gemeenschaps-sociale en persoonlijke dinestverlening Handel Onderwijs Ziekenhuizen

Van dit totale energieverbruik voor verwarmingsdoeleinden en sanitair warm water zal slechts op bepaalde momenten worden afgewogen om over te schakelen op biomassa ten opzichte van conventionele energieopwekking. Deze momenten zijn:

- bij nieuwbouw - bij ingrijpende renovatie

Zoals bij de residentiële sector wordt enkel dit deel van de totale sector bekeken omdat dit de momenten zijn waarop een investeerder keuzes moet maken en dat het niet realistisch lijkt dat de gehele sector massaal zal overschakelen op hernieuwbare energie. Het gecumuleerde energieverbruik per subsector dat jaarlijks nieuw wordt gebouwd of ingrijpend wordt gerenoveerd en dat gebruikt wordt voor verwarming en sanitair warm water wordt gegeven in onderstaande tabel.

53

Tabel 2-7 Hoeveelheid in TJ/j dat kan vervagen worden

Gecumuleerd verwarming: Nieuwbouw + renovatie TJ/j Sectoren 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020Horeca - - - 213 435 666 897 1128 1359 1698

Kantoren en administratie - - - 2513 4846 7051 9256 1146

1 1366

61510

0Maatschappelijke dienstverlening met onderdak - 126 272 418 561 700 825 951 1077 1190Maatschappelijke dienstverlening zonder onderdak - 15 44 78 110 143 176 210 243 279Andere gemeenschaps-sociale en persoonlijke dienstverlening - - - 132 263 392 521 651 780 903Handel - - - 621 1242 1862 2483 3104 3725 4345Onderwijs - - - 137 275 413 550 687 824 962Ziekenhuizen - 66 199 330 463 595 728 860 992 1124

Voor de tertiaire sector wordt ook hier gekozen voor een pelletketel als hernieuwbare energietechnologie op biomassa. Als standaard referentie wordt een pelletketel met een vermogen van 100 kWth gekozen ten opzichte van een aardgas- of stookolieketel van 100 kWth. Dit vermogen is voor sommige subsectoren te klein en voor andere te groot, deze grootte-orde kan een gemiddeld aantal installaties dat kan gebouwd worden op pellets. 2.2.1 BAU-scenario Er kan geen algemene lijn getrokken worden of de tertiaire sector al of niet in aanmerking komt voor de ecologiepremie. De zelfstandige en grote ondernemingen wel, de kleine eenmanszaken of instellingen afhankelijk van de gemeente/provincie/gewest niet. Ecologiepremie wordt in het BAU-scenario niet doorgerekend. Deze laatste groep projecten komt wel in aanmerking voor demonstratiesteun maar dit zijn enkel de eerste projecten maar niet wanneer er meerdere worden van gezet. In de prognoses zal hier dan ook geen rekening mee worden gehouden. Wanneer in een BAU-scenario wordt verondersteld dat er geen subsidiemaatregelen van toepassing zijn voor de tertiaire sector die investeren in een pelletketel zoals de situatie momenteel is, dan blijkt uit de economische analyses dat er weinig tot geen overschakeling zal gebeuren naar pelletketels. Het aantal pelletketels die zullen gebouwd worden van nu tot 2020 zullen eerder uit ecologische overtuiging gebouwd worden. De groei in het aantal installaties zal beperkt zijn. 2.2.2 Pro-actief-scenario In het pro-actief scenario wordt verondersteld dat er subsidiemaatregelen van toepassing zijn voor de tertiaire sector die investeert in een pelletketel. Er wordt verondersteld dat de

54

subsidiemaatregel een pelletketel op hetzelfde niveau van jaarlijkse kost brengt als een stookolieketel. Voor de berekening van het PRO-actief scenario wordt gerekend met dezelfde groeiratios zoals in Oostenrijk en Duitsland met als startjaar 2005 zoals deze werd geïnventariseerd door de beperkte bevraging. Wanneer het aantal installaties van het PRO-actief scenario bekeken wordt ten opzichte van het aantal ketelvervangingen en nieuwbouw zou dit overeenkomen met volgende aannames:

- bij nieuwbouw worden pelletketels geïnstalleerd in 7% van de gevallen in plaats van nieuwe stookolieketels

- bij ingrijpende renovatie worden stookolieketels voor 7% vervangen door pelletketels

1 467

279

592

9651068

11781298

1

13531196

1004

812

619427

227

180

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

2005 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

Jaartal

Aant

al in

stal

latie

s te

rtiai

r

Figuur 2-3 Geacumuleerde groei van het aantal pelletinstallaties in het PRO-actief scenario

In onderstaande tabel worden het aantal installaties met pelletverbruik en CO2-reductie weergegeven; Voor CO2-reductie wordt gerekend ten opzichte van vervanging van stookolie. Per installatie wordt er jaarlijks gemiddeld 35 ton pellets gebruikt. Tabel 2-8 Aantal pelletinstallaties, het pelletverbruik en de CO2 reductie in het PRO-actief scenario

Aantal pellet-

installaties (groeiratio

)

Pellet-verbruik

(groeiratio) (kton)

CO2-reductie (groeiratio)

(kton)

2005 1 0 2006 4 0 0 2008 67 2 3 2010 279 10 12 2012 592 21 26 2014 965 34 42 2016 1068 38 47 2018 1178 42 52 2020 1298 46 57

55

2.3 Gebruik van pellets in de industrie en glastuinbouw sector in Vlaanderen

Het gebruik van pellets in de totale industrie en glastuinbouw wordt in deze studie niet meegenomen. Op vraag van de stuurgroep wordt bekeken of er mogelijkheden bestaan om gebruikers van lichte stookolie naar pellets te laten overschakelen. Lichte stookolie wordt in de industrie en glastuinbouw in verschillende sectoren gebruikt Energieverbruik in Vlaanderen (Energiebalans 2002, Vito). Tabel 2-9 Verbruik van gas en dieselolie in de industrie en de glastuinbouw

Gas- en dieselolie

Totaal fossiele brandstof

Industrie PJ/jaar PJ/j IJzer en staal 0,1 67,5 Non-ferro 0,2 7,5 Chemie 0,7 43,3 Voeding, dranken en tabak 0,8 24,9 Papier en uitgeverijen 0,1 5,3 Minerale niet-metaalprodukten 0,9 12,9 Metaalverwerkende nijverheid 0,8 8,3 Textiel, leder en kleding 0,4 8,3 Andere industrieën 2,5 16,1 Totaal Industrie 6,5 194,0 Glastuinbouw 2,05 Wegens het ontbreken van aantal installaties is dit afgeleid uit gegevens van het Milieukostenmodel Lucht (opgemaakt door VITO) dat zich baseert op de VMM emissie-lucht inventaris en de sectorstudies door VITO uitgevoerd. De gemiddelde grootte van deze installaties werd geschat op 2 MWth met een gemiddeld aantal draaiuren van 3000. Theoretisch komt dit neer op 376 installaties. Voor de glastuinbouw werden de gegevens van de Energiebalans genomen die gebaseerd zijn op gegevens van 2000 zonder update. Wanneer aangenomen wordt dat de grootte van deze installaties gemiddeld 5 MWth (Hernieuwbare warmte in Vlaanderen) bedraagt, zouden er theoretisch 38 installaties in Vlaanderen zijn. De economische haalbaarheid van deze installaties is zeer sterk afhankelijk van het verschil in brandstofkost tussen pellets en lichte stookolie.

56

2.3.1 BAU-scenario Met een pelletprijs van 176 €/ton en 0,365 €/l voor lichte stookolie en reeds gerekend met Ecologiepremie of Vlif-steun, zijn de installatie van 1 en 5 MWth economisch nog niet haalbaar. Voor het BAU-scenario wordt verondersteld dat er geen groei in installaties zal zijn tot 2020. Momenteel is er 1 pelletketel gekend uit de beperkte rondvraag die gebeurd is. 2.3.2 Pro-actief scenario De groei van het aantal pelletketels in het PRO-actief scenario wordt berekend aan de hand van een verschil in brandstofprijs dat zou uitlopen in het voordeel van de pellets. Dit kan voor een groei zorgen van het aantal pelletinstallaties. Verder gerekend met de voorbeelden van 2 MWth en 5 MWth zou het verschil in brandstofprijs 1 €/GJ moeten zijn, wat overeenkomt met een prijsdaling van pellets tot 155 €/ton of een prijsstijging van lichte stookolie tot 0,410 €/l. In de veronderstelling dat er jaarlijks 5% van het aantal ketels (gebaseerd op een levensduur van 20 jaar) wordt vervangen, kunnen er jaarlijks circa 19 ketels vervangen worden in de industrie en cumuleert dit tot 282 ketels in 2020. In de glastuinbouw komt dit neer op 2 ketels per jaar, gecumuleerd 28 ketels tegen 2020.

Biomassaketels (switch)

121

62103

145186

227269

310

050

100150200250300350

2005 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

Jaar

Aant

al b

iom

assa

ket

Biomassaketels (switch)

Figuur 2-4Geacumuleerde groei van het aantal pelletinstallaties in het PRO-actief scenario

Het Pro-actief scenario berekend volgens de buitenlandse groeiratio is in dit geval niet realistisch aangezien een theoretisch maximum van 376 installaties werd bepaald waar een het PRO-actief scenario met buitenlandse groeiratio’s al in 2010 overtroffen heeft. Het scenario berekend met vervangingen lijkt het meest aangewezen.

57

In onderstaande tabel zijn de aantallen pelletketels, het pelletverbruik en CO2-reductie voor de het PRO-actief scenario berekend met vervangingen wordt weergegeven. Tabel 2-10 Aantal pelletinstallaies, het pelletverbruik en de CO2 reductie in het PRO-actief scenario

Aantal installaties

2 MWth

Aantal installaties

5 MWth

Pellet-verbruik

(kton)

CO2- Reductie

(kton)

2005 1 0 1,4 2 2006 19 2 34 43 2007 38 4 68 86 2008 56 6 102 128 2009 75 8 136 171 2010 94 9 170 214 2011 113 11 204 257 2012 131 13 239 300 2013 150 15 273 342 2014 169 17 307 385 2015 188 19 341 428 2016 207 21 375 471 2017 225 23 409 513 2018 244 25 443 556 2019 263 27 477 599 2020 282 28 511 642

2.4 Situatieschets pelletinstallaties en pelletaanbod in Vlaanderen In Vlaanderen worden zowel pelletketels als pelletkachels op de markt gebracht voor residentieel gebruik. Een aantal leveranciers brengt ook grotere systemen op de markt. Voor pelletketels zijn er een 10-tal pelletketel en kachelleveranciers actief op de Vlaamse markt:

- CSB, Kortrijjk - Flam, Sint-Truiden - Geerts, Kasterlee - HDCV, Waarloos - Hout CV, Rummen - Maus, Desselgem - Pumps & Pellets, Galmaarden - Sunquest-Solar, - Stroomop, Kuurne - Vepa, Reningelst - Wouters, Balen - … -

Uit een korte rondvraag zullen er eind 2005 ongeveer een 10-tal pelletketels in Vlaanderen geplaatst zijn en een 23-tal kachels specifiek op pellets, dit laatste ligt zeer waarschijnlijk hoger, ook al omdat bepaalde types kachel op verschillende biobrandstoffen kunnen werken waaronder ook pellets. Wanneer de eigenaars van deze installaties in Vlaanderen omschakelen zijn er dadelijk meer dan 130.000 kachels die pellets zouden kunnen gebruiken.

58

In Vlaanderen zijn er ook 2 pelletproducenten actief en ook vanuit Wallonië zijn er 2 pelletleveranciers actief. De producenten zijn:

- Wonterspan Dosweg 2A, 9800 Deinze

- Vepa Pauwelyn Voeders NV Vlamertingseweg 33, 8970 Popering (Reningelst)

- Exinor s.a. Chemin des Poumreux, 17 A, 4960 Malmedy

- Ets Baes BAES Damien Place de L’Europe 4, 5150 Soye (Floreffe) Hoeveelheden pellets geproduceerd op jaarbasis zijn niet beschikbaar. Deze pelletproducenten hebben ervaring opgebouwd in andere sectoren (veevoeding, kattenbakvulling) en zijn momenteel startende met de productie van pellets als brandstof op vraag van de markt. Import uit het buitenland zal noodzakelijk zijn voor de verdere uitbreiding van de pelletmarkt. De hoeveelheden die geïmporteerd worden voor de residentiële sector zijn ons niet bekend. Deze pellets worden voornamelijk geïmporteerd vanuit Oostenrijk, Duitsland, Italië waar pellets voor residentiële toepassingen een hoge vlucht kennen. Naar de toekomst toe zullen de centraal-Europese landen ook hun export van pellets verhogen. Electrabel zal ook starten met het gebruik van pellets in zijn steenkoolcentrales en zij zullen hoeveelheid van circa 300.000 ton importeren uit Canada, Zuid-Afrika, Zuid-Amerika en de Baltische staten voor de centrales in Rodenhuize en Awirs vanaf 2006. Een gemiddelde prijs van 100 €/ton wordt aangenomen. De situatieschets die hier wordt weergegeven is gebaseerd op een beperkte rondvraag op vrijwillige basis en is als gevolg niet te beschouwen als een volledige inventarisatie.

59

3 ECONOMISCHE ANALYSE Om tot een ontwikkeling van de pelletmarkt te komen, is het noodzakelijk om een goed beeld van de financiële situatie van dergelijke installaties te kennen. Er zal daarom een inschatting gemaakt worden van de investeringskosten en werkingskosten van pelletsystemen in vergelijk tot conventionele stookolie en aardgassystemen. Indien de financiële rendabiliteit van deze installaties niet voldoende is, zullen de beleidsmaatregelen die momenteel ter beschikking zijn geëvalueerd worden. Ook wordt bekeken of eventuele aanvullende steunmaatregelen nodig zijn om een pelletverwarming aantrekkelijk te maken. 3.1 Investeringskosten 3.1.1 Systeem vermogen De investeringskosten hangen in eerste instantie af van het benodigde vermogen. Zaken als de mate van isolatie het bouwjaar en de grootte van de te verwarmen ruimten hebben een grote invloed op het benodigde vermogen. Voor een gemiddelde goed geïsoleerde eengezinswoning volstaat een pelletketelvermogen van 15 tot 20kW. 3.1.2 Systeemkeuze Naast het vermogen heeft de systeemkeuze ook invloed op de investeringskosten. Bij lage vermogens tot 15kW kan er voor een kachel gekozen worden. Een kachel verwarmt de ruimte direct. Aanvullend kunnen geschikte kachels ook uitgevoerd worden met een warmteopslag om meerdere ruimtes te verwarmen en om warm tap water te leveren. Een kachel straalt 20% van de geproduceerde warmte direct uit naar de omgeving wat in de zomer niet wenselijk is. Een kachel met warmwatervoorziening zal daarom alleen toegepast worden met thermische zonnecollectoren wat een extra investering vergt. Doordat kachels een pellet buffer hebben is er geen geautomatiseerde toevoer nodig maar moet de buffer handmatig bijgevuld worden. Bij vermogens van 10 tot 300kW worden pelletketels toegepast. Een pelletketel functioneert als een cv en levert dus ook warm tap water. Er is een aparte opslag voor pellets nodig met een automatische voeding van de opslag naar de ketel. Voor zowel kachels als ketels zijn er verschillende producenten met systemen in verschillende prijsklassen. 3.1.3 Aanvullende benodigdheden Naast de aanschaf van de installatie zelf moet er rekening gehouden worden met de aankoop van aanvullende benodigdheden. Hierbij moet vooral gedacht worden aan een pellet opslag- en voedingssysteem. In vergelijking met een gas of olie installatie vervangt deze de kosten van de olietank of het aansluiten op het gasnetwerk. De kosten voor het warmtenetwerk in het gebouw en een schoorsteen voor de rookgassen zijn voor pellet, olie en gasketels vergelijkbaar. Bij grote systemen moet er rekening gehouden worden met aanpassingen aan of nieuwbouw van het gebouw ter plaatsing van de ketel. Maar ook kleinere ketels nemen meer ruimte in beslag ten opzichte van een olie of gas systeem. Omdat pellets per energie-inhoud meer ruimte innemen ten opzichte van olie is hier extra volume voor nodig.

60

3.1.4 Levering en installatie Naast de levering moet het systeem aangesloten worden en in bedrijf genomen worden. Bij een pelletketel moet er naast de installatie van de ketel ook het pelletopslagsysteem met pellettoevoer geplaatst of gebouwd worden. 3.1.5 Milieuvergunning Voor het verbranden van onbehandeld stukhout in houtkachels voor de verwarming van woonverblijven en werkplaatsen, in sfeerverwarmers en gelijksoortige toestellen met een nominaal thermisch vermogen van maimaal 300 kW, hoeft geen milieuvergunning aangevraag te worden. Dit betreft onbehandeld hout. Voor zowel een pelletketel als een pelletkachel is daarom een milieuvergunning nodig aangezien pellets als behandeld hout beschouwd worden. Vanwege de onbekendheid van pelletsystemen bij het publiek en de overheid worden er in de praktijk vrijwel geen milieuvergunningen aangevraagd voor residentiële pelletverbrandingssystemen. 3.1.6 Steunmaatregelen Momenteel zijn er in Vlaanderen geen steunmaatregelen voor het plaatsen van zowel pelletkachels als pelletketels voor residentieel gebruik. Er is echter wel een investeringsaftrek voor energiebesparende maatregelen zoals het vervangen van oude stookolieketels. Vervanging van de stookolieketel door een pelletketel komt in aanmerking voor een eenmalig fiscaal voordeel bij belastingaangifte. Het voordeel omvat 40% van de investering wat momenteel beperkt is tot een maximum van €600 (€750 geïndexeerd) bij renovatie. Er is beslist dat dit voordeel verhoogd zal worden. Er staat echter nog niet vast tot welk bedrag het voordeel verhoogd zal worden. Tevens wordt er bij de renovatie van woningen een lager belastingtarief van 6% gerekend voor het plaatsen van een vervangende verwarmingsinstallatie. Het huis moet tussen de 5 en 15 jaar oud zijn en de installatie moet door een erkende installateur uitgevoerd worden. Voor bedrijven is het mogelijk de ecologiepremie aan te vragen. De premie is aanvraagbaar voor een groot aantal technologieën waaronder voor hernieuwbare technologieën zoals de productie van warmte op basis van de verbranding van biomassa. De hoogte van de steun hangt af van het type technologie en de grootte van de onderneming. Voor kleine en middelgrote ondernemingen bedraagt het steunpercentage 35% (25% voor grote ondernemingen) op de meerkosten van deze technologie. Dit is voor verbranding van biomassa vastgelegd op 80% van de totale investeringskosten. Voor de landbouw geeft het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) de mogelijkheid om investeringssteun aan te vragen. Hiermee kan steun verkregen worden voor investeringen voor het bedrijf van 10 tot 40% afhankelijk van het doel van de investering. Voor “Installaties en materieel die op bedrijfsniveau specifiek noodzakelijk zijn voor de productie en eventueel het gebruik van hernieuwbare brandstoffen (biomassa)” kan 30% steun op de investeringskosten aangevraagd worden. Deze steun kan verstrekt worden in de vorm van een rentesubsidie, een premie of een waarborg.

61

3.1.7 Kapitaal kosten Kapitaalkosten vloeien voort uit het feit dat er rente betaald moet worden over het geïnvesteerde vermogen. Met de kapitaalkosten worden de jaarlijkse kosten van de investering berekend afhankelijk van de totale investering, afschrijftermijn en rentevoet. De jaarlijkse kapitaalkosten worden berekend aan de hand van de annuïteitfactor

a = (1+ i )Tà 1i (1+ i )T

met i de rentevoet en T de afschrijftermijn van de investering in jaren. Indien het om een investering gaat waarbij verschillende onderdelen verschillende levensduren hebben dan moet de berekening apart uitgevoerd worden op de verschillende investeringen. Voor een verwarmingsketel voor residentieel gebruik wordt een afschrijftermijn van 20 jaar gehanteerd. Bij industriële projecten wordt de investering echter over 10 of 5 jaar afgeschreven. De totale investering maal de annuïteitfactor geven de jaarlijkse kapitaalkosten gedurende de afschrijftermijn. Er wordt algemeen gerekend met een rentevoet van 6%. Met een rentevoet van 6% en een afschrijftermijn van 20 en 10 jaar bedragen de jaarlijkse kapitaalkosten respectievelijk 8,72% en 13,59% van het geïnvesteerde vermogen. Aangezien de afschrijving over een langere periode plaatsvindt, is het moeilijk een voorspelling te geven over de rentevoet. De invloed van de rentevoet heeft een groter effect naarmate de investeringskosten groter zijn en is daarom belangrijker bij grote investeringen. Voor residentieel gebruik zal er ook minder naar de jaarlijkse kapitaalkosten gekeken worden maar wel naar de totale investeringskosten brandstof en werkingskosten. 3.2 Werkingskosten 3.2.1 Brandstof De voornaamste werkingskosten zijn de brandstofkosten. De brandstofkosten per eenheid dalen als men meer verbruikt omdat grootverbruikers een lager tarief betalen voor zowel olie, gas als pellets. De verschillende tarieven voor olie, gas en pellets zijn hieronder weergegeven. Tabel 3-1 Gas tarieven inclusief BTW geldig van 1juli tot 30sept. 2005 (bron Nuon)

Gas Eerste 5000 kWH/j

5000-15000 kWh/j

15000-30000 kWh/j

Vanaf 30000

C/m3 52,6 35,2 34,1 33,8 C/kWh 5,27 3,52 3,41 3,38

62

Tabel 3-2 Olie tarieven inclusief BTW geldig vanaf 6 september 2005 (bron: http://mineco.fgov.be/energy )

Olie Tot 2000 L Vanaf 2000 L C/L 64,4 62,19 C/kWh 6,4 6,2

Tabel 3-3 Pellet prijzen (Bron: Handbuch Bioenergie-kleinanlagen)

Pellets

15 kg zakken

800-1150 kg zakken

Vanaf 3 ton Vanaf 6 ton Vanaf 12 ton

€/ton 228,7 193,2 185,7 181,7 175,9 C/kWh 5,0 4,2 4,0 3,9 3,8

Hoe groter het verbruik hoe belangrijker de brandstofkosten worden. Zeker bij groot verbruik hebben prijsfluctuaties op de prijzen een grote invloed. In bijlage C is de invloed van een prijs daling en stijging van de gas en olie prijzen ten opzichte van de bovengenoemde actuele brandstofprijzen berekend op de jaarlijkse kosten voor een 100kW verwarmingsinstallatie. 3.2.2 Elektriciteitskosten De aansturing en regeling van het systeem vereist elektrische aansluiting. Het elektrisch verbruik van een pelletketel zal hierbij hoger liggen als een gas of olie gestookte installatie omdat de automatische pelletvoeding meer vermogen vraagt. 3.2.3 Personeel Personeelskosten spelen voor huishoudelijk gebruik geen rol. Bij grotere systemen zullen deze echter wel in rekening gebracht worden. Voor de personeelsinzet kan men denken aan het verwijderen van de as en het controleren van het systeem. 3.2.4 Service contract en reparatie kosten Voor het nodige onderhoud en een jaarlijkse controle van het systeem wordt een service contract afgesloten. Daarnaast wordt er jaarlijks voor de benodigde reparaties 1,5% van de investeringskosten gerekend. Deze zijn vergelijkbaar voor pellet-, olie- en gasinstallaties. 3.2.5 Verzekering Een gangbare maatstaf voor de verzekeringskosten is 0,5% van investeringskosten. Ook deze kosten zijn vergelijkbaar voor pellet-, olie- en gasketels. 3.2.6 Ketelcontrole Olieketels zijn aan controles onderworpen. Systemen die meer dan 5000 l per jaar verbruiken moeten jaarlijks gecontroleerd worden. Kleinere systemen dienen om de 2 à 3 jaar gecontroleerd te worden.

63

3.3 Voorbeelden Om een beter inzicht te krijgen in de kosten worden er vier voorbeeld situaties genomen. Eerst zal een situatie genomen worden van een woning met een lage warmtevraag waarbij een pelletkachel geplaatst wordt. Ten tweede een eengezinswoning met een gemiddelde warmtevraag waarbij een pelletketel geplaatst wordt. Als derde wordt een systeem met een grote warmtevraag in beschouwing genomen voor blokverwarming. Tenslotte wordt een systeem voor gebruik in de industrie en glastuinbouw bekeken. De kosten zullen vergeleken worden met een olie- en gassysteem om een onderling vergelijking te kunnen maken. Er is een grote verscheidenheid aan systemen. De kosten voor de verschillende systemen kunnen sterk uiteenlopen. Binnen de voorbeelden worden representatieve waarden voor de systeemprijzen genomen. Ook de systeemrendementen van zowel olie, gas als pelletsystemen variëren van systeem tot systeem tussen de 85 en 95%. Gemiddeld kan er gerekend worden met een rendement van 90% voor zowel olie, gas en pellets. Een fluctuatie van 5% op dit rendement heeft maar een beperkt gevolg voor de kosten die hieronder beschreven worden waardoor deze aanname gerechtvaardigd is (bijlage A). Deze rendementen zijn gebaseerd op de onderste verbrandingswaarden. De verbrandingswaarden van de brandstoffen zijn dan ook gegeven op basis van de onderste verbrandingswaarden. 3.3.1 Voorbeeld 1 Een kleine woning of appartement heeft een beperkte warmtevraag van 6.000 kWh per jaar. Er zal een pelletkachel met 10 kW vermogen inclusief warm water opslag geplaatst worden. In de volgende tabel staan de investeringskosten weergegeven en zijn de jaarlijkse kapitaalkosten berekend op basis van een rente van 6% en een afschrijftermijn van 20 jaar (inclusief BTW).

Tabel 3-4 Investerings- en kapitaalkosten

Investeringskosten

Pellets Olie gas

Kachel (inclusief warm water opslagvat) [€] 5000 3800 2500Levering en montage [€] 800 800 800Opslag//olietank/gas aansluiting [€] 0,00 400 1000Totale investering [€] 5800 5000 4300Jaarlijkse kapitaal kosten [€/j] 505,67 435,92 374,98 Het omzettingsrendement voor het pellet-, olie- en gassysteem wordt gesteld op 90%. Op basis van de energiedichtheid van de brandstof wordt dan het volgende jaarlijkse verbruik berekend.

Tabel 3-5 Energiedichtheid op basis van de onderste verbrandingswaarden.

Energie dichtheid (LHV) Pellets Olie Gas kWh/m³ 3.334 10.022 9,5 kWh/kg 4,7 11,9 12,2

64

Tabel 3-6 Jaarlijks brandstofverbruik verbruik.

Brandstofverbruik per jaar Pellets Olie Gas [m³/j] 2 1 699[kg/j] 1.413 562 545

De voor dit verbruik geldende brandstofprijzen zijn weergegeven in de volgende tabel. Tabel 3-7 Brandstofprijzen

Brandstofprijzen Pellets Olie Gas [€ / kg] [€ / liter] [€ / m³] Brandstof prijs per

eenheid 0,193 0,64 0,498

[€/MWh] [€/MWh] [€/MWh] Brandstofprijs per MWh geleverd

40,9 64,0 52,2

De totale jaarlijkse brandstofkosten worden berekend door de brandstofkosten per eenheid brandstof te vermenigvuldigen met het jaarlijkse verbruik.

Tabel 3-8 Jaarlijkse brandstofkosten

Pellets Olie Gas Totale jaarlijkse brandstofkosten [€/j] 272,68 428,41 348,14

De overige jaarlijkse kosten zijn samengevat in de volgende tabel. Tabel 3-9 Overige jaarlijkse kosten

Overige kosten Pellets Olie Gas Schoorsteen reiniger [€/j] 72,00 72,00 0,00 Service contract [€/j] 60,00 60,00 60,00 Reparatiekosten kachel [€/j] 75,00 63,00 37,52 Verzekering [€/j] 29,00 25,00 16,51 Elektriciteit [€/j] 9,00 9,00 9,00 Ketelcontrole [€/j] 0,00 50,00 0,00 Totaal [€/j] 245,00 279,00 123,02 Resultaten De brandstofkosten per eenheid energie (MWh) zijn voor een pelletsysteem lager in vergelijking met een olie en gas systeem. De kosten voor gas zijn bij dit verbruik hoger in vergelijking met olie. De brandstofprijs per eenheid energie staan weergegeven in figuur 3-1.

65

Brandstofkosten per MWh

40,9

52,2

64,3

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

Pellets Olie Gas

€/M

Wh

Figuur 3-1 Brandstofkosten per MWh geleverde energie.

De totale jaarlijkse kosten voor een pelletsysteem voor deze situatie staan weergegeven in figuur 3-2. Hierbij is een opsplitsing gemaakt tussen de jaarlijkse kapitaal-, werkings- en brandstofkosten. Hieruit blijkt dat ondanks de hogere investeringskosten voor een pelletkachel deze al concurreert met een systeem op olie. Dit wordt vooral veroorzaakt door de lagere brandstofkosten. Ondanks de relatief hoge gasprijs is gas veruit het goedkoopst vanwege de lage kapitaal- en werkingskosten.

Totale jaarlijkse kosten

505,67435,92

374,98

272,68 428,41

348,14

245,00

279,00

128,02

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1.000,00

1.200,00

1.400,00

Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

Figuur 3-2 Totale jaarlijkse kosten.

Discussie Vaak wordt er bij pelletketes gekozen voor een systeem in combinatie met thermische zonnecollectoren. Bij zulke systemen zullen de brandstofkosten dalen maar daar zullen de investerings- en werkingskosten stijgen.

66

3.3.2 Voorbeeld 2 Een eengezinswoning met een gemiddelde warmtevraag wordt voorzien van een pelletketel met een vermogen van 20 kW. De warmtevraag bedraagt 16.000 kWh per jaar. In de volgende tabel staan de investeringskosten weergegeven en zijn de kapitaalkosten berekend op basis van een rente van 6% en een afschrijftermijn van 20 jaar (inclusief BTW). Tabel 3-10 Investerings- en kapitaalkosten.

Investeringskosten Pellets Olie gas

Kachel [€] 7260 4500 3000 Levering en montage [€] 800 800 800 Opslag/olietank/ gasaansluiting [€] 2420 720 1000

Totale investering [€] 10.480,00 6.020,00 4.800,00 Jaarlijkse kapitaal kosten [€/a] 913,69 524,85 418,57 Het omzettingsrendement voor het pellet-, olie- en gassysteem is gesteld op 90%. Op basis van de energiedichtheid per brandstof (tabel 3-11) levert dit een jaarlijks verbruik op zoals vermeld in tabel 3-12. Tabel 3-11 Energiedichtheid op basis van de onderste verbrandingswaarden.

Energie dichtheid (LHV) Pellets Olie Gas kWh/m³ 3.334 10.022 9,5 kWh/kg 4,7 11,9 12,2 Tabel 3-12 Jaarlijks verbruik aan brandstof.

Brandstofverbruik per jaar Eenheid Pellets Olie Gas

Jaarlijks verbruik [m³/j] 5 2 1.865 Jaarlijks verbruik [kg/j] 3.768 1.499 1.455 En de brandstofprijzen bij dit verbruik zijn als volgt. Tabel 3-13 Brandstofprijzen.

Brandstofprijzen Pellets Olie Gas [€ / kg] [€ / liter] [€ / m³]

Brandstofprijzen per eenheid 0,186 0,644 0,406

[€/MWh] [€/MWh] [€/MWh] Brandstofprijzen per MWh geleverd 39,4 64,3 42,6

67

De totale jaarlijkse brandstofkosten worden berekend door de brandstofkosten per eenheid brandstof te vermenigvuldigen met het jaarlijkse verbruik. Tabel 3-14 Totale jaarlijkse brandstofkosten.

Pellets Olie Gas Totale jaarlijkse

brandstofkosten [€/j]

700,76 1142,42 757,16

De overige jaarlijkse kosten zijn samengevat in tabel 3-14. Tabel 3-15 Overige jaarlijkse kosten.

Overige kosten Pellets Olie Gas Schoorsteen reiniger [€/j] 72,00 72,00 0,00Service contract [€/j] 60,00 60,00 60,00Reparatie kosten ketel [€/j] 145,20 78,30 45,02Verzekering [€/j] 52,40 30,10 19,01Elektriciteit [€/j] 24,00 15,00 15,00Ketelcontrole [€/j] 0,00 50,00 0,00 Totaal [€/j] 353,6 305,4 139,02 Resultaten De brandstofkosten per eenheid energie bij dit verbruik staan hieronder weergegeven. De brandstofkosten voor pellets liggen ver onder die van olie en zelfs onder die van gas.

Brandstofkosten per MWh

39,442,6

64,3

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

Pellets Olie Gas

€/M

Wh

Figuur 3-3 Brandstofkosten per MWh geleverde energie.

De totale jaarlijkse kosten staan weergegeven in het volgende figuur waarbij weer een onderscheid gemaakt is tussen de werkings-, brandstof- en kapitaalkosten. Gas is veruit het goedkoopste systeem vanwege de lage investeringskosten. De investeringskosten voor een pelletsysteem zijn veel hoger in vergelijking met olie- en gassystemen. Dit komt vooral door de hoge kosten voor een pelletopslag systeem en de ketel zelf. Door de lagere

68

brandstofkosten van pellets ten opzichte van olie blijken de totale jaarlijkse kosten voor een systeem op pellets al te concurreren met oliesystemen.


913,69

524,85418,57

700,76

1.142,42

757,16

353,60 305,40

144,02

0,00

500,00

1.000,00

1.500,00

2.000,00

2.500,00

Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

Figuur 3-4 Totale jaarlijkse kosten.

3.3.3 Voorbeeld 3 Als derde voorbeeld wordt een 100kW pellet ketel geplaatst voor de verwarming van een blok appartementen met een gezamenlijke warmtevraag van 150MWh per jaar. De investeringskosten staan hieronder weergegeven. Vanwege de noodzaak van een rookgasreiniging en een pelletopslag- en voedingssysteem liggen de investeringskosten voor een pelletsysteem veel hoger in vergelijking met systemen op gas en olie. De jaarlijkse kapitaalkosten zijn gebaseerd op een afschrijvingstermijn van 10 jaar en een rente van 6% (exclusief BTW). Tabel 3-16 Investerings en kapitaalkosten.

Investeringskosten Pellets Olie gas

Ketel incl. rookgasreiniging [€] 25.000,00 5.800,00 6.600,00Constructie 3000,00 3.000,00 3.000,00Constructie inclusief opslag/olietank/gasaansluiting [€] 20.000,00 13.000,00 13.200,00

Totale investering [€] 48.000,00 21.800,00 22.800,00Jaarlijkse kapital kosten [€/a] 5.964,60 2.961,92 3097,79 Het omzettingsrendement voor het pellet, olie en gas systeem is 90%. Op basis van de energiedichtheid( tabel 3-17) per brandstof levert dit een jaarlijks verbruik op zoals vermeld in tabel 3-18

69

Tabel 3-17 Energiedichtheid op basis van de onderste verbrandingswaarden.

Energie dichtheid (LHV) Pellets Olie Gas Energie dichtheid kWh/m³ 3334 10.022 9,5 Energie dichtheid kWh/kg 4,7 11,9 12,2 Tabel 3-18 Energiedichtheid en verbruik per jaar.

Brandstofverbruik per jaar eenheid Pellets Olie Gas Jaarlijks verbruik [m³/j] 50 17 17.484 Jaarlijks verbruik [kg/j] 35.321 14.053 13.637 De brandstofprijzen bij dit verbruik zijn vermeld in tabel 3-19. Tabel 3-19 Brandstofprijzen.

Brandstofprijzen Pellets Olie Gas [€ / kg] [€ / liter] [€ / m³]

Brandstofprijzen per eenheid 0,145 0,514 0,285

[€/MWh] [€/MWh] [€/MWh] Brandstofprijzen per MWh geleverd 30,7 51,3 29,9

De totale jaarlijkse brandstofkosten worden berekend door de brandstofkosten per eenheid brandstof te vermenigvuldigen met het jaarlijkse verbruik. Tabel 3-20 Jaarlijkse brandstofkosten.

Pellets Olie Gas Totale jaarlijkse

brandstofkosten [€/j]

5121,50 8548,20 4988,10 De overige jaarlijkse kosten zijn samengevat in tabel 3-21. Bij deze systeemgrote worden, in tegenstelling tot voorbeeld 1 en 2, wel personeelskosten in rekening gebracht. Ook zijn er reparatiekosten in rekening gebracht voor de constructie van het gebouw. Tabel 3-21 Overige kosten.

Overige kosten Pellets Olie Gas Personeel [€/j] 750,00 0,00 0,00 Schoorsteen reiniger [€/j] 250,00 200,00 150,00 Service contract [€/j] 400,00 200,00 200,00 Reparatie kosten ketel [€/j] 262,50 87,00 99,00 Reparatie kosten gebouw [€/j] 150,00 130,00 100,00 Verzekering [€/j] 177,50 109,00 98,00 Elektriciteit [€/j] 60,00 50,00 50,00 Ketelcontrole [€/j] 1000,00 1000,00 1000,00 Totaal [€/j] 3050,00 1776,00 1697,00

70

Resultaten Bij het vergelijk tussen de brandstofkosten per eenheid energie blijkt olie het duurst. De prijs voor pellets is vergelijkbaar met de prijs voor gas. Zowel de gasprijs als de pelletprijs is gunstiger vanwege het hogere verbruik. Olie heeft maar twee tarieven waardoor de prijs bij dit verbruik gelijk is in vergelijking met voorbeeld 2.

Brandstofkosten per eenheid energie

30,7 29,9

51,3

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

Pellets Fuel oil Natural gas

€/M

Wh

Figuur 3-5 Brandstofkosten per MWh energie geleverd exclusief BTW.

De totale jaarlijkse kosten staan weergegeven in figuur 6 waarbij weer een onderscheid gemaakt is tussen de werkings-, brandstof- en kapitaalkosten. Vanwege de veel hogere investeringskosten liggen de kosten voor een systeem op pellets hoger in vergelijking met zowel olie- als gassystemen. Het verschil in kapitaalkosten wordt hierbij verstekt door de korte afschrijftermijn van 10 jaar. Dit maakt dat er nog een groot prijsverschil bestaat tussen pellet- en gassystemen.

Totale kosten per jaar

6.521,66

2.961,92 3.097,79

5.121,50

8.548,19

4.988,13

3.300,001.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00

Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

Figuur 3-6 Totale jaarlijkse kosten

Voor de tertiaire sector zal er eerder voor houtsnippers gekozen worden als brandstof in plaats van pellets. De prijs voor houtsnippers ligt veel lager ten opzichte van houtpellets;

71

namelijk 30 tot 70 euro per ton. Tevens zijn houtsnippers lokaal beschikbaar. Ze hebben echter een minder constante kwaliteit en hebben meer opslagruimte nodig vanwege de lagere energiedichtheid. Tevens vergt een installatie op houtsnippers meer onderhoud. Tabel 3-22 Pellet en houtsnipper eigenschappen.

Hout pellets Hout snippers Verbrandingswaarde 17,0 GJ/ton 13,4 GJ/ton Vocht gehalte 8% 25% Dichtheid 650 kg/m3 200 kg/m3 Asgehalte 0,5% 1% De kostprijs voor een installatie die houtsnippers verbrandt is vergelijkbaar me die van een pelletinstallatie. Een houtsnipperinstallatie kan ook houtpellets als brandstof gebruiken, omgekeerd kan dit niet. De kosten voor de opslag en dus de constructie zullen echter wel hoger liggen aangezien er een grotere opslagruimte nodig is. In de volgende figuur staan de totale jaarlijkse kosten vermeld zoals berekend in voorbeeld 3 aangevuld met de kosten voor een systeem op houtsnippers. Er is rekening gehouden met een kostprijs van 50 euro per ton houtsnippers.


7.201,006.521,66

2.961,92 3.097,79

2.239,465.121,50

8.548,19

4.982,88

3.565,00

3.300,001.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00

Snippers Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

Figuur 3-7 Totale jaarlijkse kosten inclusief de jaarlijkse kosten voor een systeem op houtsnippers.

Ondanks dat de investeringskosten voor een systeem op houtsnippers nog hoger liggen in vergelijking met een pelletsysteem liggen de totale jaarlijkse kosten lager. Dit komt volledig door de brandstofkosten die een fractie zijn van brandstofkosten voor pellets, olie of gas. In het volgende figuur staan de brandstofkosten per geleverde eenheid energie vermeld.

72


13,4

51,3

29,930,7

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0


€/M

Wh

Figuur 3-8 Brandstofkosten per MWh energie geleverd exlusief BTW.

Voor systemen op houtsnippers en pellets kan reeds steun aangevraagd worden. In de volgende figuur staan de jaarlijkse kosten weergegeven rekening houdend met de ecologiepremie en de verhoogde investeringsaftrek voor zowel een systeem op pellets als een systeem op houtsnippers.


4.701,03 4.259,462.961,92 3.097,79

2.239,46

5.121,508.548,19

4.982,88

3.289,00

3.050,25

1.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00


€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

Figuur 3-9 Totale jaarlijkse kosten rekening houdend met de ecologiepremie en investeringsaftrek.

Indien er gebruik gemaakt wordt van de steunmaatregelen zijn zowel pellets als snippers goedkoper ten opzichte van olie. Systemen op houtsnippers naderen hierbij de jaarlijkse kosten van systemen op gas.

73

3.3.4 Industrie en glastuinbouw Voor de glastuinbouw en industrie zijn systemen met groter vermogens van 1MWth tot 5MWth van belang. Voor deze systemen zijn de investerings- en werkingskosten kosten minder inzichtelijk. In het volgende figuur worden de jaarlijkse kosten voor een 1MWth systeem weergegeven waarbij er van de volgende gegevens is uitgegaan.

Techniek Kostprij

s Werkingskost Afschrijving Therm Eff. Draaiuren

€/kWth €/kWth jaren % uren Pellets 400 55 10 90 7000 Houtsnippers 440 60 10 90 7000 Aardgasketel 55 5 10 90 7000 Stookolieketel 61 5 10 90 7000

1MW vermogen met 7000 draaiuren levert een warmteproductie van 7.000 MWh op. Het brandstof verbruik is als volgt. Tabel 3-23 Energiedichtheid en verbruik per jaar.

Houtsnippers Pellets Olie Gas [kg / j] [kg / j] [l / j] [m³ / j] Brandstofverbruik

per jaar 2.090.158 1.648.298 776.100 815.910 De brandstofkosten zijn als volgt genomen. Tabel 3-24 Brandstofkosten

Houtsnippers Pellets Olie Gas [€ / kg] [€ / kg] [€ / liter] [€ / m³] (€/kWh) 0,040 0,120 0,514 0,279 (0,29)

74

De brandstofkosten per eenheid geleverde energie staan weergegeven in de volgende figuur.


10,7

51,3

29,325,4

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0


€/M

Wh

Figuur 3-10 Brandstofkosten per MWh energie geleverd exclusief BTW.

Hier blijkt het grote verschil in brandstofkosten van houtsnippers dat ongeveer eenderde is van de gas. Ook pellets zijn goedkoper dan gas maar dit verschil is veel minder groot in vergelijking met houtsnippers. De oliekosten zijn ongeveer twee maal zo hoog als de pelletkosten. In de onderstaande tabel staan de totale jaarlijkse kosten weergegeven. Bij het olie- en gassysteem bestaan de totale jaarlijkse kosten bijna geheel uit de brandstofkosten. Bij pellet- en houtsnipperinstallaties blijven de werkingskosten en investeringskosten een belangrijke rol spelen. Desondanks blijkt een systeem op houtsnippers bij deze grootte al goedkoper ten opzichte van gas. Hierbij is er net als bij de andere voorbeelden nog geen investeringssteun ingecalculeerd.


59.781,90 54.347,188.287,95 7.472,74

83.606,34

197.795,76

398.915,51

227.638,95

69.300,00

63.000,00

6.220,00

6.100,00

0,00

50.000,00

100.000,00

150.000,00

200.000,00

250.000,00

300.000,00

350.000,00

400.000,00

450.000,00


€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

Figuur 3-11 Totale jaarlijkse kosten inclusief de jaarlijkse kosten voor een systeem op houtsnippers.

75

3.3.5 Bespreking Voor kleine systemen, voorbeeld 1, blijkt dat pelletkachels kunnen concurreren met oliesystemen. Dit zijn echter kleine systemen die vaak toegepast worden met zonnecollectoren wat een extra investering vraagt. Ondanks dat de brandstofprijs van pellets lager ligt in vergelijking tot gas zijn de totale jaarlijkse kosten voor een pelletsysteem hoger vanwege de hogere investeringskosten. Naast de geplande hogere investeringsaftrek zal er echter een aanvullende steun nodig zijn om de jaarlijkse kosten gelijk te trekken met een systeem op gas. Voor kleine systemen kan hierbij gedacht worden aan €1.500,-. Voor residentieel gebruik is vooral voorbeeld 2 van belang aangezien dat voorbeeld een gemiddelde woning representeert. De brandstofprijs voor pellets ligt hierbij onder die van gas. De totale jaarlijkse kosten voor pelletsystemen liggen echter nog ver boven die van gassystemen. Pelletsystemen kunnen daarentegen al concurreren met oliesystemen. Rekening houdend met de huidige (nog niet opgehoogde) investeringsaftrek liggen de jaarlijkse kosten van een pelletsysteem reeds onder die van een systeem op olie. Om de investeringskosten enkel voor het systeem gelijk te trekken met die van een oliesysteem zal er echter een aanvullende subsidie nodig zijn. Hierbij kan gedacht worden aan €3.000,- Hiermee is het systeem nog altijd duurder in vergelijking met een systeem op gas. In Wallonië bestaat er wel al een steunmaatregel specifiek voor het plaatsen van pelletsystemen voor residentieel gebruik die momenteel €1500 omvat. Het is niet bekend hoe de hoogte van deze steun bepaald is maar deze wordt als niet toereikend gezien. Momenteel zijn er in Wallonie 271 pelletkachels en 29 pelletketels geplaatst. Ook in de tertiaire sector (voorbeeld 3) is concurrentie met systemen op gas moeilijk. De brandstofkosten zijn vergelijkbaar maar de installatiekosten liggen voor pelletsystemen veel hoger in vergelijking met gas. Er zal daarom vooral gekeken moeten worden naar de vervanging van oliesystemen met pelletsystemen. Indien er gebruik gemaakt wordt van de ecologiepremie of VLIF-steun zijn deze pelletsystemen reeds goedkoper in vergelijking tot oliesystemen ondanks dat de investeringskosten voor een pelletsysteem hoger liggen. De jaarlijkse kosten van installaties op houtsnippers rekening houdend met de ecologiepremie en de verhoogde investeringsaftrek zijn gelijk aan die van systemen op gas. Om de jaarlijkse kosten van pelletsystemen gelijk te trekken met die van gassystemen moet er een aanvullende steun van 50% op enkel de installatie voorzien worden. Hierbij moet opgemerkt worden dat er in Vlaanderen nog geen markt voor houtsnippers is waardoor de prijzen afhankelijk zijn van de gesloten contracten. Bij een lagere brandstofprijs voor houtsnippers kan zo een systeem al rendabel zijn ten opzichte van een gassysteem. Voor de glastuinbouw en industrie blijkt dat installaties op houtsnippers al goedkoper zijn in vergelijking met gas bij een systeemgrootte van 1MW exclusief subsidies. Ook hier geldt dat de prijs voor houtsnippers afhankelijk is van de gesloten contracten. Naast houtsnippers kan er ook gedacht worden aan het gebruik van niet verontreinigd houtafval wat nog goedkoper is in vergelijking met houtsnippers. Pelletsystemen blijven duurder in vergelijking met gas. Zelfs met 100% investeringssteun zijn pelletsystemen duurder in vergelijking met gas.

76

Hoe de brandstofkosten van olie, gas en pellets ten opzichte van elkaar zullen evolueren in de tijd is niet te voorspellen. Het verschil in jaarlijkse kost dat door de brandstofkost bepaald wordt zal van jaar tot jaar verschillen. De evolutie van de brandstof prijzen kan een groot effect hebben op de economische haalbaarheid van pelletsystemen. De berekende jaarlijkse kosten en benodigde steunpercentages zullen daarom met voorzichtigheid geïnterpreteerd moeten worden. In bijlage C is de invloed van een verhoging of verlaging van de gas en olie prijzen op de jaarlijkse kosten weergegeven. De hout- en pelletprijzen fluctueren tot op heden minder dan de olie en gas prijzen. Er wordt verwacht dat de wereld markt voor pellets van 3 miljoen ton per jaar in 2005 zal groeien naar 10 miljoen ton per jaar in 2010 wat in het voordeel spreekt van pellets. Bij de keuze van het systeem is het van groot belang of er al een bestaand systeem aanwezig is. Indien bij vervanging van een olie-installatie de olieopslagtank nog voldoet aan de normen, zal daar niet opnieuw in geïnvesteerd worden indien gekozen wordt voor olie. Indien er al een gasaansluiting aanwezig is hoeven er weinig kosten gemaakt te worden om deze in gebruik te nemen. Indien dan de keuze voor pellets wordt gemaakt, zal wel bijkomend in een pellet-opslagsysteem geïnvesteerd moeten worden. Aangezien de pelletopslag veel ruimte in beslag neemt, zal de keuze voor een pelletketel (houtsnipperinstallatie) ook afhangen van het al dan niet beschikbaar zijn van voldoende ruimte voor de pelletopslag. De kosten voor het pellet opslagsysteem kunnen lager uitvallen indien men ervoor kiest om deze zelf te bouwen. Aangezien een systeem op gas veel goedkoper is in vergelijking tot een pelletsysteem is het moeilijk hiermee te concurreren. Als stimuleringsbeleid kan er gedacht worden aan een ontmoedigingsbeleid voor olieketels in combinatie met een stimuleringsbeleid voor pelletketels. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van de investeringsaftrek voor een energie besparende maatregel (paragraaf 3.1.6).

77

3.3.6 Beleidsmaatregelen Voor residentieel gebruik (voobeeld 1 en 2) is het bijna niet mogelijk om pelletsystemen te laten concurreren met gassystemen. Er zal daarom vooral gedacht moeten worden aan het vervangen van olieketels voor pelletketels. Met de huidige fossiele brandstofprijzen concurreren de pelletsystemen al met oliesystemen. Er kan daarom vooral gedacht worden aan een ontmoedigingsbeleid voor oliesystemen in combinatie met een promotiecampagne rond pelletsystemen. Hierbij wordt de reeds bestaande investeringsaftrek meegenomen. Omdat er sterk naar de investeringskosten gekeken zal worden zal een investeringssteun van belang zijn. Voor pelletkachels volstaat een steun van €1500,- . Voor pelletketels zijn de investeringen veel hoger en zal er daarom eerder gedacht moeten worden aan €3000,-. Voor de tertiaire sector (voorbeeld 3) moet ook vooral gedacht worden aan pelletsystemen in plaats van het toepassen van oliesystemen. Ook hier kan, op basis van de huidige brandstofprijzen, een pelletsysteem concurreren met oliesystemen rekening houdend met de verhoogde investeringsaftrek en de ecologiepremie of VLIF steun. Systemen op houtsnippers in combinatie met de ecologiepremie of VLIF steun concurreren met systemen op gas. Daarom zal er altijd voor snippers gekozen worden mits deze beschikbaar zijn. Om specifiek pellets te promoten in die gevallen waarbij snippers vanwege beschikbaarheid, opslagruimte of andere redenen niet mogelijk is kan er gedacht worden aan een extra investeringssteun. Om de jaarlijkse kosten van een pelletsysteem gelijk te trekken met een gassysteem moet er een extra steun voorzien worden van 50% enkel op de investeringskosten in de installatie (inclusief rookgasreiniging). Voor de industrie en de landbouw blijkt dat systemen op houtsnippers al goedkoper zijn dan systemen op gas. Omdat ruimte in deze sector veel minder een beperking is zal altijd gekozen worden voor houtsnippers. Door de schaalgrootte kan er voor levering ook verder gekeken worden dan alleen lokaal beschikbare stromen. Promotie van pellets in deze sector lijkt daarom niet zinvol. 3.4 Pelletproductie Het is moeilijk in te schatten of het rendabel is om een reststroom te pelletiseren en af te zetten. De prijzen voor pellets variëren en zullen ook sterk afhangen van de kwaliteit van de geproduceerde pellets. Naast de productiekosten spelen de transportkosten een grote rol. De energiedichtheid is lager ten opzichte van bijvoorbeeld olie waardoor er grotere volumes getransporteerd moeten worden. De afstand tussen productie, pelletiseren en valoriseren is daarom van belang. Onderstaand voorbeeld is afkomstig uit Zweden en berekend op een pelletproductie van 80.000 ton per jaar. 3.4.1 Het productieproces en de productiekosten

Materiaal De productiekosten hangen af van het te pelletiseren materiaal. Er wordt uitgegaan van zaagsel met 57% vochtgehalte en een densiteit van 350 kg/m³. De prijs van het ruwe

78

materiaal is 5,1 €/m³ wat overeenkomt met 7,7 €/MWh. De materiaalkosten per ton geproduceerde pellets bedragen 31,3 €/ton.

Productieproces De productie van pellets gebeurt in 5 stappen.

1. Drogen, meestal met een directe droger Drogen gebeurt meestal in een draaiende trommel met rookgascondensatie, deze installatie heeft een levensduur van 10 jaar, een verbruikt 350 kW elektriciteit en vraagt 861 kWh/ton water te verdampen. De installatie verdampt 11.4 ton per uur wat een warmtevraag van 78.21 GWh/jaar vraagt en een specifieke warmte kost van 17.9 €/MWh.

Tabel 3-25 Kosten verbonden aan het drogen

Investeringskosten exclusief constructieen personeelskosten

Kapitaalkost

Onderhoudskosten

Werkingskosten

Anderekosten

Totalekosten

Specifieke kostenper ton pellets

€ €/jaar €/jaar €/jaar €/jaar €/jaar €/ton

Droger 2 400 000 342 000 60 000 402 000 5,0

Elektriciteitskosten 64 000 64 000 0,8

Warmtekosten 555 000 555 000 7,0

Andere kosten 12 000 12 000 0,2

Totale kosten 2 400 000 342 000 60 000 619 000 12 000 1 033 000 13,0Bron: Zakrisson (2002)

2. Vermalen: hamermolen Een vermaler gebruikt 250 kW elektriciteit wat een consumptie van 1697 GWh/jaar betekent. De levensduur is 10 jaar levensduur. De kosten staan weergegeven in de volgende tabel:

Tabel 3-26 Kosten verbonden aan het vermalen


Kapitaalkost

Onderhoudskosten

Werkingskosten

Anderekosten

Totalekosten



Hamermolen 360 000 51 000 65 000 116 000 1,5


Andere kosten 2 000 2 000 0,0

Totale kosten 360 000 51 000 65 000 46 000 2 000 164 000 2,1Bron: Zakrisson (2002)

3. Conditionering: er wordt stoom gebruikt om ruw materiaal te verzachten vooraleer

overgegaan wordt tot verdichting. 4. Pelletiseren/briketteren: De productie van pellets kan door middel van vlakke

matrijzen of ringmatrijzen. Tegenwoordig worden enkel ringmatrijzen gebruikt. De

79

pellets worden in een ring matrijs vanbinnen uit radiaal door de matrijs geduwd met behulp van rollers. Briketten worden met behulp van een piston machine gemaakt.

Figuur 3-12 Twee veel toegepaste principes voor de productie van houtpellets: Houtstof wordt door een matrijs met gaten geperst. Aan de achterzijde/onderzijde worden de geperste pellets afgestoken

De levensduur van een ringmatrijs is 10 jaar en het systeem vraagt 500 kW elektriciteit wat resulteert in een consumptie van 3.4 GWh/jaar. Specifieke kosten voor stoomconditionering bereikt een niveau van 11 €/ton stoom geproduceerd.

Tabel 3-27 Kosten verbonden aan het pelletiseren


Kapitaalkost

Onderhoudskosten

Werkingskosten

Anderekosten

Totalekosten



Pelletmolen 600 000 85 000 78 000 163 000 2,1


conditioneringskosten 22 000 22 000 0,3



5. Koeling: tijdens het pelletiseren of briketteren komt warmte vrij door wrijving van

het ruwe materiaal, de resterende hoeveelheid water oefent dampdruk uit wanneer het overgaat van vloeibare naar gasfase. Om te vermijden dat de nieuw gevormde pellets en briketten opbreken of de brandstof begint te ‘zweten’, is het meestal noodzakelijk om dadelijk na samendrukken af te koelen. De meest gebruikte koelers zijn ‘counterflow’ koelers. Hier worden de pellets getransporteerd in een tunnel op een transportband, terwijl er in tegenovergestelde richting koude lucht over geblazen wordt. Briketten worden ook gekoeld vooraleer ze in kleinere delen worden gehakt.

Een counterflow koeler vraagt 50 kW elektriciteit wat overeenkomt met een consumptie van 339 MWh/jaar en heeft een levensduur van 15 jaar.

80

Tabel 3-28 Kosten verbonden aan het koelen


Kapitaalkost

Onderhoudskosten

Werkingskosten

Anderekosten

Totalekosten



Tegenstroomkoeler 240 000 26 000 5 000 31 000 0,4




Opslag De opslag gebeurt op verschillende manieren; containers( 6%), magazijnen (94%), silo’s (61%). De opslagsystemen hebben een levensduur van 50 jaar. Indien 36% van 29000 ton opslagcapaciteit wordt voorzien levert dit met interest een retail prijs van 143,5 €/ton.

Tabel 3-29 Kosten verbonden aan de opslag


Kapitaalkost

Onderhoudskosten

Werkingskosten

Anderekosten

Totalekosten


€ €/jaar €/jaar €/jaar €/jaar €/jaar €/tonTransportsysteem stofscheiding 870 000 63 000 22 000 85 000 1,1

Pelletopslagkosten 144 000 144 000 1,8



Perifere processen: Aanvullende kosten zoals het elektriciteitsverbruik worden staan weergegeven in de volgende tabel.

Tabel 3-30 Kosten verbonden aan periferie processen

Investeringskosten Kapitaalkost

Onderhoudskosten

Werkingskosten

Anderekosten

Totalekosten



Periferie installatie 435 000 41 000 7 000 48 000 0,6




81

Personeelskosten: Per shift werken er gemiddeld 2,3 personen. Dit geeft een totaal van 21.000 werkuren per jaar. Gerekend met een personeelskost van 15,7 €/h komen we aan een kost van 330.000 €. Een extra 110.000 €/jaar wordt voorzien voor personeel en marketing. De totale personeelskosten komen daardoor op 440.000 € wat overeenkomt met 5,5 €/ton geproduceerde pellets. Constructiekosten De constructiekosten voor het bouwen van de installatie, het kantoor en de inrichting staan weergegeven in de volgende tabel.

Tabel 3-31 Kosten verbonden aan de constructie

Investeringskosten Kapitaalkost

Onderhoudskosten

Werkingskosten

Anderekosten

Totalekosten


€ €/jaar €/jaar €/jaar €/jaar €/jaar €/tonTotale constructiekosten 870 000 63 000 9 000 4 000 76 000 1,0

Kantoor en cumputer benodigdheden 100 000 24 000 500 500 25 000 0,3

Marketing 59 000 8 000 2 000 300 10 000 0,1

Totale kosten 1 029 000 95 000 11 500 4 800 111 000 1,4Bron: Zakrisson (2002)

Als we dit alles samen nemen komen we tot volgende totale kost:

Tabel 3-32 Totale kosten van het pelletiseren.

Productiestap / kosteneenheid Totale kosten (€) €/ton

Ruw materiaal 2 494 000 31,3

Droging 1 033 000 13,0

Verkleinen 164 000 2,1

Pelletisering 280 000 3,6

Koeling 41 000 0,5

Opslag 233 000 3,0

Periferie installatie 68 000 0,9

Personeel 440 000 5,5

Constructie 111 000 1,4

Totale kosten 4 909 000 61,0Bron: gebaseerd op Zakrisson (2002)

82

De energiebalans levert een 610 kWh aan energie nodig per ton geproduceerde pellet. 17% van deze energie is nodig onder de vorm van elektriciteit en 83% onder de vorm van warmte. De droging is de meest energieopslorpende stap, gevolgd door pelletisatie. De totale kosten komen uit op een 61 €/ton met een grondstofkost van 31,3 €/ton.

Figuur 3-13 Specifieke pellet productiekosten voor Oostenrijk en Zweden

In Oostenrijk werd dezelfde oefening gedaan om de productiekost per ton geproduceerde pellets te berekenen. Met een gemiddelde pelletproductie van 24.000 ton/jaar en een grondstofprijs van 36 €/ton en komt dit uit op 90,7 €/ton. Discussie Het is mogelijk om een grote verscheidenheid aan biomassastromen te pelletiseren. Het benodigde vermogen en ook de kosten zullen stek afhangen van het vochtgehalte en de mate waarin het materiaal zich laat pelletiseren. In onderstaande grafiek wordt de specifieke productiekost weergegeven in functie van de grondstofprijs (uit Oostenrijkse studie).

83

Figuur 3-14 Specifieke pellet productiekosten afhankelijk van de grondstofprijs

84

4 KNELPUNTENANALYSE Buiten de financiële aspecten zijn er ook andere knelpunten die een ontwikkeling van de pelletmarkt voor verwarming kan hinderen. VITO heeft in samenwerking met de stuurgroep een analyse van deze knelpunten opgemaakt. Waar mogelijk zijn ook oplossingen geformuleerd voor deze knelpunten. 4.1 Brandstofkost Voor grootschalige projecten in de industrie en glastuinbouw is het belangrijkste aandachtspunt het verschil in brandstofprijs tussen pellets en fossiele brandstof. Lichte stookolie leunt naar prijs het dichtste aan bij het huidige prijsniveau van pellets. In onderstaande grafiek is de evolutie van de brandstofprijzen voor verschillende soorten stookolie weergegeven voor de laatste 2,5 jaren. Op de grafiek is ook een constant gemiddelde prijs van 176 €/ton, een maximum prijs van 250 €/ton, en minimumprijs 100 €/ton gegeven die uit verschillende bronnen werden gehaald.

0,000

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

1/01

/200

3

1/04

/200

3

1/07

/200

3

1/10

/200

3

1/01

/200

4

1/04

/200

4

1/07

/200

4

1/10

/200

4

1/01

/200

5

1/04

/200

5

Datum

c€/k

Wh

Gasolie verwarming (min2000 l)Gasolie extra: Verwarming(minimum 2000 L) Halfzware stookolie

Zware stookolie

Extra zware stookolie 1%zwavel Gemiddelde prijs pellets

Maximumprijspellets

Minimumprijspellets

Figuur 4-1 Evolutie van de brandstofprijs voor de industrie

De belangrijkste hindernis bij residentieel gebruik is het grote verschil in investering, een beperktere brandstofprijs is van groot belang om deze investering terug te verdienen. Gezien het beperkte aantal draaiuren is dit echter niet zo sterk bepalend als bij grootschalige toepassingen. In onderstaande figuur zijn de brandstofprijzen voor residentieel gebruik in Vlaanderen weergegeven voor de laatste 2,5 jaar. Bijkomend is ook hier weer een gemiddelde prijs (182 €/ton), maximum prijs (250 €/ton) en minimum prijs (120 €/ton) voor de pellets gegeven.

85

Evolutiebrandstofprijzen 2003-2005

2,000002,500003,000003,500004,000004,500005,000005,500006,00000

jan/

03

apr/0

3

jul/0

3

okt/0

3

jan/

04

apr/0

4

jul/0

4

okt/0

4

jan/

05

Data

Prijs

(c€/

kWh) aardgas

stookoliegemiddelde pelletprijsmaximum pelletprijsminimum pelletprijs

Figuur 4-2 Evolutie van de brandstofprijs voor de residentiele sector

Het verschil in brandstofprijzen is een marktgegeven en kan niet beïnvloed worden. Een oplossing kan hier dan ook niet aangegeven worden. Wat wel in Zweden wordt gedaan is een hogere taxatie van de fossiele brandstoffen ten opzichte van de hernieuwbare brandstof. Dit heeft een prijsvoordeel van pellets nog verduidelijkt. In België is de aanpassing van een taxatie een federale bevoegdheid. 4.2 Emissies Bij moderne pelletsketels wordt getrapte verbranding toegepast. Primaire en secundaire lucht wordt toegevoerd om tot een optimale uitbrand van de rookgassen te komen. In de eerste verbrandingszone wordt de brandstof gedroogd, daarna ontgast en wordt de brandstof uitgebrand. Dit gebeurt onderstoechiometrisch voor een minimale NOx-vorming en met lage luchtsnelheden om stofemissies te beperken. In de secundaire verbrandingszone worden ontgassingsproducten in atmosferische omgeving gebracht en volledig uitgebrand. Hier is een hoge turbulentie van de gassen nodig voor een goede mening en een voldoende lange verblijftijd (2 s 800°C) om uitbrand van CO en VOC te vervullen. Regelparameters bij pelletketels zijn: temperatuur en zuurstofgehalte van het afgas. Met frequentiegestuurde ventilator of met luchtkleppen wordt het verbrandingsproces gestuurd. Ook brandstoftoevoer kan geregeld worden. In onderstaande figuren worden meetresultaten voorgesteld van Oostenrijkse pelletketels en de evolutie in de tijd. Tevens zijn de emissiegrenswaarden voor Oostenrijk. Uit de Belgische norm voor centraleverwarmingsketels voor vaste brandstoffen (NBN EN 303-5) blijkt dat deze normen overeenkomen met de Belgische emissie normen. Alleen de stof emissies voor installaties op biologische brandstoffen zijn in België soepeler met een grenswaarde van 60 mg stof/MJ. Uit deze figuren is te zien dat de meer recente modellen een constantere uitstoot kennen, wat wil zeggen dat het verbrandingsproces in deze kleine installaties meer onder controle is. Bij de CO-emissies kan een afname van emissies in de loop der jaren worden waargenomen.

86

Figuur 4-3 CO emissies van pelletketels

Figuur 4-4 Organische roetemissies van pelletketels

87

Figuur 4-5 NOx emissies van pelletketels

Figuur 4-6 Stof emissies van pelletketels

Uit een Europese studie volgt volgende grafiek waar deze emissies worden vergeleken met emissies van conventionele stookolie en gasketels. Hieruit blijkt dat de SO2-emissies lager liggen dan een stookolieketel, dat de NOx-emissies gelijkaardig zijn aan een stookolieketel

88

en dus hoger dan een aardgasketel, dat de CO-emissies vergelijkbaar zijn met een gas- en stookolieketel, dat de emissies voor vluchtige organische componenten beter scoren dan een stookolieketel en dat er bijkomende emissies van stof zijn bij een pelletketel ten opzichte van een stookolie- en gasketel. Deze stofemissies zijn inherent aan de vaste brandstof. Wanneer wordt gekozen voor een pelletketel/kachel moet dit in rekening worden gebracht. L.S. Johansson et al. (Particle emissions from biomass combustion in small combustors) heeft een literatuurstudie en testen gedaan naar de verdeling van de deeltjesgrootte van het stof bij verbranding van pellets, briketten en stukhout. Uit literatuuroverzicht blijkt dat de belangrijkste emissies van een pelletketel zich op deeltjesgrootte tussen de 70-90 nm bevinden. Uit de testen blijken variaties tussen de 1,4x107 en 13,4x107 deeltjes per Ncm³, de belangrijkste fracties van de deeltjes hebben een grootte tussen de 80 en 300 nm. Dit wil zeggen dat de stofemissies voor het grootste stuk in de categorie PM2.5 vallen. Belangrijkste conclusies uit dit onderzoek is het feit dat in residentiële ketels waar geen secundaire stofreducerende maatregelen worden uitgevoerd, de stofemissies gedomineerd worden door het submicron niveau met een uni-modale verdeling. De overmaat aan lucht is sterk bepalend voor de verdeling: hoe lager het luchtgehalte, hoe groter de deeltjesgrootte. De resultaten die in de literatuur gevonden worden zijn echter zeer verdeeld dit omwille van de verschillende vormingsmechanismen van stofdeeltjes, de auteur acht verder onderzoek dan ook raadzaam. Een eerste inschatting van de verandering in stofemissies bij het realiseren van pelletketels en kachels in de verschillende sectoren wordt hieronder weergegeven. De verandering in stofemissies is afhankelijk van het vergelijkingspunt. Indien de pelletketels- en kachels (20-25 mg stof/MJ, zie bovenstaande figuur) worden geplaatst ter vervanging van stookolieketels (1,9-5 mg stof/MJ, uit Ontwikkeling van een methodologie voor een emissie-inventarisvan PM10 en PM 2.5 en opstellen van een emissie-inventaris voor 1995 en 2000), wordt er een extra uitstoot tussen de 200-221 ton stof per jaar gegenereerd in 2020. Indien als vergelijkingspunt voor de residentiële sector de open haarden en kachels op stukhout worden genomen (135-300 ton/PJ, uit Ontwikkeling van een methodologie voor een emissie-inventarisvan PM10 en PM 2.5 en opstellen van een emissie-inventaris voor 1995 en 2000), wordt er 178 tot 425 ton stof minder uitgestoten. Tabel 4-1 Emissies van pelletinstallaties in verschillende sectoren

Pellet-verbruik per jaar

Energie-verbruik per jaar

Stof-emissies pellets

Stof-emissies stookolie

Extra uitstoot pellets

tov stookolie

Stof-emissies

Open haard, kachel

Minder uitstoot

pellets tov openhaard,

kachel kton/j PJ/j ton/j ton/j ton/jaar ton/jaar ton/jaar Residentiële sector

91 1,547 31- 39 3 - 8 28 – 31 209-464 178 – 425

Tertiaire sector

46 0,782 16 - 20 1,5 - 4 14,5 – 16 - -

Industrie en landbouw

511 8,687 174 - 217 17 – 43 157 – 174

- -

Totaal 648 11,016 221-275 22 - 55 200 - 221 - -

89

Figuur 4-7 Vergelijking van de direkte emissies van ketels

De hogere stof emissies van pelletketels ten opzichte van olie- en gassystemen heeft niet voor belemmeringen gezorgd in de ons omringende landen. In Duitsland geldt een grenswaarde van 150mg/Nm3 stof uitstoot voor installaties tot 100kW. Metingen laten zien dat pelletketels maar 20 tot 30mg/Nm3 stof uitstoten. Voor installaties groter dan 100kW en tot 1MW geldt een grenswaarde van 50mg/Nm3. 4.3 Keuring ketels In Oostenrijk werd een typekeuring van ketels voor biogene brandstoffen ingevoerd. 253 biomassa ketels werden getest van januari 1993 tot september 2004 met driekwart hiervan die een positieve beoordeling kregen. Efficiënties van gemiddeld 90% werden gemeten.

90

Figuur 4-8 Renement van pelletketels

Volgende innovaties mogen nog verwacht worden voor pelletketels: pelletketels die gedeeltelijk condenseren tot 30-40°C. Dit is verschillend ten opzichte van een condenserendegasketel waar al bij 58°C kan gecondenseerd worden. Er wordt een rendementsverbetering van ongeveer 10% voorzien. Het corrosiegevaar stijgt op zijn beurt wel vandaar dat de warmtewisselaar in roestvaststaal wordt uitgevoerd met een verhoging van de kostprijs. De klassieke pelletketel sluit naar rendementen nauw aan bij een klassieke gas- en stookolieketel. Op een condenserende pelletketel in vergelijking met een condenserende gasketel is het nog even wachten.

91

4.4 Vergunning pelletketel De verbranding van afval, waaronder houtafval en ook pellets, valt onder rubriek 2 van Vlarem I. Tabel 4-2 Rubriek 2.3.4. van de Vlarem I wetgeving

Opslag en verbranding of meeverbranding, al dan niet als experiment, met of zonder energiewinning en met of zonder terugwinning van stoffen van :

[2.3.4.

Uitzondering: 1. Het verbranden van onbehandeld stukhout in houtkachels voor de verwarming van woonverblijven en werkplaatsen, in sfeerverwarmers en gelijksoortige toestellen met een nominaal thermisch vermogen van maximaal 300 kW, is geen inrichting voor de verwerking van afvalstoffen.

Enkel onbehandeld stukhout wordt als uitzondering toegestaan, pellets niet. Na navraag bij Aminal milieuvergunning werd volgend antwoord geformuleerd: Antwoord (8/11/2004) Katrien Vander Sande Adjunct Directeur Afdeling Milieuvergunningen betreffende de vraag of een houtpelletketel van 100 kW voor de verwarming van woningen vergunningsplichtig is: Het verbranden van onbehandeld stukhout in houtkachels voor de verwarming van woonverblijven en werkplaatsen, in sfeerverwarmers en gelijksoortige toestellen met een nominaal technisch vermogen van 300 kW, is geen inrichting voor de verwerking van afvalstoffen. Dit is een uitzondering op rubriek 2.3.4. van titel I van het Vlarem betreffende "de opslag en verbranding of meeverbranding, al dan niet als experiment, met of zonder energiewinning en met of zonder terugwinning van stoffen" De uitzondering betreft hier enkel en alleen onbehandeld stukhout en dus geen houtpellets. Men kan deze houtpellets niet vergelijken met stukhout, o.a. vanwege het feit dat houtpellets meer stofemissies teweeg brengen. Het verbranden van houtpellets valt dus onder rubriek 2.3.4.1. a) Biomassa-afval of b) niet-verontreinigd behandeld houtafval, afhankelijk van de voorgeschiedenis van de houtpellets. Een milieuvergunning aanvragen voor elke particulier is praktisch niet haalbaar en kan een grote rem vormen op het plaatsen van pelletketels en kachels. Deze vergunningsplicht laten vallen voor pelletketels en kachels voor residentieel gebruik zou moeten overwogen worden. Om toch een zekere controle op het optimaal gebruik van deze installaties te hebben kan gedacht worden aan volgende oplossing: enerzijds een jaarlijkse controle van de pelletketel zoals nu reeds het geval is voor stookolieketels en anderzijds een normering voor de brandstofpellets. Zodoende zijn 2 belangrijke parameters vervuld om een optimale verbranding te krijgen: goede brandstof en optimaal functioneren van de installatie. De bevoegdheden voor deze maatregelen zijn echter verdeeld over gewestelijke (vergunning) en federale bevoegdheden (normering pellets en ketel).

92

4.5 Pellet normen Voor Oostenrijk, Duitsland en Zweden zijn normen voor vaste biobrandstoffen opgesteld opgesplitst in verschillende categorieën (zie voorgaande tabellen bij landeninfo). Ook voor Europa wordt er een normering opgesteld voor biobrandstoffen en verwacht wordt dat deze tegen eind 2005 goedgekeurd wordt. Een normering van pellets is belangrijk voor volgende redenen:

- controle van emissies - levensduur en goed functioneren van ketel/kachel

Bij het invoeren van deze normering stelt zich wel volgend probleem voor kleine pelletproducenten nl. dat het testen van de normenset voor kleine productie-hoeveelheden vrij hoog is (2.500 € per jaar om een label te bekomen en 1 x per week een staalname van circa 540 €) en moeilijk kan ingerekend worden in de pelletprijs. Hiervoor dient een oplossing te worden gezocht. 4.6 Onbekend is onbemind Momenteel is slecht een zeer beperkt publiek op de hoogte van het bestaan en de mogelijkheden van pelletketel- en kachels. Indien Vlaanderen er voor kiest deze weg op te gaan zal het een belangrijke opdracht zijn om het publiek hiervoor warm te maken. Naast het warm maken van het publiek zal ook moeten gekeken worden naar de inpasbaarheid van de installaties in het bestaande en nieuw te bouwen woningpark. Indien geopteerd wordt voor een zelfde vermogen als bestaande conventionele ketels moet extra ruimte voorzien worden voor de ketel en de opslag van pellets. Indien echter de pelletinstallatie gebruikt wordt in een energiezuinige woning is de grootte van de installatie beperkter en vergelijkbaar met een conventionele installatie. In Oostenrijk werd de publieke opinie met volgende maatregelen geïnformeerd: - De doelgroep bij de residentiële sector werd meer in detail vastgelegd. Uit enquêtes bleken volgende conclusies: dat vnl. jongere kopers onder de 35 jaar meer open staan voor biomassaverwarming, dat pelletsketels niet méér door welgestelde burgers worden gekocht dan andere en dat het gemiddelde loon van een particulier die investeert in een pelletketel circa 1700 €/maand is. - Volgende campagnes werden in Oostenrijk doorgevoerd om het publiek te informeren:

* Energiehotline waar gratis kan naar getelefoneerd worden: 9000 oproepen werden geregistreerd per jaar * Publicaties: video’s, interactieve Cd-roms, informatie folders rond biomassa afstandsverwarming, innovatieve financieringsmechanismen werden opgesteld en verspreid.. * Internet: De website van O.Ö. Energiesparverband waar informatie over pelletketels was te vinden had meer dan 5000 bezoekers per week. * Media campagnes: Regelmatige campagnes werden uitgevoerd vb. ‘Energy Globe Award 2001’ samen met de nationale TV-zender en het grootste nationale dagblad. De eindwinnaar werd uit 1000 projecten uitgekozen en werd gevierd in een TV-gala.

93

* Energiesparmesse: Jaarlijks wordt een beurs over hernieuwbare energietechnologieën georganiseerd. In 2001 kwamen meer dan 200.000 bezoekers over de vloer en hebben 1600 exposanten deelgenomen. * Gratis energie advies en auditing: Deze dienst wordt vnl. aan de particuliere sector aangeboden, ook aan openbare instellingen en bedrijven die op het punt staan een beslissing te nemen voor investeringen. In 2000 werden meer dan 10.000 van deze energie advies sessies gegeven.

In Duitsland werden specifieke maatregelen voor bekendmaking in Nordrhein Westfalen opgestart. Het doel van deze acties was om samen met ketelconstructeurs, pelletproducenten, handel, instellingen en organisaties te zorgen voor een doorbraak van innovatieve warmteproductie-installaties nl. pelletketels. In Nordrhein Westfalen droegen 180 ondernemers financieel bij aan een mediacampagne. In het eerste jaar werden informatiebrochures, posters, handleiding, een infotelefoonlijn en een internetplatform uitgebouwd. In het tweede jaar startte in februari 2004 een 8-wekenlange radiospot of openbare als privé radiostations. 5 verschillende spots van 30 sec. werden gebruikt. De financiële stimulering van de overheid was zeker een eerste grote stap om de interesse van het publiek te wekken. Ook de onafhankelijkheid van fossiele brandstof en ook de emotionele en technische kant kwamen aan bod. In elke spot werd de infolijn en/of internetpagina genoemd (www.aktion-holzpellets.de). Meer dan 2000 burgers informeerden zich in deze 8 weken bij de infolijn en het bezoekersaantal van de internetpagina steeg met 60.000 hits per maand. Wegens dit grote succes werd de radiocampagne in het voorjaar van dit jaar herhaald. 4.7 Duurzaamheid van pellets Bij het gebruik van pellets wordt ook de vraag gesteld of dit duurzaam is of niet. Bij wijze van informatie worden in volgende tabel de resultaten van een LCA-analyse meegegeven van Zweedse onderzoekers in 1995-1998.

94

Tabel 4-3 Resultaten LCA-analyse

Kool Stookolie LPG Aardgas Turf Afval Wilg Bosresidu'sGeperste biomassabrandstoffen

Gebruikte energie [MJ] - 0.05 0.05 0.02 - 0.01 0.05 0.04 -Luchtemissies [mg]:NOx 78 130 92 64 83 56 80 93 62SOx 79 210 18 0.22 144 56 40 40 40CO 46 19 13 12 94 28 290 300 290VOC 2.3 47 35 2.8 9.4 1.5 21 23 19CO2 106 000 87 000 75 000 58 000 98 000 23 000 3 100 2 800 420N2O 13 0.58 0.55 0.53 9.3 3.8 4.7 4.7 4.7CH4 1 200 2.9 2.3 2.8 -170 - 4.7 4.7 5.2Stof 29 0.40 1.1 0.02 - 1.2 2.5 3.7 0.94NH3 1.9 0.66 0 0 1.1 2.8 3.0 2.4 2.4Rest [mg] - 12 - 20 - 14 000 1 600 1 600 -Efficiency 0.89 0.91 0.91 1.04 1.06 1.06 1.06 1.06 1.06Prijs [SEK/MJ]:Brandstofprijs 0.016 0.038 0.055 0.031 0.027 * - 0.030 0.043Belasting 0.057 0.056 0.030 0.008 0.004 * - 0 0Totale prijs 0.073 0.094 0.085 0.039 0.031 * - 0.030 0.043-" : ontbrekende informatie"*" : geen marktprijsBron: Uppenberg et al. (1999)

Ook de emissies van de pelletsproductie uit dit voorbeeld worden gegeven: Tabel 4-4 Emissies tijdens pelletproductie

Parameter g/MWh van afgewerkte geperste biomassabrandstoffenCO2 3 800NOx 45CO 13.6HC 2.7Stof 1.3SO2 0.6

Bron: Arvidsson (1997)

95

Tabel 4-5 Efficiënties van verschillende handelingen tijdens het pelletiseren

Operatie Efficiëntie Massa [ton](mc = 10 %)

Massa [ton](droge stof)

Transporteren van bosresidu's 0.98 0.634Opslag in stapels 0.85 0.621Balen van residu's 0.98 0.528Balen transporteren 1 0.517Opslag naast weg 0.98 0.507Laden vrachtwagen 1 0.507Vrachtwagen transport 1 0.507Finale opslag 1 0.507Persen 1 0.507Malen 1 0.507Drogen 1 0.507Pellettiseren 1 0.507Tractor lading en transport 1 0.507Verschepen pellets 1 0.507Opslag pellets 1 0.507Verbranding pellets 0.38a 0.563 0.507As transportNota: a alleen elektrische efficiëntieBron: Forsberg (1999b)

Uit deze laatste tabel kunnen efficiënties worden afgelezen. Hieruit kan opgemaakt worden dat er 563 kg pellets (10% vochtgehalte, komt overeen met 507 kg droge stof) nodig is om 1 MWh elektriciteit te produceren. Deze 563 kg pellets zijn afkomstig van 634 kg droog materiaal of 1153 verse bosresidues (45% vochtgehalte). 4.8 Distributie-infrastructuur Om tot een goede marktpenetratie te komen is in de voorbeeldlanden gebleken dat een goede distributie-infrastructuur zeer belangrijk is. Momenteel is deze distributie zeer beperkt. Het uitbreiden van een goede infrastructuur is een voorwaarde voor de doorbraak. Voor deze distributie kan samengewerkt worden met de distributeurs van de conventionele brandstoffen zoals gebeurt in Zweden. Daar verkoopt de oliemaatschappij Statöl ook pelletzakken aan elk tankstation en levert pellets aan huis.

96

5 BELEIDSAANBEVELINGEN 5.1 Investeringssteun Zonder investeringssteun zullen er weinig pelletinstallaties gerealiseerd worden. Momenteel zijn pelletketels niet competitief met gassystemen. Er moet daarom vooral gedacht worden aan het vervangen van stookolieketels door pelletketels (residentiële sector) en het plaatsen van pelletketels in plaats van olieketels (tertiaire sector). Met de huidige brandstofprijzen kunnen pelletsystemen al concurreren met oliesystemen rekening houdend met bestaande steunmaatregelen. Investeringssteun zal echter nodig blijven om de markt te stimuleren, zeker gezien de hoge investeringskosten. Het stimuleren van pellets voor de industrie en landbouw lijkt niet nuttig aangezien hier altijd voor houtsnippers of voor niet-verontreinigd houtafval gekozen zal worden. 5.2 Vergunning pelletketel De onduidelijkheid over het al of niet verplicht zijn van een milieuvergunning voor residentiële pelletkachels en pelletketels, dient zo snel mogelijk uitgeklaard te worden zodat de onzekerheid kan weggenomen worden bij de sector en de (toekomstige) eigenaars van deze installaties. Aangezien het aanvragen van een milieuvergunning administratief zwaar en praktisch moeilijk haalbaar is voor kleine gebruikers, wordt gepleit voor de afschaffing van de milieuvergunning voor deze categorie. Controle van deze verbrandingsinstallaties kan via een ander weg bekomen worden nl. keuring ketels en normering vaste biobrandstoffen (zie verder). 5.3 Pelletnormen Europa voorziet dat een Europese normering (prCEN/TS 14961:2004) voor vaste biobrandstoffen zal goedgekeurd worden tegen eind 2005. De omzetting van deze Europese normering naar Belgische normering dient zo snel mogelijk hierna te gebeuren. Deze normering is belangrijk om de markt kwaliteitsvol te laten ontwikkelen en zekerheden op het gebied van emissies en stookwaardes te kunnen geven. Dit is ook van belang om garanties naar de levensduur en het functioneren van het kachel/ketelsysteem te kunnen geven. Bij het invoeren van deze normering moet nagedacht worden over de controle van deze normering en over de economische implicaties voor bijvoorbeeld pelletproducenten.

97

5.4 Keuring ketels Zowel aardgasketels als stookolieketels dienen gekeurd te worden, een gelijkaardig keuringssysteem aangepast aan de typische kenmerken van pelletverbranding dient uitgewerkt te worden door de overheid. Zo kan gewaakt worden over een kwaliteitsvolle verbranding in de geplaatste pelletinstallaties. 5.5 Informatie- en promotiecampagne Indien Vlaanderen er voor kiest de weg van pellets voor huishoudelijk gebruik op te gaan, zal het een belangrijke opdracht zijn om het publiek hiervoor warm te maken. Een informatiecampagne dient opgestart te worden met informatiebrochures, reclame, demoprojecten, opleidingen, enz.. Indien de interesse groot is van het publiek dient ook nagedacht te worden over het opzetten van opleidingen van installateurs zodat deze naast het aanbieden van aardgas- en stookolieketels ook pelletketels in hun gamma kunnen opnemen. 5.6 Brandstoftax Naast de vrij hoge investeringskost in een pelletkachel/ketel is de brandstofkost de grootste onzekerheid in het financiële plaatje op lange termijn. Hoe de pelletprijs zal evolueren ten opzichte van de stookolie en gasprijs, blijft giswerk. Een steun in de rug voor biobrandstoffen kan het verschillend taxeren zijn van fossiele en hernieuwbare brandstoffen. In Zweden werd voor deze optie gekozen. Het taxeren van fossiele brandstoffen heeft echter zeer verstrekkende gevolgen die in deze studie niet geschat kunnen worden. Over deze optie dient bijgevolg goed nagedacht te worden.

98

6 ALGEMEEN BESLUIT Het gebruik van pellets voor warmteproductie staat in Vlaanderen in zijn kinderschoenen in vergelijking met de voortrekkerslanden uit Europa. Pellets voor warmteproductie zou in Vlaanderen kunnen ingezet worden in de residentiële en tertiaire sector als vervanging voor stookolie, elektriciteit of steenkool. Of het gebruik van pellets echt zal doorbreken in Vlaanderen hangt af van verschillende factoren. De belangrijkste economische factoren die spelen in het aanschaffen van een pelletinstallatie zijn investeringskost en het verschil in brandstofkost. Momenteel hinken deze pelletinstallaties economisch nog achterop op een conventionele stookinstallatie. Een investeringssubsidie zou dit kunnen oplossen. Naast het economische aspect zijn er nog andere hindernissen die zullen moeten weggewerkt worden voor het gebruik van pellets echt zal kunnen doorbreken. De belangrijkste zijn de onduidelijkheid over het al of niet noodzakelijk zijn van een milieuvergunning, het invoeren van een normering van zowel de pellets als de ketels, het opzetten van een distributie-infrastructuur en het informeren van het grote publiek.

99

REFERENTIES L. Schrooten en H. Van Rompaey, Ontwikkeling van een methodologie voor een emissie-inventaris van PM10 en PM2,5 en opstellen van een emissie-inventaris voor 1995 en 2000. VITO, 2002, 2002/IMS/R/200 M. Stähl, K. Granström, J. Berghel, R. Renström, Industrial processes for biomass drying and their effects on the quality properties of wood pellets, Division for Engineering Sciences, Physics and Mathematics, Department of Environmental and Energy Systems, Karlstad University, 2003, Karlstad, Sweden Ingwald Obernbergera, Gerold Theka, Physical characterisation and chemical composition of densified biomass fuels with regard to their combustion behaviour, Bios Bioenergiesysteme GmbH, Graz, Austria, Graz University of Technology, Institute for Resource Efficient and Sustainable Systems, 2003, Graz, Austria Jennica Kjällstrand, Maria Olsson, Chimney emissions from small-scale burning of pellets and fuelwood—examples referring to different combustion appliances, Chemical Environmental Science, Department of Chemical Engineering and Environmental Science, Chalmers University of Technology, 2003, Göteborg, Sweden. Maria Olsson, Jennica Kjällstrand, Emissions from burning of softwood pellets, Chemical Environmental Science, Department of Chemical Engineering and Environmental Science, Chalmers University of Technology, 2003, Göteborg, Sweden. Holzpellets komfortabel, effizient, zukunftssicher, Fachagentur Nachwachsende Rohstoffe e. V., 2005, Gülzow, Germany, nachwachsende-rohstoffe.de J.C. Moran, E. Granada, J. Porteiro, J.L. Míguez, Experimental modelling of a pilot lignocellulosic pellets stove plant, Universidad de Vigo, E.T.S. Ingenieros Industriales. Lagoas-Marcosende, 2003, Pontevedra, Spain David Eskilsson, Marie Rönnbäck, Jessica Samuelsson, Claes Tullin, Optimisation of efficiency and emissions in pellet burners, SP Swedish National Testing and Research Institute, 2003, Borås, Sweden Henrik Wiinikka, Rikard Gebart, Experimental investigations of the influence from different operating conditions on the particle emissions from a small-scale pellets combustor, Energy Technology Centre, 2003, Piteå, Sweden Gerold Theka, Ingwald Obernbergera, Wood pellet production costs under Austrian and in comparison to Swedish framework conditions, Bios Bioenergiesysteme GmbH, 2003, Graz, Austria. KnutBernot, Thomas Sandberg, Biomass fired small-scale CHP in Sweden and the Baltic States: a case study on the potential of clustered dwellings, Department of Industrial Economics and Management, Royal Institute of Technology, 2003, Stockholm, Sweden

100

Johan Vinterbäck, Pellets 2002: the first world conference on pellets, Department of Forest Management and Products, Swedish University of Agricultural Sciences, 2004, Uppsala, Sweden J. Diasa, M. Costab, J.L.T. Azevedob, Test of a small domestic boiler using different pellets, Escola Superior Agrária de Beja, 2003, Beja, Portugal. Dr.-Ing. Joachim Fischer, Pellets in Deutschland - ein dynamischer Wachstumsmarkt, Deutscher Energie Pellet-Verband e.V., Mannheim, Germany. Jakob Hirsmark, Densified Biomass Fuels in Sweden: Country report for the EU/INDEBIF project, Swedish University of Agricultural Sciences, Department of Forest Management and Products, 2002, Uppsala, Sweden.

Internet bronnen: - www.holzpellets.de - www.bioheat.info - www.energiesparen.be - www.stroomop.be - mineco.fgov.be/energy - www.creg.be - Dr.-Ing. Joachim Fischer, Deutscher Energie Pellet-Verband e.V., Tullastr. 18, D-68161

Mannheim Tel.: 05542/930828, e-mail: [email protected] - Handbuch Bioenergie-Kleinanlagen, Fachagentur Nachwachsende Rohstoffe e. V.,

Gülzow, Germany, 2003, ISDN 3-00-011041-0, http://www.bio-energie.de/. - Marktüberscith Pellet-Zentralheizungen und Pelletöfen, Fachagentur Nachwachsende

Rohstoffe e. V., Gülzow, Germany, 2002, http://www.bio-energie.de/.

BIJLAGE A Invloed van het systeem rendement op de totale jaarlijkse kosten. Jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 2 met systeem rendementen van 85%.


913,69

524,85418,57

741,98

1.209,62

801,70

353,60305,40

144,02

0,00

500,00

1.000,00

1.500,00

2.000,00

2.500,00

Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

Jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 2 met systeem rendementen van 90%.


913,69

524,85418,57

700,76

1.142,42

757,16

353,60 305,40

144,02

0,00

500,00

1.000,00

1.500,00

2.000,00

2.500,00

Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

Jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 2 met systeem rendementen van 95%.


913,69

524,85418,57

663,88

1.082,29

717,31

353,60 305,40

144,02

0,00

500,00

1.000,00

1.500,00

2.000,00

2.500,00

Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

BIJLAGE B Invloed van de rentevoet op de totale jaarlijkse kosten. De totale jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 3 met een rentevoet van 4%.


5.917,97

2.687,74 2.811,03

5.121,50

8.548,19

4.988,13

3.300,001.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00

Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

De totale jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 3 met een rentevoet van 6%.


6.521,66

2.961,92 3.097,79

5.121,50

8.548,19

4.988,13

3.300,001.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00

Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

De totale jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 3 met een rentevoet van 7%.


6.834,12

3.103,83 3.246,21

5.121,50

8.548,19

4.988,13

3.300,00

1.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00

18.000,00

Pellets Olie Gas

€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten

BIJLAGE C Invloed van een prijsstijging op olie en gas prijzen op de totale jaarlijkse kosten. Als referentie wordt voorbeeld drie genomen (100kW vermogen) inclusief de kosten voor systemen op houtsnippers. De totale jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 3 bij een prijsdaling van 30% op olie en gas.


7.201,006.521,66

2.961,92 3.097,79

2.239,465.121,50

5.987,06

3.496,76

3.565,00

3.300,00

1.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00


€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten


13,4

35,9

21,0

30,7

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0


€/M

Wh

De totale jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 3 bij een prijsdaling van 10% op olie en gas.


7.201,006.521,66

2.961,92 3.097,79

2.239,465.121,50

7.683,39

4.493,33

3.565,00

3.300,00

1.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00


€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten


13,4

46,1

27,0

30,7

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

50,0


€/M

Wh

De totale jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 3.


7.201,006.521,66

2.961,92 3.097,79

2.239,465.121,50

8.548,19

4.982,88

3.565,00

3.300,001.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00


€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten


13,4

62,1

31,0

37,3

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0


€/M

Wh

De totale jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 3 bij een prijsstijging van 10% op olie en gas.


7.201,006.521,66

2.961,92 3.097,79

2.239,465.121,50

9.396,36

5.481,17

3.565,00

3.300,00 1.926,00

1.713,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00


€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten


13,4

56,4

32,930,7

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0


€/M

Wh

De totale jaarlijkse kosten op basis van voorbeeld 3 bij een prijsstijging van 20% op olie en gas.


7.201,006.521,66

2.961,92 2.690,19

2.239,465.121,50

10.261,15

5.979,46

3.565,00

3.300,00

1.926,00

1.698,00

0,00

2.000,00

4.000,00

6.000,00

8.000,00

10.000,00

12.000,00

14.000,00

16.000,00


€/j

werkingskosten

brandstofkosten

kapitaal kosten


13,4

61,6

35,930,7

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0


€/M

Wh

Mogelijkheden en potentieel van pellets in Vlaanderen · 10 kW, vergelijkbaar met systemen op olie....

Documents

Transcript of Mogelijkheden en potentieel van pellets in Vlaanderen · 10 kW, vergelijkbaar met systemen op olie....