Module no 4

download Module no 4

of 99

Transcript of Module no 4

  • 8/2/2019 Module no 4

    1/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    C`n{zi| :$>

    BDUIDZG\R CGDZ\GA

    >$ Jiebdi Bduidzg|r ndj Bduidzg|r Cgdz|ga7

    Nds= BDUIDZG\R ndj BDUIDZG\R CGDZ\GA

    BDUIDZG\R

    Bduidzg|r bs jiznbaij absz ge z`gsi hgunlai bzihs v`bc` n|i dicissn|r zg

    hndyenczy|i n {|gjycz ndj hnbdznbd z`i i~yb{hidz ndj hnc`bdi|r bd

    fggj vg|obdf g|ji|$

    BDUIDZG\R CGDZ\GA

    >$ Bduidzg|r CGDZ\GA bs z`i zic`db~yis ge hnbdznbd z`i sb}i ge z`ibduidzg|r nz sghi jisb|ij aiuia oii{bdf bd z`i ubiv z`i lisz icgdghbc

    bdzi|isz gee nd g|fndb}nzbgd$

  • 8/2/2019 Module no 4

    2/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    3$ Absz jgvd z`i un|bgys zr{is ge bduidzg|bis ysij bd bdjysz|r7

    Nds=CGH[GDIDZS GE BDUIDZG\BIS

    Bduidzg|r cgdsbsz ge z`i egaagvbdf

    >$ \nv hnzi|bna

    \nv hnzi|bna bs z`i lnsbc bd{yz fiz cgdui|zij bdzg gyz{yz$

    Ipnh{ai= Vggj bs z`i lnsbc hnzi|bna eg| ey|dbzy|i eg| ey|dbzy|i hnobdf$

  • 8/2/2019 Module no 4

    3/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    9$ V`nz jg rgy odgv nlgyz z`i Bduidzg|r cgsz |ianzbgds`b{7

    Nds= BDUIDZG\R CGSZ \IANZBGDS@B[

    Z`i|i n|i zvg zr{is ge hnmg| cgsz |ianzij zg z`i bduidzg|r

    >$ Cgsz nssgcbnzij vbz` bduidzg|r$

    $ [y|c`nsi {|bci

    Bz bs n ui|r bh{g|zndz cgsz v`bc` bs ip{|issij bd z`i zi|hs ge ydbz {|bci$

    Bz bs n ui|r ysieya v`id {|bci jbscgydz n|i geei|ij$

  • 8/2/2019 Module no 4

    4/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    L$ BDUIDZG\R CN\\RBDF @GAJBDF CGSZ

    >$ Z`isi n|i cgsz nssgcbnzij vbz `gajbdf fbuid aiuia ge bduidzg|r$

    ;) zg :;)$Z`i lidiebzs ge bduidzg|r cgdz|ga n|i

    >$ Bh{|guihidz bd cyszghi| |ianzbgds`b{ licnysi ge z`i zbhiar jiabui|r

    gee fggjs ndj si|ubcis$

  • 8/2/2019 Module no 4

    5/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    6$ Ip{anbd sghi ^ynabzr szndjn|js ge Bduidzg|r Cgdz|ga

    Nds= ^YNABZR SZNDJN\JS GE BDUIDZG\R CGDZ\GA

    Ebfy|i= ^ynabzr szndjn|js ge Bduidzg|r Cgdz|ga

    >$ Hnpbhyh aiuia ge bduidzg|r

    Bz |i{|isidzs z`i y{{i| abhbz lirgdj v`bc` z`i ~yndzbzr ge ndr bzih bs dgz

    dg|hnaar naagvij zg |bsi$

    Zg idsy|i z`nz yddicissn|r vg|obdf cn{bzna bs dgz lagcoij bd szg|is$

    Hnpbhyh Szgco 8|icg|ji| aiuia / |icg|ji| ~yndzbzr hbdbhyh

    cgdsyh{zbgd

  • 8/2/2019 Module no 4

    6/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    :$ \icg|ji| aiuia

    \ig|ji| aiuia bs ebpij lizviid z`i hbdbhyh ndj hnpbhyh aiuia$

    Bz |i{|isidzs z`i aiuia g| {gbdz nz v`bc` z`i |i{aidbs`hidz nczbgd bs

    bdbzbnzij$

    \ig|ji| aiuia 8 ainj zbhi /sneizr szgco

    9$ Ainj zbhi

    n$ Bz bs z`i zbhi fn{ lizviid ge nd g|ji| ndj zbhi ge nczyna sy{{ar

    l$ Bz bs cgh{gsij ge z`|ii cgh{gdidz

    Ainj zbhi 8 si|ubcbdf zbhi /jiabui|r zbhi /|icibubdf zbhi

    Hgjyai Dg ;: 5 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    7/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    0$ Absz z`i Bduidzg|r cgdz|ga zi|hbdgagfr7

    Nds= BDUIDZG\R CGDZ\GA ZI\HBDGAGFR

    >$ Jihndj

    Bz bs z`i dyhli| ge bzihs ({|gjyczs" |i~yb|ij {i| ydbz ge zbhi$

    Z`i jihndj hnr li ibz`i| jizi|hbdbszbc g| {|glnlbabszbc bd dnzy|i$

  • 8/2/2019 Module no 4

    8/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    6$ \ig|ji| ~yndzbzr

    Z`bs bs z`i ~yndzbzr ge hnzi|bna (bzihs" zg li g|ji|ij nz z`i |ig|ji|

    aiuia$

    Dg|hnaar z`bs ~yndzbzr i~ynas zg z`i icgdghbc g|ji| ~yndzbzr$

    Hgjyai Dg ;: 0 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    9/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    0$ V|bzi jgvd z`i eg|hyan ge IG^ eg| hgjia vbz` ydbeg|h jihndj$

    Ip{anbd z`i hindbdf ge inc` zi|h ysij z`i|i bd7 Sznzi z`i

    nssyh{zbgd hnji eg| ji|bubdf z`i eg|hyans7

    Nds= ICGDGHBC G\JI\ ^YNDZBZR (IG^"

    >" Bz bs z`i ~yndzbzr v bc` {i|hbzs agv cgsz {i| ydbz$

  • 8/2/2019 Module no 4

    10/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    2$ Ip{anbd IG^ vbz` ipnh{ai7

    Nds=

    ICGDGHBC G\JI\ ^YNDZBZR (IG^"

    IG^ bs ip{anbdij lr z`i egaagvbdf ipnh{ai

    Aiz

    ~ 8 icgdghbc agz sb}i g| IG^

    c 8 cgsz eg| > bzih

    b8 cgsz ge cn||rbdf bduidzg|r bd ) {i| {i|bgj$

    {8{|gcy|ihidz cgsz nssgcbnzij vbz` gdi g|ji|$

    y8 zgzna ~ynabzr ysij {i| {i|bgj$

    n$ Zgzna {|gcy|ihidz cgsz8 Dg ge {y|c`nsij g|ji| {ancij bd n {in| p cgsz

    bdugauij bd gdi {y|c`nsi

    Hgjyai Dg ;: >; Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    11/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    l$ Nui|nfi nddyna bduidzg|r8~'> Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    12/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    2= Ji|bui z`i |ianzbgd eg| ICGDGHBC G\JI\ ^YNDZBZR IG^7

    Nds= ICGDGHBC G\JI\ ^YNDZBZR IG^

    ICGDGHBC G\JI\ ^YNDZBZR! IG^ bs z`nz g|ji| v`bc` vbaa hbdbhb}i z`i zgzna

    un|bnlai cgsz ge hndnfbdf bduidzg|r$

    HIZ@GJS GE CNACYANZBDF GE IG^

    Nssyhbdf z`nz z`i bduidzg|r jic|insis nz n cgdszndz |nzi e|gh z`i g|ji| ~ynabzr ~

    zg }i|g ndj z`id |i{aidbs`ij lr ndgz`i| ~yndzbzr$

    Srhlgas ysij=

    Aiz!

    S 8nddyna cgdsyh{zbgd ge z`i {|gjycz (ydbzs"

    C; 8 Cgsz ge {ancbdf nd g|ji|$

    Cy 8 Ydbz cgsz ge nd bzih (ydbz {|bci \s"

    ~ 8 g|ji| ~yndzbzr (ydbzs"

    B 8 bdzi|iszs |nzi c`n|fij {| ydbz {i| rin|

    Dgv!

    Z`i zgzna un|bnlai cgsz ge hndnfbdf z`i bduidzg|r {i| rin|8 Nddyna g|ji|bdf cgsz/

    Nddyna cgsz ge cn||rbdf Bduidzg|r 8 I

    Hgjyai Dg ;: >< Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    13/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Zg jizi|hbdi Icgdghbc G|ji| ~yndzbzr (~G" z`nz hbdbhb}ij z`i zgzna cgsz ge

    hndnfbdf z`i bduidzg|r! vi hysz jbeei|idzbnzi I vbz` |is{icz zg jicbsbgd

    un|bnlai ~ ndj siz z`i eb|sz ji|bunzbui zg }i|g b$i eg| hbdbhyh

    Hgjyai Dg ;: >3 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    14/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$>;= Bduidzg|r bs n dicissn|r iuba Cghhidz7

    Nds=Bduidzg|r Cgdz|ga=

    Bduidzg|r cgdz|ga hinds hnobdf z`i jisb|ij bzih ge |i~yb|ij ~yndzbzr

    nunbanlai zg un|bgys ji{n|zhidzs v`id diijij$ Zgg hyc` bduidzg|r

    c|inzij n {|glaih ge z`ib| szg|nfi! `yfi bduiszhidz ndj z`i hnbdzidndci

    ge szg|ij bzihs e|gh jizi|bg|nzbgd! {baei|nfi! jnhnfi izc$

    @gviui| $agv bduidzg|r ainjs g c`ndci ge szg{{nfi ge {|gjyczbgd bdc|insi

    bd gui|`injs ndj jbs|y{zbgd bd {|gjyczbgd sc`ijyais ndj jiabui|r

    {|ghbsis$

    Z`i|ieg|i! g{zbhyh nhgydz ge bduidzg|r s`gyaj li hnbdznbdij bd szg|is$

    Iui|r eb|h hysz hnbdznbd nji~ynzi szgco ge bduidzg|bis eg| z`i egaagvbdf

    |insgds=

    6$ Zg idsy|i nfnbdsz jianrs bd Jiabui|bis=

    V`id nd g|ji| bs {ancis eg| e|is` szgco! z`i hnzi|bnas n|i dgz

    bhhijbnziar nunbanlai lyz sghizbhi ian{sis lieg|i bz n||buis$

    Z`bs {i|bgj lizviid z`i zbhi ge {ancbdf z`i g|ji| ndj zbhi ge szgco

    n||buna bs gezid sylmiczij zg un|bnzbgds$

    N eb|h hysz z`i|ieg|i `gaj sghi |iui|si szgco zg agv {|gjyczbgd

    g{i|nzbgds zg cgdzbdyi bz jianr bd {|gcy|ihidz gccy|s$

    0$ Zg idsy|i nfnbdsz jianrs bd Jiabui|bis=

    C`ndfi bd hndyenczy|bdf {|gf|nhhi hnr gccy| licnysi ge z`i

    un|bnzbgd bd z`i jihndj$

    Zg hiiz z`i bdc|insij jihndj ge z`i ebdbs`ij fggjs! z`i cgh{ndr

    s`gyaj `nui idgyf` szgco g| bduidzg|bis sg ns zg naagv {|gjyczbgd

    vbz`gyz bdzi|ei|idci$

    2$ Zg idsy|i nfnbdsz jianrs bd Jiabui|bis=

    V`id n cgh{ndr `ns abzzai bduidzg|r ndj |yd gyz ge szgco! szgco gyz ge

    issidzbna hnzi|bna hinds bdzi||y{zbgd bd {|gjyczbgd v`bc` |nbsis z`i

    cgsz ge {|gjyczbgd$

    Hgjyai Dg ;: >: Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    15/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >;$Zg oii{ lizzi| Cyszghi| |ianzbgds =

    Szgco gyz hinds szg{{nfi g| bdzi||y{zbgds bd {|gjyczbgd! z`i|ieg|i bz

    hnr jianr |i jiabui|r ge ebdbs`ij fggjs zg z`i cyszghi|$

    Nezi| n eiv syc` jianrs iuid n hgsz {nzbidz cyszghi| vbaa szn|z aggobdf

    eg| sy{{abi| v`g vbaa fbui `bh lizzi| si|ubcis$

    >>$Zg znoi njundznfi ge ^yndzbzr Jbscgydzs=

    Hnzi|bna ndj cgh{gdidzs hnr li c`in{i| v`id {y|c`nsij bd an|fi

    ~yndzbzbis gvbdf zg an|fi| jbscgydzs ndj agvi| z|nds{g|znzbgd cgszs$

    Ey|z`i|hg|i! {n{i| vg|o ndj bds{iczbgd ge bdcghbdf hnzi|bna n|i nasg

    sbh{abebij v`id an|fi| ~yndzbzbis$

    >$ Z`i|i bs dg s`g|znfi ge hnzi|bnas nz ndr sznfi ge {|gjyczbgd$

  • 8/2/2019 Module no 4

    16/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$>>= Jisc|bli z`i un|bgys g|ji| anydc`bdf bduidzg|r cgdz|ga srszihs7

    >$ Nds=N {|glaih v bc` navnrs |ihnbds bs z`nz `gv hyc` hnzi|bna hnr li g|ji|ij

    nz nbhij$Nd icgdghbc g|ji| ~yndzbzr bs gdi v`bc` {i|hbzs z`i agvisz cgsz {i|

    ydbz ndj bs hgsz njundznfigys$

    5 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    17/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$>>= Sznzi z`i |insgd eg| oii{bdf z`i Bduidzg|bis7

    Sgayzbgd=

    \INSGDS EG\ OII[BDF BDUIDZG\BIS

    >$ Zg sznlbab}i {|gjyczbgd=

    Z`i jihndj eg| nd bzih eayczynzis licnysi ge z`i dyhli| ge enczg|s! i$f$!

    sinsgdnabzr! {|gjyczbgd sc`ijyai izc$ Z`i bduidzg|bis (|nv hnzi|bnas ndj

    cgh{gdidzs" s`gyaj li hnji nunbanlai zg z`i {|gjyczbgd ns {i| z`i jihndj

    enbabdf v`bc` |isyazs bd szgco gyz ndj z`i {|gjyczbgd szg{{nfi znois {anci eg|

    vndz ge hnzi|bnas$ @idci! z`i bduidzg|r bs oi{z zg znoi cn|i ge z`bs eayczynzbgd

    sg z`nz z`i {|gjyczbgd bs shggz`$

    ;;

    {i| cidz si|ubci aiuia! hinds z`ir cnddgz neeg|j zg hbss z`i jiabui|r

    sc`ijyai v`bc` hnr |isyaz bd agss ge snais$

    Zg nugbj z`i g|fndb}nzbgds `nui zg hnbdznbd bduidzg|r$

    Hgjyai Dg ;: >6 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    18/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    9$ Zg oii{ {nci vbz` c`ndfbdf hn|oiz cgdjbzbgds=

    Z`i g|fndb}nzbgds `nui zg ndzbcb{nzi z`i c`ndfbdf hn|oiz sidzbhidzs ndj

    z`ir `nui zg szgco hnzi|bnas bd ndzbcb{nzbgd ge dgdnunbanlbabzr ge hnzi|bnas g|

    syjjid bdc|insi bd {|bcis$

    Sghizbhis z`i g|fndb}nzbgds `nui zg szgco hnzi|bnas jyi zg gz`i| |insgds

    aboi sy{{abi|s hbdbhyh ~yndzbzr cgdjbzbgd! sinsgdna nunbanlbabzr ge hnzi|bnas

    g| syjjid bdc|insi bd {|bcis$

    Hgjyai Dg ;: >0 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    19/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$>>= Ip{anbd z`i zic`db~yis ge Bduidzg|r Cgdz|ga7

    Sgayzbgd=

    ZIC@DB^YIS GE BDUIDZG\R CGDZ\GA

    Bd ndr g|fndb}nzbgd! ji{idjbdf gd z`i zr{i ge lysbdiss! bduidzg|r bs hnbdznbdij$

    V`id z`i dyhli| ge bzihs bd bduidzg|r bs an|fi ndj z`id an|fi nhgydz ge hgdir

    bs diijij zg c|inzi syc` bduidzg|r! bz licghis z`i cgdci|d ge z`i hndnfihidz

    zg `nui n {|g{i| cgdz|ga gui| bzs g|ji|bdf! {|gcy|ihidz! hnbdzidndci ndj

    cgdsyh{zbgd$

    Z`i cgdz|ga cnd li eg| g|ji| ~ynabzr ndj g|ji| e|i~yidcr$

    Z`i jbeei|idz zic`db~yis ge bduidzg|r cgdz|ga n|i=

    >$ NLC ndnarsbs!

    2 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    20/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >$ NLC ndnarsbs=

    n$ Bd z`bs ndnarsbs! z`i canssbebcnzbgd ge ipbszbdf bduidzg|r bs lnsij gd nddyna

    cgdsyh{zbgd ndj z`i nddyna unayi ge z`i bzihs$

    l$ @idci vi glznbd z`i ~yndzbzr ge bduidzg|r bzih cgdsyhij jy|bdf z`i rin|

    ndj hyazb{ar bz lr ydbz cgsz zg glznbd nddyna ysnfi cgsz$

    c$ Z`i bzihs n|i z id n||ndfij bd z`i jiscidjbdf g|ji| ge syc` nddyna

    ysnfi cgsz$

    j$ Z`i ndnarsbs bs cn||bij gyz lr j|nvbdf n f|n{` lnsij gd z`i cyhyanzbui

    dyhli| ge bzihs ndj cyhyanzbui ysnfi ge cgdsyh{zbgd cgsz$ Canssbebcnzbgd

    bs jgdi ns egaagvs=

    Cnzifg|r [i|cidznfi ge bzihs [i|cidznfi ge nddyna

    cgdsyh{zbgd unayi

    N >;

  • 8/2/2019 Module no 4

    21/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Z`i canssbebcnzbgd ge NLC ndnarsbs bs s`gvd lr z`i f|n{` fbuid ns egaagvs

    Gdci NLC canssbebcnzbgd `ns liid nc`biuij! z`i {gabcr cgdz|ga cnd lieg|hyanzij ns egaagvs=

    NBzih= Ui|r zbf`z cgdz|ga! z`i bzihs libdf ge `bf` unayi$ Z`i cgdz|ga diij liipi|cbsij nz `bf`i| aiuia ge nyz`g|bzr$

    LBzih= Hgji|nzi cgdz|ga! z`i bzihs libdf ge hgji|nzi unayi$ Z`i cgdz|ga diijli ipi|cbsij nz hbjjai aiuia ge nyz`g|bzr$

    CBzih= Z`i bzihs libdf ge agv unayi! z`i cgdz|ga cnd li ipi|cbsij nz f|gss |ggzaiuia ge nyz`g|bzr! b$i$! lr |is{iczbui ysi| ji{n|zhidz hndnfi|s$

    Hgjyai Dg ;: Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    22/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    C`n{zi| Dg :$" S`g|z dgzis

    n$ anrgyz jisbfd zic`db~yisl$ Cgh{yzi| {nconfis eg| anrgyz ndnarsbs$

    c$ [andz anrgyz

    Hgjyai Dg ;:

  • 8/2/2019 Module no 4

    23/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ;h

    >$ Jiebdi [andz anrgyz7 V`nz n|i jbeei|idz zr{is ge anrgyz ysij bd bdjysz|r7

    Fbui sybznlai ipnh{ai ge inc`7

    Nds= [ANDZ ANRGYZ

    [andz anrgyz bs jiebdij ns zic`db~yis ge agcnzbdf jbeei|idz hnc`bdis

    ndj encbabzbis aboi {i|sgd! szg|nfi s{nci! hnzi|bna `ndjabdf i~yb{hidz ndj naa

    gz`i| sy{{g|zbdf si|ubcis vbz`bd bd z`i enczg|r sg ns zg fiz hnpbhyh gyz{yz

    vbz` jisb|ij ~ynabzr nz agvisz {gssblai cgsz$

    ZR[IS GE [ANDZ ANRGYZ BD BDJYSZ\R

    Z`i un|bgys {andz anrgyz n|i ysij bd z`i bdjysz|r n|i

    Hgjyai Dg ;:

  • 8/2/2019 Module no 4

    24/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >$ [|gjycz anrgyz

    Ipnh{ai= Syfn| {andz! lgzzabdf Bdjysz|r

  • 8/2/2019 Module no 4

    25/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    :$ [|gubji vg|ohnd sneizr! cgduidbidci ndj cgheg|z$

    9$ Hbdbhb}nzbgd ge hnzi|bna ndjabdf ndj hndyenczy|bdf crcai zbhi$

    3$ Sznzi z`i srh{zghs ge Lnj [andz Anrgyz7

    Nds= Srh{zghs ge Lnj {andz anrgyz

    Z`i srh{zgh ge lnj {andz anrgyz n|i ns egaagvs=

    >$ Agdf z|nds{g|znzbgd abdis

    $ [|bdcb{ais ge gui|naa bdzif|nzbgd

    N fggj anrgyz bs gdi z`nz bdzif|nzis hid! hnzi|bnas! hnc`bdis! si|ubcis bd

    syc` n vnr z`nz z`i lisz cgh{|bsi bs glznbdij$

  • 8/2/2019 Module no 4

    26/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    N fggj anrgyz bs gdi bd v bc` z`i zgzna jbszndci z|nuiaaij lr hid ndj

    hnzi|bna bs hbdbhyh$

    Sz|nbf`z abdi hguihidzs n|i {|iei||ij$

    3$ [|bdcb{ais ge eagv

    N fggj anrgyz bs gdi z`nz hnois z`i hnzi|bna hguis gdar bd eg|vn|j

    jb|iczbgd zgvn|js z`i cgh{aizbgd sznfi vbz`gyz lncoz|ncobdf$

    :$ [|bdcb{ais ge cylbc s{nci

    N fggj anrgyz bs gdi z`nz hnoi ieeiczbui yzbab}nzbgd ge nunbanlai s{nci bd

    z`|ii jbhidsbgd b$i$ aidfz`! l|injz` ndj `ibf`z$

    9$ [|bdcb{ai ge snzbsenczbgd ndj sneizr

    Z`bs {|bdcb{ai cgdsbji|s vg|oi|s sneizr ndj snzbsenczbgd ndj {|gziczbdf z`i

    {andz ndj hnc`bdi|r nfnbdsz z`i eb|i! z`iez izc$

    5$ [|bdcb{ais ge eaipblbabzr$

    Z`i {andz hysz li eaipblai zg nlsg|l dicissn|r c`ndfis v`idiui|

    |i~yb|ij vbz`gyz cgdsyhbdf hyc` cgsz ndj zbhi$

    9$ V`nz n|i z`i zic`db~yis ysij bd [andz Anrgyz7 Ip{anbd ndr zvg

    G\

    Sznzi z`i {andz anrgyz zic`db~yis ysij bd ndj ip{anbd ndr gdi ge z`ih7

    Nds=

    ZGGAS NDJ ZIC@DB^YIS YSIJ BD [ANDZ ANRGYZ

    Z`i un|bgys zggas ndj zic`db~yis ysij bd {andz anrgyz {anddbdf n|i

    >$ G{i|nzbgdna {|gciss c`n|z$

  • 8/2/2019 Module no 4

    27/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    9$ Zih{anzis

    5$ Z`|ii jbhidsbgdna hgjias$

    6$ \ianzbgds b{ c`n|z (\IA"

    \ianzbgds`b{ c`n|z (\IA"

    >$ Z`i |ianzbgds b{ c`n|z bs jiuiag{ij lr \GLI\ HYZ@I\$

  • 8/2/2019 Module no 4

    28/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    9$ Inc` lagco bd z`i c`n|z s`gis z`i |ianzbgds`b{ lizviid z`i zvg

    vg|osznzbgds ndj |nzbdf bs fbuid bd z`i njmncidz znlais$

    Unayi CagsidissN Nlsgayzi Issidzbna

    I IssidzbnaB Bh{g|zndzG G|jbdn|rY Ydbh{g|zndzP Dgz jisb|nlai

    v`i|i >! $ N z|nuia c`n|z bs n znlyan| |icg|j eg| {|isidzbdf ~yndzbznzbui jnzn nlgyz z i

    hguihidz ge z`i vg|oi|s! hnzi|bna g| i~yb{hidz lizviid ndr dyhli|s ge

    {ancis gui| n fbuid {i|bgj ge zbhi$

  • 8/2/2019 Module no 4

    29/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Njundznfis

    >$ Bz bs n ysieya zgga eg| hguihidz ndnarsbs$

    $ Ji{n|zhidz g| vg|o cidz|is n|i abszij lgz` |gv vbsi ndj cgayhvbsi bd

    z`i snhi si~yidci$

    $ Bz bs hgjbebcnzbgd ge z`i zih{anzi hgjia$ @i|i bd {anci ge zih{anzis!3

    jbhidsbgdna scnai hgjias ge vg|osznzbgd ndj gz`i| encbabzbis n|i {|i{n|ij

    ndj n|i {ancij gd z`i enczg|r {and nz sybznlai {ancis$

  • 8/2/2019 Module no 4

    30/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    5$ S`g|z dgzis gd Zr{is ge [andz Anrgyz7 Ip{anbd ndr zvg

    Nds= [ANDZ ANRGYZ

    [andz anrgyz bs jiebdij ns zic`db~yis ge agcnzbdf jbeei|idz hnc`bdis

    ndj encbabzbis aboi {i|sgd! szg|nfi s{nci! hnzi|bna `ndjabdf i~yb{hidz ndj naa

    gz`i| sy{{g|zbdf si|ubcis vbz`bd bd z`i enczg|r sg ns zg fiz hnpbhyh gyz{yz

    vbz` jisb|ij ~ynabzr nz agvisz {gssblai cgsz$

    ZR[IS GE [ANDZ ANRGYZ BD BDJYSZ\R

    Z`i un|bgys {andz anrgyz n|i ysij bd z`i bdjysz|r n|i

    >$ [|gjycz anrgyz

    Ipnh{ai= Syfn| {andz! lgzzabdf Bdjysz|r

  • 8/2/2019 Module no 4

    31/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    3$ Ebpij {gsbzbgd anrgyz

    Ipnh{ai= S`b{ Lybajbdf Bdjysz|r! Nb| c|nez {|gjyczbgd$

    >$ [|gjycz anrgyz

    n$ Bz bs nasg odgvd ns abdi anrgyz$ Bz bs ysij bd hnss {|gjyczbgd$

    l$ Bd z`bs anrgyz! naa dicissn|r hnc`bdi|r ndj i~yb{hidz n|i siz gyz bd snhi

    n|i bd z`i si~yidci ge hndyenczy|bdf {|gciss$

    c$ Z`bs anrgyz bs ysij v`id z`i|i bs bf` jihndj ge gdi g| siui|na {|gjycz$

    Ipnh{ai= Syfn| {andz! lgzzabdf Bdjysz|r! Nyzghglbai ndj ZU sizs$

    Ebfy|i= [|gjycz Anrgyz

    Njundznfi

    Hgjyai Dg ;: 3> Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    32/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    n$ Agv cgsz {i| ydbz

    l$ Lizzi| ysi ge cylbc s{nci$

    c$ Vg|o bd n {|gciss bs bf`$

    j$ Bz diijs aiss sobaaij vg|oi|s$

    i$ [|gjyczbgd crcai {i| ydbz zbhi bs agv$

    Jbsnjundznfi

    n$ Hnc`bdis n|i dgz ysij zg eyaa cn{ncbzr$

    l$ Aiss eaipblbabzr$

    c$ @bf` cn{bzna bduiszhidz jyi zg S[H$

    j$ Snhi obdj ge vg|o hnois z`i vg|oi| eiia lg|ijgh ndj hgdzgys$

    i$ Eg| ip{ndsbgd {y|{gsi bs dgz {gssblai zg njj hnc`bdis

  • 8/2/2019 Module no 4

    33/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    n$ [|gciss anrgyz hnois z`i lisz ysi ge hnd ndj hnc bdis$

    l$ Agz ge eaipblbabzr$

    c$ Agv cn{bzna bduiszhidz jyi zg F[H$

    j$ Un|bizr ge mgl hnois z`i mgl c`naaidfbdf ndj bdzi|iszbdf eg| vg|oi|s$

    i$ Eg| ip{ndsbgd {y|{gsi! bz bs {gssblai zg njj hg|i hnc`bdis$

    Jbsnjundznfi

    n$ @bf` cgsz {i| ydbz$

    l$ [gg| ysi ge nunbanlai s{nci

    c$ Vg|o bd {|gciss bs agv$

    j$ Bz diijs s{icbnaar sobaaij vg|oi|s$

    i$ [|gjyczbgd crcai zbhi bs {i| ydbz bs hg|i$

    3$ Ebpij [gsbzbgd anrgyz

    n$Bz bs ysij eg| z`i {|gjyczs v`bc` n|i ui|r hnssbui$

    l$ Bz bs ui|r bdcgduidbidz g| bz bs dgz jisb|nlai zg hgui z`ih

    c$ Bd ebpij {gsbzbgd anrgyz! z`i vg|os |ihnbds bd ebpij {gsbzbgds$

    j$ Z`i hnc`bdis! hnzi|bna! i~yb{hidz ndj vg|oi|s n|i diijij eg|

    {|gjyczbgds n|i l|gyf`z zg z`i sbzi ge z`i vg|oi|s$

    Hgjyai Dg ;: 33 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    34/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Ebfy|i= Ebpij [gsbzbgd Anrgyz

    Ipnh{ai= S`b{ Lybajbdf Bdjysz|r! Nb| c|nez {|gjyczbgd! Nssihlar g{i|nzbgd

    Bdjysz|r!

    Njundznfi

    n$ Cn{bzna bduiszhidz bd z`i {andz anrgyz bs hbdbhyh$

    l$ @bf`i| eaipblbabzr$

    c$ Ieeiczbui ysij ge sobaaij vg|oi|s$

    j$ Bz bs insr zg hinsy|i z`i {|gf|iss ge vg|o

    i$ Z`i vg|oi| bjidzber z`ihsiauis vbz` n {|gjycz bd v`bc` z`ir zggo bdzi|isz

    ndj {|bji bd jgbdf mgl$$

    6$ Jisc|bli z`i {|gcijy|na szi{ bdugauij bd hnobdf n {andz anrgyz7

    Nds= [ANDZ ANRGYZ [\CGIJY\I

    N szi{ lr szi{ {|gcijy|i eg| {anddbdf g| jisbfdbdf n {andz anrgyz bs

    fbuid liagv$

    >$ Cgaaicz z`i jnzn |ifn|jbdf z`i {|gjycz! {|gciss izc ndj |icg|j z`i jnzn

    srszihnzbcnaar$

    Hgjyai Dg ;: 3: Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    35/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ;$C`ico z`i ebdna anrgyz ndj {|i{n|i hnszi| anrgyz$

    >>$[|isidz z`i anrgyz zg hndnfihidz ndj fiz n{{|guna$

    >3$Egaagv y{$

    0$ Absz z`i enczg| zg li cgdsbji|ij v`bai jisbfdbdf anrgyz7

    Nds= Z`i enczg|s cgdsbji|ij v`bai jisbfdbdf anrgyz n|i

    >$ Zr{is ge Bdjysz|r

    $ G{i|nzbgd {|gciss c`n|z

    Bz |i{|isidzs z`i lnsbc nczbubzbis bdugauis bd {|gjycz$

    Hgjyai Dg ;: 39 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    36/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Bz fbuis z`i bdeg|hnzbgd |ifn|jbdf jbszndci hguij ndj zbhi |i~yb|ij eg|

    un|bgys nczbubzbis$

    ;$ Cgh{n|i z`i {|gjycz anrgyz ndj [|gciss Anrgyz

    Nds=

    Dg [|gjycz anrgyz [|gciss anrgyz

    Hgjyai Dg ;: 35 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    37/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >

    [|gjycz g|bidzij anrgyz [|gciss g|bidzij anrgyz

    < Aiss eaipblai Hg|i eaipblai

    3 Lizzi| ysi ge s{nci [gg| ysi ge s{nci

    : Vg|o sznzbgds n|i n||ndfij ns {i|

    si~yidci ge {|gjycz g{i|nzbgds$

    Vg|o sznzbgds n|i n||ndfij

    nccg|jbdf zg z`i eydczbgd$

    9 @bf` cn{bzna bduiszhidz bs

    diijij$

    Agv cn{bzna bduiszhidz bs diijij$

    5 N{{abcnlai zg z`i hnss

    {|gjyczbgd$

    N{{abcnlai zg z`i mgl g| lnzc`

    {|gjyczbgd$

    6 Vg|o bd {|gciss bs bf`$ Vg|o bd {|gciss bs agv

    0 Ugayhi ge {|gjyczbgd bs bf`$ Ugayhi ge {|gjyczbgd bs agv

    2

    [|gjyczbgd crcai zbhi {i| ydbz bs

    aiss$

    [|gjyczbgd crcai zbhi {i| ydbz bs

    hg|i$

    >; [i| ydbz cgsz bs aiss$ [i| ydbz cgsz bs hg|i

    >>$Ip{anbd z`i diij eg| fggj encbabzbis {anddbdf

    Nds= Z@I DIIJ EG\ FGGJ ENCBABZBIS [ANDDBDFZ`i diij eg| fggj encbabzbis {anddbdf

    >$ [andz encbabzbis bdeayidci z`i cgszs ge g{i|nzbdf ndj z i|ieg|i {|gebzs$

  • 8/2/2019 Module no 4

    38/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    9$ Encbabzbis n|i bdeaipblai (b$i$ {`rsbcnaar ebpij ndj `nui abhbzij g{{g|zydbzbis

    zg li c`ndfij"$

    5$ Encbabzbis n|i agdf zi|h cghhbzhidzs vbz` {|gz|nczij {i|bgjs ge ebdndcbna

    |izy|d$

    6$ Encbabzbis {anddbdf! jisbfd ndj cgdsz|yczbgd |i~yb|i agdf ainj zbhis$

    0$ Sgydj {ands eg| bh{aihidznzbgd cnd nugbj jbs|y{zbgds bd {|gjyczbgd! ndj

    jbscgdzbdybzbis eg| s`b{{bdf g| jiabui|r$

    2$ G{i|nzbgds gezid {|gjyci jiz|bhidzna vnszis z`nz neeicz idzb|i

    cghhydbzbis$

    >;$Z`i sneizr! cgduidbidci! n{{in|ndci! ndj cgheg|z ge bdjysz|bna encbabzbis

    bdeayidci z`i nzzbzyjis ge ndj z`i nlbabzr zg nzz|ncz sybznlai ih{agriis$

    >>$Bdjysz|bna encbabzbis hysz li {anddij zg hiiz ndzbcb{nzij eyzy|i

    |i~yb|ihidzs riz cgh{izi {|gebznlar zgjnr$

    >3$Fggj {anddbdf lyrs zbhi eg| hnobdf cghhbzhidzs? bz hbdbhb}is libdf

    znoid lr sy|{|bsi$

    >:$ Be {ands n|i hnji! hndnfihidzs cnd |incz enszi| ndj znoi njundznfi ge

    lysbdiss g{{g|zydbzbis z`nz n|bsi$

    >9$Fggj {anddbdf! is{icbnaar be {|isidzij viaa ubsynaar! bs nd nbj zg glznbd

    ebdndcbdf hgdbis$

    >5$Z`i sbdfai hgsz bh{g|zndz cnysi ge bf` hnzi|bnas ndjabdf cgszs bs nj

    `gc ip{ndsbgd ge {andz encbabzbis bd z`i nlsidci ge n sz|nzifbc sbzi

    jiuiag{hidz {and$

    Hgjyai Dg ;: 30 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    39/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    C`n{zi| Dg :$3

    SZNZBSZBCNA ^YNABZR CGDZ\GA

    >$ Cgsz ge ~ynabzr

  • 8/2/2019 Module no 4

    40/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    3$ Diij ge S^C

    :$ Cgdci{z ge un|bnzbgd

    9$ Cidz|na zidjidcr z`ig|ih

    5$ Ncci{zndci Snh{abdf

    6$ Cgdz|ga c`n|z eg| un|bnlai

    0$ Cgdz|ga c`n|z eg| nzz|blyzis

    2$ Z^H

    S^C

    >$ S`g|z dgzin$ Cgsz ge ~ynabzr ----l$ ^ynabzr ge jisbfdc$ ^ynabzr ge cgdeg|hndcij$ N^Ai$ NG^e$ AZ[Jf$ [|gciss cn{nlbabzr -- 9 h

    Hgjyai Dg ;: :; Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    41/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ; h

    9$ V`nz bs z`i {|gciss c`n|z7 Ip{anbd z`i un|bgys zr{is 7>;h

    5$ Ip{anbd z`i jbeei|idz ~ynabzr szndjn|j bd l|bie7

    6$ Jbscyss z`i BSG YNABZR szndjn|j $sznzi bzs nz ainsz ge >; canysis7

    0$ Jiebdi ~ynabzr szndjn|j$Jbsccyss z`i un|bgys ~ynabzr szndjn|j bd jiznbas vbz`bzs cnysis7>;h

    2$ Jiebdi cgdz|ga c`n|z7 Jbee|idz lizviid z`i un|bnlai cgdz|ga c`n|z ndjnzz|blyzi cgdz|ga c`n|z bd jiznbas vbz` ipnh{ai7

    >;$Ip{anbd z`i jbeei|idz zr{i ge cgdz|ga c`n|z bd S^C

    >>$Cghhidz gd cgdz|ga c`n|z ndj cgdz|ga abhbz7 Jbeei|idz lizviid z`iun|bnlai cgdz|ga c`n|z ndj nzz|blyzi cgdz|ga c`n|z 7

    >3$V|bzi n dgzi gd Z^H {gabcr ndj glmiczbuis7:h

    ^$>= S`g|z dgzis gd Cgsz ge ^ynabzr7

    Sgayzbgd=

    CGSZ GE ^YNAZBR

    Z`i ip{idjbzy|i bdcy||ij zg bh{|gui z`i ~ynabzr ge z`i {|gjycz bs fidi|naar

    zi|hij ns Cgsz ge ^ynabzr$

    Z`i cgsz ge cn||rbdf gyz z`i cgh{ndrs ~ynabzr eydczbgd b$i hiizbdf z`i

    ~ynabzr diijs ge z`i cyszghi|s n|i odgvd ns Cgsz ge ^ynabzr$

    Hgjyai Dg ;: :> Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    42/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Z`isi bdcayjis

    >$ Hn|oiz |isin|c` cgsz$

  • 8/2/2019 Module no 4

    43/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Hnzi|bna s{icbebcnzbgd

    [|gciss s{icbebcnzbgd

    Hiz`gj ge ziszbdf

    C|bzi|bn ge ncci{zndci ndj |imiczbgd$

    Hiz`gj ge ysi$

    9" Gdi s{icbebcnzbgd hnr g| hnr dgz li syeebcbidz zg jisc|bli z i {|gjycz$

    5" Z`i s{icbebcnzbgd n|i canssbebij ns

    n$ Z`i szndjn|j s{icbebcnzbgd =

    Z`i szndjn|j lgjbis eg|hyanzi z`i s{icbebcnzbgd eg| szndjn|jb}nzbgd ge z`i

    cgh{gdidzs$ Ipnh{ai s{icbebcnzbgd lr LBS$

    l$ Cgdsyhi| s{icbebcnzbgd=

    V`id LBS s{icbebcnzbgds n|i dgz nunbanlai g| dgz sybznlai eg| z`i {n|zbcyan|

    cyszghi| diij! z`id cgdsyhi| s{icbebcnzbgd n|i ysij$

    c$ Cgh{ndr s{icbebcnzbgds =

    V`id n cgh{ndr v`bc` hndyenczy|i {|gjyci bzs gvd s{icbebcnzbgd !cnaaij ns

    cgh{ndr s{icbebcnzbgds$

    ^$> Jisc|bli Jbeei|idz ^ynabzr S{icbebcnzbgd7

    Sgayzbgd=

    ^ynabzr S{icbebcnzbgd

    >$ ^ynabzr S{icbebcnzbgd bs z`i {|gciss zg jiebdi z`i |i~yb|ihidz ge ~ynabzr

    c`n|nczi|bszbcs

  • 8/2/2019 Module no 4

    44/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    n$ Hnzi|bna s{icbebcnzbgd

    l$ [|gciss s{icbebcnzbgd

    c$ Hiz`gj ge ziszbdf

    j$ C|bzi|bn ge ncci{zndci ndj |imiczbgd$

    i$ Hiz`gj ge ysi$

    e$ [|gf|nhhis$

    Diij ge S{icbebcnzbgd

    >$ @ia{s z`i hndyenczy|bdf ji{n|zhidz zg jicbji v`nz ipnczar bs zg li {|gjycij$

    $ Szndjn|j s{icbebcnzbgds$

    $ Szndjn|j s{icbebcnzbgds$

    n$ Hgsz ge z`i cgydz|bis `nui z`ib| gvd szndjn|j lgjbis$

    l$ Z`isi szndjn|j lgjbis eg|hyanzi z`i s{icbebcnzbgd eg| n un|bizr ge {|gjycz$

    c$ Bd Bdjbn! LBS bs Dnzbgds Szndjn|j Lgjr$

  • 8/2/2019 Module no 4

    45/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    n$ V`id z`i LBS s{icbebcnzbgds n|i dgz nunbanlai g| sybznlai eg| {n|zbcyan|

    cyszghi| diijs! z`id z`i hndyenczy|i hndyenczy|is z`i {|gjycz nccg|jbdf

    zg z`i cyszghi| diijs ndj s{icbebcnzbgds$

    l$ Z`isi s{icbebcnzbgds n|i cnaaij Cgdsyhi| S{icbebcnzbgds$

    3$ Cgh{ndr S{icbebcnzbgds$

    n$ V`id z`i hndyenczy|i z`i {|gjycz nccg|jbdf gvd s{icbebcnzbgds zg sybz z`i

    cyszghi| diijs! z`ir n|i cnaaij ns z`i cgh{ndr s{icbebcnzbgd$

    :$ [|gciss S{icbebcnzbgds

    n$ Bz bs issidzbna zg s{icber z`i {|gciss zg hndyenczy|i z`i {n|zbcyan| {|gjycz

    vbz` s{icbebij ~ynabzr$

    l$ Z`i {|gciss s{icbebcnzbgd eyaebaahidz bs eyaebaahidz ge z`i {|gjycz ~ynabzr$

    c$ Bz bdcayjis

    S{icbebcnzbgds bjidzbebcnzbgds$

    Hnzi|bna |i~yb|ihidz$

    Si~yidci ge g{i|nzbgd$

    [|gciss s`iiz

    [|gciss cgdjbzbgd (zih{!{|issy|i ndj `yhbjbzr"

    Bds{iczbgd ndj ziszbdf szndjn|js$

    9$ Zisz S{icbebcnzbgds$

    Z`i zisz s{icbebcnzbgds bdcayjis

    n$ Z`i un|bgys s{icbebcnzbgds nlgyz z i ziszbdf hiz`gjs$

    l$ Bdsz|yhidz ndj ziszbdf i~yb{hidz |i~yb|ij eg| ziszbdf vbz` s{icbebcnzbgd$

    c$ Hiz`gj ge siaiczbgd z`i ziszbdf hiz`gj ndj z`i {|i{n|nzbgd ge snh{ai

    s{icbhids$

    j$ Ziszbdf {|gcijy|i$

    ^$>$Ip{anbd ^ynabzr ge Jisbfd7

    Sgayzbgd=

    ^ynabzr ge Jisbfd

    >$ Z`i ~ynabzr ge jisbfd bs |ianzij vbz` z`i zbf zdiss ge z`i s{icbebcnzbgd v`bc` n|i ysij

    eg| hndyenczy|bdf ge n {|gjycz$

    Hgjyai Dg ;: :9 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    46/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    hh bs `nubdf lizzi| ~ynabzr z`nd z`i {|gjycz

    `nubdf vg|o zgai|ndci ge ;$;;>hh$

    Enczg| neeiczbdf 'cgdz|gaabdf z`i ^ynabzr ge Jisbfd

    >$ Zr{is ge cyszghi|s bd z`i hn|oiz$

  • 8/2/2019 Module no 4

    47/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

  • 8/2/2019 Module no 4

    48/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Z`i z`|ii hnbd iaihidzs ge z`i ~ynabzr eydczbgd

    >$ Ncci{zndci eydczbgd

    $ Ncci{zndci eydczbgd

    n$ Z`bs bs z`i jnr zg jnr mgl ge hinsy|bdf z`i {|gjycz! myjfbdf z`i {i|eg|hndci!

    hnobdf jbs{gsbzbgd ndj |icgjbdf z`i jnzn$

    l$ Bz cnh bdcayji z`i bdcbjidzna eydczbgd ns hnbdzbdf! hinsy|bdf i~yb{hidz

    szg|nfi! snaunfi$

    c$ Z`bs eydczbgd bs |ianzij zg z`i ncci{znlbabzr ge z`i {|gjycz vbz` |ifn|j zg z`i siz

    ~ynabzr ge {|gf|nhhi$

  • 8/2/2019 Module no 4

    49/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Bz bs lnsij gd anv ge an|fi dyhli|s % Hnz`ihnzbcna z`ig|r ge {|glnlbabzbis$

    Hgji|d zic`db~yis ge S^C % ncci{zndci snh{abdf `nui nd bh{g|zndz |gai bd

    bh{|guihidz ge ~ynabzr! id`ndcihidz ge {|gjyczbubzr! c|inzbgd ge cgdsyhi| cgdebjidci %

    jiuiag{hidz ge bdjysz|bna icgdghr ge cgydz|r$

    Njundznfis'Lidiebzs ge S^C=

    >" Ieebcbidcr % Cgsz |ijyczbgd

  • 8/2/2019 Module no 4

    50/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    S^C bs jiebdij ns z`i zic`db~yis ge n{{arbdf sznzbszbcna hiz`gjs lnsij gd z`ig|r ge

    {|glnlbabzr zg isznlabs`ij ~ynabzr szndjn|js ndj zg hnbdznbd bd z`i hgsz icgdghbcna

    hnddi|$

    Bz bs n jnzn j|buid n{{|gnc` ndj bs n{{abcnlai zg gyzfgbdf {|gjyczs aboi jy|bdf s`b{{bdf$

    [|nczbcna jiubcis ysij ns zgga bd S^C

    >$ @bszgf|nh

    Bz bs n |i{|isidznzbgd ge jbszy|lzbgd ge un|bnlai jnzn |i{|isidzij lr n si|bis ndj

    i~yna vbjz` cgayhds ge un|rbdf `ibf`z$

    Bz bs ysij eg| ubsyna cghhydbcnzbgd nlgyz z`i {|gciss ndj eg| `ia{bdf bd hnobdf

    jicbsbgd nlgyz v`i|i zg egcys z`i ieeg|z ge bh{|guihidzs$

  • 8/2/2019 Module no 4

    51/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    SZNZBSZBCNA ^YNABZR CGDZ\GA=

    >" Bz bs z`i l|ndc` ge ~ynabzr cgdz|ga v`bc` jinas vbz cgaaiczbgd! {|glaih ndnarsbs

    ndj bdzi|{|iznzbgd ge jnzn zg sgaui z`i {|glaih$

    $ Aiss nhgydz ge bds{iczbgd

    Jyi zg S^C! aiss nhgydz ge bds{iczbgd bs |i~yb|ij v`bc` snuis z`i agz ge hnd

    `gy| ge z`i {|gjyczbgd

  • 8/2/2019 Module no 4

    52/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    V`id z`i hinsy|ihidz bs cn||bij gyz zg

    ebdj z`i ~ynabzr c`n|nczi|bszbcs gecgh{gdidzs! z`i ~ynabzr bs snbj zg li

    ip{|issij bd un|lais$

    V`id n |icg|j s`gvs gdar z`i dyhli| ge

    n|zbcais cgdeb|h ndj dgd cgdeb|hbdf zgndr s{icbna |i~yb|ihidz bz bs snbj zg li

    nzz|blyzi jnzn

    < Bz bs jgdi vbz` z`i `ia{ ge {|icbsbgd

    hinsy|ihidz$

    Bz bs |icg|jij vbz` z`i `ia{ ge anbj jgvd

    szndjn|j$3 Jnzn glznbdij bs cnaaij z`i cgdzbdygys

    jnzn$

    Jnzn glznbdij bs cnaaij jbsc|izi jnzn

    : Z`i unayi cnddgz li e|nczbgds Z`i unayi cnddgz li e|nczbgds

    Ip= Jbhidsbgd ge n {n|zs hinsy|ij

    Vibf`z bd of

    Dg ge jieiczs egydj bd snh{ai

    C|ncos bd s`iiz lr s{gz viaj$

    ^$6$ V`nz bs Un|bnzbgd'Un|bnlbabzr7 V`nz n|i {gssblai cnysis ge un|bnzbgd7

    Sgayzbgd=

    UN\BNZBGD'UN\BNLBABZR

    Dg {|gjyczbgd {|gciss cnd {|gjyci naa bzihs ipnczar naboi$

    Hgjyai Dg ;: 9< Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    53/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    [|gjyczbgd {|gciss cgdsbszs ge cghlbdnzbgd ge hid! hnzi|bnas ndj hnc`bdi$

    Inc` ge z`isi iaihidzs ge cghlbdnzbgd `ns sghi bd`i|idz g| dnzy|na

    un|bnlbabzr! z`i cnysis ge v`bc` cnddgz li bsganzij$

    \insgd eg| un|bnzbgd

    >" [gg| |nv hnzi|bna

    " C`ndci un|bnzbgd '|ndjgh un|bnzbgd

  • 8/2/2019 Module no 4

    54/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    i||g|$< Z`i|i bs n hbdyzi nhgydz ge

    un|bnzbgds$

    Z`i|i bs n shnaa ndj an|fi nhgydz

    ge un|bnzbgds$

    3 Z`ir n|i jbeebcyaz zg z|nci ndj yd

    icgdghbcna zg iabhbdnzi$

    Z`ir n|i insr zg z|nci'jizicz ndj

    yd icgdghbcna zg iabhbdnzi$

    : Vbz` z`i |ndjgh un|bnzbgd !z`i

    {|gciss bs sznlai zg ysi z`i

    snh{abdf {|gcijy|i

    Vbz` z`i nssbfdnlai un|bnzbgd !z`i

    {|gciss bs dgz sznlai zg ysi z`i

    snh{abdf {|gcijy|i

    9$ Z`isi cnysis eagvs z i sznzbszbcna

    anvs ge un|bnzbgd$

    Z`isi cnysis jg dgz egaagvs ndrsznzbszbcna anvs ge un|bnzbgds$

    5Ipnh{ai

    n$ ubl|nzbgd bd hnc bdi

    l$ un|bnzbgd bd hnzi|bna

    Ipnh{ain" Enyazr siz y{l" Enyaz mbfs ndj ebpzy|is

    ^$2=Jiebdi e|i~yidcr jbsz|blyzbgd$ Jisc|bli un|bgys vnrs ge f|n{`bcna|i{|isidznzbgd ge e|i~yidcr jbsz|blyzbgd$

    Sgayzbgd =

    E \I^YIDCR JBSZ\BLYZBGD=

    Hgjyai Dg ;: 9: Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    55/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >$ V`id z`i hinsy|ij sb}is ge naa z i {|gjyczs n|i {agzzij nfnbdsz z`i e|i~yidcr

    ge gccy||idcis ge inc` sb}i bd z`i eg|h ge f|n{`! bz bs odgvd ns e|i~yidcr

    jbsz|blyzbgd$

    $ Eg| {|gjycbdf idzb|i agz c`n|nczi| e|gh snh{ai$

    $ E|i~yidcr @bszgf|nh

  • 8/2/2019 Module no 4

    56/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >$ E|i~yidcr @bszgf|nh =

    >" Bd z`i f|n{` z`i sbjis ge cgayhd |i{|isidzs z`i y{{i| % agvi| ciaa lgydjn|bis

    % `ibf`zs n|i {|g{g|zbgdna zg z`i e|i~yidcbis ge gccy||idcis vbz`bd z`i ciaas$

  • 8/2/2019 Module no 4

    57/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >" Ln| c`n|z bs n f|n{ bcna |i{|isidznzbgd ge z`i e|i~yidcr jbsz|blyzbgd! bd v`bc`

    z`i ln|s n|i cidzi|ij nz z`i hbj{gbdz ge z`i ciaas$

  • 8/2/2019 Module no 4

    58/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >" Gfbui cy|ui n|i ysij zg {agz cyhyanzbui e|i~yidcbis ge unayi aiss z`nd g|

    f|inzi| z`nd |is{iczbui ciaa lgydjij$

    ;= Jiebdi

    Hgjyai Dg ;: 90 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    59/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >$ F|gy{ij E|i~yidcr

    " Ciaa =

    V`bai f|gy{bdf z`i jnzn bdzg n e|i~yidcr jbsz|blyzbgd! z`i ciaa lgydjn|bis s`gyaj

    li c`gsid `nae vnr lizviid zvg {gssblai glsi|unzbgds ndj ciaa bdzi|unas s`gyaj

    li i~yna$

    Z`i bdzi|una nagdf z`i scnai ge hinsy|ihidz ge inc` g|ji|ij canss bs

    zi|hij ciaa$

    >= Jiebdi cidz|na zidjidcr

    Hgjyai Dg ;: 92 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    60/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    G\

    Jiebdi

    >$ Hind

    $ N|bz`hizbc Hind= P

    Z`i n|bz`hizbc hind bs z`i nui|nfi ge naa z`i unayis ge z`i un|bnlai bd z`i snh{ai$

    Be P>!P

    n|bz`hizbc hind bs fbuid lr!

    8> < 3 dP / P / P /$$$$$$$$$$$$$$$$$/ P

    Pd

    b$i$

    8

    P

    P d

    =

    Be d bs gjj! z`i glsi|unzbgds n|i n||ndfij bd nscidjbdf g|ji|! z`id hijbnd bs

    fbuid lr! (d >

    < d

    < < $ P C`n|z= Bz s`gvs un|bnzbgd bd nui|nfi ge un|bnzbgd ge snh{ais b$i$ bz s`gvs

    cidzi|bdf ge {|gciss

  • 8/2/2019 Module no 4

    66/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$>9= Jisc|bli z`i hiz`gj ge cgdsz|yczbdf P % \ c`n|zs % ip{anbd `gv z`isi

    c`n|zs `ia{ bd jizi|hbdbdf anco ge cgdz|gas$

    Sgayzbgd=

    Szi{ B

    Cnacyanzi z`i nui|nfi P % |ndfi eg| inc` snh{ai=

    N fggj dyhli| ge snh{ais ge bzihs hndyenczy|ij n|i cgaaiczij |ndjghar nz jbeei|idz

    bdzi|unas ge zbhi % z`ib| ~ynabzr c`n|nczi|bszbcs (i$f$ jbnhizi|! z`bcodiss! vz$! izc$" n|i

    hinsy|ij$

    Eg| Ipnh{ais=

    Be n snh{ai cgdznbds ebui bzihs! v`gsi jbhidsbgds n|i P>! P

    > < 3 : 9P / P / P / P / PP

    98

    % \ 8 an|fisz unayi shnaaisz unayi$

    Szi{ BB

    Cnacyanzi f|ndj nui|nfi P % nui|nfi |ndfi \ $

    Bz bs glznbdij lr jbubjbdf z`i syh ge P unayi lr dyhli| ge snh{ais b$i$ sylf|gy{s!

    b$i$P

    PD

    8 ! V`i|i D8 Dyhli| ge snh{ais! ndj

    \\

    D8

    Szi{ BBB

    Cnacyanzbgd ge 3 abhbzs eg| P c`n|z!

    Z`i cgdz|ga abhbzs n|i fbuid lr!

    Y{{i| cgdz|ga abhbz P 8 YCA P 8 P / 3 $ P

    Agvi| cgdz|ga abhbz P 8 ACA P 8 P 3

    $ P

    Szi{BU

    Cnacyanzbgd ge 3 abhbzs eg| \ c`n|z!

    YCA \ 8 J: \

    YCA \ 8 J3 \

    Hgjyai Dg ;: 55 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    67/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    v`i|i z`i unayis ge un|bgys enczg|s N! N>! N! J

    jbsz|blyzbgd % cnd li egydj e|gh szndjn|j znlais eg| n {n|zbcyan| snh{ai sb}i$

    Szi{ U

    [agz P % \ c`n|z=

    Eg| P c`n|z! z`i cidz|na abdi gd P c`n|z s`gyaj li j|nvd ns sgabj `g|b}gdzna abdi ns P $

    Z`i y{{i| % agvi| cgdz|ga abhbzs s`gyaj li j|nvd ns jgzzij `g|b}gdzna abdis nz z`i

    cnacyanzij unayi$

    Eg| \ c`n|z! cidz|na abdi vbaa li bdjbcnzis \ % cgdz|ga abhbzs n|i s`gvd lr jgzzij

    `g|b}gdzna abdis$

    Szi{ UB

    [agz z`i nui|nfi ge snh{ais bd P c`n|z bd z`i g|ji| cgaaiczij % {gbdzs gyzsbji z`i cgdz|gaabhbzs n|i bdjbcnzij lr c|gss$

    [agz z`i |ndfis bd \ c`n|z % {gbdzs gyzsbji z`i cgdz|ga abhbzs n|i bdjbcnzij lr cb|cais$

    Szi{ UBB

    Bdzi|{|iznzbgd'{|iabhbdn|r cgdcaysbgds e|gh z`i cgdz|ga c`n|zs$

    Z`i anco ge cgdz|ga bs bdjbcnzij lr {gbdzs enaabdf gyzsbji cgdz|ga abhbzs gd ibz`i| P % \

    c`n|z$

    V`id naa z`i {gbdzs enaa bdsbji! bz hinds z`i {|gciss bs bd cgdz|ga$

    > gyz ge 39 g| < gyz ge >;; {gbdzs cnd li zgai|nzij % {|gciss bs snbj zg li bd cgdz|ga$

    ^$>5= Jbeei|idzbnzi lizviid n jieicz % jieiczbui$

    Sgayzbgd=

    N$ Jieiczbui=

    >$ Nd bzih bs snbj zg li jieiczbui be bz enbas zg cgdeg|h zg z`i s{icbebcnzbgds bd ndr ge z`i

    ~ynabzr c`n|nczi|bszbcs$

    L$ Jieicz=

    >$ Inc` c`n|nczi|bszbc z`nz jgis dgz hiiz vbz` z`i s{icbebcnzbgds bs cnaaij ns jieicz$

  • 8/2/2019 Module no 4

    68/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    3$ Eg| i$f$ be n cnszbdf cgdznbds ydjisb|nlai n|j s{gzs! lagv`gais! c|ncos izc$! z`i

    cnszbdf bs jieiczbui ndj `n|j s{gzs! lagv`gais! c|ncos n|i cnaaij ns jieiczs$

    ^$>6= Jiebdi E|nczbgd Jieiczbui$ @gv vbaa rgy j|nv [ c`n|z7

    Sgayzbgd=

    E\NCZBGD JIEICZBUI=

    Bz bs jiebdij ns z`i |nzbg ge dyhli| ge jieiczbui n|zbcais zg z`i zgzna dyhli| ge

    n|zbcais nczynaar bds{iczij$ Bz bs navnrs ip{|issij ns jicbhna e|nczbgd$

    [ C`n|z

    Bz bs nd nzz|blyzi cgdz|ga c`n|z b$i$ eg| ~ynabzr c`n|nczi|bszbcs z`nz cnd li

    canssbebij ns ibz`i| cgdeg|hbdf g| dgdcgdeg|hbdf zg z`i s{icbebcnzbgds$

    Eg| i$f$ jbhidsbgds c`icoij lr FG % DG FG fnyfis$

    Szi{ zg j|nv [ C`n|z=

    >" \icg|j z`i jnzn eg| inc` sylf|gy{ gd dg$ ge n|zbcais bds{iczij ndj dg$ ge

    jieiczbuis

    ["YCA[ [

    d

    / 8 /

    [ (> ["ACA[ [d

    / 8

    9" [agz inc` {gbdz ns glznbdij! {agz cgdz|ga abhbzs ns cnacyanzij$

    Z`i {gbdzs enaabdf gyzsbji cgdz|ga abhbzs n|i bjidzbebij! (Be ndr"$

    5" Be z`i {gbdzs enaa gyzsbji z`i cgdz|ga abhbzs! z`i|i hnr li zvg |insgds$

    n" Nssbfdnlai cnysis ge un|bnzbgd hnr li {|isidz$

    Hgjyai Dg ;: 50 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    69/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    l" ^ynabzr aiuia bs jbeei|idz eg| nssyhij szndjn|j [$

    $

    ^>0$ S`g|z Dgzi gd [ C`n|z7

    Sgayzbgd=

    [ C`n|z

    Bz bs nd nzz|blyzi cgdz|ga c`n|z b$i$ eg| ~ynabzr c`n|nczi|bszbcs z`nz cnd li

    canssbebij ns ibz`i| cgdeg|hbdf g| dgdcgdeg|hbdf zg z`i s{icbebcnzbgds$

    Eg| i$f$ jbhidsbgds c`icoij lr FG % DG FG fnyfis$

    Szi{ zg j|nv [ C`n|z=

    6" \icg|j z`i jnzn eg| inc` sylf|gy{ gd dg$ ge n|zbcais bds{iczij ndj dg$ ge

    jieiczbuis

    0" Cgh{yzi [ (e|nczbgd jieiczbui" eg| inc` sylf|gy{

    Dg$ Ge jieiczbuis bd sylf|gy{[

    Dg$ ge n|zbcais bds{iczij bd sylf|gy{8

    2" Cgh{yzi [ 8nui|nfi e|nczbgd jieiczbui

    Zgzna Dg$ Ge jieiczbuis bd n {i|bgj[

    Zgzna Dg$ ge n|zbcais bds{iczij bd n {i|bgj8

    >;" Cgh{yzi Cgdz|ga abhbzs

    [ (> ["YCA[ [d

    / 8 /

    [ (> ["

    ACA[ [d

    / 8

    >>" [agz inc` {gbdz ns glznbdij! {agz cgdz|ga abhbzs ns cnacyanzij$

    Z`i {gbdzs enaabdf gyzsbji cgdz|ga abhbzs n|i bjidzbebij! (Be ndr"$

    >

  • 8/2/2019 Module no 4

    70/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$>2= V`nz bs z`i {y|{gsi ge [C`n|z7

    Sgayzbgd

    [y|{gsi ge [C`n|z

    Licnysi ge agvi| bds{iczbgd % hnbdzidndci cgszs ge {c`n|z! z`ir ysynaar `nui n f|inzi|

    n|in ge icgdghbcna n{{abcnzbgds z`nd cgdz|ga c`n|zs eg| un|bnlai$

    >$ Zg jbscgui| nuf$ {|g{g|zbgd ge jieiczbui n|zbcais sylhbzzij eg| bds{iczbgd! gui| n

    {i|bgj ge zbhi$

  • 8/2/2019 Module no 4

    71/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    3$ Dyhli| ge shnaa `gais bd fanss lgzzais$

    :$ Dyhli| ge jieicz syc` ns lagv`gais! c|ncos bd n cnszbdf$

    9$ Dyhli| ge bh{i|eiczbgds glsi|uij bd n cagz ge ydbz n|in$

    ^$= Jbeei|idzbnzi lizviid Un|bnlai % Nzz|blyzi C`n|z

    G\

    Jbeei|idzbnzi lizviid P % \ c`n|z vbz` C! [ c`n|z$

    Hgjyai Dg ;: 6> Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

    Un|bnlai C`n|zs Nzz|blyzi C`n|zs

    Ipnh{ais= P % \ Ipnh{ais= [! d{! C! Y c`n|zs$

    Jnzn |i~yb|ij bs un|bnlai jnzn (b$i$

    hinsy|ij ~ynabzr c`n|nczi|bszbc"

    Jnzn |i~yb|ij bs nzz|blyzi jnzn (b$i$

    cgdeg|hndci g| dgdcgdeg|hndci ysbdf anbjjgvd szndjn|j FG % DG fnyfis"$

    Ebiaj ge N{{abcnzbgd= Cgdz|ga ge

    bdjbubjyna ~ynabzr c`n|nczi|bszbc$

    Ebiaj ge n{{abcnzbgd= Cgdz|ga ge {|g{g|zbgd ge

    jieiczbuis g| jieicz bd n snh{ai ge cgdszndz

    sb}i g| dyhli| ge jieiczs {i| ydbz$

    [|gubjis hnpbhyh yzbab}nzbgd ge

    bdeg|hnzbgd nunbanlai e|gh jnzn$

    Jnzn |i~yb|ij n|i gezid na|injr nunbanlai

    eg|h bds{iczbgd |icg|js$[|gubjis jiznbaij bdeg|hnzbgd gd {|gciss

    nui|nfi % un|bnzbgd eg| cgdz|ga ge

    bdjbubjyna jbhidsbgd$

    Z`ir jg dgz {|gubji jiznbaij bdeg|hnzbgd eg|

    cgdz|ga ge bdjbubjyna jbhidsbgd$

    Z`ir n|i dgz insbar ydji|szggj ydaiss

    z|nbdbdf bs {|gubjij$

    Z`ir n|i hg|i sbh{ai ns cgh{n|ij zg P! \

    c`n|zs! sg cnd li insbar ydji|szndj

    Z`ir bdugaui hg|i zbhi eg| hinsy|bdf!

    cnacyanzbgd % {agzzbdf$

    Z`ir bdugaui aiss cgsz % zbhi$

    Snh{ai sb}i bs shnaa$ Snh{ai sb}i bs fidi|naar an|fi|$

  • 8/2/2019 Module no 4

    72/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$

  • 8/2/2019 Module no 4

    73/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    " Vbz` ndr {gsbzbgd n!l g| c {|nczbcnaar naa z`i {|gjyczs hndyenczy|ij vbaa hiiz z`i

    s{icbebcnzbgds

  • 8/2/2019 Module no 4

    74/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

  • 8/2/2019 Module no 4

    75/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    l$ \ijyci jbs{i|sbgd be bz bs icgdghbcna$

    c$ Njubsnlai zg bdc|insi zgai|ndci$

    ^$" Ncci{zndci snh{abdf bs z`i {|gciss ge iunaynzbdf n {g|zbgd ge z`i

    {|gjyczs bd agz eg| z`i {y|{gsi ge ncci{zbdf g| |imiczbdf z`i agz gd z`i

    lnsbs ge dyhli| ge jieiczbui {n|zs egydj bd n |ndjgh snh{ai j|nvd e|gh

    z`i agz$

    ;;) bds{iczbgd! naa z`i {n|zs g| {|gjyczs n|i sylmiczij zg bds{iczbgd!

    v`i|i ns bd snh{abdf bds{iczbgd gdar n snh{ai bs j|nvd e|gh z`i agz %

    bds{iczij$

    L$ Snh{abdf bds{iczbgd$

    Hgjyai Dg ;: 69 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    76/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >" Bd snh{abdf bds{iczbgd! ci|znbd snh{ais n|i siaiczij e|gh n agz ndj z`ir n|i

    c`icoij$

  • 8/2/2019 Module no 4

    77/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$;;)

    bds{iczbgds$

    Sgayzbgd=

    NJUNDZNFIS NDJ ABHBZNZBGDS GE SNH[ABDF BDS[ICZBGD GUI\ >;;)

    BDS[ICZBGDS$

    Njundznfis ge Ncci{zndci snh{abdf =

    Z`i njundznfis ge snh{abdf bds{iczbgd gui| >;;) bds{iczbgds=

    >" Cgsz % zbhi |inj bs ~ybzi aiss z`nd >;;) bds{iczbgd$

  • 8/2/2019 Module no 4

    78/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    c" Ncci{zndci c|bzi|bn$

    j" ^ynabzr c`n|nczi|bszbc zg li hinsy|ij$

    ^$

  • 8/2/2019 Module no 4

    79/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    d 8 Snh{ai sb}i

    c 8 Ncci{zndci dyhli|

    9$ Nd G$C$ cy|ui cnd li jbubjij bdzg z |ii |ifbgds$

    n$ Ncci{zndci ~ynabzr |ifbgd$

    l$ Bdjbeei|idci ~ynabzr |ifbgd

    c$ Glmiczbgdnlai ~ynabzr |ifbgd$

    [n|nhizi| ge nd GC cy|ui

    >$ [|gjyci|s |bsos

    z`i G$C$ cy|ui eg| jbeei|idz unayis ge D n|i dgz

    n{{|icbnlai jbeei|idz b$i$ bz bs z`i nlsgayzi sb}i ge snh{ai b$i$ bh{g|zndz z`nd

    bzs |ianzbui sb}i cgh{n|ij zg sb}i ge agz$

    9" Vbz` ebpij unayi D ndj c 1 d> z`nd be d unayi bs an|fi|! lizzi| vbaa li

    jbsc|bhbdnzbgd lizviid fggj agzs % lnj agzs$

    5" Vbz` ebpij unayi ge C ndj d 1 D! z`nd be d bs an|fi|! z`i sag{i ge G$C$ cy|ui vbaa

    li szii{i|$

    ^$3;= Absz z`i sbfdbebcndci ge nd G$ C$ Cy|ui$

    Sgayzbgd=

    Sbfdbebcndci ge nd G$ C$ Cy|ui

    Hgjyai Dg ;: 62 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    80/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >$ Bz cgh{n|is z`i {i|eg|hndci gui| n |ndfi ge {gssblai ~ynabzr aiuia ge

    sylhbzzij {|gjycz$

    = Ip{anbd z`i egaagvbdf zi|hs$

    N$ [|gjyci|s |bso

    L$ Cgdsyhi|s |bso

    C$ Ncci{zndci ynabzr Aiuia (N^A"

    J$ Agz zgai|ndci {i|cidz jieiczbui (AZ[J"

    I$ Nui|nfi gyzfgbdf ~ynabzr (NG^"

    E$ Nui|nfi gyzfgbdf ~ynabzr aiuia (NG^A"

    Sgayzbgd=

    N$ [|gjyci|s |bso=

    " Cgdsyhi|s |bso bs jiebdij ns z`i {|glnlbabzr ge ncci{zbdf z`i jieiczbui agzs

    v`bc` gz`i|vbsi vgyaj `nui liid |imiczij$

  • 8/2/2019 Module no 4

    81/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    :" Snrbdf z`nz [n ;$> 8 " Bz cnd li cnaaij ns \^A b$i$ \imiczbgdnlai ^ynabzr Aiuia$

    " Nd nui|nfi gyzfgbdf ~ynabzr ge n {|gjycz bs bh{g|zndz zg z`i cyszghi|$

  • 8/2/2019 Module no 4

    82/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    3" Bz |i{|isidzs z`i nui|nfi ) jieiczbui bd z`i gyzfgbdf {|gjyczs nezi| bds{iczbgd!

    bdcayjbdf naa ncci{zij % naa |imiczij agzs! v`bc` `nui liid>;;) bds{iczij %

    jieiczbuis |i{ancij lr dgdjieiczbuis$

    :" Sg eg| n fbuid e|nczbgd jieiczbuis! z`i agz ncci{zij ns n |isyaz ge eb|sz snh{abdf

    bds{iczbgd vbaa `nui n e|nczbgd jieiczbuis { z`i |imiczij agzs n|i sylmiczij zg

    >;;) bds{iczbgd % |iczbebcnzbgd (jieiczbui {n|zbcais n|i ibz i| |i{ancij g|

    cg||iczij"! z`i|ieg|i N^A vbaa li aiss z`nd {$

    F$ Nui|nfi Gyzfgbdf ynabzr Aiuia (NG^A"=

    >" Nui|nfi gyzfgbdf ~ynabzr aiuia bs z`i hnpbhyh nui|nfi {i|cidz jieiczbui bd z`i

    gyzfgbdf {|gjycz$

  • 8/2/2019 Module no 4

    83/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >" Z`i agzs n|i sylmiczij zg snh{abdf bds{iczbgd % ge bz cgdznbds jieiczbuis aiss z`nd

    c z`nd bz bs ncci{zij$

  • 8/2/2019 Module no 4

    84/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$3:= Sznzi % ip{anbd z`i jbeei|idz snh{abdf {ands vbz` |is{icz zg z`ib|

    ncci{zndci c|bzi|bn$

    Sgayzbgd=

    Snh{abdf {ands hnr li f|gy{ij bdzg z`|ii cnzifg|bis$

    N$ Sbdfai snh{abdf {and =

    >" V`id n jicbsbgd |imiczbgd g| ncci{zndci ge agz bs hnji gd z`i lnsbs ge gdar

    gdi snh{ai! z`i ncci{zndci {and bs odgvd ns sbdfai snh{abdf {and$

  • 8/2/2019 Module no 4

    85/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    L$ Jgylai snh{abdf {and =

    >" V`id z`i jicbsbgd bs hnji gd ncci{zndci g| |imiczbgd ge z i agzs gd z`i lnsbs

    gd zvg snh{ais cghlbdij bz bs cnaaij ns jgylai snh{abdf {and$

  • 8/2/2019 Module no 4

    86/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    C$ Hyazb{ai snh{abdf {ands =

    >" Z`i hyazb{ai snh{abdf bs ysij v`id z`|ii g| hg|i snh{ais ge sznzij sb}i n|i

    {i|hbzzij$

    bs j|nvd! z`i agz bs ncci{zij be z`i|i n|i jieiczbuis aiss z`nd c>

    % |imiczij be z`i|i n|i jieiczbuis hg|i z`nd |>

    :" Gz`i|vbsi be c> 1 jie 1 |>! n sicgdj snh{ai ge d< bs j|nvd! z`i agz bs ncci{zij be

    z`i|i n|i jieiczbuis aiss z`nd c< bd cghlbdij snh{ai ge d>/d< v`i|ins agz bs

    |imiczij be z`i|i n|i jieiczbuis hg|i z`nd |

  • 8/2/2019 Module no 4

    87/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    5" Be lr z`i idj ge egy|z` snh{ai! z`i agz bs dibz`i| ncci{zij dg| |imiczij! n snh{ai d9

    bs j|nvd$

    6" Z`i agz bs ncci{zij be z`i dyhli| ge jieiczbuis bd z`i cghlbdij snh{ai ge d>! d

    d:! d9 aiss z`nd c9 % |imiczij be hg|i z`nd c9/>$

    ^$39$ Cgh{n|i z`i z`|ii snh{abdf {ands$

    Sgayzbgd=

    Dyhli| Einzy|iSbdfai

    Snh{abdf {and

    Jgylai snh{abdf

    {and

    Hyazb{ai snh{abdf

    {and

    >$

    Nuf$ dyhli| ge

    {bicis bds{iczij{i| agz

    Fidi|naar an|fisz

    Bd lizviid sbdfai %

    hyazb{ai Agvisz

  • 8/2/2019 Module no 4

    88/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$35$ V`nz bs z`i [|gjycz \iabnlbabzr 7

    Sgayzbgd=

    [\GJYCZ \IABNLBABZR

    >" Z`i |iabnlbabzr ge n srszih g| jiubci bs z`i {|glnlbabzr z`nz bz vbaa fbui

    snzbsenczg|r {i|eg|hndci eg| n s{icbebij {i|bgj ge zbhi ydji| s{icbebij

    g{i|nzbdf cgdjbzbgd$

    " Jisbfd vinodiss

  • 8/2/2019 Module no 4

    89/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$36$ V`nz bs z`i \iabnlbabzr7 V`nz n|i z`i enczg|s zg li cgdsbji|s v`bai jisbfdbdf

    n |iabnlai {|gjycz7

    Sgayzbgd=

    \iabnlbabzr

    \iabnlbabzr cnd li jiebdis ns z`i jif|ii ge nssy|ndci g| nlbabzr ge z`i {n|z zg li eydczbgd

    ydji| s{icbebij cgdjbzbgds eg| s{icbebij zbhi$

    ENCZG\ ZG LI CGDSBJI\IJ V@BAI JISBFDBDF \IABNLBABZR$

    Z`i enczg|s zg li cgdsbji|ij v`bai jisbfdbdf |iabnlbabzr n|i

    >$ Sbh{abcbzr ge {|gjycz =

    Aiss z`i dyhli| ge {|gjyz!z`i hg|i bs |iabnlbabzr$

  • 8/2/2019 Module no 4

    90/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$30$ Ip{anbd z`i zi|h HZLE7

    Sgayzbgd=

    Hind zbhi lizviid enbay|i (HZLE"

    >" HZLE bs jiebdij ns z`i zgzna hinsy|ij g{i|nzbdf zbhi ge n {g{yanzbgd ge

    i~yb{hidz jbubjij lr zgzna dyhli| ge enbay|is! cgy{aij vbz` nd nssyh{zbgd ge

    nd ip{gdidzbna jbsz|blyzbgd ge bdzi|unas lizviid z`i enbay|i$

  • 8/2/2019 Module no 4

    91/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ZGZNA ^YNABZR HNDNFIHIDZ Z^H

    ^$>= S`g|z dgzis gd ZGZNA ^YNABZR HNDNFIHIDZ (Z^H"7

    Sgayzbgd=

    ZGZNA ^YNABZR HNDNFIHIDZ (Z^H"

    >$ Z^H bs jiebdis ns cgdz|ga ge naa z`i z|ndseg|hnzbgd ge nd g|fndb}nzbgd zg snzbser

    z`i cyszghi|s diijs bd z`i hgsz icgdghbcna vnrs$

    $ Zinh vg|o$

    Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    92/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    >$ Z|nbdbdf bd {|glaih jbnfdgsbs ndj sgayzbgd$

  • 8/2/2019 Module no 4

    93/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    l$ Ndnar}i z`i |isyaz$

    :$ NCZ

    n$ Z|r zg ncz eg| {|iuidzbdf ydjisb|ij ieeiczs$

    l$ Hinsy|i z`i bh{|guihidzs ndj jisbfd eg| z`i eyzy|i$

    Ip{anbd z`i jbeei|idz ~ynabzr szndjn|j bd l|bie7

    Jbscyss z`i BSG ^YNABZR szndjn|j $sznzi bzs nz ainsz ge >; canysis7

    Jiebdi ~ynabzr szndjn|j$Jbsccyss z`i un|bgys ~ynabzr szndjn|j bd jiznbasvbz` bzs cnysis7>;h

    V`nz jg rgy hind lr ~ynabzr szndjn|j 9h

    Hgjyai Dg ;: 23 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    94/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    C`n{zi| Dg :$:

    Vnszi hndnfihidz

    Hgjyai Dg ;: 2: Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    95/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    ^$>= S`g|z dgzis gd MBZ7

    Nds= MBZ Hndyenczy|bdf

    >$ MBZ bs n {|gjyczbgd hiz gjgagfr v bc` nbhs zg bh{|gui gui|naa

    {|gjyczbubzr z`|gyf` z`i iabhbdnzbgd ge vnszi ndj v bc` ainjs zg

    bh{|guij ~ynabzr$

    $ Eagv Anrgyz=

    Z`i {`rsbcna anrgyz ge {|gjyczbgd encbabznzis n|i n||ndfij! sg z`nz z`i

    {|gciss eagv bs sz|inhabdij b$i$ eg| inc` cgh{gdidz! z`i {|g{g|zbgd ge

    unayi njjij zbhi s`gyaj li hg|i! z`i|i s`gyaj li hg|i! z`i s`gyaj li

    hbdbhyh ~yiybdf ndj dgd unayi njjij zbhis$

  • 8/2/2019 Module no 4

    96/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    3$ Hbpij hgjia sc`ijyabdf

    MBZ glmiczbui bs zg hnzc` z`i {|gjyczbgd |nzi zg jihndj ns cagsiar

    {gssblai$ Gdi vnr ge jgbdf z bs bs zg bdc|insi z`i eaipblbabzr ge

    {|gjyczbgd abdis zg naagv cgdcy||idz nssihlar ge jbeei|idz hgjias gd

    z`i snhi abdi$

    :$ Lyeei| szgco |ihguna

    Cgdszndz iabhbdnzbgd ge lyeei| szgco bs ih{`nsb}ij zg `bf abf z

    {|gjyczbgd {|glaih sc`ijyaij lr `bf` bduidzg|r aiuia$

    9$ ^ynabzr

    Z`i nc`biuihidz ge `bf` ~ynabzr aiuias bs {|i|i~ybsbzi ge syccisseya MBZ$

    ]i|g jieiczs! Sznzbszbcna {|gciss ~ynabzr! {|gciss jnzn cgaaiczbgd ndj

    vg|oi| cidzi|ij ~ynabzr n|i cghhgdar ysij ~ynabzr {|gf|nhhis$

    5$ [|gjycz ndj {|gciss sbh{abebcnzbgd

    Z`bs bs nc`biuij z`|gyf`

    n$ \nzbgdnab}nzbgd ge {|gjycz |ndfi$

    l$ Sbh{abebcnzbgd ge hiz`gjs ge hndyenczy|i$

    c$ Sbh{abebcnzbgd z`|gyf` z`i cgh{gdidz bzih szndjn|jb}nzbgd$

    6$ Szndjn|j cgdznbdi|s

    MBZ ih{`nsb}i shnaa szndjn|j cgdznbdi|s$ Z`bs sbh{abebis z`i hnzi|bna

    hguihidz ndj ysi ge hnzi|bna `ndjabdf i~yb{hidz$

    0$ [|iuidzbui hnbdzidndci

    Hgjyai Dg ;: 25 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    97/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    MBZ |i~yb|is |ihguna ge cnysi ge ydci|znbdzr ndj vnszi$

    L|inojgvd bs n hnmg| cnysi ge z`i ydci|znbdzr$

    \bfg|gys {|iuidzbui hnbdzidndci nzzih{zs zg |ihgui z`i ydci|znbdzr$

    2$ Eaipblai vg|o eg|ci

    Eaipblai vg|o eg|ci bs c|bzbcna |i~yb|ihidz ge MBZ$

    Eaipblai vg|oeg|ci bs jiuiag{ij z`g|gyf` c|ggs eydczbgdna z|nbdbdf$

    Bz bs dicissn|r zg hnzc` {|gjyczbgd |nzi ndj jihndj |nzi cagsiar ns

    {gssblai$

    >;$ G|fndb}nzbgd bd hgjyais g| ciaas

    Hndr MBZ enczg|bis n|i g|fndb}ij bd shnaa nyzgdghgys hgjyais g|

    ciaas! inc` ciaa libdf zgznaar |is{gdsblai eg| bzs gvd {|gjyczbgd ndj

    sy{{ar ge njmncidz hgjyai$

    Z`i ciaas n|i jisbfdij sg z`nz hnzi|bna eagv lizviid crcai bs

    hbdbhb}ij$

    >>$ Cgdzbdygys bh{|guihidz

    MBZ bs dgz gdi zbhi ieeg|z$Bz bs n {`bagsg{`r ge cgdzbdygys bh{|guihidz $bz siios z`i bdugauihidz

    ge iui|rgdi bd z`i cgdzbdygys bh{|guihidzs$

    Hgjyai Dg ;: 26 Unbl`nu Ubz`gln Dnbo

  • 8/2/2019 Module no 4

    98/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    Lidiebzs ge MBZ

    Z`i hgsz sbfdbebcndz lidiebz ge MBZ bs zg bh{|gui z`i |is{gdsbuidiss ge z`i eg|h

    zg z`i c`ndfis bd z`i hn|oiz{anci z`ys {|gubjbdf nd njundznfi bd cgh{izbzbgd$

    Z`i lidiebzs n|i

    >$ [|gjyczbgd Cgsz= bs f|inzar |ijycij jyi zg |ijyczbgd ge hndyenczy|bdf

    crcai zbhi$ \ijyczbgd ge vnszi! bduidzg|bis ndj iabhbdnzbgd ge dgd unayi

    njjij g{i|nzbgds$

  • 8/2/2019 Module no 4

    99/99

    Bdjysz|bna Idfbdii|bdf ndj Idz|{|bsi \isgy|cis [anddbdf

    SIUID VNSZIS

    >3$Vnszi ge vnbzbdf

    >:$Vnszi ge z|nds{g|znzbgd

    >9$Vnszi ge {|gcissbdf bzsia

    >5$Vnszi ge szgcos

    >6$Vnszi ge hgzbgd

    >0$Vnszi ge hnobdf jieiczbui {|gjyczs=