Minder zout en suiker, net zo lekker?!...5.1 Wat is het effect van zout op het lichaam? 10 5.1.1 Te...

Minder zout en suiker, net zo lekker?!

Zout en suiker in voedsel

Leerlingen: Carolien Vermeij en Amber Verkade Leerjaar: 6 vwo Vak: Scheikunde Begeleider: W. Teuben-Kapiteijn School: Fioretti College Datum: 14 oktober 2016

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwiJmKqA-fLMAhXKJMAKHa3iDdwQjRwIBw&url=http://www.healthyfoodhouse.com/you-must-eat-a-little-mixed-salt-and-sugar-before-going-to-bed-here-is-why/&bvm=bv.122676328,d.ZGg&psig=AFQjCNE_swq9T8KbWU_RHBWXCQH13oBmsQ&ust=1464187330248172

Minder zout en suiker, net zo lekker?! – Zout en suiker in voedsel

Carolien Vermeij en Amber Verkade 1

Inhoudsopgave

1. Voorwoord 3

2. Inleiding 4

Bronnenonderzoek 5

3. Zout en suiker 5

3.1 Wat is zout? 5 3.2 Wat is suiker? 6

4. Smaken proeven 8

5. Effecten op de gezondheid 10

5.1 Wat is het effect van zout op het lichaam? 10 5.1.1 Te weinig: hyponatriëmie 10 5.1.2 Te veel: hypernatriëmie 11 5.2 Wat is het effect van suiker op het lichaam? 13 5.2.1 Te weinig: hypoglykemie 13 5.2.2 Te veel: hyperglykemie 13

6. Verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel 15

6.1 Verdeling van zout en suiker in voedsel 15 6.2 Verhouding van zout en suiker in voedsel 17

7. Experimenteel onderzoek 18 7.1 Vraagstellingen 18 7.2 Hypotheses en argumenten 19 7.3 Voorspellingen 21 7.4 Vooronderzoek en werkplannen 22 7.4.1 Vooronderzoek 22 7.4.2 Werkplan experiment 1 23 7.4.3 Werkplan experiment 2 23 7.4.4 Werkplan experiment 3 24 7.5 Materialen en methodes 25 7.5.1 Materialen 25 7.5.2 Methodes 25 7.6 Proefopstelling 26 7.7 Resultaten 27 7.7.1 Resultaten experiment 1 brood 27 7.7.2 Resultaten experiment 1 koek 27 7.7.3 Resultaten experiment 2 brood 28 7.7.4 Resultaten experiment 2 koek 29 7.7.5 Resultaten experiment 3 brood 29 7.7.6 Resultaten experiment 3 koek 30



7.8 Enquêtes 31 7.8.1 Enquête experiment 1 31 7.8.2 Enquête experiment 2 32 7.8.3 Enquête experiment 3 33 7.9 Tabellen 34 7.9.1 Tabellen experiment 1 brood 34 7.9.2 Tabellen experiment 1 koek 35 7.9.3 Tabellen experiment 2 brood 36 7.9.4 Tabellen experiment 2 koek 37 7.9.5 Tabellen experiment 3 brood 38 7.9.6 Tabellen experiment 3 koek 39 7.10 Diagrammen 40 7.10.1 Diagrammen experiment 1 brood 40 7.10.2 Diagrammen experiment 1 koek 41 7.10.3 Diagrammen experiment 2 brood 42 7.10.4 Diagrammen experiment 2 koek 43 7.10.5 Diagrammen experiment 3 brood 44 7.10.6 Diagrammen experiment 3 koek 45 7.11 Foto’s 46

8. Conclusies 51

9. Discussie en evaluatie 53

10. Literatuurlijst 55

11. Nawoord 57

12. Bijlagen 58

12.1 Onderzoeksplan 58 12.2 Planningen en taakverdelingen 65 12.3 Logboek 67



1. Voorwoord

Toen er een onderwerp moest worden gekozen, is er op het internet gekeken naar verschillende onderwerpen. Hierbij was het belangrijk dat het experiment haalbaar was. Op de website van de Wageningen University & Research centre worden verschillende onderwerpen voorgesteld. Er was interesse in voeding en wat dat met het lichaam doet. Uiteindelijk is er zo voor het onderwerp zout en suiker gekozen. Zout en suiker is natuurlijk een heel breed onderwerp en daarom is er gekozen voor een iets specifieker onderwerp: is er een mogelijkheid om minder zout en suiker te gebruiken maar net zo lekker voedsel te maken? Op de website wordt onder andere een onderzoek genoemd waarin er door minder mengen meer smaak wordt gegeven aan een product. Dit onderzoek is uitgevoerd met zout in brood. In het onderzoek Microstructure, texture and oral processing: New ways to reduce sugar and salt in foods van Markus Stieger en Fred van de Velde wordt ook genoemd hoe een heterogene verdeling uiteindelijk voor een versterkte smaak zorgt. Bij dit onderzoek is er gebruikgemaakt van gels met fructose. In het onderzoek van Markus Stieger en Fred van de Velde wordt uitgelegd hoe een heterogene verdeling alleen te behalen is in zacht voedsel zoals het deeg van brood en koek. Er is gekozen om deze onderzoeken te combineren, te herhalen en uit te breiden, namelijk door het onderzoek met zout in brood opnieuw uit te voeren en te kijken of het op dezelfde manier werkt met suiker in koek.



2. Inleiding

Zout en suiker zijn belangrijke voedingsstoffen, iedereen heeft ze nodig. Beide stoffen regelen belangrijke processen in het lichaam. Maar te veel zout en suiker is ongezond, toch wordt er in Nederland maar ook wereldwijd te veel zout en suiker gegeten. Bijna de helft van de Nederlanders heeft overgewicht en in totaal heeft 12.7% obesitas. Van de jongeren in Nederland heeft 14% overgewicht, waarvan 2% obesitas (Brink C.L. van den, 2014). Zo’n 85% van de Nederlandse bevolking krijgt te veel zout binnen (Poley P, 2016), vaak gebeurd dit onbewust doordat het zout al verwerkt zit in kant-en-klaar producten. Nederlanders eten per jaar ongeveer één kilo zout teveel (https://www.nierstichting.nl/nieuws/2016/03/zoutmeter-confronteert/, 2016). Zout is één van de veroorzakers van een verhoogde bloeddruk, dit kan lijden tot hart en vaatziekten. Natuurlijk is het mogelijk om zout- en suikerrijk voedsel te vervangen voor gezondere opties. Bijvoorbeeld door snoepjes te vervangen door fruit en kant-en-klare maaltijden te vervangen door zelfgemaakte maaltijden met verse kruiden in plaats van extra zout toe te voegen om het eten meer smaak te geven (Hermus J, z.j.). Een andere tip om minder zout en suiker binnen te krijgen is het goed lezen van de etiketten op de verpakkingen van voedingsmiddelen. Vaak gebruiken producenten synoniemen voor suiker om het te laten lijken dat er minder suiker in zit, bijvoorbeeld dextrose of fructose (http://www.uzuma.nl/blog/381-7-eenvoudige-manieren-om-suiker-en-zout-te-verminderen, 2015). En ook wordt er vaak op etiketten gesproken over de hoeveelheid natrium in een product. Dit geeft een vertekend beeld aangezien 0,4 gram natrium gelijk is aan 1,0 gram zout (Poley P, 2016). Maar er is een veel gemakkelijkere manier om de zout- en suikerinname te verminderen dan de hierboven genoemde manieren, zelfs in kant en klare producten. In dit profielwerkstuk wordt aangetoond hoe, door middel van een bronnenonderzoek en een experimenteel onderzoek.

https://www.nierstichting.nl/nieuws/2016/03/zoutmeter-confronteert/


http://www.uzuma.nl/blog/381-7-eenvoudige-manieren-om-suiker-en-zout-te-verminderen



3. Zout en suiker Suiker zit van nature al in veel producten en wordt vaak nog extra toegevoegd. Ook zout wordt vaak extra toegevoegd voor meer smaak. Maar wat wordt er precies aan de voedingsmiddelen toegevoegd?

3.1 Wat is zout? De bekendste en meest gebruikte vorm van zout is natriumchloride (NaCl), de trivale naam hiervan is keukenzout. Als er gesproken wordt over de effecten van zout gaat dit meestal over de effecten van het natrium uit zout (http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/jodium.aspx/, z.j.). Natrium is een mineraal, dat houdt in dat het een element is met een kristalstructuur die in de natuur als vaste stof voorkomt (https://nl.wikipedia.org/wiki/Mineraal/, 2016). Zout bevat van nature geen jodium, dit wordt er aan toegevoegd. Zeezout bevat geen jodium. Aan het zout dat in de winkels gekocht kan worden als keukenzout wordt vaak een deel van het natrium vervangen door jodium, 21 milligram per kilo zout. Jodium is belangrijk voor het lichaam, het wordt gebruikt voor het maken van hormonen in de schildklier. Jodium is een spoorelement waaraan in Nederland bij veel mensen sprake was van een tekort. Dit komt doordat jodium in zeer weinig producten van nature voorkomt, alleen in zeevis, zeewier, eieren en in sommige vleessoorten (http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/jodium.aspx/, z.j.). Om dit tekort aan jodium in \ Nederland te verhelpen is besloten om aan het zout wat gebruikt wordt in brood meer jodium toe te voegen. Dit bakkerszout is echter niet verplicht om toe te voegen. Het bakkerszout bevat 50 tot 65 milligram jodide per kilogram zout (https://nl.wikipedia.org/wiki/Bakkerszout/, 2016). Zout kan op verschillende manieren gewonnen worden. Al het zout op aarde is afkomstig van het zout uit de zee. Het komt voor in de grond in de vorm van steenzout en kan hieruit geboord worden. Het zout wordt dan opgelost in water, wat pekel heet. Hierna wordt het omhoog gepompt en kan het water van weer verdampen waarna zout overblijft (Het Zoutteam,2015). Vroeger werd zout uit zoutmijnen gehaald en in sommige arme landen gebeurt dit nog steeds op deze manier. De zoutmijnen liggen tot wel driehonderd meter diep. Deze methode van zoutwinning wordt niet veel meer gebruikt omdat het veel risico’s met zich meebrengt, zoals instortingsgevaar (Het Zoutteam,2015). Een andere manier van zout winnen is zeezoutwinning. In warme landen laten de mensen stukken grond overlopen met zeewater. Door de warmte verdampt het water en blijft het zeezout over. Dit kan alleen in warme landen omdat het zeewater in bijvoorbeeld Nederland niet genoeg zout verdampen (Het Zoutteam,2015).

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/jodium.aspx/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Mineraal/

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/jodium.aspx/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Jodium_(element)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Bakkerszout/



3.2 Wat is suiker? Suikers zijn koolhydraten of sachariden. Een koolhydraat is een stof die opgebouwd is uit koolstofatomen, zuurstofatomen en waterstofatomen. Het is een hydraat van koolstof. Koolhydraten worden ook weer sachariden genoemd. Koolhydraten komen voor als monosachariden, disachariden of polysachariden (https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolhydraat, 2016). Wat de meeste mensen zien als suiker zijn de mono- of disachariden, de simpele koolhydraten. Kristalsuiker is de bekendste soort suiker onder mensen, het is een disacharide opgebouwd uit een glucose en een fructose eenheid. Niet alleen simpele koolhydraten maar ook polymeren zoals zetmeel zijn suikers (Sharon, 2013).

Een voorbeeld van een koolhydraat dat voorkomt als monosacharide is glucose. Glucose, ook wel druivensuiker, is de grootste energiebron van het menselijk lichaam. Glucose is opgebouwd uit zes koolstof atomen (Joke74, 2004). Glucose ontstaat door fotosynthese in planten. Fotosynthese is een proces waarbij planten, met behulp van licht energie, kunnen voorzien in hun eigen voedingsstoffen. Zij gebruiken water en het gas koolstofdioxide om hun eigen

glucose te maken waarbij zuurstof ontstaat als “afvalstof”. Planten gebruiken de glucose wederom om hun eigen vetten (opslag in zaden), eiwitten (voor de groei) en zetmeel te maken. Wanneer mensen planten nuttigen, direct of via de tussenstap vlees, breekt het verteringsstelsel de eiwitten af tot aminozuren welke de bouwstenen vormen voor lichaamseigen eiwitten (Waard, de, 2016).

Ook kan glucose ontstaan door zetmeel te hydrolyseren. Zetmeel is de verzamelnaam voor polymeren van o.a. glucose. De molecuulformule van zetmeel is [C6H10O5] n, door dit te laten reageren met water ontstaat n C6H12O6. Dit is de molecuulformule voor glucose, maar ook voor andere monosachariden zoals fructose (https://nl.wikipedia.org/wiki/Glucose, 2016). Zetmeel zoals dat te vinden is in brood zien mensen meestal niet als suiker maar als koolhydraat, dit is dus hetzelfde want koolhydraten is een verzamelnaam voor o.a. zetmeel en suikers (Sharon, 2013). Suikers krijg je binnen via voedsel, niet alleen in de vorm glucose maar ook fructose, zetmeel en nog veel meer. Suikers zitten in heel veel voedingsmiddelen, bijvoorbeeld brood, pasta, fruit en groente. Deze bevatten allemaal andere vormen van suiker. Alle suikers die het lichaam binnenkomen worden omgezet in monosachariden, voornamelijk glucose, dit is namelijk de enige vorm van suiker die door het lichaam opgenomen kan worden door de darmwand. Koolhydraten die niet verteerd kunnen worden, die dus niet omgezet kunnen worden in monosachariden heten voedingsvezels. Deze voedingsvezels zijn geen voedingsstoffen maar bevorderen de darmperistaltiek (Waard, de, 2016).

Figuur 1: https://nl.wikipedia.org/wiki/Glucose

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolhydraat

https://nl.wikipedia.org/wiki/Glucose






Suiker wordt onder invloed van het hormoon insuline, wat geproduceerd wordt in de alvleesklier, omgezet in glycogeen wat in je lichaam opgeslagen kan worden in spieren en de lever. Wanneer er weer suiker nodig is in het bloed wordt het glycogeen onder invloed van het hormoon glucagon, ook vanuit de alvleesklier, weer omgezet in glucose (http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/ koolhydraten.aspx, z.j.). Suiker zit dus in heel veel voedingsmiddelen en komt overal in de natuur voor. Kristalsuiker wordt gewonnen uit natuurlijke producten. Het product suiker wordt door middel van een raffinageproces uit suikerbieten, suikerriet of suikerpalm gehaald. Tachtig procent van het suiker komt uit suikerriet, de rest voor het grootste deel uit suikerbieten en een klein deel uit suikerpalm (https://nl.wikipedia.org/wiki/Tafelsuiker, 2016). In het suikerriet of de suikerbieten wordt het suiker opgelost in water, dit suikerwater bevat ongeveer vijftien procent suiker. Het wordt gezuiverd van overige mineralen zoals zout en daarna gekookt. Door het koken verdampt het water en blijven er uiteindelijk suikerkristallen over (http://www.suikerunie.nl/Productieproces.aspx, z.j.).

Figuur 2: https://mesologieelsschrijen.files.wordpress.com/2011/08/insulin-and-glucagon.jpg

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/%20koolhydraten.aspx

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/%20koolhydraten.aspx

https://nl.wikipedia.org/wiki/Tafelsuiker

http://www.suikerunie.nl/Productieproces.aspx

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwikivrYiMTPAhWpJcAKHY2MBJIQjRwIBw&url=http://biology4alevel.blogspot.com/2015/09/113-control-of-blood-glucose.html&bvm=bv.134495766,d.ZGg&psig=AFQjCNGvWK4ETXeM36CIFPO2wFVrx6lObw&ust=1475770705589748

https://mesologieelsschrijen.files.wordpress.com/2011/08/insulin-and-glucagon.jpg

https://mesologieelsschrijen.files.wordpress.com/2011/08/insulin-and-glucagon.jpg



4. Smaken proeven Nu is het bekend wat er toegevoegd wordt aan zout en suiker. Maar hoe wordt dit dan geproefd? Smaak is één van de vijf zintuigen van de mens. Een zintuig is een systeem met sensorische cellen, gekoppeld aan een bepaald gebied in de hersenen, waardoor er iets waargenomen kan worden(https://nl.wikipedia.org/wiki/Zintuig, 2016). Het smaakzintuig is het zwakste zintuig van de mens omdat de smaakervaring sterk beïnvloed wordt door andere aspecten, zoals geur en uiterlijk (Mvg2011, 2011). De mens kan zes primaire basissmaken proeven. Dit zijn: zoet, zout, zuur, bitter, vet en umami (https://nl.wikipedia.org/wiki/Smaak_(zintuig), 2016).

Deze smaken kunnen worden waargenomen doordat smaakstoffen zich binden aan smaakreceptoren. De smaakreceptoren bevinden zich vooral op de tong maar ook achterin de mond en in de keelholte. Op de tong zijn de smaakreceptoren gegroepeerd in smaakpapillen, achterin de mond en in de keelholte is dit niet zo (Admin, 2014). Smaakpapillen zijn opgebouwd uit twee soorten cellen; de cellen met smaakreceptoren en de cellen die als ondersteuning dienen voor de cellen met smaakreceptoren (Menselijk-Lichaam.com, 2016).

Op de tong zitten drie soorten smaakpapillen; de papillae circumvallatae achterop de tong, de papillae foliatae aan de achterzijkanten van de tong en de papillae fungiformis en papillae filiformis verspreid over de bovenkant van de tong (Admin, 2014). Vroeger werd gedacht dat er op bepaalde plekken op de tong bepaalde smaken te proeven waren door de verschillende soorten smaakpapillen, dit is niet zo. De smaakpapillen kunnen allemaal alle smaken herkennen en verwerken (https://nl.wikipedia.org/wiki/Smaakpapil, 2016). De adequate prikkel voor de smaakreceptoren is een smaakstof opgelost in speeksel. Speekselklieren zorgen voor speeksel in de mond. Wanneer de smaakstoffen zijn opgelost in het speeksel kunnen ze zich binden aan de smaakreceptoren (Nederlandse Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van het Hoofd-Halsgebied, 2016).

Figuur 4: http://www.menselijk-

lichaam.com/spijsvertering/smaakpapillen

/

Figuur 3: http://slideplayer.nl/slide/2193883/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Zintuig

https://nl.wikipedia.org/wiki/Smaak_(zintuig)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Smaakpapil

http://www.menselijk-lichaam.com/spijsvertering/smaakpapillen/



http://slideplayer.nl/slide/2193883/



Als de concentratie van de smaakstoffen die zich binden aan de smaakreceptoren hoog genoeg is en de drempelwaarde overschrijdt, wordt er een impuls van een sensorisch neuron veroorzaakt. Dit actiepotentiaal is niet voor iedere primaire basissmaak hetzelfde. Gifstoffen hebben vaak een bittere smaak, waardoor het actiepotentiaal voor de bittere smaakstoffen veel lager ligt zodat je lichaam hier snel op reageert. Verschillende sensorische neuronen geven impulsen af voor verschillende delen van de tong. Axonen van sensorische neuronen die samenkomen tot de chorda tympani van de nervus facialis zorgen voor impulsen door smaakreceptoren van de voorste tweederde van de tong. Impulsen door smaakreceptoren van het achterste deel van de tong worden

veroorzaakt door axonen van sensorische neuronen die samenkomen tot de glossopharyngeus. In de nervus vagus komen

axonen samen van sensorische neuronen die een impuls opwekken door smaakreceptoren van de mond- en keelholte. Deze axonen synapteren in de insula anterior en operculum anterior. In de operculum anterior wordt de smaak waargenomen en in de insula anterior wordt deze gekoppeld aan emoties en herinneringen (Admin 2014). Gewenning aan smaak Tegenwoordig zit er veel meer zout en suiker in voedsel dan dat er vroeger in voedingsmiddelen verwerkt werd. Dit heeft meerdere oorzaken. Één daarvan is het goedkoper worden van suiker en ook zout. Ook vielen zoeter smakende producten meer in de smaak bij de consument waardoor producenten meer suiker aan hun producten gingen toevoegen (Amber van Pinxteren, 2007). Dit zorgt voor gewenning aan een smaak, waardoor er meer van de smaakstof nodig is om een product even zoet of zout te laten smaken. De oorzaak hiervan is het verhogen van de drempelwaarde voor de prikkel. De drempelwaarde voor een bepaalde prikkel kan op twee manieren verhoogd worden. Op korte termijn kan een voorafgaande sterke prikkel ervoor zorgen dat een lagere prikkel die erna komt als nog lager ervaren wordt (Scholte/marree, 2009). Als iemand bijvoorbeeld thee met suiker drinkt, smaakt dit zoet. Eet diegene dan een suikerklontje en drinkt daarna weer de thee met dezelfde hoeveelheid suiker, dan zal de thee een stuk minder zoet smaken dan eerst. Het effect van de verhoging van de drempelwaarde voor de prikkel is hier tijdelijk en de drempelwaarde zal zich weer herstellen naar de normale hoogte. Op de lange termijn kan de drempelwaarde voor de prikkel echter ook verhoogd worden. Dit gebeurt na het lang aanhouden van een bepaalde prikkel (Scholte/marree, 2009). Een voorbeeld hiervan is toegevoegd zout aan voedsel. De meeste mensen voegen aan bijna alle maaltijden zout toe. Wanneer dit zout niet toegevoegd wordt, smaakt een maaltijd flauw. Wanneer er nooit zout toegevoegd is aan voedsel zal het zout niet gemist worden. Hetzelfde geldt voor producten die in winkels gekocht worden, langzaam aan wordt aan veel producten steeds meer zout en ook suiker toegevoegd.

Figuur 5: http://www.aafp.org/afp/2000/0115/p427.html

http://www.aafp.org/afp/2000/0115/p427.html



5. Effecten op de gezondheid Na het proeven komen de voedingsstoffen uit de producten in het lichaam terecht. Het is bekend dat het lichaam zout en suiker nodig heeft. Maar wat gebeurt er als er teveel of te weinig in het lichaam komt?

5.1 Wat is het effect van zout op het lichaam? Zout is belangrijk voor het lichaam. Het lichaam kan natrium niet zelf produceren dus moet het via voeding in het lichaam komen. Het lichaam raakt natrium weer kwijt door middel van transpiratie en urine. Natrium bevindt zich vooral in het bloedplasma en in de vloeistof tussen cellen. Het mineraal natrium is belangrijk voor het regelen van de vochtbalans, net als kalium en chloor. Ook is het nodig voor een goede werking van de spiercellen en zenuwprikkelgeleiding. De zuurgraad in het lichaam en de eetlust worden beïnvloed door de hoeveelheid natrium in het lichaam (http://www.merckmanual.nl/mmhenl/print/sec12/ch155/ch155k.html, 2003).

5.1.1 Te weinig: hyponatriëmie Een tekort aan zout in het lichaam komt nauwelijks voor, maar het kan wel door bijvoorbeeld langdurige inspanning of diarree. Gevolgen van een natriumtekort zijn een niet goedwerkende communicatie tussen de hersenen en de spieren, uitdroging, het zuur-base evenwicht uit evenwicht en een verminderde eetlust. Een niet goedwerkende communicatie tussen de hersenen en de spieren Natrium is belangrijk bij de communicatie tussen de hersenen en de zenuwen. De natriumkanalen, kaliumkanalen en de natrium-kaliumpomp zijn namelijk van belang bij het verwekken van het actiepotentiaal. Wanneer er een tekort is aan natrium zullen de signalen vanuit de zenuwen niet goed worden overgebracht naar de spieren. Hierdoor kan onder andere duizeligheid ontstaan. De cognitieve processen worden ook verstoord wat kan zorgen voor onverstaanbaar praten en verlies van bewustzijn (Mark, 2015). In ergere gevallen kan epilepsie worden veroorzaakt of worden de

longen en het hart niet meer voorzien van de nodige elektrische prikkels. De longen stoppen dan met ademen en het hart met het rondpompen van bloed. Normaal gaan de signalen voor het hart automatisch via de sinusknoop en de AV-knoop, maar ook dit kan worden verstoord door een natriumtekort, de natrium ionen zorgen namelijk ook voor een goede kamersystole (Geïnformeerd, 2015).

Uitdroging Bij langdurige inspanning of diarree verliest het lichaam veel vocht en natrium. Hierdoor kan het lichaam uitdrogen. Om dit te voorkomen is het belangrijk na het sporten of diarree veel te drinken maar ook zout te eten, zodat de tekorten weer aangevuld worden (DietCetera, 2016).

Figuur 6: https://en.wikipedia.org/wiki/Na%2B/K%2B-ATPase#/media/File:Sodium-potassium_pump_and_diffusion.png

http://www.merckmanual.nl/mmhenl/print/sec12/ch155/ch155k.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Na%2B/K%2B-ATPase#/media/File:Sodium-potassium_pump_and_diffusion.png

https://en.wikipedia.org/wiki/Na%2B/K%2B-ATPase#/media/File:Sodium-potassium_pump_and_diffusion.png



Het zuur-base evenwicht uit evenwicht Natrium en chloor zijn belangrijk voor het evenwicht tussen zuren en basen in het bloed (DietCetera, 2016). Een kleine afwijking in het pH van het bloed kan al fataal zijn. Vaak komen er door voeding te veel zuren in het lichaam. Om het evenwicht dan weer te herstellen zullen de overbodige zuren zich aan mineralen zoals natrium binden. Op deze manier worden ze neutraal. Overtollige basen binden zich onder andere aan chloor om een neutrale stof te veroorzaken. Een tekort aan zout kan dus ook dit proces verstoren. Als er niet genoeg mineralen via de voeding binnenkomen, worden mineralen die opgeslagen zitten in het lichaam gebruik. Hierdoor kunnen dan ook nog andere tekorten ontstaan (Rob Kalmeijer, 2016). Verminderde eetlust De combinatie van natrium en chloride werkt eetlustopwekkend. Als het lichaam dus te weinig zout binnenkrijgt kan dat ook leiden tot een tekort aan andere voedingsstoffen (DietCetera, 2016).

5.1.2 Te veel: hypernatriëmie Een overschot aan zout in het lichaam komt veel vaker voor dan een tekort en wordt vaak veroorzaakt door simpelweg te zout eten. Het kan echter ernstige gevolgen hebben zoals een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, een verhoogde bloeddruk, osteoporose, een verhoogd risico op maagkanker, nierbeschadigingen en oedeem. Hart- en vaatziekten en een verhoogde bloeddruk Natrium heeft een verhogend effect op de bloeddruk. De bloeddruk wordt geregeld door de natrium-kalium verhouding in het bloed, deze wordt in balans gehouden door middel van de eerder getoonde natrium-kaliumpomp. Bij te veel zout is deze balans dus niet meer in de goede verhouding en dit zorgt voor een verhoogde bloeddruk. Een hoge bloeddruk vergroot de kansen op hart- en vaatziekten en atherosclerose. Bij een hogere bloeddruk kunnen kleine bloedvaatjes kapotgaan (DietCetera, 2016). Osteoporose Overtollig natrium kan leiden tot osteoporose. Botten zijn opgebouwd uit calcium en fosfor. Deze stoffen zijn nodig om het botweefsel te onderhouden (Mieka, 2010).Natrium wordt samen met calcium via de urine uitgescheiden (DietCetera, 2016). Wanneer er dus te veel natrium in het lichaam aanwezig is, wordt calcium uit de botten gebruikt om ervoor te zorgen dat het natrium het lichaam kan verlaten. Hierdoor neemt de hoeveelheid calcium in de botten dus af (Mieka, 2010). Een verhoogd risico op maagkanker Bij te veel zout wordt het risico op maagkanker verhoogd. Dit is nog niet helemaal zeker, maar de relatie tussen een overschot aan zout en maagkanker is zeer waarschijnlijk. Maagkanker kan niet direct door een te hoge zoutinname ontstaan. Te veel zout is wél schadelijk voor de maagwand. Er kunnen hierdoor infecties ontstaan in de maagwand en deze zal dan ook gevoeliger zijn voor kankerverwekkende deeltjes (Mieka, 2010).

Figuur 7: https://halcyonorganics.com/cannabis-promotes-healthy-bone-metabolism/

https://halcyonorganics.com/cannabis-promotes-healthy-bone-metabolism/

https://halcyonorganics.com/cannabis-promotes-healthy-bone-metabolism/



Nierbeschadigingen De nieren regelen de hoeveelheid zout die in het bloed zit. Wanneer er te veel zout in het lichaam komt, zorgen de nieren ervoor dat het overtollige zout via de urine het lichaam verlaat. Nieren bestaan uit allemaal kleine vaten die worden beschadigd door het natrium. Bij een overschot aan natrium moeten de nieren extra hard werken. Hierdoor kunnen ze ook beschadigd raken (Zout, z.j.).

Oedeem Wanneer er teveel zout in het lichaam komt, gaat het lichaam, als het niet genoeg vocht binnenkrijgt, vocht vasthouden om weer een balans te creëren. Hierdoor kan oedeem ontstaan, het vocht wordt dan niet goed afgevoerd door het lichaam en het hoopt zich op op bepaalde plaatsen in het lichaam, bijvoorbeeld bij de enkels en voeten (DietCetera, 2016).

Figuur 8: http://www.zorgaanbieders.nl/aandoening/Oedeem/

http://www.zorgaanbieders.nl/aandoening/Oedeem/

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjDnbyh1sHPAhUTM8AKHb-QCdEQjRwIBw&url=http://www.zorgaanbieders.nl/aandoening/Oedeem/&bvm=bv.134495766,d.ZGg&psig=AFQjCNHoyTKnNp9kDQf44J3O6Ji2B4GFJQ&ust=1475688457593863



5.2 Wat is het effect van suiker op het lichaam? Suiker is belangrijk als brandstof voor het lichaam en helpt ook bij verteringsprocessen. Het lichaam wil graag dat er altijd een balans is in het bloedsuikergehalte. Koolhydraten in voedsel vormen de glucosebron. De lever, het spieren vetweefsel slaan glucose op voor momenten dat er minder glucose het lichaam binnenkomt. In de alvleesklier produceren cellen in de eilandjes van Langerhans verschillende hormonen, waaronder insuline en glucagon. Wanneer er te weinig glucose het lichaam binnenkomt, produceert de alvleesklier glucagon. Glucagon zorgt ervoor dat vet- en spierweefsels stoppen met het opslaan van glucose en dat de lever meer afgeeft. Insuline is de antagonist van glucagon en wordt geproduceerd als er te veel glucose in het lichaam is (Natuurwetenschap & Techniek, 2001). Bij een tekort aan glucose maakt het lichaam glucose uit aminozuren of uit glycerol. Zo wordt er altijd gezorgd dat er voldoende glucose in het lichaam aanwezig is als energiebron (http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/glucose.aspx, z.j.).

5.2.1 Te weinig: hypoglykemie Een tekort aan glucose in het bloed kan veroorzaakt worden door langdurige inspanning, stress, alcoholgebruik, verkeerde medicatie bij diabetes of een tekort aan koolhydraten in het lichaam. Een hongergevoel en het verminderd functioneren van de hersenen kan een gevolg zijn van een glucosetekort. Hongergevoel Het hongergevoel is één van de eerste signalen die het lichaam geeft bij een tekort aan glucose. In voeding zitten deze koolhydraten, dus als er gegeten wordt kan het tekort worden aangevuld. Hierbij kunnen zweten en trillen ook voorkomen. Dit is een gevolg van de aanmaak van stresshormonen, zoals cortisol, die aangeven dat er iets niet goed is in het lichaam (Diabetes Interactief Educatie Programma, 2013). Verminderd functioneren van de hersenen Glucose is zeer belangrijk als energiebron voor het goed functioneren van de hersenen en het geheugen (http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/hypoglykemie.aspx, z.j. ). Wanneer er in de hersenen een tekort is aan glucose kan dit leiden tot duizeligheid, stemmingswisselingen, hoofdpijn, vermoeidheid en onverstaanbaar praten (https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/dagelijks-leven/hypo-s-en-hypers , z.j.). Dit is op te lossen door snel suiker in te nemen via voeding om het tekort aan te vullen.

5.2.2 Te veel: hyperglykemie Een overschot aan glucose in het lichaam wordt vaak veroorzaakt door veel suikers of koolhydraten die via voeding in het lichaam komen, koorts, diarree of minder lichaamsbeweging. Gevolgen kunnen onder andere zijn; vermoeidheid, dorst, gewichtstoename en een minder goed functionerend afweersysteem. Vermoeidheid Normaal gesproken zorgt het eten van suiker voor energie, de glucose uit suiker is de grootste energiebron van het lichaam. Wanneer er in één keer heel veel glucose in het lichaam komt en wordt opgenomen, stijgt de bloedsuikerspiegel heel snel. Hierna ontstaat vermoeidheid doordat de bloedsuikerspiegel dan ook weer heel sterk daalt. Het lichaam voelt dan dat er weinig energie is doordat er minder glucose is dan hiervoor (Diabetes Interactief Educatie Programma, 2013).

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/glucose.aspx

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/hypoglykemie.aspx

https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/dagelijks-leven/hypo-s-en-hypers




Dorst Door een te hoge bloedsuikerspiegel wordt het teveel aan suiker door de nieren uitgescheiden. Door het suiker dat nu in de urine zit, wordt er minder water terug geresorbeerd. Hierdoor scheidt het lichaam meer water uit dan gewoonlijk, waardoor een tekort aan vocht in het lichaam ontstaat. Dit geeft een dorstgevoel (Menselijk-Lichaam.com, 2016). Gewichtstoename Het lichaam kan een bepaalde hoeveelheid glucose in de vorm van glycogeen opslaan en bewaren in cellen van de lever en spieren. Als deze hoeveelheid bereikt is, wordt de overtollige glucose omgezet in vet dat wordt opgeslagen in de vetcellen. Het lichaamsvet en ook het gewicht zullen dan dus toenemen (Paul, 2011).

Een minder goed functionerend afweersysteem Een teveel aan suiker zorgt ervoor dat minder antilichamen worden geproduceerd door je lichaam. Ook zorgt het ervoor dat er minder macrofagen worden geproduceerd. Een macrofaag is een cel die in staat is om dode, beschadigde of lichaamsvreemde cellen op te nemen door fagocytose. Het hebben van minder macrofagen zorgt er dus voor dat het lichaam sneller ziek wordt (Anthon de Bont, 2011).

diabetes type 2 Diabetes type 2 ontstaat door een teveel aan glucose. De alvleesklier raakt uitgeput en maakt minder insuline aan. Hierdoor wordt het bloedsuikergehalte hoger en heeft iemand dus diabetes type 2 (http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/diabetes-type-2.aspx, z.j.). tandproblemen Door een te hoge concentratie glucose in het lichaam en daardoor ook in de mond, kunnen er verschillende gebitsproblemen ontstaan. Het stimuleert de groei van bacteriën waardoor er meer tandplak ontstaat, dit kan leiden tot gaatjes in de tanden. Door het tandplak wordt het tandvlees kwetsbaarder en kan het gaan ontsteken. Ook ontstaan er sneller wondjes die minder goed genezen door het hoge glucosegehalte in het bloed (http://www.diabeteswiki.nl/index.php?title=Gebitsproblemen, 2013). Verslaving Door suiker te eten geven je hersenen signalen af die hetzelfde effect hebben als drugs. Dit gaat via het beloningscentrum in de hersenen. De signalen worden doorgeven via zenuwen die met elkaar communiceren via neurotransmitters. De neurotransmitter die vrijkomt als je ergens gelukkig van wordt heet dopamine. Deze stof werkt verslavend, hierdoor kun je verslaafd raken aan suiker (http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/suiker.aspx#, z.j.).

Figuur 9: https://nl.dreamstime.com/royalty-vrije-stock-afbeelding-fagocytose-image38904896

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/diabetes-type-2.aspx

http://www.diabeteswiki.nl/index.php?title=Gebitsproblemen

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/suiker.aspx

https://nl.dreamstime.com/royalty-vrije-stock-afbeelding-fagocytose-image38904896



6. Verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel Dat zout en suiker in voedsel zit, weet iedereen, maar hoe is dat verdeeld en wat is de verhouding van zout en suiker ten opzichte van de overige voedingsstoffen?

6.1 Verdeling van zout en suiker in voedsel Een steeds groter wordend percentage van de bevolking heeft overgewicht. Zo heeft meer dan de helft van de Nederlanders boven de twintig jaar matig overgewicht tot obesitas(Brink C.L. van den, 2014). Teveel zout eten is één van de veroorzakers van hart- en vaatziekten wat één van de grootste doodsoorzaken ter wereld is. Nederland telt één miljoen patiënten met een hart- of vaatziekte. Een groot deel van de hart- en vaatziekten en bijna al het overgewicht is te wijten aan een ongezonde levensstijl. Dit betekent ongezond eten en te weinig bewegen. Gezond eten houdt in dat er voldoende voedingsstoffen en calorieën in je voeding zitten. Helaas eten veel mensen in Nederland en daarbuiten ongezond. Er wordt veel te veel suiker gegeten, wat een grote boosdoener is met betrekking tot overgewicht. Ook wordt er veel meer zout gegeten dan goed is voor de gezondheid. Teveel zout eten geeft meer kans op de ontwikkeling van hart- en vaatziekten. Veel zout en suiker is al toegevoegd aan het eten wat gekocht wordt in de supermarkten, dit is ongezond. Voor het verminderen van zout, suiker en ook vet zijn verschillende methoden onderzocht; zoals het zout en suiker minder gelijkmatig verdelen in een product. Door de oneven verdeling van bijvoorbeeld zout, proef je dit sterker. Hierdoor kan er minder zout toegevoegd worden aan voedsel, zonder dat de smaak verandert. De oneven verdeling van zout en suiker zorgt ervoor dat de smaakpapillen niet gelijktijdig gestimuleerd worden. Dit zorgt ervoor dat een smaak sterker geproefd wordt. De smaak wordt dus versterkt door het zintuiglijke contrast wat veroorzaakt wordt door het verschil in concentratie. Dit zintuiglijke contrast houdt in dat de intensiteit van de smaak schommelt en dus niet overal gelijk is zoals dat wel zo is bij een gelijkmatige verdeling van smaakstoffen. De studies hebben uitgewezen dat producten waarbij tot wel 20 % minder zout is toegevoegd, wat ongelijkmatig verdeeld is, in tegenstelling tot producten waar een normale hoeveelheid gelijkmatig verdeeld zout in zit, de voorkeur uitgaat naar de ongelijkmatig verdeelde producten of dat er geen verschil in zit (Stieger& Velde, van de, 2013). In een onderzoek is aangetoond dat de ongelijkmatige verdeling zorgt voor een verandering in de smaakintensiteit. Dit onderzoek is uitgevoerd op brood, gels en worstjes. Bij de gels en worstjes werd aangetoond dat mensen de voedingsmiddelen met een ongelijkmatige verdeling van zout lekkerder vinden dan de voedingsmiddelen met een gelijkmatige verdeling. Bij brood maakte de verdeling echter minder uit (Stieger & Velde, van de, 2013). Wanneer deze methode in de praktijk toegepast gaat worden, is het mogelijk dat mensen tot wel 20% minder zout binnenkrijgen door in winkels gekochte producten.

Figuur 10: zelf gemaakt



De afbeelding is een schematische weergave van de verdeling van smaakstoffen in voedsel. De percentages geven de verhouding in smaakstoffen weer. Hierop is te zien dat tachtig procent minder gelijkmatig verdeelde smaakstof een even grote smaakintensiteit heeft als honderd procent gelijkmatig verdeelde smaakstof. Wanneer er meer dan twintig procent verminderd wordt in smaakstoffen heft het effect op en zal de gelijkmatige verdeling weer sterker smaken. Ook is op de afbeelding te zien hoe het zintuiglijke contrast in zijn werk gaat. Wanneer de smaakstof op de tong van een persoon komt, proeft diegene het door middel van smaakreceptoren zoals uitgelegd in 4. Smaken proeven op pagina 8 en 9. Wanneer de smaakstof gelijkmatig verdeeld is zoals aan de rechterkant van de afbeelding, ontvangen alle smaakreceptoren gelijke informatie en sturen dit door middel van impulsen door naar de hersenen. Wanneer de smaakreceptoren geprikkeld worden door ongelijkmatig verdeelde smaakstoffen zoals aan de linkerkant van de afbeelding, zullen minder smaakreceptoren geprikkeld worden door een smaakstof dan aan de rechterkant van de afbeelding met een gelijkmatige verdeling. Hierdoor geven de receptoren niet allemaal impulsen af, dit is het zintuiglijke contrast. Dit geeft een sterkere smaak aan het product wat gegeten wordt. (Stieger & Velde, van de, 2013)



6.2 Verhouding van zout en suiker in voedsel Nederlanders eten veel meer zout dan goed is. Zo’n 85% van de Nederlanders eet meer dan de maximale hoeveelheid van zes gram zout en 2.4 gram natrium per dag. Twintig procent van het zout voegen we zelf toe tijdens het koken of aan tafel. Het grootste deel van het zout wat we binnen krijgen is afkomstig uit het voedsel wat we kopen in de supermarkt. Tachtig procent van het zout dat dagelijks gegeten wordt, zit in het kant-en-klare eten. Van nature zit er weinig zout in voedsel. Fabrikanten voegen het toe om de smaak te versterken, houdbaarheid te verlengen of voor de textuur. Kant-en-klare pizza is één van de grootste boosdoeners, dit bevat namelijk 0.550 gram natrium per honderd gram. Een hele pizza weegt al gauw meer dan driehonderd gram. Dat is al 1.650 gram natrium in een pizza, wat al 70% van de ADI-waarde (aanvaardbare dagelijkse inname) is (https://www.voedingswaardetabel.nl/voedingswaarde/voedingsmiddel/?id=240, 2016). Op het etiket van voedsel moet vermeld staan wat erin zit en hoeveel van die stof. Vaak staat er niet op het etiket vermeldt wat de hoeveelheid zout in het product is maar is de hoeveelheid natrium uit het product weergegeven. De hoeveelheid natrium dat een product bevat, moet je met 2,5 vermenigvuldigen om de hoeveelheid zout te vinden. Hierdoor lijkt het alsof er minder zout in een product zit dan dat er eigenlijk in te vinden is. Het is misleidend om alleen de hoeveelheid natrium te vermelden, want waar het lichaam maximaal zes gram zout mag binnenkrijgen, is 2,4 gram natrium al het maximum. Vanaf december 2016 is het daarom wettelijk verplicht om de hoeveelheid zout te vermelden op de verpakking van een product (de nieuwe wetgeving voor etiketten, 2014). Van suiker moet naar verhouding meer toegevoegd worden om de gewenste smaak te bereiken. Een voorbeeld hiervan is drop, dit heeft een zoute smaak. Toch bevat zoute drop maar 0,160 gram natrium per 100 gram. Terwijl drop voor 73.000 gram per 100 gram uit suiker bestaat. Je verwacht dus een zoete smaak, maar het smaakt juist zout. Zoute drop bestaat dus voor 73% uit suiker en maar voor 0,16% uit zout. Er is dus een veel lagere concentratie natriumchloride in een product nodig om dit zout te laten smaken (https://www.voedingswaardetabel.nl/voedingswaarde/voedingsmiddel/?id=240, 2016).

https://mail-ll.stichtingfiorettiteylingen.nl/owa/redir.aspx?C=mz8ULj76OZ0gv006U6JlpvbRs3rK-zd_0KdYXO3fs1SKgmjgwtzTCA..&URL=https%3a%2f%2fwww.voedingswaardetabel.nl%2fvoedingswaarde%2fvoedingsmiddel%2f%3fid%3d240

https://mail-ll.stichtingfiorettiteylingen.nl/owa/redir.aspx?C=mz8ULj76OZ0gv006U6JlpvbRs3rK-zd_0KdYXO3fs1SKgmjgwtzTCA..&URL=https%3a%2f%2fwww.voedingswaardetabel.nl%2fvoedingswaarde%2fvoedingsmiddel%2f%3fid%3d240



7 Experimenteel onderzoek

De hoofdvraag is verklarend en beschrijvend. Hierbij is gekozen voor een experimenteel onderzoek in combinatie met interviews en enquêtes. Om dit te ondersteunen is het voorgaande bronnenonderzoek gedaan.

7.1 Vraagstellingen

Hoofdvraag: Beïnvloedt de verdeling van zout en suiker in voedsel de smaakintensiteit hiervan? Deelvragen: 1. Is de smaakintensiteit anders bij fijn, normaal en grof zout? 2. Is de smaakintensiteit anders bij fijn, normaal en grof suiker? 3. Is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof zout dezelfde smaakintensiteit te behalen

als met de normale hoeveelheid normaal zout? 4. Is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof suiker dezelfde smaakintensiteit te behalen

als met de normale hoeveelheid normaal suiker? 5. Is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn zout te gebruiken om dezelfde intensiteit van smaak

te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout? 6. Is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn suiker te gebruiken om dezelfde intensiteit van

smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal suiker? 7. Wordt het verschil in hoeveelheid beter geproefd bij zout of bij suiker?



7.2 Hypotheses en argumenten Deelvraag 1 en 2: is de smaakintensiteit anders bij fijn, normaal en grof zout? En is de smaakintensiteit anders bij fijn, normaal en grof suiker? Ja, de drempelwaarde voor de prikkel van een smaakreceptor wordt bereikt wanneer er een bepaalde concentratie van een smaakstof aanwezig is. Als het zout of de suiker minder verdeeld is, zoals bij grof zout en suiker, bereiken minder smaakreceptoren de drempelwaarde voor de prikkel maar bij degene die de drempelwaarde voor de prikkel wel bereiken is de frequentie van het actiepotentiaal hoger. Zoals in het onderdeel 6, de verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel is beschreven, geeft de ongelijke verdeling van het grovere zout een hogere smaakintensiteit. Bij fijn zout en suiker is het meer verdeeld en bereiken er dus meer smaakreceptoren de drempelwaarde voor de prikkel maar deze hebben dan een lagere frequentie van het actiepotentiaal. De gelijke verdeling van het fijne zout en suiker zorgen voor een lagere smaakintensiteit. De hypothese is dat een hogere frequentie van het actiepotentiaal een hogere smaakintensiteit oplevert dan wanneer er meer smaakreceptoren worden geactiveerd maar met een lagere frequentie. Dit betekent dat grover zout en suiker beiden een hogere smaakintensiteit veroorzaken dan fijner zout en suiker. De hypotheses en de argumenten zijn gebaseerd op de informatie uit 4. Smaken proeven op pagina 8 en 9 uit het bronnenonderzoek en 6. De verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel op pagina 15 tot en met 17 uit het bronnenonderzoek. Deelvraag 3, 4, 5 en 6: is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof zout dezelfde smaakintensiteit te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout?, is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof suiker dezelfde smaakintensiteit te behalen als met de normale hoeveelheid normaal suiker?, is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn zout te gebruiken om dezelfde intensiteit van smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout? En is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn suiker te gebruiken om dezelfde intensiteit van smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal suiker? Ja, aan de hand van de hypothese van deelvraag 1 en 2 is er ook een hypothese te stellen voor deelvraag 3, 4, 5 en 6. Hierbij wordt gebruik gemaakt van dezelfde theorie over de verhouding tussen de verdeling en de frequentie van het actiepotentiaal. Uit deze informatie blijkt dat het mogelijk is om met een kleinere hoeveelheid grof en een grotere hoeveelheid fijn zout en suiker dezelfde totale frequentie te bereiken als met de normale hoeveelheid normaal zout en suiker. De hypothese is dat het mogelijk is om een met een kleinere hoeveelheid grof zout en suiker dezelfde smaakintensiteit te behalen als met een normale hoeveelheid van het normale zout en suiker. Gebaseerd op dezelfde theorie is het ook nodig om van fijn zout en suiker een grotere hoeveelheid te gebruiken dan nodig is van normaal zout en suiker. De hypotheses en de argumenten zijn gebaseerd op de informatie uit 4. Smaken proeven op pagina 8 en 9 uit het bronnenonderzoek en 6. De verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel op pagina 15 tot en met 17 uit het bronnenonderzoek.



Deelvraag 7: wordt het verschil in hoeveelheid beter geproefd bij zout of bij suiker? Bij zout, want van zout heeft het lichaam veel minder nodig dan van suiker waardoor de drempelwaarde voor de prikkel van zout ook veel lager is dan die van suiker. Hierdoor is het makkelijker om het verschil in hoeveelheid te proeven bij zout dan bij suiker. Er is ook sprake van smaakgewenning, dit geldt voor zowel zout als suiker. De hypothese en het argument zijn gebaseerd op de informatie uit 4. Smaken proeven op pagina 8 en 9 uit het bronnenonderzoek, 5. Effecten op de gezondheid op pagina 10 tot en met 14 uit het bronnenonderzoek en 6. De verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel op pagina 15 tot en met 17 uit het bronnenonderzoek.



7.3 Voorspellingen

Deelvraag 1 en 2: is de smaakintensiteit anders bij fijn, normaal en grof zout? En is de smaakintensiteit anders bij fijn, normaal en grof suiker? Als er grover zout of suiker gebruikt wordt, dan is de intensiteit van de smaak hoger. Als er fijner zout of suiker gebruikt wordt, dan is de intensiteit van de smaak lager. De voorspellingen zijn gebaseerd op de informatie uit 4. Smaken proeven op pagina 8 en 9 uit het bronnenonderzoek en 6. De verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel op pagina 15 tot en met 17 uit het bronnenonderzoek. Deelvraag 3 en 4: is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof zout dezelfde smaakintensiteit te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout? En is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof suiker dezelfde smaakintensiteit te behalen als met de normale hoeveelheid normaal suiker? Als er een kleinere hoeveelheid fijn zout of suiker wordt gebruikt, dan kan dezelfde smaakintensiteit bereikt worden als met de normale hoeveelheid normaal zout of suiker. De voorspellingen zijn gebaseerd op de informatie uit 4. Smaken proeven op pagina 8 en 9 uit het bronnenonderzoek en 6. De verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel op pagina 15 tot en met 17 uit het bronnenonderzoek. Deelvraag 5 en 6: is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn zout te gebruiken om dezelfde intensiteit van smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout? En is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn suiker te gebruiken om dezelfde intensiteit van smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal suiker? Als er een grotere hoeveelheid grof zout of suiker wordt gebruikt, dan kan dezelfde smaakintensiteit bereikt worden als met de normale hoeveelheid normaal zout of suiker. De voorspellingen zijn gebaseerd op de informatie uit 4. Smaken proeven op pagina 8 en 9 uit het bronnenonderzoek en 6. De verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel op pagina 15 tot en met 17 uit het bronnenonderzoek. Deelvraag 7: wordt het verschil in hoeveelheid beter geproefd bij zout of bij suiker? Als er een verschil in hoeveelheid is, dan wordt dit beter geproefd bij zout. De voorspellingen zijn gebaseerd op de informatie uit 4. Smaken proeven op pagina 8 en 9 uit het bronnenonderzoek, 5. Effecten op de gezondheid op pagina 10 tot en met 14 uit het bronnenonderzoek en 6. De verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel op pagina 15 tot en met 17 uit het bronnenonderzoek.



7.4 Vooronderzoek en werkplannen

7.4.1 Vooronderzoek

Voor het onderzoek wordt eerst een vooronderzoek uitgevoerd. Hierin wordt onderzocht of er verschil is in smaak bij fijn, normaal en grof zout en suiker. Dit wordt gedaan door de normale hoeveelheid te gebruiken van fijn, normaal en grof zout en suiker. Uit het vooronderzoek blijkt dat er een verschil is in smaak. In experiment 1 wordt het experiment van het vooronderzoek op grotere schaal uitgevoerd. Met dit experiment wordt antwoord gegeven op deelvraag 1; Is de smaak anders bij fijn, normaal en grof zout? en deelvraag 2; Is de smaak anders bij fijn, normaal en grof suiker? Als vervolg op experiment 1 kan er onderzocht worden of er een grotere hoeveelheid fijn zout en suiker nodig is om dezelfde smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout en suiker. Dit wordt gedaan door de normale hoeveelheid normaal zout en suiker te gebruiken als controle-experiment en 120% en 140% van de normale hoeveelheid fijn zout en suiker te gebruiken. Dit is experiment 2 en geeft antwoord op deelvraag 5; Is het mogelijk om met een grotere hoeveelheid fijn zout dezelfde smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout? en deelvraag 6; Is het mogelijk om met een grotere hoeveelheid fijn suiker dezelfde smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal suiker? Als met een grotere hoeveelheid fijn zout en suiker dezelfde smaak te behalen is als met de normale hoeveelheid normaal zout en suiker moet het ook mogelijk zijn om dezelfde smaak te behalen met een kleinere hoeveelheid grof zout en suiker. Dit is experiment 3. Hierbij wordt, net als bij experiment 2, de normale hoeveelheid normaal zout en suiker gebruikt als controle-experiment. Er wordt nu 60% en 80% van de normale hoeveelheid grof zout en suiker gebruikt. Dit experiment geeft antwoord op deelvraag 3; Is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof zout dezelfde smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout? en deelvraag 4; Is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof suiker dezelfde smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal suiker? Deelvraag 7, Is er een verschil in hoe goed je de verdeling van het zout en het suiker proeft?, is te beantwoorden door de antwoorden op de andere deelvragen te gebruiken. Na het beantwoorden van alle deelvragen kan er een antwoord gevormd worden op de hoofdvraag.



7.4.2 Werkplan experiment 1 Het experiment begon met het maken van al het brood en de koek. Per proefpersoon werden er drie verschillende soorten brood en koek gemaakt volgens het volgende recepten: Recept brood Zeef de bloem. Voeg het gist en het water toe. Kneed de ingrediënten door elkaar. Voeg het zout toe, één keer de normale hoeveelheid normaal zout, één keer de normale hoeveelheid fijn zout en één keer de normale hoeveelheid grof zout. Kneed de ingrediënten door elkaar. Laat het deeg 60 minuten rijzen. Verdeel het deeg in de juiste hoeveelheden voor het brood. Laat het deeg 60 minuten rijzen. Bak het brood 12 minuten op 210 oC. Zie foto 1 tot en met 6 op pagina 46 en 47. Recept koek Zeef de bloem. Voeg het ei, de boter, het snufje zout en het snufje bakpoeder toe. Kneed de ingrediënten door elkaar. Voeg het suiker toe. (één keer de normale hoeveelheid normaal suiker, één keer de normale hoeveelheid fijn suiker en één keer de normale hoeveelheid grof suiker) Kneed de ingrediënten door elkaar. Bak de koek 8 minuten op 210 oC. Zie foto 7 tot en met 11 op pagina 48 en 49. Het brood en de koek werden verpakt in zakken zodat het niet oud werd en het experiment de volgende dag kon worden uitgevoerd. Per tafel werden de verschillende soorten brood en koek en één enquête uitgedeeld zodat het experiment uitgevoerd kon worden.

7.4.3 Werkplan experiment 2 Het experiment begon met het maken van al het brood en de koek. Per proefpersoon werden er drie verschillende soorten brood en koek gemaakt volgens het volgende recept: Recept brood Zeef de bloem. Voeg het gist en het water toe. Kneed de ingrediënten door elkaar. Voeg het zout toe, één keer de normale hoeveelheid normaal zout, één keer 60% van de normale hoeveelheid fijn zout en één keer 80% van de normale hoeveelheid fijn zout. Kneed de ingrediënten door elkaar. Laat het deeg 60 minuten rijzen. Verdeel het deeg in de juiste hoeveelheden voor het brood. Laat het deeg 60 minuten rijzen. Bak het brood 12 minuten op 210 oC. Zie foto 1 tot en met 6 op pagina 46 en 47.



Recept koek Zeef de bloem. Voeg het ei, de boter, het snufje zout en het snufje bakpoeder toe. Kneed de ingrediënten door elkaar. Voeg het suiker toe, één keer de normale hoeveelheid normaal suiker, één keer 60% van de normale hoeveelheid fijn suiker en één keer 80% van de normale hoeveelheid fijn suiker. Kneed de ingrediënten door elkaar. Bak de koek 8 minuten op 210 oC. Zie foto 7 tot en met 11 op pagina 48 en 49. Het brood en de koek werden verpakt in zakken zodat het niet oud werd en het experiment de volgende dag kon worden uitgevoerd. Per tafel werden de verschillende soorten brood en koek en één enquête uitgedeeld zodat het experiment uitgevoerd kon worden.

7.4.4 Werkplan experiment 3 Het experiment begon met het maken van al het brood en de koek. Per proefpersoon werden er drie verschillende soorten brood en koek gemaakt volgens het volgende recept: Recept brood Zeef de bloem. Voeg het gist en het water toe. Kneed de ingrediënten door elkaar. Voeg het zout toe, één keer de normale hoeveelheid normaal zout, één keer de normale hoeveelheid normaal zout, één keer 120% van de normale hoeveelheid grof zout en één keer 140% van de normale hoeveelheid grof zout. Kneed de ingrediënten door elkaar. Laat het deeg 60 minuten rijzen. Verdeel het deeg in de juiste hoeveelheden voor het brood. Laat het deeg 60 minuten rijzen. Bak het brood 12 minuten op 210 oC. Zie foto 1 tot en met 6 op pagina 46 en 47. Recept koek Zeef de bloem. Voeg het ei, de boter, het snufje zout en het snufje bakpoeder toe. Kneed de ingrediënten door elkaar. Voeg het suiker toe, één keer de normale hoeveelheid normaal suiker, één keer 120% van de normale hoeveelheid grof suiker en één keer 140% van de normale hoeveelheid grof suiker. Kneed de ingrediënten door elkaar. Bak de koek 8 minuten op 210 oC. Zie foto 7 tot en met 11 op pagina 48 en 49. Het brood en de koek werden verpakt in zakken zodat het niet oud werd en het experiment de volgende dag kon worden uitgevoerd. Per tafel werden de verschillende soorten brood en koek en één enquête uitgedeeld zodat het experiment uitgevoerd kon worden.



7.5 Materiaal en methode

7.5.1 Materiaal - Bakpapier - Bakplaat - 18 gram bakpoeder - 5100 gram bloem - 720 gram boter - 9 eieren - 180 enquêtes - 63 gram gist - Koekvormpjes - Lepel - Maatbeker - Mengkom

7.5.2 Methode Stap 1: de vraagstelling, het bronnenonderzoek, de hypothese en de voorspelling Het onderzoek begon met het kiezen van een onderwerp, een hoofdvraag en verschillende deelvragen. Vervolgens werd er een bronnenonderzoek gedaan naar informatie die aansloot op de hoofdvraag en de deelvragen. Aan de hand van deze informatie konden de hypotheses beargumenteerd worden en konden er voorspellingen worden gedaan. Stap 2: het vooronderzoek en de werkplannen Nadat er bronnenonderzoek was gedaan en er genoeg informatie was verzameld, was het tijd om te kijken of het experiment werkte. Er werden werkplannen gemaakt voor de verschillende experimenten. Eén van de experimenten werd gebruikt als vooronderzoek. Uit het vooronderzoek bleek dat er een duidelijk resultaat volgt uit het experiment. Stap 3: de werkplannen, de proefopstelling en de enquêtes Aan de hand van het vooronderzoek konden de gemaakte werkplannen worden aangepast zodat het experiment zo goed mogelijk zou werken. Toen de werkplannen klaar waren kon er een definitieve proefopstelling bepaald worden en zijn er enquêtes gemaakt voor de proefpersonen zodat de resultaten gemakkelijk en duidelijk te verwerken waren. Stap 4: de experimenten Vervolgens was het tijd om de experimenten uit te voeren volgens de werkplannen. Eerst het experiment met de normale hoeveelheid fijn, normaal en grof zout en suiker bij twee klassen. Bij de volgende twee klassen werd het experiment uitgevoerd met de normale hoeveelheid normaal, 120% fijn en 140% fijn zout en suiker. Bij het laatste experiment werd het experiment gedaan met de normale hoeveelheid normaal, 80% grof en 60% grof zout en suiker. Voor het experiment werd met behulp van een PowerPoint uitgelegd wat de bedoeling was. Tijdens de experimenten moesten de proefpersonen het experiment uitvoeren en de enquête invullen, in totaal duurde dit ongeveer een kwartier per klas. Voor ieder experiment zijn zestig proefpersonen gebruikt.

- Mixer - Oven - 180 proefpersonen - 180 servetten - 432 gram fijn suiker - 360 gram normaal suiker - 288 gram grof suiker - 2700 milliliter water - Weegschaal - 54 gram fijn zout - 63 gram normaal zout - 36 gram grof zout



Stap 5: de resultaten, de tabellen en de diagrammen Nadat de enquêtes waren ingevuld, zijn de resultaten hiervan verwerkt in tabellen waar vervolgens cirkeldiagrammen van zijn gemaakt. Op deze manier konden de resultaten duidelijk verwerkt worden in woorden. Stap 6: de conclusies Hier wordt er antwoord gegeven op de deelvragen en gekeken of de hypotheses en voorspellingen juist waren. Deze antwoorden samen vormen het antwoord op de hoofdvraag. Stap 7: de discussie Er wordt nogmaals naar de resultaten gekeken om te zien welke afwijken. Hier worden vervolgens oorzaken voor bedacht. Er worden verbeterpunten en vervolgonderzoeken verzonnen voor de experimenten.

7.6 Proefopstelling

Hierboven is een tekening te zien van de proefopstelling. Op iedere tafel in het klaslokaal is een enquête gelegd samen met de drie soorten brood en de drie soorten koek op een servet voor de hygiëne. Zie ook foto 12 tot en met 14 op pagina 49 en 50.



7.7 Resultaten Ieder experiment is door zestig proefpersonen van dezelfde leeftijdscategorie uitgevoerd, zodat er een betrouwbaar resultaat is. De exacte resultaten zijn te vinden in de tabellen en diagrammen op pagina 34 tot en met 45.

7.7.1 Resultaten experiment 1 brood

Brood: plaats 1

De resultaten uit tabel 1.1 zijn weergegeven in diagram 1.1. Van de zestig proefpersonen hebben 33 personen gekozen voor kruis op plaats 1, dit is gelijk aan 55% van de proefpersonen. Achttien personen hebben gekozen voor ovaal op plaats 1, dit is gelijk aan 30% van de proefpersonen. 15% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond op plaats 1, dit is gelijk aan negen personen. Brood: plaats 2

De resultaten uit tabel 1.2 zijn weergegeven in diagram 1.2. Van de zestig proefpersonen hebben zeventien personen gekozen voor kruis op plaats 2, dit is gelijk aan 28% van de proefpersonen. 28 personen hebben gekozen voor ovaal op plaats 2, dit is gelijk aan 47% van de proefpersonen. 25% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond op plaats 2, dit is gelijk aan vijftien personen. Brood: plaats 3

De resultaten uit tabel 1.3 zijn weergegeven in diagram 1.3. Van de zestig proefpersonen hebben tien personen gekozen voor kruis op plaats 3, dit is gelijk aan 17% van de proefpersonen. Veertien personen hebben gekozen voor ovaal op plaats 3, dit is gelijk aan 23% van de proefpersonen. 60% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond op plaats 3, dit is gelijk aan 36 personen. Brood: voorkeur smaak

De resultaten uit tabel 1.4 zijn weergegeven in diagram 1.4. Van de zestig proefpersonen gaat de voorkeur van dertien personen qua smaak uit naar kruis, dit is gelijk aan 22% van de proefpersonen. Achttien personen hebben gekozen voor ovaal op basis van smaak, dit is gelijk aan 30% van de proefpersonen. 48% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond als voorkeur, dit is gelijk aan 29 personen.

7.7.2 Resultaten experiment 1 koek

Koek: plaats 1

De resultaten uit tabel 1.5 zijn weergegeven in diagram 1.5. Van de zestig proefpersonen hebben 37 personen gekozen voor hart op plaats 1, dit is gelijk aan 62% van de proefpersonen. Vijftien personen hebben gekozen voor ster op plaats 1, dit is gelijk aan 25% van de proefpersonen. 13% van de proefpersonen heeft gekozen voor bloem op plaats 1, dit is gelijk aan acht personen. Koek: plaats 2

De resultaten uit tabel 1.6 zijn weergegeven in diagram 1.6. Van de zestig proefpersonen hebben zestien personen gekozen voor hart op plaats 2, dit is gelijk aan 27% van de proefpersonen. 26 personen hebben gekozen voor ster op plaats 2, dit is gelijk aan 43% van de proefpersonen. 30% van de proefpersonen heeft gekozen voor bloem op plaats 2, dit is gelijk aan achttien personen.



Koek: plaats 3

De resultaten uit tabel 1.7 zijn weergegeven in diagram 1.7. Van de zestig proefpersonen hebben zeven personen gekozen voor hart op plaats 1, dit is gelijk aan 12% van de proefpersonen. Negentien personen hebben gekozen voor ster op plaats 1, dit is gelijk aan 32% van de proefpersonen. 56% van de proefpersonen heeft gekozen voor bloem op plaats 1, dit is gelijk aan 34 personen.

Koek: voorkeur smaak

De resultaten uit tabel 1.8 zijn weergegeven in diagram 1.8. Van de zestig proefpersonen gaat de voorkeur van 25 personen qua smaak uit naar hart, dit is gelijk aan 42% van de proefpersonen. Zeventien personen hebben gekozen voor ster op basis van smaak, dit is gelijk aan 28% van de proefpersonen. 30% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond als voorkeur, dit is gelijk aan achttien personen.


Brood: plaats 1

De resultaten uit tabel 2.1 zijn weergegeven in diagram 2.1. Van de zestig proefpersonen hebben 33 personen gekozen voor kruis op plaats 1, dit is gelijk aan 55% van de proefpersonen. Vijftien personen hebben gekozen voor ovaal op plaats 1, dit is gelijk aan 25% van de proefpersonen. 20% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond op plaats 1, dit is gelijk aan twaalf personen. Brood: plaats 2

De resultaten uit tabel 2.2 zijn weergegeven in diagram 2.2. Van de zestig proefpersonen hebben vijftien personen gekozen voor kruis op plaats 2, dit is gelijk aan 25% van de proefpersonen. Twintig personen hebben gekozen voor ovaal op plaats 2, dit is gelijk aan 33% van de proefpersonen. 42% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond op plaats 2, dit is gelijk aan 25 personen. Brood: plaats 3

De resultaten uit tabel 2.3 zijn weergegeven in diagram 2.3. Van de zestig proefpersonen hebben twaalf personen gekozen voor kruis op plaats 3, dit is gelijk aan 20% van de proefpersonen. 25 personen hebben gekozen voor ovaal op plaats 3, dit is gelijk aan 42% van de proefpersonen. 38% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond op plaats 3, dit is gelijk aan 23 personen. Brood: smaakintensiteit lijkt op rond

De resultaten uit tabel 2.4 zijn weergegeven in diagram 2.4. Van de zestig proefpersonen vinden 23 personen dat de smaak van kruis het meest lijkt op de smaak van rond, dit is gelijk aan 38%. 62% van de proefpersonen heeft gekozen dat de smaak van ovaal het meest lijkt op de smaak van rond, dit is gelijk aan 37 personen. Brood: voorkeur smaak

De resultaten uit tabel 2.5 zijn weergegeven in diagram 2.5. Van de zestig proefpersonen gaat de voorkeur van tien personen qua smaak uit naar kruis, dit is gelijk aan 17% van de proefpersonen. 31 personen hebben gekozen voor ovaal op basis van smaak, dit is gelijk aan 51% van de proefpersonen. 32% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond als voorkeur, dit is gelijk aan 19 personen.




Koek: plaats 1

De resultaten uit tabel 2.6 zijn weergegeven in diagram 2.6. Van de zestig proefpersonen hebben 37 personen gekozen voor hart op plaats 1, dit is gelijk aan 64% van de proefpersonen. Elf personen hebben gekozen voor ster op plaats 1, dit is gelijk aan 19% van de proefpersonen. 17% van de proefpersonen heeft gekozen voor bloem op plaats 1, dit is gelijk aan twaalf personen. Koek: plaats 2

De resultaten uit tabel 2.7 zijn weergegeven in diagram 2.7. Van de zestig proefpersonen hebben acht personen gekozen voor hart op plaats 2, dit is gelijk aan 13% van de proefpersonen. 24 personen hebben gekozen voor ster op plaats 2, dit is gelijk aan 40% van de proefpersonen. 47% van de proefpersonen heeft gekozen voor bloem op plaats 2, dit is gelijk aan 28 personen. Koek: plaats 3

De resultaten uit tabel 2.8 zijn weergegeven in diagram 2.8. Van de zestig proefpersonen hebben vijftien personen gekozen voor hart op plaats 1, dit is gelijk aan 25% van de proefpersonen. 25 personen hebben gekozen voor ster op plaats 1, dit is gelijk aan 42% van de proefpersonen. 33% van de proefpersonen heeft gekozen voor bloem op plaats 1, dit is gelijk aan 20 personen. Koek: smaakintensiteit lijkt op bloem

De resultaten uit tabel 2.9 zijn weergegeven in diagram 2.9. Van de zestig proefpersonen vinden 25 personen dat de smaak van hart het meest lijkt op de smaak van bloem, dit is gelijk aan 42%. 58% van de proefpersonen heeft gekozen dat de smaak van ster het meest lijkt op de smaak van bloem, dit is gelijk aan 35 personen. Koek: voorkeur smaak

De resultaten uit tabel 2.10 zijn weergegeven in diagram 2.10. Van de zestig proefpersonen gaat de voorkeur van 21 personen qua smaak uit naar hart, dit is gelijk aan 35% van de proefpersonen. 29 personen hebben gekozen voor ster op basis van smaak, dit is gelijk aan 48% van de proefpersonen. 17% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond als voorkeur, dit is gelijk aan tien personen.


Brood: plaats 1

De resultaten uit tabel 3.1 zijn weergegeven in diagram 3.1. Van de zestig proefpersonen hebben elf personen gekozen voor kruis op plaats 1, dit is gelijk aan 18% van de proefpersonen. 35 personen hebben gekozen voor ovaal op plaats 1, dit is gelijk aan 59% van de proefpersonen. 23% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond op plaats 1, dit is gelijk aan veertien personen. Brood: plaats 2

De resultaten uit tabel 3.2 zijn weergegeven in diagram 3.2. Van de zestig proefpersonen hebben twintig personen gekozen voor kruis op plaats 2, dit is gelijk aan 33% van de proefpersonen. Tien personen hebben gekozen voor ovaal op plaats 2, dit is gelijk aan 17% van de proefpersonen. 50% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond op plaats 2, dit is gelijk aan dertig personen. Brood: plaats 3

De resultaten uit tabel 3.3 zijn weergegeven in diagram 3.3. Van de zestig proefpersonen hebben 29 personen gekozen voor kruis op plaats 3, dit is gelijk aan 48% van de proefpersonen. Vijftien personen hebben gekozen voor ovaal op plaats 3, dit is gelijk aan 25% van de proefpersonen. 27% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond op plaats 3, dit is gelijk aan zestien personen.



Brood: smaakintensiteit lijkt op rond

De resultaten uit tabel 3.4 zijn weergegeven in diagram 3.4. Van de zestig proefpersonen vinden 38 personen dat de smaak van kruis het meest lijkt op de smaak van rond, dit is gelijk aan 63%. 37% van de proefpersonen heeft gekozen dat de smaak van ovaal het meest lijkt op de smaak van rond, dit is gelijk aan 22 personen. Brood: voorkeur smaak

De resultaten uit tabel 3.5 zijn weergegeven in diagram 3.5. Van de zestig proefpersonen gaat de voorkeur van 25 personen qua smaak uit naar kruis, dit is gelijk aan 42% van de proefpersonen. Zeventien personen hebben gekozen voor ovaal op basis van smaak, dit is gelijk aan 28% van de proefpersonen. 30% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond als voorkeur, dit is gelijk aan 18 personen.


Koek: plaats 1

De resultaten uit tabel 3.6 zijn weergegeven in diagram 3.6. Van de zestig proefpersonen hebben zestien personen gekozen voor hart op plaats 1, dit is gelijk aan 27% van de proefpersonen. 26 personen hebben gekozen voor ster op plaats 1, dit is gelijk aan 43% van de proefpersonen. 30% van de proefpersonen heeft gekozen voor bloem op plaats 1, dit is gelijk aan achttien personen. Koek: plaats 2

De resultaten uit tabel 3.7 zijn weergegeven in diagram 3.7. Van de zestig proefpersonen hebben zestien personen gekozen voor hart op plaats 2, dit is gelijk aan 27% van de proefpersonen. Zeventien personen hebben gekozen voor ster op plaats 2, dit is gelijk aan 28% van de proefpersonen. 45% van de proefpersonen heeft gekozen voor bloem op plaats 2, dit is gelijk aan 27 personen. Koek: plaats 3

De resultaten uit tabel 3.8 zijn weergegeven in diagram 3.8. Van de zestig proefpersonen hebben 28 personen gekozen voor hart op plaats 1, dit is gelijk aan 47% van de proefpersonen. Zeventien personen hebben gekozen voor ster op plaats 1, dit is gelijk aan 28% van de proefpersonen. 25% van de proefpersonen heeft gekozen voor bloem op plaats 1, dit is gelijk aan vijftien personen. Koek: smaakintensiteit lijkt op bloem

De resultaten uit tabel 3.9 zijn weergegeven in diagram 3.9. Van de zestig proefpersonen vinden 36 personen dat de smaak van hart het meest lijkt op de smaak van bloem, dit is gelijk aan 60%. 40% van de proefpersonen heeft gekozen dat de smaak van ster het meest lijkt op de smaak van bloem, dit is gelijk aan 24 personen. Koek: voorkeur smaak

De resultaten uit tabel 3.10 zijn weergegeven in diagram 3.10. Van de zestig proefpersonen gaat de voorkeur van negentien personen qua smaak uit naar hart, dit is gelijk aan 32% van de proefpersonen. 24 personen hebben gekozen voor ster op basis van smaak, dit is gelijk aan 40% van de proefpersonen. 28% van de proefpersonen heeft gekozen voor rond als voorkeur, dit is gelijk aan zeventien personen.



7.8 Enquêtes

Voor ieder experiment is een aparte enquête gemaakt.

7.8.1 Enquête experiment 1 Leeftijd: De soorten brood zijn te herkennen aan de vormen; kruis, ovaal en rond. Leg het brood van meest zout naar minst zout, op plaats 1 komt dus het meest zoute brood.

1 2 3

□ Kruis □ Ovaal □ Rond



Naar welk brood gaat je voorkeur uit op basis van de smaak? □ Kruis □ Ovaal □ Rond De soorten koek zijn te herkennen aan de vormen; hart, ster en bloem. Leg de koek van meest zoet naar minst zoet, op plaats 1 komt dus de meest zoete koek.

1 2 3

□ Hart □ Ster □ Bloem



Naar welke koek gaat je voorkeur uit op basis van de smaak? □ Hart □ Ster □ Bloem




1 2 3




Welk brood lijkt op basis van de smaak het meest op het ronde brood? □ Kruis □ Ovaal Naar welk brood gaat je voorkeur uit op basis van de smaak? □ Kruis □ Ovaal □ Rond De soorten koek zijn te herkennen aan de vormen; hart, ster en bloem. Leg de koek van meest zoet naar minst zoet, op plaats 1 komt dus de meest zoete koek.

1 2 3




Welke koek lijkt op basis van de smaak het meest op de bloem? □ Hart □ Ster





1 2 3




Welk brood lijkt op basis van de smaak het meest op de rond? □ Kruis □ Ovaal Naar welk brood gaat je voorkeur uit op basis van de smaak? □ Kruis □ Ovaal □ Rond De soorten koek zijn te herkennen aan de vormen; hart, ster en bloem. Leg de koek van meest zoet naar minst zoet, op plaats 1 komt dus de meest zoete koek.

1 2 3




Welke koek lijkt op basis van de smaak het meest op de bloem? □ Hart □ Ster




7.9 Tabellen

Zie ook de resultaten op pagina 27 tot en met 30 en de diagrammen op pagina 40 tot en met 45.

7.9.1 Tabellen experiment 1 brood

Tabel 1.1: Brood: plaats 1

Vorm Kruis Ovaal Rond

Aantal 33 18 9

Percentage 55% 30% 15%



Aantal 17 28 15




Aantal 10 14 36


Tabel 1.4: Brood: voorkeur smaak


Aantal 13 18 29




7.9.2 Tabellen experiment 1 koek Tabel 1.5: Koek: plaats 1

Vorm Hart Ster Bloem

Aantal 37 15 8


Tabel 1.6: Koek: plaats 2


Aantal 16 26 18




Aantal 7 19 34


Tabel 1.8: Koek: voorkeur smaak


Aantal 25 17 18




7.9.3 Tabellen experiment 2 brood Tabel 2.1: Brood: plaats 1


Aantal 33 15 12




Aantal 15 20 25




Aantal 12 25 23


Tabel 2.4: Brood: smaakintensiteit lijkt op rond

Vorm Kruis Ovaal

Aantal 23 37

Percentage 38% 62%



Aantal 10 31 19




7.9.4 Tabellen experiment 2 koek



Aantal 37 11 12




Aantal 8 24 28




Aantal 15 25 20


Tabel 2.9: Koek: smaakintensiteit lijkt op bloem

Vorm Hart Ster

Aantal 25 35

Percentage 42% 58%



Aantal 21 29 10




7.9.5 Tabellen experiment 3 brood Tabel 3.1: Brood: plaats 1


Aantal 11 35 14




Aantal 20 10 30




Aantal 29 15 16


Tabel 3.4: Brood: lijkt op rond

Vorm Kruis Ovaal

Aantal 38 22

Percentage 63% 37%



Aantal 25 17 18




7.9.6 Tabellen experiment 3 koek



Aantal 16 26 18




Aantal 16 17 27




Aantal 28 17 15


Tabel 3.9: Koek: lijkt op bloem

Vorm Hart Ster

Aantal 36 24

Percentage 60% 40%



Aantal 19 24 17




7.10 Diagrammen

Zie ook de resultaten op pagina 27 tot en met 30 en de tabellen op pagina 34 tot en met 39.

7.10.1 Diagrammen experiment 1 brood Diagram 1.1: Brood: plaats 1 Diagram 1.2: Brood: plaats 2

Diagram 1.3: Brood: plaats 3 Diagram 1.4: Brood: voorkeur smaak

55% 30%

15%

kruis ovaal rond

28%

47%

25%

kruis ovaal rond

17%

23% 60%

kruis ovaal rond

22%

30%

48%

kruis ovaal rond



7.10.2 Diagrammen experiment 1 koek Diagram 1.5: Koek: plaats 1 Diagram 1.6: Koek: plaats 2

Diagram 1.7: Koek: plaats 3 Diagram 1.8: Koek: voorkeur smaak

62%

25%

13%

hart ster bloem

27%

43%

30%

hart ster bloem

12%

32% 56%

hart ster bloem

42%

28%

30%

hart ster bloem




Diagram 2.3: Brood: plaats 3 Diagram 2.4: Brood: smaakintensiteit lijkt op de rond

Diagram 2.5: Brood: voorkeur smaak

55% 25%

20%

kruis ovaal rond

25%

33%

42%

kruis ovaal rond

20%

42%

38%

kruis ovaal rond

38%

62%

kruis ovaal

17%

51%

32%

kruis ovaal rond




Diagram 2.8: Koek: plaats 3 Diagram 2.9: Koek: smaakintensiteit lijkt op de bloem

Diagram 2.10: Koek: voorkeur smaak

64%

19%

17%

hart ster bloem

13%

40%

47%

hart ster bloem

25%

42%

33%

hart ster bloem

42%

58%

hart ster

35%

48%

17%

hart ster bloem




Diagram 3.3: Brood: plaats 3 Diagram 3.4: Brood: smaakintensiteit lijkt op de rond

Diagram 3.5: Brood: voorkeur smaak

18%

59%

23%

kruis ovaal rond

33%

17%

50%

kruis ovaal rond

48%

25%

27%

kruis ovaal rond

63%

37%

kruis ovaal

42%

28%

30%

kruis ovaal rond




Diagram 3.8: Koek: plaats 3 Diagram 3.9: Koek: smaakintensiteit lijkt op de bloem

Diagram 3.10: Koek: voorkeur smaak

27%

43%

30%

hart ster bloem

27%

28%

45%

hart ster bloem

47%

28%

25%

hart ster bloem

60%

40%

hart ster

32%

40%

28%

hart ster bloem



7.11 Foto’s

Foto 1: Gezeefde bloem met water, zout en gist voor het brooddeeg

Foto 2: Het brooddeeg

Foto 3: Het brooddeeg afgedekt voor het rijzen



Foto 4: Het brood voor het bakken

Foto 5:Het brood na het bakken

Foto 6: Het brood in luchtdichte zakken zodat het vers blijft



Foto 7: Gezeefde bloem met ei, boter, suiker, bakpoeder en zout voor het koekdeeg

Foto 8: Het koekdeeg

Foto 9: De koek voor het bakken



Foto 10: De koek na het bakken

Foto 11: De koek in luchtdichte zakken zodat het vers blijft

Foto 12: De proefopstelling



Foto 13: Het klaarleggen van de experimenten

Foto 14: De voorbereiding



8 Conclusies Deelvragen 1 en 2: is de smaakintensiteit anders bij fijn, normaal en grof zout? En is de smaakintensiteit anders bij fijn, normaal en grof suiker? Uit de resultaten van experiment 1 is te concluderen dat de smaakintensiteit afhangt van de grootte van het zout en suiker. De gestelde hypothese is dat grover zout en suiker een hogere smaakintensiteit veroorzaken dan fijner zout en suiker. Deze hypothese is juist want, de meeste proefpersonen hebben bij experiment 1 voor de volgorde kruis, ovaal, rond gekozen. Deze volgorde staat gelijk aan grof zout, normaal zout en fijn zout. Hieruit is te concluderen dat grof zout een hogere smaakintensiteit oplevert aangezien de vraag op de enquête was, leg de soorten brood van meest zout naar minst zout. Bij suiker geldt dezelfde conclusie, want er is bij de vraag leg de soorten koek van meest zoet naar minst zoet gekozen voor de volgorde hart, ster, bloem die gelijk staat aan grof suiker, normaal suiker en fijn suiker. De resultaten van experiment 1 zijn te vinden in de resultaten op pagina 27 en 28, in de tabellen op pagina 34 en 35 en in de diagrammen op pagina 40 en 41. Deelvragen 3 en 4: is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof zout dezelfde smaakintensiteit te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout? En is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof suiker dezelfde smaakintensiteit te behalen als met de normale hoeveelheid normaal suiker? Uit de resultaten van experiment 3 is aan de hand van de vraag welk brood lijkt het meest op het ronde brood qua smaakintensiteit te concluderen dat het kruisvormige brood het meest lijkt op het ronde brood. In het ronde brood is 100% normaal zout gebruikt en in het kruisvormige brood 60% grof zout. De gestelde hypothese is dus juist aangezien het mogelijk is om met een kleinere hoeveelheid zout dezelfde smaakintensiteit te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout. Bij de soorten koek is het resultaat hetzelfde en lijkt de hartvormige koek met 60% grof suiker op de bloemvormige koek met 100% normaal suiker. De resultaten van experiment 3 zijn te vinden in de resultaten op pagina 29 en 30, in de tabellen op pagina 38 en 39 en in de diagrammen op pagina 44 en 45. Deelvragen 5 en 6: is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn zout te gebruiken om dezelfde intensiteit van smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout? En is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn suiker te gebruiken om dezelfde intensiteit van smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal suiker? De hypothese is dat het mogelijk is om met een kleinere hoeveelheid fijn en een grotere hoeveelheid grof zout en suiker dezelfde smaakintensiteit te bereiken als bij een normale hoeveelheid normaal zout en suiker. Uit de resultaten is gebleken dat deze hypothese klopt. Bij experiment 2 was het resultaat op de vraag welk brood lijkt het meest op het ronde brood qua smaakintensiteit duidelijk het ovale brood. Dit betekent dat de smaakintensiteit van het zout in het brood met 100% normaal zout het meest lijkt op die met 120% fijn zout. Bij suiker werkt dit op dezelfde manier en was het resultaat dat de stervormige koek het meest lijkt op de bloemvormige koek. Hierbij is de bloemvormige koek 100% normaal suiker en de stervormige koek 120% fijn suiker. Het is dus inderdaad mogelijk om met een grotere hoeveelheid fijn zout en suiker dezelfde intensiteit van smaak te behalen als met de normale hoeveelheid normaal zout en suiker. De resultaten van experiment 2 zijn te vinden in de resultaten op pagina 28 en 29, in de tabellen op pagina 36 en 37 en in de diagrammen op pagina 42 en 43.



Deelvraag 7: wordt het verschil in hoeveelheid beter geproefd bij zout of bij suiker? De hypothese is dat het verschil bij zout beter wordt geproefd dan bij suiker, deze hypothese is onjuist. Er is namelijk nauwelijks verschil in de resultaten. Er is hierbij uitgegaan van de proefpersonen die voor het meest gekozen antwoord hebben gekozen in de enquête. Hierbij is een gemiddelde van de resultaten van alle 3 de experimenten voor alle 3 de plaatsen genomen. Bij zout was dit gemiddelde 51 en bij suiker was dit 50. Dit verschil is zo klein dat er niet te concluderen valt dat er een verschil is in hoe goed het verschil in hoeveelheid geproefd wordt.

De resultaten van de experimenten zijn te vinden in de resultaten op pagina 27 tot en met 30, in de tabellen op pagina 34 tot en met 39 en in de diagrammen op pagina 40 tot en met 45.

Hoofdvraag: beïnvloedt de verdeling van zout en suiker in voedsel de smaakintensiteit hiervan? Aan de hand van de conclusies van de deelvragen is een conclusie te trekken voor de hoofdvraag. De verdeling van zout en suiker beïnvloedt wel degelijk de smaakintensiteit van het voedsel. De heterogene verdeling van het grove zout en suiker zorgt voor een hogere smaakintensiteit, net zoals de homogene verdeling van het fijnere zout en suiker zorgt voor een minder hoge smaakintensiteit. Van grof zout en suiker kan minder toegevoegd worden om dezelfde smaakintensiteit te behalen en van fijn zout en suiker moet meer gebruikt worden. De resultaten van de experimenten zijn te vinden in de resultaten op pagina 27 tot en met 30, in de tabellen op pagina 34 tot en met 39 en in de diagrammen op pagina 40 tot en met 45.



9 Discussie en evaluatie

Voor het onderzoek zijn drie verschillende proeven uitgevoerd, elk experiment is bij zestig proefpersonen uitgevoerd. De resultaten van deze proefpersonen zijn verwerkt in diagrammen en tabellen. Hierdoor zijn de verkregen resultaten verwerkt als een gemiddelde. Dit maakt de resultaten niet minder betrouwbaar, maar wel minder nauwkeurig. Door deze manier van het verwerken van de resultaten zijn hele afwijkende resultaten per proefpersoon niet meer direct terug te zien. Dit maakt het minder nauwkeurig. Wel heeft elk afwijkend resultaat een effect op de uiteindelijke resultaten die zijn verwerk in de diagrammen en tabellen, waardoor de resultaten wel betrouwbaar zijn. Dit kan ook de reden zijn dat de resultaten niet altijd even overtuigend zijn. Diagrammen 3.9 geeft de resultaten weer op de vraag welke koek lijkt het meest op de bloemvormige koek. Dit was de koek waar gebruik is gemaakt van een normale hoeveelheid normaal suiker. Hierop antwoordde 60% van de proefpersonen met hart en 40% van de proefpersonen met ster. Deze uitkomst is vreemd aangezien diagram 3.7 het resultaat weergeeft op de vraag welke koek op plaats 2 stond van zoetst naar minst zoet. In diagram 3.7 antwoordde 45% met bloemetje, wat het goede antwoord was volgens onze hypothese en wat ook bleek uit de conclusie. 27% antwoordde hier echter met hart en 28% met ster. Hieruit lijkt het zo te zijn dat mensen de hartvormige koek en stervormige koek ongeveer gelijk vonden smaken. Hierdoor verwacht je dat dit zou worden weergegeven in diagram 3.9 als 50% van beide keuzes maar dit is dus niet zo. Er kunnen verschillende oorzaken zijn voor dit afwijkende resultaat. Bijvoorbeeld het door elkaar proeven van de soorten brood en de soorten koek. Wanneer er eerst een zout brood wordt gegeten smaakt de koek die daarna gegeten wordt zoeter. Ook het door elkaar proeven van de verschillende koeken kan effect hebben op het resultaat. Wanneer eerst iets heel zoets gegeten wordt, smaakt hetgeen wat daarna gegeten wordt minder zoet. Dit kan effect hebben op het proeven van het verschil tussen de soorten koek. Wanneer de proeven zo in de klassen zijn uitgevoerd kan dit dus ook invloed hebben op het resultaat. Als een proefpersoon in de pauze brood met zoet beleg heeft gegeten zullen de koeken anders smaken dan bij iemand die een boterham met kaas op heeft. Verbetering voor het experiment zou zijn om te zorgen dat elk proefpersoon eerst een neutrale smaak heeft, bijvoorbeeld door het drinken van water. Nog beter zou zijn om gebruik te maken van proefpersonen die helemaal nuchter zijn. Ook zou het resultaat beter worden door het apart testen van de proeven met zout en de proeven met suiker.



De meest optimale omstandigheden voor het uitvoeren van de experimenten zou zijn als de proefpersonen het individueel uitvoeren. Hierdoor worden de resultaten niet beïnvloed door onderling overleggen tussen de proefpersonen. Er is geprobeerd dit in de klassen zoveel mogelijk te beperken door te vragen om het in stilte te doen, maar tijdens het verwerken van de resultaten is gebleken dat veel leerlingen in duo’s hebben gewerkt, wat de resultaten minder betrouwbaar maakt. Het voorgaande onderzoek is uitgevoerd bij proefpersonen in de leeftijdscategorie van veertien tot en met achttien jaar. Als vervolgonderzoek zouden de experimenten uitgevoerd kunnen worden op verschillende leeftijdscategorieën. Dit geeft een beeld van de verandering van smaak naarmate de leeftijd verandert. Een andere uitbereiding op het voorgaande onderzoek is door hetzelfde onderzoek uit te voeren met andere smaken. Deze mogelijkheid was er niet aangezien zure, bittere en umami smaken niet verkrijgbaar zijn in één zuivere vaste stof, zoals zout en suiker voor de smaken zout en zoet dit wel zijn.



10 Literatuurlijst

1. Admin. (2014, 27 augustus). Zintuigen; smaakzin en waarnemen van smaken. Geraadpleegd

van http://www.zowerkthetlichaam.nl/3853/zintuigen-smaakzin-en-waarnemen-van-smaken/ 2. Amber van Pinxteren. (2007, 8 mei). Meer suiker in voeding dan 25 jaar geleden. Geraadpleegd

van http://gezondheid.blog.nl/algemeen/2007/05/08/meer-suiker-in-voeding-dan-25-jaar-geleden

3. Anton de Bont. (2011, 5 januari). Puur, wit en dodelijk. Geraadpleegd van http://vita-info.nl/2011/01/suiker-kanker/

4. Bakkerszout. (2016, 27 april). Geraadpleegd van https://nl.wikipedia.org/wiki/Bakkerszout 5. Brink CL van den (RIVM), Blokstra A (RIVM). (2014,23 juni). Hoeveel mensen hebben

overgewicht? Geraadpleegd van http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/persoonsgebonden/overgewicht/hoeveel-mensen-hebben-overgewicht/

6. De nieuwe wetgeving voor etiketten. (2014, 13 december) http://www.eshuis.nl/uploads/wetswijziging%20etiketten%202014-NL_.pdf

7. Diabetes Interactief Educatie Programma. (2013, 29 december). Klachten en verschijnselen van een hypo. Geraadpleegd van http://www.diep.info/Diabetes-educatie-Lage-glucose-waarden-Klachten-en-verschijnselen-van-een-hypo

8. Diabetes Interactief Educatie Programma. (2013, 29 mei). Wat merk je van hoge glucosewaarden? Geraadpleegd van http://www.diep.info/Diabetes-educatie-Hoge-bloedglucose-waarden-Wat-merk-je-van-hoge-glucosewaarden

9. Diabetes type 2 (suikerziekte). (z.j.). Geraadpleegd van http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/diabetes-type-2.aspx

10. DietCetera. (2016). Natrium. Geraadpleegd van https://www.dietcetera.nl/voedingsstoffen/natrium

11. Gebitsproblemen. (2013, 21 maart). Geraadpleegd van http://www.diabeteswiki.nl/index.php?title=Gebitsproblemen

12. Geïnformeerd. (2015, 31 oktober). Hyponatriëmie, natirumtekort: zenuwuitval en epilepsie. Geraadpleegd van http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/127669-hyponatriemie-natriumtekort-zenuwuitval-en-epilepsie.html

13. Glucose. (2016, 11 april). Geraadpleegd van https://nl.wikipedia.org/wiki/Glucose 14. Glucose. (z.j.). Geraadpleegd van http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/glucose.aspx 15. Het Zoutteam. (2015). Het winnen van zout. Geraadpleegd van

http://www.zoutkristallen.nl/index.php/hoe-krijgen-we-dat-zout-in-handen 16. Het productieproces. (z.j.) Geraadpleegd van http://www.suikerunie.nl/Productieproces.aspx 17. Hypo’s en hypers. (z.j.). Geraadpleegd van https://www.diabetesfonds.nl/over-

diabetes/dagelijks-leven/hypo-s-en-hypers 18. Jelle Hermus. (z.j.) Eten zonder suiker – 7 tips. Geraadpleegd van

http://www.sochicken.nl/zonder-suiker 19. Jodium. (z.j.). Geraadpleegd van http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/jodium.aspx 20. Joke74. (2004, 8 april). Alles over suiker en zoetstoffen. Geraadpleegd van

http://www.smulweb.nl/blog/joke74/7297/alles-over-suiker-en-zoetstoffen 21. Koolhydraat. (2016, 22 maart). Geraadpleegd van https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolhydraat 22. Mark. (2015, 25 november). Heb ik een natriumtekort? Geraadpleegd van

https://drogespieren.nl/gezondheid/heb-ik-een-natriumtekort 23. Menselijk-Lichaam.com. (2016). Dorst. Geraadpleegd van http://www.menselijk-

lichaam.com/algemeen/dorst

http://www.zowerkthetlichaam.nl/3853/zintuigen-smaakzin-en-waarnemen-van-smaken/

http://gezondheid.blog.nl/algemeen/2007/05/08/meer-suiker-in-voeding-dan-25-jaar-geleden

http://gezondheid.blog.nl/algemeen/2007/05/08/meer-suiker-in-voeding-dan-25-jaar-geleden

http://vita-info.nl/2011/01/suiker-kanker/

http://vita-info.nl/2011/01/suiker-kanker/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Bakkerszout

http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/persoonsgebonden/overgewicht/hoeveel-mensen-hebben-overgewicht/

http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/persoonsgebonden/overgewicht/hoeveel-mensen-hebben-overgewicht/

http://www.eshuis.nl/uploads/wetswijziging%20etiketten%202014-NL_.pdf

http://www.diep.info/Diabetes-educatie-Lage-glucose-waarden-Klachten-en-verschijnselen-van-een-hypo

http://www.diep.info/Diabetes-educatie-Lage-glucose-waarden-Klachten-en-verschijnselen-van-een-hypo

http://www.diep.info/Diabetes-educatie-Hoge-bloedglucose-waarden-Wat-merk-je-van-hoge-glucosewaarden

http://www.diep.info/Diabetes-educatie-Hoge-bloedglucose-waarden-Wat-merk-je-van-hoge-glucosewaarden

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/diabetes-type-2.aspx

https://www.dietcetera.nl/voedingsstoffen/natrium

http://www.diabeteswiki.nl/index.php?title=Gebitsproblemen

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/127669-hyponatriemie-natriumtekort-zenuwuitval-en-epilepsie.html

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/127669-hyponatriemie-natriumtekort-zenuwuitval-en-epilepsie.html


http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/glucose.aspx

http://www.zoutkristallen.nl/index.php/hoe-krijgen-we-dat-zout-in-handen

http://www.suikerunie.nl/Productieproces.aspx



http://www.sochicken.nl/zonder-suiker

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/jodium.aspx

http://www.smulweb.nl/blog/joke74/7297/alles-over-suiker-en-zoetstoffen

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolhydraat

https://drogespieren.nl/gezondheid/heb-ik-een-natriumtekort

http://www.menselijk-lichaam.com/algemeen/dorst

http://www.menselijk-lichaam.com/algemeen/dorst



24. Menselijk-Lichaam.com. (2016). Smaakpapillen. Geraadpleegd van http://www.menselijk-lichaam.com/spijsvertering/smaakpapillen/

25. Mieka. (2010, 23 oktober).De invloed van zout op ons lichaam. Geraadpleegd van http://eten-en-drinken.infonu.nl/diversen/62502-de-invloed-van-zout-op-ons-lichaam.html

26. Mineraal. (2016, 14 augustus). Geraadpleegd van https://nl.wikipedia.org/wiki/Mineraal 27. Mvg2011. (2011, 12 juli). De smaakzin (zintuigen).Geraadpleegd van http://mens-en-

gezondheid.infonu.nl/leven/77371-de-smaakzin-zintuigen.html 28. Natuurwetenschap & Techniek. (2001, 1 februari). Gevaarlijk suikertekort. Geraadpleegd van

http://www.kennislink.nl/publicaties/gevaarlijk-suikertekort 29. Nederlandse Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van het Hoofd-Halsgebied.

(2016). Smaak. Geraadpleegd van http://www.kno.nl/index.php/patienten-informatie/keel/smaak/

30. Paul Poley. (2016, 1 augustus). Hier zit schokkend veel zout in! Geraadpleegd van https://www.gezondheidsnet.nl/bloeddruk/hier-zit-schokkend-veel-zout-in

31. Paul. (2011, 5 februari). Teveel koolhydraten: Wat gebeurt er als je te veel koolhydraten eet? Geraadpleegd van https://www.salusi.nl/teveel-koolhydraten-wat-gebeurt-er-als-je-te-veel-koolhydraten-eet/

32. Rob Kalmeijer. (2016). De zuurbalans. Geraadpleegd van http://www.robkalmeijer.nl/voedingsleer/zuur-base/inleiding.html

33. Scholte/marree. (2009). Zintuigen. Geraadpleegd van http://www.bioplek.org/6ath/6vwo_examen_samenvattting_VTF/vwo_VTF_examen_zintuigen_E4.2.html

34. Sharon. (2013, 1 oktober). Suiker of geen suiker, koolhydraten of geen koolhydraten? Geraadpleegd van http://voedzo.nl/geen-suiker/suiker-of-geen-suiker-koolhydraten-of-geen-koolhydraten/

35. Smaak (zintuig). (2016, 21 augustus). Geraadpleegd van https://nl.wikipedia.org/wiki/Smaak_(zintuig)

36. Stieger, M & Velde, van de, F (2013), Microstructure, textureand oral processing: New ways to reduce sugar and salt in foods, Current Opinion in Colloid& Interface Science 18 (2013) 334–348.

37. Suiker. (z.j.). geraadpleegd van http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/suiker.aspx 38. Tafelsuiker. (2016, 15 april). Geraadpleegd van https://nl.wikipedia.org/wiki/Tafelsuiker 39. Voedingswaarde. (2016). Geraadpleegd https://www.voedingswaardetabel.nl 40. Waard, M. (2006, 2 oktober) 41. Zintuig. (2016, 20 augustus). Geraadpleegd van https://nl.wikipedia.org/wiki/Zintuig 42. Zout. (z.j.). Geraadpleegd van http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zout.aspx 43. Zoutmeter confronteert: bijna iedereen eet te veel zout. (2016, 10 maart). Geraadpleegd van

https://www.nierstichting.nl/nieuws/2016/03/zoutmeter-confronteert/ 44. 7 eenvoudige manieren om suiker en zout te verminderen. (Juli 13, 2015). Geraadpleegd van

http://www.uzuma.nl/blog/381-7-eenvoudige-manieren-om-suiker-en-zout-te-verminderen 45. Natrium. (2003, februari). Geraadpleegd van

http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec12/ch155/ch155k.html



http://eten-en-drinken.infonu.nl/diversen/62502-de-invloed-van-zout-op-ons-lichaam.html

http://eten-en-drinken.infonu.nl/diversen/62502-de-invloed-van-zout-op-ons-lichaam.html

https://nl.wikipedia.org/wiki/Mineraal

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/leven/77371-de-smaakzin-zintuigen.html

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/leven/77371-de-smaakzin-zintuigen.html

http://www.kennislink.nl/publicaties/gevaarlijk-suikertekort

http://www.kno.nl/index.php/patienten-informatie/keel/smaak/

http://www.kno.nl/index.php/patienten-informatie/keel/smaak/

https://www.gezondheidsnet.nl/bloeddruk/hier-zit-schokkend-veel-zout-in

https://www.salusi.nl/teveel-koolhydraten-wat-gebeurt-er-als-je-te-veel-koolhydraten-eet/

https://www.salusi.nl/teveel-koolhydraten-wat-gebeurt-er-als-je-te-veel-koolhydraten-eet/

http://www.robkalmeijer.nl/voedingsleer/zuur-base/inleiding.html

http://www.bioplek.org/6ath/6vwo_examen_samenvattting_VTF/vwo_VTF_examen_zintuigen_E4.2.html

http://www.bioplek.org/6ath/6vwo_examen_samenvattting_VTF/vwo_VTF_examen_zintuigen_E4.2.html

http://voedzo.nl/geen-suiker/suiker-of-geen-suiker-koolhydraten-of-geen-koolhydraten/

http://voedzo.nl/geen-suiker/suiker-of-geen-suiker-koolhydraten-of-geen-koolhydraten/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Smaak_(zintuig)


https://nl.wikipedia.org/wiki/Tafelsuiker

https://www.voedingswaardetabel.nl/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Zintuig

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zout.aspx


http://www.uzuma.nl/blog/381-7-eenvoudige-manieren-om-suiker-en-zout-te-verminderen

http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec12/ch155/ch155k.html



11 Nawoord

Tijdens het onderzoek is er veel geleerd over zout en suiker. Bijvoorbeeld, wat dit doet met je lichaam en hoe je ervoor kan zorgen dat je met minder zout en suiker toch dezelfde smaak kan behalen. Het onderzoek verliep soepel, maar was meer werk dan in het begin gedacht. Toch is het gelukt om goed de planning te kunnen volgen. De samenwerking is ook goed verlopen, er is veel overlegd en de taken waren eerlijk verdeeld. Voor het onderzoek is geprobeerd contact op te nemen met verschillende bedrijven in de omgeving en verder weg, helaas is hier geen reactie op gekomen. Dit was minder leuk aan het doen van het onderzoek. Wat wel leuk was aan het onderzoek, is dat de gestelde hypotheses bleken te kloppen. Het profielwerkstuk is goed begeleid door mevrouw Teuben, hiervoor wordt zij bedankt. Verder worden de ouders bedankt voor het helpen met het voorbereiden van de experimenten. Ook de proefpersonen uit de klassen waarbij het onderzoek is uitgevoerd, worden bedankt. Verder worden mevrouw Van der Vlugt en mevrouw De Waard bedankt voor het controleren van onze Nederlandse spelling en de biologische onderdelen van het profielwerkstuk. Mevrouw Koole wordt bedankt voor het zoeken naar informatie over smaakgewenning op de korte en lange termijn aangezien dit erg lastig te vinden was. Voor een volgend onderzoek zou eerder gekozen worden voor één experiment waarbij meer proefpersonen gebruikt worden. Hierdoor zijn de resultaten makkelijker te verwerken en is het experiment betrouwbaarder.



12 Bijlagen

12.1 Onderzoeksplan

Onderwerp Het onderwerp van het profielwerkstuk is de invloed van de verdeling van zout en suiker op de smaak en het uiterlijk van voedsel. Onderzoek De hoofdvraag is verklarend en beschrijvend. Hierbij is gekozen voor een experimenteel onderzoek in combinatie met interviews en enquêtes. Om dit te ondersteunen wordt er ook literatuur- en bronnenonderzoek gedaan. Mogelijk bruikbare bronnen: Bronnen voor zout: https://nl.wikipedia.org/wiki/keukenzout https://nl.wikipedia.org/wiki/zeezout http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zout.aspx Bronnen voor suiker: https://nl.wikipedia.org/wiki/tafelsuiker https://nl.wikipedia.org/wiki/poedersuiker http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/suiker.aspx Bronnen voor proeven: https://nl.wikipedia.org/wiki/zout_(smaak) https://nl.wikipedia.org/wiki/zoet_(smaak) https://nl.wikipedia.org/wiki/smaak_(zintuig) Bronnen effect op lichaam: http://energiekevrouwenacademie.nl/suiker-killer-van-je-energie-en-gezondheid/ http://www.womenshealthmag.nl/health/dit-doet-suiker-met-je-lichaam http://voeding-en-fitness.nl/zout-wat-doet-het-nu-eigenlijk-met-je-lichaam/ https://www.gezondheidsnet.nl/bloeddruk/de-functie-van-zout Bronnen verdeling: http://www.wageningenur.nl/nl/publicatie-details.htm?publicationid=publication-way-343332363433 http://www.nbc.nl/kennis-regelgeving/zoutvervangers-smaakversterkers-en-andere-methoden/print http://www.evmi.nl/product-ontwikkeling/natriumreductie-door-verdelen-zout/ http://www.innofood.org/nl/nieuws/1817/wageningen-ur-tno-en-rivm-werken-aan-minder-zout-in-voedingsmiddelen.html http://www.nederland-davos.nl/news/1.3773.het_minderen_van_zout_in_voedingsmiddelen.html Bronnen inleiding: http://www.wageningenur.nl/nl/show/zoutje.htm

https://nl.wikipedia.org/wiki/keukenzout

https://nl.wikipedia.org/wiki/zeezout

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zout.aspx

https://nl.wikipedia.org/wiki/tafelsuiker

https://nl.wikipedia.org/wiki/poedersuiker


https://nl.wikipedia.org/wiki/zout_(smaak)

https://nl.wikipedia.org/wiki/zoet_(smaak)

https://nl.wikipedia.org/wiki/smaak_(zintuig)

http://energiekevrouwenacademie.nl/suiker-killer-van-je-energie-en-gezondheid/

http://www.womenshealthmag.nl/health/dit-doet-suiker-met-je-lichaam

http://voeding-en-fitness.nl/zout-wat-doet-het-nu-eigenlijk-met-je-lichaam/

https://www.gezondheidsnet.nl/bloeddruk/de-functie-van-zout

http://www.wageningenur.nl/nl/publicatie-details.htm?publicationid=publication-way-343332363433

http://www.wageningenur.nl/nl/publicatie-details.htm?publicationid=publication-way-343332363433

http://www.nbc.nl/kennis-regelgeving/zoutvervangers-smaakversterkers-en-andere-methoden/print

http://www.evmi.nl/product-ontwikkeling/natriumreductie-door-verdelen-zout/

http://www.innofood.org/nl/nieuws/1817/wageningen-ur-tno-en-rivm-werken-aan-minder-zout-in-voedingsmiddelen.html

http://www.innofood.org/nl/nieuws/1817/wageningen-ur-tno-en-rivm-werken-aan-minder-zout-in-voedingsmiddelen.html

http://www.nederland-davos.nl/news/1.3773.het_minderen_van_zout_in_voedingsmiddelen.html

http://www.wageningenur.nl/nl/show/zoutje.htm



Werkplan experimenten

Voor het onderzoek worden 3 experimenten uitgevoerd. In eerste instantie wordt er getest of er verschil is in smaak en uiterlijk bij verschillenden soorten zout en suiker. Dit wordt in experiment 1 gedaan door een normale hoeveelheid te gebruiken van fijn, normaal en grof zout en suiker. Uit het eerste experiment voorspellen wij dat volgt dat er verschil is in smaak tussen de verschillenden soorten zout en suiker. Op basis hiervan kunnen experiment 2 en 3 uitgevoerd worden. In experiment 2 worden verschillenden hoeveelheden fijn zout en suiker vergeleken met de normale hoeveelheid normaal zout en suiker. In experiment 3 worden verschillende hoeveelheden grof zout en suiker vergeleken met de normale hoeveelheid normaal zout en suiker. Op basis van experiment 2 en 3 kunnen er conclusies worden getrokken. Bij experiment 2 voorspellen wij dat dit is dat 120% van de normale hoeveelheid fijn zout en suiker dezelfde smaak geeft als de normale hoeveelheid normaal zout en suiker. Bij experiment 3 voorspellen wij dat dit is dat 80% van de normale hoeveelheid grof zout en suiker dezelfde smaak geeft als de normale hoeveelheid normaal zout en suiker.



Enquête voor experimenten De brood zijn te herkennen aan de vormen; een rondje, een ovaaltje en een kruisje. Leg de brood van meest zout naar minst zout, op plaats 1 komt dus het meest zoute broodje.

1 2 3

Welke van de andere twee brood lijkt het meest op broodje 2 (normale hoeveelheid normaal zout)? ………………………… Valt je iets op aan het verschil in de smaak van de brood? Zo ja, wat valt je op? …………………………. Valt je iets op aan het verschil in het uiterlijk van de brood? Zo ja, wat valt je op? …………………………. Naar welk broodje gaat jouw voorkeur uit op basis van de smaak? …………………………. Naar welk broodje gaat jouw voorkeur uit op basis van het uiterlijk? …………………………. De koek zijn te herkennen aan de vormen; een hartje, een sterretje en een bloemetje. Leg de koek van meest zoet naar minst zoet, op plaats 1 komt dus het meest zoete koekje.

1 2 3

Welke van de andere twee koek lijkt het meest op koekje 2 (normale hoeveelheid normaal suiker)? …………………………. Valt je iets op aan het verschil in de smaak van de koek? Zo ja, wat valt je op? …………………………. Valt je iets op aan het verschil in het uiterlijk van de koek? Zo ja, wat valt je op? …………………………. Naar welk koekje gaat jouw voorkeur uit op basis van de smaak? …………………………. Naar welk koekje gaat jouw voorkeur uit op basis van het uiterlijk? ………………………….



Planning Experimenten: voor de zomervakantie op school uitvoeren tijdens 6 lesuren van 3e en 4e klassen. Literatuuronderzoek: in de zomervakantie thuis. Enquêtes: bij het uitvoeren van de experimenten op school en bij het bezoeken van bedrijven. Vraagstelling Hoofdvraag: - Beïnvloedt de verdeling van zout en suiker in voedsel de smaak en het uiterlijk?

Deelvragen: - Is de smaak anders bij fijn, normaal en grof zout? - Is de smaak anders bij fijn, normaal en grof suiker? - Is het uiterlijk anders bij fijn, normaal en grof zout? - Is het uiterlijk anders bij fijn, normaal en grof suiker? - Is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof zout dezelfde smaak te behalen als met de

normale hoeveelheid normaal zout? - Is het mogelijk om met een kleinere hoeveelheid grof suiker dezelfde smaak te behalen als met

de normale hoeveelheid normaal suiker? - Is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn zout te gebruiken om dezelfde smaak te behalen als

met de normale hoeveelheid normaal zout? - Is het nodig om een grotere hoeveelheid fijn suiker te gebruiken om dezelfde smaak te behalen

als met de normale hoeveelheid normaal suiker? Hypothese en argument Hoe grover het zout is, hoe minder het verdeeld is in voedsel, hierdoor is de concentratie op sommige plaatsen hoger. Wanneer de concentratie hoger is, is het beter te proeven. Hierdoor veranderd de intensiteit van de smaak van voedsel wanneer het zout fijn, normaal of grof is. Door de verandering van de intensiteit van smaak is er minder zout nodig wanneer er een grover zout wordt gebruikt. Hierbij blijft wel dezelfde smaak behouden. Door fijn zout te gebruiken is er juist meer zout nodig aangezien het hierdoor beter verdeeld. Hetzelfde geldt voor suiker. Voorspelling Als voedsel fijn zout bevat is hier meer van nodig dan van normaal zout om het voedingsmiddel even zout te laten smaken. Als voedsel grof zout bevat is hier minder van nodig dan van normaal zout om het Voedingsmiddel even zout te laten smaken. Als voedsel fijn suiker bevat is hier meer van nodig dan van normaal suiker om het voedingsmiddel even zoet te laten smaken. Als voedsel grof suiker bevat is hier minder van nodig dan van normaal suiker om het voedingsmiddel even zoet te laten smaken.



Materiaal en methode Materiaal voor het brood: - Bloem - Gist - Water - Zout (fijn, normaal en grof) - Mengkom - Oven - Bakplaat - Weegschaal - Lepel - Maatbeker - Bakpapier Materiaal voor de koek: - Ei - Boter - Bloem - Zout - Bakpoeder - Suiker (fijn, normaal en grof) - Mengkom - Mixer - Oven - Bakplaat - Weegschaal - Lepel - Bakpapier Methode Bereiden brood: 1. Zeef de bloem. 2. Voeg het gist en het water toe. 3. Kneed de ingrediënten door elkaar. 4. Voeg het zout toe. 5. Kneed de ingrediënten door elkaar. 6. Laat het deeg 60 minuten rijzen. 7. Verdeel het deeg in de juiste hoeveelheden voor de brood. 8. Laat het deeg 60 minuten rijzen. 9. Bak de brood12 minuten op 210 oc. Bereiden koek: 1. Zeef de bloem. 2. Voeg het ei, de boter, het snufje zout en het snufje bakpoeder toe. 3. Kneed de ingrediënten door elkaar. 4. Voeg het suiker toe. 5. Kneed de ingrediënten door elkaar. 6. Bak de koek 8 minuten op 210 oc.



Experiment 1: 30 x 100% grof, 30 x 100% normaal en 30 x 100% fijn. Benodigdheden brood: (per klas) - 1500 gram bloem - 21 gram gist - 900 milliliter lauw water - 15 gram grof zout - 15 gram normaal zout - 15 gram fijn zout Experiment 2: 30 x 100% normaal, 30 x 120% fijn en 30 x 140% fijn. Benodigdheden brood: (per klas) - 1500 gram bloem - 21 gram gist - 900 milliliter lauw water - 15 gram normaal zout - 39 gram fijn zout Experiment 3: 30 x 60% grof, 30 x 80% grof en 30 x 100% normaal. Benodigdheden brood: (per klas) - 1500 gram bloem - 21 gram gist - 900 milliliter lauw water - 21 gram grof zout - 15 gram normaal zout Experiment 1: 30 x 100% grof, 30 x 100% normaal en 30 x 100% fijn. Benodigdheden koek: (per klas) - 3 ei op kamertemperatuur - 240 gram boter op kamertemperatuur - 600 gram bloem - snufje zout - snufje bakpoeder - 120 gram grof suiker - 120 gram normaal suiker - 120 gram fijn suiker Experiment 2: 30 x 100% normaal, 30 x 120% fijn en 30 x 140% fijn. Benodigdheden koek: (per klas) - 3 ei op kamertemperatuur - 240 gram boter op kamertemperatuur - 600 gram bloem - snufje zout - snufje bakpoeder - 120 gram normaal suiker - 312 gram fijn suiker



Experiment 3: 30 x 60% grof, 30 x 80% grof en 30 x 100% normaal. Benodigdheden koek: (per klas) - 1 ei op kamertemperatuur - 80 gram boter op kamertemperatuur - 200 gram bloem - snufje zout - snufje bakpoeder - 168 gram grof suiker - 120 gram normaal suiker Voor de experimenten:

1. Bak het brood en de koek. 2. Voorbereiden en klaarleggen in het klaslokaal. 3. Experiment uitvoeren (leerlingen enquêtes laten invullen). 4. Resultaten verwerken.

Proefopstelling



12.2 Planning en taakverdeling 1. Oriëntatie

Wie Onderdeel Wanneer

Carolien en Amber

Onderwerp November 2015 – maart 2016

Carolien en Amber

Soort(en) onderzoek(en)

November 2015 – maart 2016

Carolien en Amber

Voortgangsgesprek 1 met begeleider 1 april 2016 (week 13 van 2016)

Carolien en Amber

7. Onderzoek Vraagstelling April 2016

Carolien en Amber

7. Onderzoek Hypotheses en argumenten April 2016

Carolien en Amber

7. Onderzoek Voorspellingen April 2016

2. Planning


Carolien en Amber

7. Onderzoek Werkplannen en vooronderzoek April 2016

Carolien en Amber

7. Onderzoek Enquêtes April 2016

Carolien en Amber

12. Bijlagen Onderzoeksplan

19 mei 2016 (week 20 van 2016)

Carolien en Amber

12. Bijlagen Planning en taakverdeling

Mei 2016

Carolien en Amber

7. Bijlagen Logboek

November 2015 – oktober 2016



3. Uitvoering


Amber 1. Voorwoord Juni 2016

Carolien 3. Zout en Suiker Wat is zout?

Juni 2016

Carolien 4. Zout en Suiker Wat is suiker?

Juni 2016

Amber 4. Smaken proeven Juni 2016

Amber 5. Effecten op de gezondheid Wat is het effect van zout op het lichaam?

Juni 2016

Amber 5. Effecten op de gezondheid Wat is het effect van suiker op het lichaam?

Juni 2016

Carolien 6. Verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel

Juni 2016

Carolien 2. Inleiding Juni 2016

Carolien en Amber

Experimenten maken en uitvoeren 19 mei, 23 mei, 26 mei, 31 mei, 2 juni, 9 juni

Carolien en Amber

Voortgangsgesprek 2 met begeleider 29 augustus 2016

Carolien 7. Onderzoek Tabellen

Juli 2016

Amber 7. Onderzoek Diagrammen

Juli 2016

Amber 7. Onderzoek Foto’s

Juli 2016

Carolien en Amber

7. Onderzoek Resultaten Juli 2016

4. Afronding

Wie Wat Wanneer

Carolien en Amber

8. Conclusie Augustus 2016

Carolien en Amber

9. Discussie en evaluatie Augustus 2016

Carolien en Amber

Verbeteren en inleveren September 2016 en 14 oktober 2016

Carolien en Amber

Presentatie Oktober 2016 – november 2016



12.3 Logboek 1. Oriëntatie

Wie Onderdeel Waar Wanneer Hoelang

Carolien en Amber

Onderwerp Fioretti, Carolien en Amber


300 min

Carolien en Amber

Soort(en) onderzoek(en)

Fioretti, Carolien en Amber


5 min

Carolien en Amber

Voortgangsgesprek 1 met begeleider Fioretti 1 april 2016 (week 13 van 2016)

15 min

Carolien en Amber

7. Onderzoek Vraagstelling Carolien Week 14 van 2016

60 min

Carolien en Amber

7. Onderzoek Hypotheses en argumenten Carolien Week 15 van 2016

60 min

Carolien en Amber

7. Onderzoek Voorspellingen Carolien Week 16 van 2016

30 min

2. Planning


Carolien en Amber

7. Onderzoek Werkplannen en vooronderzoek

Carolien Week 17 van 2016

430 min

Carolien en Amber

7. Onderzoek Enquêtes Carolien Week 17 van 2016

45 min

Carolien en Amber

5. Bijlagen Onderzoeksplan

Fioretti en Carolien

19 mei 2016 (week 20 van 2016)

240 min

Carolien en Amber

13. Bijlagen Planning en taakverdeling Carolien Week 18 van 2016

30 min

Carolien en Amber

6. Bijlagen Logboek

Fioretti, Carolien en Amber

November 2015 – oktober 2016

30 min



3. Uitvoering


Amber 1. Voorwoord Amber Week 21 van 2016

30 min

Carolien 3. Zout en Suiker Wat is zout?


60 min

Carolien 3. Zout en Suiker Wat is suiker?


60 min

Amber 4. Smaken proeven Amber Week 21 van 2016

90 min

Amber 6. Effecten op de gezondheid Wat is het effect van zout op het lichaam?

Amber Week 22 van 2016

90 min

Amber 6. Effecten op de gezondheid Wat is het effect van suiker op het lichaam?


90 min

Carolien 6. Verdeling en verhouding van zout en suiker in voedsel


150 min

Carolien 2. Inleiding Carolien Week 23 van 2016

30 min

Carolien en Amber

Experimenten maken en uitvoeren Fioretti, Carolien en Amber

19 mei, 23 mei, 26 mei, 31 mei, 2 juni, 9 juni

2490 min

Carolien en Amber

Voortgangsgesprek 2 met begeleider Fioretti 29 augustus 2016

15 min

Carolien 8. Onderzoek Tabellen


45 min

Amber 8. Onderzoek Diagrammen


45 min

Amber 8. Onderzoek Foto’s


30 min

Carolien en Amber

7. Onderzoek Resultaten Carolien Week 29 van 2016

60 min

4. Afronding

Wie Wat Waar Wanneer Hoelang

Carolien en Amber

9. Conclusie Carolien Week 30 van 2016

120 min

Carolien en Amber

10. Discussie en evaluatie Carolien Week 31 van 2016

120 min

Carolien en Amber

Verbeteren en inleveren Fioretti, Carolien en Amber

Week 36 en 37 van 2016 en 14 oktober 2016

240 min

Carolien en Amber

Presentatie Fioretti, Carolien en Amber

x x

Totaal aantal uren Carolien: 77,25 uur Totaal aantal uren Amber: 77,75 uur

Minder zout en suiker, net zo lekker?!...5.1 Wat is het effect van zout op het lichaam? 10 5.1.1 Te...

Documents

Transcript of Minder zout en suiker, net zo lekker?!...5.1 Wat is het effect van zout op het lichaam? 10 5.1.1 Te...