16 17

SPECIAL SIGNIFICANTSPECIAL SIGNIFICANT SPECIAL PBLQ

EPE EN TILBURG GEVEN MARKTPARTIJEN DE RUIMTE

MINDER REGIE, BETERE SAMENWERKING

Overheid en markt handelen nog te vaak op basis van veronderstellingen over elkaar in plaats van op werkelijke kennis. De wederzijdse belangen blijven niet zelden onuitgesproken. Dat is een bron voor misconcepties. De gemeenten Tilburg en Epe laten zien dat een open dialoog met de markt heilzaam kan werken.

De overheid heeft het maar lastig. Haar taken worden complexer, de maatschap-pij wordt steeds mondiger en dat terwijl de omvang van het ambtenarenapparaat en de overheidsbudgetten onder druk

staan. Eigenlijk is er maar één oplossing: méér doen met minder. Maar hoe doe je dat?

Om te beginnen kun je dingen gewoon niet doen. Dat noemen we een kerntakendiscussie. Een goede zaak, want als we kritisch kijken kan de overheid hier en daar

best een stapje terug doen. Dat moet natuurlijk wel met beleid gebeuren, want de mate waarin de maatschappij niet-kerntaken van de overheid kan overnemen kan lo-kaal sterk verschillen. Maatwerk dus.

Een andere trend in het lokaal bestuur is de regie-or-ganisatie. Daarbij wordt het ambtenarenapparaat ver-kleind (en vaak tegelijkertijd opgewaardeerd) en wordt meer werk overgelaten aan de markt. Niets nieuws en een logisch gevolg van enkele decennia aan deregulering en privatiseringsbeleid.

VECHTRELATIEInteressant wordt het wanneer we kijken naar de relatie tussen overheid en markt. Daarin zien we in rap tempo een verandering optreden. Klassiek is deze relatie er één van ‘de overheid schrijft voor’ en ‘de markt voert uit’. De overheid voert letterlijk de regie en bedenkt wat er wan-neer moet gebeuren. De markt is volgend. Tel daar een gejuridiseerde inkoopomgeving bij op en je hebt het re-cept voor een vechtrelatie. Een situatie die we – helaas – nog veelvuldig aantreffen in onze adviespraktijk.

Maar het kan ook anders. Steeds breder zien we bij overheid en markt de roep ontstaan om meer samen te werken. Dat is lastig, want de belangen zijn nooit hele-maal gelijk. En daar raken we een belangrijk punt. Waar is eigenlijk de aandacht voor belangen? En bespreken we die wel met elkaar?

Naar onze overtuiging blijven de belangen van over-heid en markt te vaak onuitgesproken. Daardoor ont-staat het gevaar dat partijen handelen op basis van hun eigen veronderstellingen over de belangen van de ander. En dan kun je bedrogen uitkomen. Twee voorbeelden van organisaties die hier goed mee om gaan kunnen dit illustreren.

CONTINUÏTEITDe afdeling Ruimtelijke Uitvoering van de gemeente Tilburg is actief bezig om haar samenwerking met de markt te verbeteren. Aanleiding was een serie gesprek-ken met marktpartijen in 2013. De gemeente had tot dan toe een traditie opgebouwd van voorschrijven wat aan-nemers moesten doen om deze werkzaamheden vervol-gens in te kopen op laagste prijs. Dat leidde in de prak-tijk tot vechtprojecten waarin aannemers voortdurend op zoek waren naar meerwerk.

Tijdens de gesprekken kwam naar voren dat gemeente én markt ontevreden waren over de gang van zaken. Gevraagd naar hun belangen bleken deze

veel dichter bij elkaar te liggen dan op voorhand werd gedacht. Gemeente en markt willen allebei toe naar een situatie waarin goed werk tegen een redelijke prijs wordt beloond. De markt hecht meer belang aan continuïteit dan aan winstmaximalisatie. Dit inzicht vormt de basis voor een succesvol samenwerkingsprogramma waarin marktpartijen eerder bij projecten worden betrokken en hun prestaties van invloed zijn op hun kans op nieuwe opdrachten.

DIALOOGEen ander voorbeeld is de wijze waarop de gemeente Epe het onderhoud van haar openbare ruimte integraal in de markt zet. De gemeente heeft op voorhand goed nagedacht over haar belangen. Naast kwalitatief goed onderhoud heeft de gemeente belang bij een partij die een goede werkgever is voor het over te dragen personeel en een concrete bijdrage kan leveren bij het terugdrin-gen van de afstand tot de arbeidsmarkt en het betrekken van burgers bij het onderhoud van hún openbare ruimte.

De aanbestedingsprocedure is zodanig ingericht dat tijdens de aanbesteding dialogen kunnen worden ge-voerd met de geselecteerde marktpartijen. De dialogen gebruikt de gemeente om haar belangen met de markt-partijen te delen en te bespreken hoe zij haar vraag aan de markt het beste kan stellen. Dit heeft geleid tot een op belangen toegesneden vraagspecificatie die markt-partijen de ruimte biedt om zich te onderscheiden op de punten die er voor de gemeente Epe écht toe doen. Marktpartijen geven daarbij zelf aan welke bijdrage ze gaan leveren, hoe ze dat gaan doen en op welke manier ze zich hierover gaan verantwoorden.

Genoemde voorbeelden zijn er slechts twee, maar ze zijn tekenend voor de nieuwe wind die opsteekt. Andere ui-tingsvormen zijn het programma Slim Samenwerken van de VNG en het Fair Play Convenant dat is ondertekend door tientallen lokale overheden en bouwbedrijven. Al-lemaal tekenen die wijzen op een groeiende behoefte om niet tegengestelde, maar gedeelde belangen de overhand te geven. Als daarvoor nodig is dat de overheid de regie iets meer uit handen geeft, dan is dat de moeite waard. Je krijgt er een betere samenwerking voor terug.

Jeroen van Alphen en Richard Lennartz zijn werkzaam

bij advies- en onderzoeksbureau Significant. Zij zijn actief

op het snijvlak van overheid en markt en nauw betrokken

bij projecten en programma’s, onder meer in de bouw-

sector, die de samenwerking tussen overheid en markt

versterken.

De belangen van overheid en markt blijven te vaak onuitgesproken

‘Doordat we marktpartijen eerder betrekken bij projecten,

wordt de kennis en ervaring van de markt al vroeg in het

project ingebracht. Dit levert voor de gemeente vaak tijd-

winst en slimme oplossingen op. Verder zien we minder dis-

cussies over meerwerk, omdat het contract in samenwerking

met de markt is opgesteld.’ Willion Adriaansen programmamanager Samen-Werken van de gemeente Tilburg

‘De dialogen hebben ons veel opgeleverd. Zo weten wij

nu wat de partijen nodig hebben om de risico`s met

betrekking tot de overname van personeel goed in te

kunnen schatten. Ook hebben we meer inzicht in de opti-

male omvang van het takenpakket en de wijze waarop we de

meerwaarde van de partijen het beste kunnen uitvragen.’

Marcel Tiemens teamleider Realisatie en Onderhoud van de gemeente Epe