Zate rdag 8 se pte m b e r & Zondag 9 se pte m b e r 2007 nrc h a nd e lsb la d 3Bi nne nla nd 3

Hoog op de Shanghai-

ranglijst

In de ‘Academic Ranking

of World Universities’

blijkt de hoogste positie

voor een Nederlandse

universiteit ook dit jaar

weer weggelegd voor

de Universiteit Utrecht.

In deze ranglijst, waarbij

ruim 2000 universitaire

instellingen vergeleken

werden door de Univer-

siteit van Shanghai, neemt

Utrecht in Europa de 7e

en wereldwijd de 42e

plaats in.

KIJK VOOR OVERIGE EN UITGEBREIDEVACATURETEKSTEN OP:

WWW.UU.NL/VACATURES

Universitair Hoofd-docent Ontwikkeling van Docenten/teamleider.....................

Docent en Adviseur Hoger Onderwijs..........

Junior Adviseur Hoger Onderwijs......................

Wetenschap is nooit af

DE UNIVERSITEITUTRECHT ZOEKT:

LUZAC COLLEGEDe versnelde opleiding 2 jaar in 1

LUZAC LYCEUMDe volledige opleiding mavo/ havo/ vwo

van brugklas tot diploma

www.uitgeverijpodium.nl

JORIS LUYENDIJK

Nominat ie BOEK VAN HET

JAAR 2007

stem op www.nspublieksprijs.nl

Minder privacy, makkelijker straffenIn zes jaar tijd is de terreur-bestrijding fors gegroeid. Erwerken meer mensen aan mee,en de wet maakt meer mogelijk.„Wat gaan al die AIVD’ers doenals straks de terreurdreigingafneemt?”

Er wordt nog veelmeer mogelijk

Het strafrecht is sinds9/11 aangescherpt

Bestuurlijk is veelmeer mogelijk

· Aanpak van personen van wiehet vermoeden bestaat dat ze zichinlaten met terrorisme of radicali-sering, maar bij wie strafrechtelijkbewijs ontbreekt. De minister vanBinnenlandse Zaken kan bepalendat zo iemand zich op geregeldetijden moet melden op het politie-bureau of niet in de buurt van be-paalde objecten of personen magkomen. Het voorstel hiertoe ligtbij de Eerste Kamer.· Lokale overheden kunnen per-sonen of organisaties vergunnin-gen weigeren als vermoed wordtdat die zich inlaten met radicalise-ring, terrorisme of ondersteuningdaarvan. Ook dit voorstel ligt bijde Eerste Kamer.· Het Openbaar Ministerie pro-beert stichtingen waarvan hetdoel of de feitelijke activiteiten instrijd zijn met de openbare orde teontbinden. Tot op heden is datnog niet gelukt.· Het kabinet onderzoekt de mo-gelijkheid het verheerlijken ofgoedpraten van ernstige misdrij-ven strafbaar te stellen. Ook wordtoverwogen personen die aanzet-ten tot haat of geweld makkelijkeruit hun beroep te kunnen zetten.· In de strijd tegen de ondersteu-ning van terrorisme moeten stich-tingen meer inzicht gaan biedenin hun financiën· De Mediawet wordt aangepastom de vergunningen van opruien-de satellietzenders te kunnenstopzetten. Ook wordt de moge-lijkheid onderzocht om radicaleen terroristische uitingen op in-ternet te kunnen verbieden.· Mensen die zich schuldig ma-ken aan een terroristisch misdrijfmoet de Nederlandse nationaliteitkunnen worden ontnomen.· Deelname aan trainingskam-pen moet strafbaar worden.· Informatie uit strafregisterswordt binnenkort door alle EU-landen gedeeld.· Telecommunicatiebedrijven eninternetproviders moeten meergegevens langer gaan bewaren.· Justitie, AIVD, KLPD en het NFIzoeken naar nieuwe mogelijk-heden om informatie uit te wisse-len.

· De maximale straffen voor misdrij-ven die met een terroristisch oogmerkzijn gepleegd, zijn in 2004 met ten min-ste 50 procent verhoogd.· Plannen voor terroristische misdrij-ven zijn strafbaar. In 2002 verviel de eisdat de voorbereiding voor een terroris-tisch misdrijf door meerdere personengedaan moest zijn. In 2004 werd ook ‘sa-menspanning’ tot het plegen van eenterroristisch misdrijf strafbaar gesteld.Alleen de afspraak om een terroristi-sche daad te plegen is al voldoende.Concrete voorbereidingshandelingenzoals het aanschaffen van wapens zijnniet nodig voor het bewijs.· Rekrutering voor de gewapendestrijd, zoals de jihad, is in 2004 afzon-derlijk strafbaar gesteld, zelfs als on-duidelijk is of de werving is geslaagd.· Voor het inzetten van bijzondere op-sporingsbevoegdheden zoals aftappen,infiltratie en observeren is geen verden-king meer nodig. Een aanwijzing of ver-moeden is voldoende.· De politie mag in een verkennend on-derzoek allerlei bestanden raadplegenvan nog onverdachte burgers.· Gewone burgers moeten een identi-teitskaart bij zich dragen en mogen ineen ‘risicogebied’ gefouilleerd worden,ook al bestaat er geen verdenking.· Een anonieme tip, of zachte informa-tie van de Centrale Inlichtingen Een-heid (CIE) is voldoende om een straf-rechtelijk onderzoek te starten.· De mogelijkheden om verdachtenvast te houden in een terreuronderzoekzijn verruimd. Een ‘gewone’ verdenkingvolstaat, in plaats van een ‘ernstige’.· Een terreurverdachte kan ten hoog-ste twee jaar toegang tot bepaalde pro-cesstukken worden ontzegd.· Justitie mag gebruikmaken van afge-schermde getuigen, in de praktijkA I V D’ers. De verdediging kan de getui-ge alleen via de rechter-commissarishoren en niet rechtstreeks bevragen.

De campagne ‘Nederland tegen terrorisme’ van de NCTb is begonnen in februari 2006 en duurt drie jaar. De kosten bedragen drie miljoen euro per jaar.

Door Jac o Al b e rtsen Di m i tri Tok m etzi sRotterdam, 8 sept. Ook de schoonma-ker in het Rotterdamse metrostation iseen terrorismebestrijder. Op de postersvan de campagne Nederland tegen terroris-me, die vorige week weer in het hele landhingen, kijkt hij nog eens goed in deprullenbak of er geen bom ligt. „200.000professionals werken samen tegen terro-risme”, staat eronder. „Ook u kunt ietsdoen.” De boodschap is duidelijk: weeswa a k z a a m .

Het moment van de hernieuwde cam-pagne lijkt opmerkelijk. In Duitslandmag dan net een grote aanslag zijn verij-deld, in Nederland is het dit jaar rustigaan het terrorismefront. Zo rustig dat deNationaal Coördinator het dreigings-niveau in juni verlaagde van ‘substanti-eel’ naar ‘beperkt’: de kans op een aan-slag blijft, maar is op korte termijn on-waarschijnlijk. De gevaarlijkste ledenvan de Hofstadgroep zitten achter slot engrendel. En van de groeiende ultraortho-doxe salafistische beweging gaat geenverhoogde dreiging uit, meldde het mi-nisterie van Binnenlandse Zaken eenpaar dagen terug.

Op het eerste gezicht staat het Neder-landse bestel van contraterrorisme stevigovereind. Sinds ‘9/11’ is het aantal men-sen en organisaties dat zich bezighoudtmet terreurbestrijding fors toegenomen.Daarnaast hebben politie, justitie en vei-ligheidsdiensten ruimere bevoegdhedengekregen (zie kaders). Nederland looptzelfs internationaal voorop, blijkt uit re-cent onderzoek.

Maar staan de genomen maatregelenwel in proportie met het reële gevaar vanjihadistische netwerken? Of is de afgelo-pen zes jaar een veelkoppig monster ge-schapen, dat behalve aan terroristen ookaan de rechten van onverdachte burgersvreet?

Het gevaar van aanslagen is reëel, zegtEdwin Bakker, terreurspecialist vanClingendael, maar de cijfers rechtvaardi-gen niet het enorme gevoel van dreiging.„ Als je eerlijk bent, is de dreiging in Ne-derland nooit echt groot geweest. Mo-hammed B. was vooral een wannabe-ter-rorist die door de politiek en media veelgroter is gemaakt dan hij is.”

Overheidscommunicatie en media(vooral de audiovisuele) vergroten hetgevaar van terrorisme uit, meent massa-psycholoog Jaap van Ginneken van deUniversiteit van Amsterdam. „Als men-sen de hele dag indringende beeldenover zich heen krijgen, zien ze potentieelachter ieder bosje een terrorist schuil-gaan.”

De angst zit vooral ook bij politici zelf,zegt criminoloog Hans Boutellier: ze zijnbang dat er iets gebeurt en dat ze dangeen verhaal hebben: „Die onrust moetgesust.” De belangrijkste antiterreur-

maatregelen zijn telkens na incidentengenomen. Een maand na ‘11 september’kwam het kabinet-Kok II met een actie-plan tegen terrorisme en trok 90 miljoenper jaar extra uit. Iets dergelijks gebeur-de na de aanslagen in Madrid, in maart2004. En de moord op Theo van Goghwas voor het kabinet-Balkenende II deaanleiding om tot 2009 nog eens 440 mil-joen euro beschikbaar te stellen.

Tot op heden is Nederland gevrij-waard gebleven van een catastrofe als inNew York, Madrid of Londen. Maar is dat

mede het gevolg van de opeenstapelingmaatregelen? Volgens inlichtingen-dienst AIVD in elk geval wel. In zijn jaar-verslag over 2006 schrijft de dienst dat dedreiging „minder acuut” is geworden.„Dit is onder meer het gevolg van succes-vol overheidsoptreden door strafrechte-lijke vervolging van terrorismeverdach-ten en de uitzetting van tot ongewenstvreemdeling verklaarde leden van jiha-distische netwerken.”

Het robuustere overheidsoptredenheeft dus effect op de dreiging, zegt deAIVD. Maar waren daar allerlei nieuwewetten voor nodig? Een deel van die wet-ten – zoals afgeschermde getuigen of rui-mere bevoegdheden voor politie – z ij nnog maar net van kracht en dus nog niet

in de praktijk getest. Maar de meestenieuwe vergrijpen waren voor 2001 alstrafbaar, zegt strafrechtgeleerde YboBuruma, en infiltreren, afluisteren enobserveren konden ook al. Daaromspreekt hij vooral van „symboolpoli-tiek”. Ton Maan, officier van justitie bijhet landelijke parket, zegt dat het ‘ge-brek’ aan bevoegdheden de afgelopen ja-ren voor zover na te gaan geen zakenhebben geschaad. „Maar soms was hetwel heel erg zoeken: hoe formuleer ikeen verdenking om een onderzoek te

starten? Nu kunnen we na een anoniemetip uitzoeken of het wat is.” Overigenshebben publiekscampagnes en anonie-me tiplijnen tot dusver nog geen bruik-bare informatie opgeleverd, zegt Maan.

Toch zijn er zaken aanwijsbaar waarde nieuwe terreurwetten wel hun in-vloed hebben doen gelden. Terreurcoör-dinator NCTb noemt de Hofstadgroep indit verband „een fikse vangst”. VolgensBuruma had de groep ook vervolgd kun-nen worden als ‘ouderwetse’ crimineleorganisatie. Maar hij vermoedt dat destraffen onder het nieuwe regime hogerzijn uitgevallen omdat het een ‘terroris-tische organisatie’ werd.

Duidelijker zijn echter de twee veroor-delingen voor het rekruteren voor de ji-

had. In 2003 werd een groep van twaalfverdachten voor iets vergelijkbaars nogvrijgesproken. Zonder de nieuwe wet die‘werving voor gewapende strijd’ afzon-derlijk strafbaar stelde, was zijn cliëntniet veroordeeld, zegt advocaat P. Jeenin-ga van Bilal L. De zaak tegen Bilal, die op14 februari 2006 drie jaar gevangenis-straf kreeg, is ook om een andere redenexemplarisch voor de nieuwe wind die erin de terreurbestrijding waait: het voor-bereiden van een terroristisch misdrijf isal in een veel vroeger stadium strafbaargeworden. In de gevangenis had Bilal ge-zegd dat hij politici wilde vermoorden,gevraagd hoe hij aan semtex kon komenen op zijn usb-stick waren handleidin-gen gevonden voor het maken explosie-ven. Voor de rechtbank was het voldoen-de Bilal te veroordelen.

Dergelijke voorbereidingen zijn ookSamir A. duur komen te staan. In decem-ber vorig jaar werd hij veroordeeld totacht jaar celstraf, onder meer op basisvan het nieuwe artikel dat ‘samenspan-ning’ strafbaar stelt. Samir had samenmet een aantal anderen wapens verza-meld en een videotestament gemaakt,zonder dat er bewijzen lagen voor eenconcreet plan. Maar de rechter was ervanovertuigd dat Samir de intentie had eenaanslag te plegen. Overigens heeft de Ho-ge Raad in een eerdere zaak tegen Samirbegin dit jaar gezegd dat rechters diensintentie ook onder de oude wetten seri-euzer hadden moeten nemen.

Samirs advocaat Victor Koppe waar-schuwt dat intenties gestraft gaan wor-den in plaats van daden: „Als je een sala-fist bent en je koopt een zak kunstmest,dan heb je mogelijk een probleem. Decombinatie van je gedachtegoed en eenstof die voor een bom gebruikt kan wor-den, maakt je strafbaar.’’ Officier Maanonderschrijft deze verschuiving: „Maarwe moeten het nog wel steeds bewijzen.Alleen denken: ik ga het WTC opblazenis niet voldoende.”

Waar het strafrecht onvoldoende soe-laas biedt, beschikt de overheid nog overandere middelen. Onder leiding van deNCTb beramen diverse instanties ‘ver-storingsacties’. Zo liet de Amsterdamseburgemeester Cohen vorig jaar drie keerper dag een politieauto door de straat vande vrijgesproken Hofstadgroep-verdach-

te Hoessein El J. rijden en voor diens huisstoppen. Ook zijn andere leden van degroep het land uitgezet. Als het aan kabi-net en Tweede Kamer ligt, krijgen lokaleoverheden en bestuursorganen binnen-kort nog veel meer bevoegdheden voorhet ontregelen van mensen en organisa-ties die banden kunnen hebben met ter-roristische activiteiten. Lokale functio-narissen mogen dan vergunningen ensubsidies weigeren en de minister vanBinnenlandse Zaken kan straat- of ge-biedsverbod opleggen. „Je kunt in be-roep gaan tegen deze beslissing,” zegtBuruma: „Maar alleen bij de bestuurs-rechter. Die kijkt of de procedure juist isgevolgd, niet of de verdenking klopt. Datis Stasiwetgeving.”

De privacy staat na zes jaar terreurbe-strijding onder druk, aldus juristen vande Universiteit van Tilburg in hun recen-te rapport Van privacyparadijs tot controles-taat? Opsporingsdiensten krijgen zoweljuridisch als technologisch steeds meermogelijkheden om grote databankenmet persoonsgegevens te doorzoeken opverdachte patronen. Andere overheids-diensten en bedrijven hebben die infor-matie maar te leveren.

Terreurdeskundige Bakker vreest datde maatregelen later voor andere zakengebruikt worden. Hij signaleert eengroeiende druk om ook dierenrechten-activisten onder de terreurwetgeving tevervolgen. Daarnaast hebben bevoegd-heden die voor iets specifieks zijn ont-worpen de onweerstaanbare neiging omalgemeen geldend te worden, zegt straf-rechtadvocaat Ronald van der Horst: „Zomocht de politierechter alleen in drugs-zaken een jaar gevangenisstraf opleggen,in plaats van een half jaar. Nu mag hij datin elke zaak.” Ook vanuit de betrokkenorganisaties zal een vergelijkbare drukuitgaan, denkt zijn collega Michiel Pest-man: „Wat gaan al die nieuwe AIVD’ersdoen als straks de terreurdreiging af-neemt?” Daarnaast raakt de terreur-bestrijding versplinterd, zegt Buruma:„Vroeger ging alleen de AIVD over terro-risme. Nu doet iedereen mee. Neem deconducteur die twee mannen met baar-den naar de wc zag gaan en de trein stil-zet, het hele spoor ontregeld. Je kunt hetdie man niet kwalijk nemen, hij volgt delijn die is uitgezet.”

Ingezonden mededelingen

Ingezonden mededeling

· Bij een acute terroristische dreigingheeft de minister van Justitie de be-voegdheid in te grijpen op het terreinvan een andere minister. Zo kan hij hetgsm-verkeer blokkeren en de grenzenof het luchtruim sluiten. Dat heet‘d o o r z e t t i n g s m a ch t ’.· De samenwerking is gestimuleerdtussen circa twintig instanties waaron-der inlichtingendiensten AIVD enMIVD, politie en de Immigratie- en Na-turalisatiedienst (IND). Dat wordtsinds januari 2005 gecoördineerd doorNationaal Coördinator Terrorismebe-strijding (NCTb). Informatie over per-sonen met mogelijke terroristische in-tenties wordt uitgewisseld in de CT-infobox die onder beheer staat van deA I V D.· Geprobeerd wordt de activiteiten vanpersonen of organisaties die met terro-risme in verband worden gebracht teverstoren. Sinds januari 2005 is dat in 15gevallen gebeurd. Gemeenten kunnenmoeilijk doen bij het verlenen van ver-gunningen. De wijkagent kan vakerlangskomen voor een praatje. En illega-len kunnen worden uitgezet naar hunland van herkomst.· Lokale overheden, publieke instellin-gen, bedrijven en bevolking worden in-gezet bij het vroegtijdig signaleren entegengaan van radicalisering. Lokaleoverheden krijgen daartoe AIVD-stu-dies toegestuurd, maar ook geld voorpreventieprojecten. Bedrijven ontvin-gen vorig jaar de handreiking Wat kanuw bedrijf ondernemen tegen terrorisme envoor het grote publiek werd de actie Ne-derland tegen terrorisme gestart die metonder andere Postbus 51-spotjes tot ver-hoogde waakzaamheid van burgersmoet leiden.· Het reeds bestaande Financieel Ex-pertisecentrum (FEC) houdt zich sinds2004 nadrukkelijk bezig met de finan-ciering van terrorisme. Binnen het FECwisselen instellingen als AIVD, politie,Meldpunt Ongebruikelijke Transacties(MOT), de financiële toezichthoudersen FIOD-ECD informatie uit.· Sinds 2005 is er onder beheer van hetNCTb het Alerteringssysteem Terroris-mebestrijding (ATb) van kracht. Per sec-tor (zoals het spoor, drinkwater of fi-nanciële instellingen) wordt het drei-gingsniveau voor een aanslag bepaalden passende maatregelen genomen.Daarnaast publiceert de NCTb vier keerper jaar een algemeen dreigingsbeeldvoor Nederland. Het risico voor eenaanslag in Nederland is eerder dit jaarteruggebracht van ‘substantieel’ naar‘beperkt’.

‘Als je een salafist bent en je koopt een zakkunstmest, dan heb je mogelijk een probleem’

Organisaties die betrokken zijn bij de terreurbestrijding in Nederland:

AIVD

RID

KLPD

Dienst Nationale Recherche1 januari 2004 van start, verantwoordelijk voor de opsporing vangeorganiseerde misdaad, waaronder terrorisme. Een deel van de Nationale Rechercheurs houdt zich bezig met terrorisme. Het aantal fluctueert en is af-hankelijk van de hoeveelheid onderzoeken. 810 fte’s in 200 6.

Unit Contraterrorisme en -Activisme (UCTA)Team binnen de Dienst Nationale Recherche dat zich geheel toelegt op terreur-bestrijding. 30 fte’s (sinds 2007).

Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB)Beveiligt het koningshuis, politici en publieke figuren. 375 fte’s in 200 6.

Dienst Speciale InterventiesSinds 1 juli 2006 actief. Bundeling arrestatieteams van polit ie en Defensie. 30 fte’s (sinds 2007).

Informatieknooppunten NIK en RIKNationale en Regionale Informatie Knooppunten bundelen rechercheinformatie. Er is één NIK en alle 25 korpsen hebben een RIK. 30 fte’s (sinds 2007).

NCTb

Nationaal Coördinator Terorrismebestrijding: actief op 1 januari 2005.Coördineert de activiteiten van politie, justitie en veiligheidsdiensten op het gebied van de terrorismebestrijding. 100 f te’s in 2007.

Koninklij ke Marechaussee

Krijgt 113 extra fte’s in 200 9.

IND

De IND kan soms illegale vreemdelingen uitzetten op basis van ambtsberichten van de AIVD, of eigen onderzoek van de zogenoemde 1-F groep, die (oorlogs)mis-drijven van asielzoekers onderzoekt.Daarnaast levert de IND informatie in de zogenoemde Contra-Terrorisme (CT-) Infobox. Kreeg 22 extra fte’s in 200 6.

Openbaar Ministerie

Bij het Openbaar Ministerie is het Landelijk Parket verantwoorde-lijk voor de vervolging van terreurverdachten. De capaciteit hiervoor is geregeld uitgebreid, maar onduidelijk is met hoeveel mensen.

Veel extra fte’s bij organisaties tegen terreur

Algemene Inlichtingen en Veiligheids Dienst.Het aantal fte’s bij deze dienst verdubbelde bijna tussen 2001 en 2006, van 702 naar 1.2 67. Dit aantal loopt op tot 1.500 in 2009.

Regionale Inlichtingen Dienst. Is de ‘geheime dienst’ van de polit iekorpsen en tevens de lokale afdelingen van de AIVD. Kreeg er in 2006 150 fte’s bij.

Het Korps Landelijke Politiediensten. De volgende diensten binnenhet KLPD zijn verantwoordelijk voor terreurbestrijding.

NRC Handelsblad 080907 / JF / Bron: NCTb, KLPD, AIVD

In de zes jaar na ‘elf september’ hebben bestuurders en justitie ruimere bevoegdheden gekregen in de strijd tegen terrorisme