Milieu: Global Warming volgens Al Gore De oorzaak, de gevolgen en wat we eraan zouden kunnen doen

An Inconvenient Truth De film ‘An Inconvenient Truth’ werd geproduceerd door Al Gore. Hij heeft er tevens een boek bij geschreven met dezelfde titel. In 2007 werd de film bekroond met een Oscar voor ‘beste documentaire’. De film gaat over het opwarmen van de aarde. Hieronder vind je een samenvatting van de theorie waar de filmmakers in geloven. Verderop staan kritische vragen over deze theorie die samengesteld zijn m.b.v. informatie gepubliceerd op de website: http://scienceandpublicpolicy.org/monckton/goreerrors.html en extra achtergrondinformatie.

Al Gore Geboren op 31 maart 1948. Van 1993 tot 2001 was hij vice-president van de Verenigde Staten in de regering van de ‘Democrats’ onder president Bill Clinton. Hij heeft geprobeerd zelf president te worden tijdens de verkiezingen van 2000 maar verloor van George W. Bush. Deze verkiezingsuitslag was bijzonder controversiëel – Gore had aantoonbaar meer stemmen, maar Bush had het grootste aantal kiesmannen. In 2007 kreeg Al Gore de Nobelprijs voor de Vrede ("voor het vergroten en verspreiden van de kennis over de door de mens veroorzaakte klimaatverandering en voor het bevorderen van maatregelen om deze tegen te gaan").

Kooldioxide = CO2 CO2 is de chemische formule van koolstofdioxide, ook kooldioxide of koolzuurgas genoemd. Het is een kleurloos en reukloos gas dat van nature in de atmosfeer voorkomt en het wordt sinds enkele decennia door sommige wetenschappers in verband gebracht met de wereldwijde temperatuursstijging op aarde.

De oorzaak van de mondiale temperatuursstijging De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer is bepalend voor de temperatuur op aarde. Onderzoek naar de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer laat een verband zien tussen CO2 en temperatuur: hoe warmer het is, hoe meer CO2 er in de atmosfeer zit. Gedurende de inter-glacialen (de periodes tussen de ijstijden), was een verandering in de concentratie CO2 de oorzaak van verandering in temperatuur. CO2 wordt gemeten in deeltjes per miljoen (ppm). Momenteel bevat de atmosfeer zo’n 400 ppm aan CO2 (390 ppm in 2009). Slechts 100 ppm maakt het verschil tussen een aangename dag en anderhalve kilometer ijs boven je hoofd... De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer stijgt sneller dan ooit door toedoen van de mens. Er is gedurende de geschiedenis van de aarde altijd sprake geweest van wisselingen in de concentratie CO2 in de dampkring. De afgelopen 60 jaar echter – dus sinds de Tweede Wereldoorlog – is de hoeveelheid CO2 in de dampkring extra snel toegenomen door toedoen van de mens. CO2 komt namelijk vrij door het verbranden van fossiele brandstoffen zoals olie, gas en steenkool. Doordat de bevolking wereldwijd explosief is toegenomen, worden er nu veel meer fossiele brandstoffen verbruikt: meer industrie, meer transport, meer huizen en gebouwen die verwarmd moeten worden etc.

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 1

De gevolgen van deze mondiale temperatuursstijging In de poolgebieden is de temperatuursstijging veel groter dan aan de evenaar. Wanneer de temperatuur op aarde gemiddeld met 3 graden stijgt, dan stijgt deze met 1 graad aan de evenaar en met 12 graden aan de polen. Hierdoor ontstaan grote problemen met de ijskappen op de Noord- en Zuidpool, die ervoor zorgen dat zonlicht teruggekaatst wordt. Als de Noordpool smelt, dan zal de zon de Noordelijke IJszee nog sneller opwarmen en daarmee alle oceanen die hiermee in verbinding staan. In 2007 was de Arctische Noordwest Passage voor het eerst sinds metingen begonnen ijsvrij. En als het ijs op de Zuidpool smelt, dan... Zal de zeespiegel op korte termijn met 6 meter stijgen. Wanneer zee-ijs smelt, gebeurt er niets met de zeespiegel. Wanneer landijs smelt en in zee terecht komt, dan stijgt deze. Op dit moment zijn er grote hoeveelheden landijs op West Antartica en op Groenland die zullen smelten door de opwarming van de aarde. Als dit ijs in zee komt, zal de zeespiegel met 6 meter stijgen. Hierdoor zullen miljoenen mensen moeten evacueren of anders verdrinken. Gebieden die zullen onderlopen: 2/3 van Nederland, Manhattan (New York – VS), de staat Florida (VS), de riviermonding van Shanghai (China), grote delen van India en Bangladesh. Ook diverse koraaleilanden in de Grote Oceaan verdwijnen onder water door de stijgende zeespiegel – er hebben al massale evacuaties plaatsgevonden van deze eilanden naar Nieuw-Zeeland. In Europa komt echter een nieuwe (mini) ijstijd. Door het opwarmen van de aarde en de toestroom van zoet water (door het smelten van landijs in Groenland) komt de ‘ocean conveyor’ (de transportband van warm en koud water die wij warme en koude golfstroom noemen) tot stilstand. Als er geen warme golfstroom meer is langs de westkust van Europa, dan krijgt het continent te maken met een ijstijd. Hij vergelijkt dit met wat er gebeurde aan het einde van de laatste grote ijstijd (10.000 voor Christus). Door het smeltende ijs ontstonden er enorm grote meren (binnenzeeën) in Noord-Amerika. Op bepaald moment brak de ‘dam’ tussen deze meren en de Atlantische Oceaan waardoor er hierin een ongekende hoeveelheid zoet water terechtkwam. (film: Ice Age 2) In Europa was er hierdoor toen weer sprake van een mini-ijstijd.

Waaraan kunnen we nu al zien dat de temperatuur op aarde toeneemt? Het aantal orkanen, tyfonen, stormen en tornado’s neemt wereldwijd toe. Zowel in de VS als in Japan zijn in 2004 nieuwe records gevestigd in het aantal orkanen (VS) en tyfonen (Japan). In datzelfde jaar werd Brazilië voor het eerst in haar geschiedenis door een orkaan getroffen. Ook het aantal zware tornado’s is toegenomen. Deze zijn allemaal bovendien veel heftiger dan voorheen en veroorzaken hierdoor rampen zoals het overstromen van New Orleans in 2005 door orkaan Katrina (2005 was wereldwijd het jaar van de overstromingen). Verzekeringsmaatschappijen moeten steeds meer uitkeren wegens schade veroorzaakt door grote stormen en andere rampen die veroorzaakt worden door extreem weer. Het aantal hittegolven neemt wereldwijd toe. Hierdoor ontstaan overal spontane bosbranden. Mensen in de VS en Europa sterven aan de hitte zelf – 35.000 Europese slachtoffers in 2003. In Afrika is het Tsjaadmeer vrijwel opgedroogd, met alle gevolgen van dien voor de bevolking van aangrenzend Tsjaad en Darfur

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 2

die van dit water afhankelijk is. Ook het zuiden van de Sahara kampt met extreme droogte omdat ook alle water uit de bodem verdampt. Dit heeft grote hongersnood tot gevolg. Wereldwijd verdwijnen de gletsjers en eeuwige sneeuw. In Groenland, de Himalaya’s, Peru, Zwitserland etc worden de gletsjers steeds kleiner, zoals je kunt zien wanneer je foto’s van 50 jaar terug met foto’s van nu vergelijkt. De eeuwige sneeuw op Mount Kilimanjaro in Afrika en Mount Fuji in Japan is al vrijwel verdwenen. In Eurazië is vrijwel iedereen afhankelijk van het smeltwater van de Himalaya’s voor hun water. Nu de gletsjers verdwijnen, nemen deze watervoorraden schrikbarend af... Tropische ziektes verspreiden zich snel over de hele wereld. De malariamug trekt naar hoger en noordelijker gelegen gebieden, zoals Nairobi in Kenia, wat gebouwd is op 1000m boven de zeespiegel om geen last te hebben van muggen. Hierdoor komt malaria nu ook in gematigde gebieden voor. Andere ziektes die wereldwijd steeds vaker voorkomen zijn knokkelkoorts, ziekte van Lyme, arenavirus, vogelgriep, ebola, e.coli besmetting, hantavirus, legionella, ziekte van Weil, tubercolose, SARS en cholera. De West Nijlziekte heeft zich recentelijk in slechts 2 jaar tijd door de Verenigde Staten verspreid. Dieren sterven door mondiale temperatuursstijging. IJsberen verdrinken en worden met uitsterven bedreigd doordat de ijsschotsen waarop ze leven, smelten. Vogels kunnen hun jongen niet behoorlijk voeren omdat de rupsen die ze normaalgesproken eten eerder poppen vormen. Koraalriffen verbleken en sterven af en hiermee ook hun bewoners.

Wat kunnen we doen tegen het opwarmen van de aarde? CO2 is een broeikasgas en daarom is het een gevaarlijk gas, een vervuilend gas. De mens veroorzaakt een te snelle toename van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer is er daarom direct de oorzaak van dat de aarde opwarmt. Alle rampen die hiervan het gevolg zijn, zijn dus door de mens veroorzaakt. En daarom is het aan de mens om hier wat aan te doen. De hoeveelheid CO2 moet weer afnemen. Hoe zou je dat aanpakken? ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 3

Kritische vragen 1. CO2 is een broeikasgas – een gas wat warmte kan absorberen en vasthouden en daarom

helpen een leefbare temperatuur op aarde te houden. Bij te weinig broeikasgassen zou de temperatuur op aarde met tientallen graden dalen. Bij te veel broeikasgassen zou het klimaat op aarde echter onleefbaar kunnen worden. Welke broeikasgassen zijn er nog meer? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________

2. Hoe groot is het percentage CO2 ten opzichte van de andere broeikasgassen? ________________________________________________________________________

3. En hoe groot is het aandeel CO2 hierin dat door menselijke activiteit wordt toegevoegd? ________________________________________________________________________

4. Momenteel is het aandeel CO2 in de atmosfeer iets minder dan 400 ppm. Is dat wel eens hoger geweest? ________________________________________________________________________

5. Volgens Al Gore zal de zeespiegel op korte termijn met 6 meter stijgen door het smelten van landijs op Groenland en West-Antarctica. De International Panel on Climate Change (IPCC) verwacht echter een hele andere stijging de komende jaren. Hoeveel is die? ________________________________________________________________________

6. Hoeveel moet de gemiddelde temperatuur nog stijgen volgens het IPCC voordat de helft van al Groenland’s ijs gesmolten is? ________________________________________________________________________

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 4

7. Is het waar dat het nog nooit zo warm geweest is op de Noordpool? ________________________________________________________________________

8. De Arctische Noordwest Passage is een vaarroute langs de noordkust van Amerika die de Atlantische Oceaan en de Grote Oceaan verbindt. Vanwege pakijs is deze route meestal onbevaarbaar. Wie was de eerste persoon die deze route wist te bevaren – welk jaren? ________________________________________________________________________

9. De ijsberen verdrinken en worden daardoor met uitsterven bedreigd. Hoeveel ijsberen zijn er eigenlijk op de Noordpool en zijn dat er wel eens minder geweest? ________________________________________________________________________

10. Het Larsen B ijsplateau in Antarctice (ook te zien in de film ‘The Day After Tomorrow’) is volgens Al Gore in 35 dagen verdwenen. Wanneer begon dit plateau te verdwijnen? ________________________________________________________________________

11. In het verleden is het al vaker net zo warm en zelfs warmer geweest op aarde dan nu. Wat is de meest recente warme periode geweest? ________________________________________________________________________

12. Volgens Al Gore is het stijgen van de zeespiegel door opwarming van de aarde er de oorzaak van dat koraaleilanden overstromen en de bevolking moet evacueren. Wat was de werkelijke oorzaak van de gedwongen evacuatie van de Carteret Eilanden? ________________________________________________________________________

13. Wanneer begon de sneeuw op Mount Kilimanjaro in Afrika voor het eerst te smelten? ________________________________________________________________________

14. Het Tsjaadmeer droogt uit. Dit is niet voor het eerst. Wat is hiervan de echte oorzaak? ________________________________________________________________________

15. De zuidelijke Sahare wordt alsmaar droger volgens Gore. De afgelopen 25 jaar is de Sahara echter met 300.000 km2 gekrompen. Hoe kan dat? ________________________________________________________________________

16. Orkaan Katrina was indirect de reden dat New Orleans in 2005 onder water kwam te staan. Tegen de tijd dat de orkaan aan land kwam, nam de kracht echter af van categorie 5 naar categorie 3. Wat was de werkelijke oorzaak van de overstroming? ________________________________________________________________________

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 5

17. In 2004 was er een recordaantal tyfonen bij Japan. Klopt dat? ________________________________________________________________________

18. Wat is de werkelijke oorzaak van het verbleken van de koraalriffen? ________________________________________________________________________

19. Wanneer en waar vond de grootste malaria epedemie plaats? ________________________________________________________________________

20. Wat is de werkelijke reden voor het verspreiden van ziektes? ________________________________________________________________________

21. Al Gore beschrijft koolstofdioxide als ‘global warming pollution’ oftewel vervuiling. Voor welke levensvormen is CO2 gezond? ________________________________________________________________________

22. Wat zou de reden geweest kunnen zijn voor Al Gore om zijn film gratis beschikbaar te maken voor iedereen die hem wilde kijken (gratis toegang in bioscopen, gratis DVD’s)? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________

23. Nu je eerst de film gezien hebt, de kritische vragen hebt beantwoord en wellicht nog meer informatie hebt opgezocht op internet, leggen we de hoofdvraag weer terug bij jou. Wat denk je, wordt het opwarmen van de aarde inderdaad veroorzaakt doordat de mens door industrie en vervoer teveel CO2 in de atmosfeer brengt? Of zou hier misschien ook een andere oorzaak voor kunnen zijn? (Of is er helemaal geen sprake van opwarming?) ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 6

Achtergrondinformatie bij ‘An Inconvenient Truth’ Na zijn nederlaag bij de verkiezingen van 2000, begaf Gore zich in het lezingencircuit. Hierbij uitte hij voornamelijk zijn bezorgdheid over de ecologische evolutie van onze planeet en de rol van de mens daarin. Gores lezingen vormden de basis voor de documentaire An Inconvenient Truth, een film over het broeikaseffect en de gevolgen ervan voor de mens in de komende vijftig jaar. Deze film was een groot succes in Amerikaanse bioscopen. Het is zelfs de op twee na meest bezochte documentaire ooit in Amerika, na Fahrenheit 9/11 en March of the Penguins. De film kreeg zeer lovende kritieken, maar ook kritische kanttekeningen uit wetenschappelijke hoek. Ook zorgde Gores verschijning in de film ervoor dat velen hem opnieuw naar voren schoven als kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2008. Op 25 februari 2007 kreeg deze documentaire tijdens de 79e uitreiking van de Oscars een Oscar voor 'Beste documentaire'. De Oscar werd uitgereikt aan filmmaker Davis Guggenheim. Door zijn politieke tegenstanders wordt er vaak op gewezen dat Gore enige moeite lijkt te hebben om zijn eigen theorieën in de praktijk te brengen. Zo zouden cijfers van de Nashville Electric Service aantonen dat zijn energieverbruik tussen 12 en 20 keer van dat van een modaal gezin is en dat het verbruik sinds het uitbrengen van "An Inconvenient Truth", in 2005, is gestegen. In augustus 2006 verbruikte de familie Gore 22.619 kilowattuur, meer dan tweemaal wat een modaal gezin verbruikt in een jaar. De documentaire zelf is omstreden vanwege een aantal wetenschappelijke onjuistheden. Na het horen van een aantal deskundigen besloot het High Court in Londen op 10 oktober 2007 dat de documentaire alleen over scholen in het Verenigd Koninkrijk verspreid mag worden indien tevens een schrijven wordt toegevoegd waarin leerlingen gewezen wordt op 9 wetenschappelijke onjuistheden in de documentaire. Christopher Monckton of Brenchley, voormalig beleidsadviseur voor de regering van Margareth Thatcher, constateerde dat er zelfs 35 onjuistheden in de film staan (2007). Recent (aug 2011) rapporteerde het wetenschappelijk onderzoeksinstituut CERN uit Zwitserland dat hun klimaattest naar hun mening vrijwel zeker heeft bewezen dat als er sprake is van opwarming van de aarde, deze veroorzaakt wordt door de zon.

Verdienen aan de opwarming van de aarde Gore is sinds november 2007 partner in de durfkapitaal-onderneming Kleiner, Perkins, Caufield & Byers (KPCB) die investeert in alternatieve energie en energie-besparende technologie. Bovendien is hij mede-oprichter van de Londense firma Generation Investment Management, die belangen heeft in eco-energie-ondernemingen. Hier is hij tevens chairman. Gore is hierom verschillende keren bekritiseerd vanwege conflicterende belangen: de ex-vicepresident zegt publiekelijk dat belastinggeld moet worden gebruikt voor het subsidiëren van groene technologie, terwijl hij hier tevens aan verdient vanwege zijn partnerschap van KPCB. In 2008 investeerde de onderneming van Gore 75 miljoen dollar in Silver Springs Networks, een firma die hard- en software ontwikkelt om het elektriciteitsnet efficiënter te maken. Gore werd hierop adviseur van deze onderneming. In november 2009 kreeg Silver Springs van het Energy Department een subsidie van 560 miljoen dollar. Verwacht wordt dat KPCB een veelvoud van haar investering zal terugverdienen.

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 7

Enkele feiten over CO2 Koolstofdioxide toegevoegd aan water vormt koolzuur en wordt veel gebruikt in frisdranken. Het veroorzaakt daar de "prik". Het komt ook van nature voor in mineraalwater. Koolstofdioxide wordt in sommige typen brandblussers gebruikt om vuur te bestrijden, met name indien water gevaarlijk zou zijn als blusmiddel doordat het chemische reacties veroorzaakt, stroom geleidt of grote schade kan veroorzaken, zoals in papieren archieven. Koolstofdioxide wordt gebruikt door planten in de fotosynthese. Hierbij wordt door planten water en koolstofdioxide opgenomen en in glucose vastgelegd terwijl de zuurstof (O2) weer aan de lucht wordt afgegeven. Voor dit proces is energie nodig die door de zon wordt geleverd. In kassen wordt het gas als een soort bemesting van de planten gebruikt: bij aanwezigheid van meer koolstofdioxide groeien veel planten wat sneller. Bij een toename van het koolstofdioxidegehalte op aarde kan de vegetatie sneller groeien. Dieren doen het omgekeerde van wat planten doen. Zij ademen zuurstof in en koolstofdioxide, die bij de verbranding van energiehoudende voedingsstoffen (vetten en koolhydraten) in het lichaam vrijkomt, uit. Ook de energie komt daarbij weer vrij. De eenvoudigste manier om koolstofdioxide te produceren is door verbranding van koolstof (bijvoorbeeld houtskool). Het komt in grote hoeveelheden vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen. Dit proces is voor de mensheid een van de belangrijkste energiebronnen. Natuurlijke aardse CO2-uitwisseling ontstaat onder andere door savanne- en bosbranden (blikseminslag), uitstoot uit vulkanen, verteringsprocessen in natte oerwouden en mangroven, en uit de CO2-uitwisseling uit de zeeën en oceanen. De menselijke/industriële CO2-uitstoot bedraagt volgens de huidige wetenschap ongeveer 6% van de totale natuurlijke aardse CO2-uitwisseling. Koolstofdioxide is oplosbaar in water onder vorming van koolzuur.

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 8

CERN Finds “Significant” Cosmic Ray Cloud Effect Source: The Climate Policy Network Best known for its studies of the fundamental constituents of matter, the CERN particle-physics laboratory in Geneva is now also being used to study the climate. Researchers in the CLOUD collaboration have released the first results from their experiment designed to mimic conditions in the Earth’s atmosphere. By firing beams of particles from the lab’s Proton Synchrotron accelerator into a gas-filled chamber, they have discovered that cosmic rays could have a role to play in climate by enhancing the production of potentially cloud-seeding aerosols. –Physics World, 24 August 2011 If Henrik Svensmark is right, then we are going down the wrong path of taking all these expensive measures to cut carbon emissions; if he is right, we could carry on with carbon emissions as normal.–Terry Sloan, BBC News 3 April 2008 Henrik Svensmark welcomes the new results, claiming that they confirm research carried out by his own group, including a study published earlier this year showing how an electron beam enhanced production of clusters inside a cloud chamber. He acknowledges that the link between cosmic rays and cloud formation will not be proved until aerosols that are large enough to act as condensation surfaces are studied in the lab, but believes that his group has already found strong evidence for the link in the form of significant negative correlations between cloud cover and solar storms. Physics World, 24 August 2011 CERN’s CLOUD experiment is designed to study the formation of clouds and the idea that Cosmic Rays may have an influence. The take-home message from this research is that we just don’t understand clouds in anything other than hand-waving terms. We also understand the effects of aerosols even less. The other things to come out of it are that trace constituencies in the atmosphere seem to have a big effect on cloud formation, and that Cosmic rays also have an effect, a “significant” one according to CERN. –David Whitehouse, The Observatory, 25 August 2011 I have asked the CERN colleagues to present the results clearly, but not to interpret them. That would go immediately into the highly political arena of the climate change debate. One has to make clear that cosmic radiation is only one of many parameters. –Rolf-Dieter Heuer, Director General of CERN, Welt Online 15 July 2011 Although they never said so, the High Priests of the Inconvenient Truth – in such temples as NASA-GISS, Penn State and the University of East Anglia – always knew that Svensmark’s cosmic ray hypothesis was the principal threat to their sketchy and poorly modelled notions of self-amplifying action of greenhouse gases. In telling how the obviously large influences of the Sun in previous centuries and millennia could be explained, and in applying the same mechanism to the 20th warming, Svensmark put the alarmist predictions at risk – and with them the billions of dollars flowing from anxious governments into the global warming enterprise. –-Nigel Calder, 24 August 2011 Jasper Kirkby is a superb scientist, but he has been a lousy politician. In 1998, anticipating he’d be leading a path-breaking experiment into the sun’s role in global warming, he made the mistake of stating that the sun and cosmic rays “will probably be able to account for

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 9

Wereldoriëntatie VO Aventurijn: Milieu – pagina 10

somewhere between a half and the whole of the increase in the Earth’s temperature that we have seen in the last century.” Global warming, he theorized, may be part of a natural cycle in the Earth’s temperature. Dr. Kirkby was immediately condemned by climate scientists for minimizing the role of human beings in global warming. Stories in the media disparaged Dr. Kirkby by citing scientists who feared oil-industry lobbyists would use his statements to discredit the greenhouse effect. And the funding approval for Dr. Kirkby’s path-breaking experiment — seemingly a sure thing when he first announced his proposal– was put on ice. –Lawrence Solomon, National Post, 23 Feb 2007 1) Probing the cosmic-ray–climate link Physics World, 24 August 2011 2) David Whitehouse: CERN Finds “Significant” Cosmic Ray Cloud Effect – The Observatory, 25 August 2011 3) Nigel Calder: CERN Experiment Confirms Cosmic Rays Action – Calder’s Updates, 24 August 2011 4) Lawrence Solomon: Clouded Research – National Post, 23 Feb 2007 5) Andrew Montford: CLOUD Experiment Media Links – Bishop Hill, 24 August 2011 6) Background: Exploding Stars Influence Climate Of Earth – Space Daily, 6 October 2006

Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):

1. Leren met Hart Focus 2. Schatgraven in jezelf 3. Verrassend tekenen 4. Opgroeien in verbondenheid 5. Leren kun je leren 6. De rol van spiegelneuronen

Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding:

www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden

Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl