‘A lles is weg.” Duide-lijkheid, daar houdtJan Pol (1948) van,

valse verwachtingen zijn aan hemniet besteed. Van de tramlijnen inen rond Hoogeveen, het onderwerpvan een expositie die Pol medesamenstelde, is in het landschapniets terug te zien. Geen spoor,letterlijk. Maar plekken waar hettraject van de tramlijnen zichtbaaris, zijn er nog wel. Gelukkig maar.

Ze vormen de basis voor eentocht rond Hoogeveen. Pol wijst opeen kaart waarop hij twee tramlij-nen intekende, die van Dedem-vaartsche Stoomtramweg-Maat-schappij (DSM) en die van de EersteDrentsche Stoomtramweg-Maat-schappij (EDS). (Zie kader.) ,,Beidelijnen hebben nu een monumentje,het ene staat ten zuiden van Hol-landscheveld, het andere in Noord-scheschut. Als je die combineert,heb je een route.”

Hij staat op om voor we dieroute gaan fietsen de expositie telaten zien, te beginnen met eenmaquette van het treinstation datjaren geleden werd afgebroken, aande voorkant liggen tramlijnen.

5000 MORGEN

Spoor van verhalen, luidt de titelvan de expositie in de Verhalen-werf in de bibliotheek van Hooge-veen. Toch wel merkwaardig dat dederde plaats van Drenthe – naAssen en Emmen – niet een zelf-standig museum heeft. Dat had hetwel, tot een jaar of vijf geleden,Museum De 5000 Morgen, ge-noemd naar de verve-ningscompagnie die dekiem van Hoogeveenlegde. Het zat in eenprachtig pand aan deHoofdstraat, de routekomt erlangs, er zit nueen galerie, u kunt erdus nog wel naarbinnen. Het museumwerd wegbezuinigd.Enorm jammer, want

juist een plek als Hoogeveen heefthet nodig dat zijn geschiedeniswordt verteld, anders kijk je nietverder dan wat je ziet; een cen-trum dat met zichzelf worstelt aaneen kruispunt van snelwegen enindustrieterreinen. Wat dat betreftmag Mijn Streek de hand in eigenboezem steken; de wandel- enfietsrubriek deed Hoogeveen nognooit aan. Het geeft te denken.

VADER ABRAHAM

Gelukkig is er de Verhalenwerf. Ener pleit ook iets voor de plek bij deentree van een bibliotheek, delaagdrempeligheid. Als Pol, die ookrondleidingen geeft door het hetcentrum van Hoogeveen en lezin-gen houdt over de geschiedenisvan de plaats, zijn rondje heeftgemaakt langs Spoor van verhalen,loopt hij door naar de vaste expo-sitie, een bloemlezing uit watMuseum De 5000 Morgen te bie-den had. Het laat zien hoe veel ervalt te vertellen over Hoogeveenen omgeving. Uiteraard eist devervening de hoofdrol op, maar eris ook ruimte voor andere verha-len, uiteenlopend van de kano vanPesse tot het singletje Den Uyl is inden olie, de carnavalskraker dieVader Abraham in 1974 ten tijdevan de oliecrisis maakte met BoerKoekoek uit Hollandscheveld.

Overigens is de tentoongesteldekano een replica van het oudstbekende vaartuig. De echte, eenkleine 10.000 jaar oud, wordtgevriesdroogd bewaard in het

Drents Museum. Dereplica werd in 2001gemaakt toen de drijf-vaardigheid van dekano, in 1955 bij Pessegevonden, ter discussiewerd gesteld. Voorhetzelfde geld betrof

het de oudst bekendevarkenstrog – ookbijzonder, maar toch

net iets minder. Dekano slaagde

mijn streek30mijn streekmijn streek

OW

N

Z

Musea zijnuitgelezen plekkenom het landschapte verkennen.In Mijn Streekstelt verslaggeverPaul Straatsma zecentraal, onderhet motto: stapeens bij een museumnaar buiten.

Paul Straatsma

Begin vorige eeuw opendentwee stoomtramwegmaatschap-pijen een verbinding metHoogeveen. De tramlijnen zijnverdwenen, hun geschiedeniswordt verteld in de Verhalen-werf. Jan Pol fietst het trajectvan de tramlijnen.

TEKST PAUL STRAATSMA - FOTO’S MARCEL VAN KAMMEN

Sporen vantramlijnen

Treinen doen Hoogeveen,

gelegen aan de spoorlijn

Meppel-Groningen, aan

sinds 1870. Trams volgden

later. Jan Pol: ,,Hoogeveen

was een groeikern. Niet

alleen personen, maar ook

goederen en post werden

met de trein en de tram

vervoerd.”

Hoewel de DSM al in 1885

werd opgericht, duurde het

tot 1905 alvorens het

bedrijf een tramlijn naar

Hoogeveen aanlegde. De

lijn liep van Hoogeveen via

Hollandscheveld naar

Slagharen en Dedemsvaart,

waar reizigers konden

overstappen op het uitge-

breidere DSM-netwerk.

EDS vroeg in 1896 al

toestemming aan de pro-

vincie voor een tramlijn,

werd in 1903 officieel

opgericht, om meteen van

start te gaan met een ver-

binding van Hoogeveen, via

Oosterhesselen en Sleen

naar Nieuw-Amsterdam.

Pol: ,,Halverwege de jaren

dertig was de DSM-lijn niet

meer rendabel. EDS nam

de lijn over. De laatste rit

op de EDS-lijn vond plaats

op 31 maart 1947. Bussen

hadden toen het vervoer al

overgenomen.”

De trams reden langzaam,

vertelt Pol terwijl hij op de

expositie voorleest uit een

handleiding voor machinis-

ten: ,,Maximaal 30 kilome-

ter per uur mochten ze

rijden, in delen van de

bebouwde kom hooguit 10

of zelfs maar 5 kilometer

per uur.” Ondanks het

zachte gangetje gebeurden

er ongelukken, weet Pol.

,,Zo’n groot zwart monster;

mensen waren dat in die

tijd nog niet gewend.”

‘Groot zwartmonster’

ZATERDAG 13 JUNI 2020

31

Het trammonument in

Noordscheschut.

Linkerkolom van boven

naar beneden: Het monu-

ment voor de tramlijn in

Hollandscheveld; Jan Pol

met uitvergrote foto’s van

oud Hoogeveen; Hoofd-

straat in Hoogeveen;

Trambaan in Nieuweroord.

echter met vlag en wimpel voor devaartest en maakte een einde aande discussie.

OUDE FOTO’S

De fietstocht is van korte duur, valtin het water, letterlijk. Pol, met inzijn fietstas een bundel geplastifi-ceerde uitvergrotingen van oudefoto’s, kan nog net de plek latenzien waar de remise van de EDSstond – vlak bij het klooster – ofbuien nopen tot een ronde met deauto. Voor de plekken die Pol wilbezoeken maakt het weinig uit.Eerst volgen we de route van deDSM, via de Hoofdstraat, Het Haag-je en Meester Cramerweg, telkensmet de toevoegingen van Pol dat,,vroeger in Hoogeveen overalvaarten lagen” en dat ,,een tramnatuurlijk niet een bocht zo kortkon maken als de weg nu doet.”

Aan de Meester Cramerweg wijstPol, net voorbij woonzorgcentrumValkenhof, naar een pad aan beidezijden omgeven door boomwallen.,,Daar reed de tram langs, recht-streeks naar Hollandscheveld. Nukun je daar niet meer langs, devaart blokkeert de weg.”

We volgen de route tot het tram-monument – een beeldengroep vanreizigers – ter hoogte van Riegs-hoogtendijk 184. Pol vertelt dat eenvoorganger van het huis vroeger ingebruik was als wachtlokaal. We

maken rechtsomkeert, verlaten deDSM-route en gaan naar Nieuwer-oord, om de EDS-route op te pik-ken. We volgen ter plekke eenweggetje dat naar Noordscheschutleidt, het asfalt vertoont diepekuilen, het straatnaambordje metde naam Trambaan onderschrijftPols verhaal dat we ons op hettraject bevinden van de EDS-tram-lijn. Door de nieuwbouw vanNoordscheschut banen we ons eenweg naar het plein waar sinds vorigjaar een monument staat van eentramwagon. Via het Zwarte Dijkjeen de Coevorderstraatweg rijdenwe, zoals vroeger de tram, terugnaar Hoogeveen.

AANGENAAM VERRAST

Uiteraard fietst uw verslaggever deroute een paar dagen later alsnog,met droog weer. Om aangenaamverrast te worden door het deel vande route dat van Hollandscheveldnaar Nieuweroord leidt. Veel bos,rustige paden, plekjes om rond tesnuffelen en een diep in zijn omge-ving ingegraven Verlengde Hooge-veense Vaart op de koop toe. Wiezei dat de omgeving van Hooge-veen saai is?

EEN TRAM

KON EEN BOCHT NIET

ZO KORT MAKEN ALS

DE WEG NU DOET

De expositie Spoor van verhalen is

gratis te zien in de Verhalenwerf in de

bibliotheek van Hoogeveen. In ver-

band met de maatregelen rond de

uitbraak van het coronavirus is de

expositie verlengd tot en met 1 no-

vember. Jan Pol gaat binnenkort ook

zelf de route fietsen. Wie mee wil om

meer te weten over de stoomtramlij-

nen kan zich aanmelden via de websi-

te www.bibliotheekhoogeveen.nl of in

de bibliotheek zelf.

Verhalenwerf/bibliotheek Hoogeveen,

Willemskade 27, 7902 AV Hooge-

veen

Expositie

De fietstocht volgt in grote lijnen het

traject van de DSM-lijn tot aan monument

in Hollandscheveld, gaat dan naar Nieu-

weroord en volgt vanaf daar het traject

van de EDS-lijn. Wie exact wil weten hoe

de lijnen liepen, kan terecht op de exposi-

tie.

Start: NS-station Hoogeveen. Fiets via de

Stationsstraat, bij rotonde RD en daarna

eerste weg RA: Brinkstraat.

Volg Brinkstraat en in het verlengde de

Hoofdstraat.

Einde Hoofdstraat LA: Het Haagje.

Volg Het Haagje en in het verlengde de

Meester Cremerweg.

Op Meester Cramerweg (na wooncentrum

Valkenstede) RA bij Valkenlaan en met-

een LA: een fietspad. Het fietspad gaat

over in schelpenpad te midden van boom-

wallen, een overblijfsel van de tramlijn.

Volg het schelpenpad, dat meerdere

straten kruist, tot bij vaart en sla LA. Fiets

onder weg door, sla voor flat LA en neem

het trappetje naar de doorgaande weg.

Boven op doorgaande weg LA en over

vaart.

Volg de doorgaande weg: Meester Cra-

merweg. Het fietspad maak een lus.

Sla na de onderdoorgang van de A37 LA,

Krakeelsedijk: een fietspad dat parallel

aan snelweg ligt.

Na een ruim kilometer buigt het

fietspad naar rechts en voegt in

op de Riegshoogtendijk.

Volg de Riegshoogtendijk naar en door

Hollandscheveld tot bij Riegshoogtendijk

184, Kunsthuis De Woage, vroeger een

wachthuis voor de tramreizigers. Recht

tegenover staat een monument voor de

tramlijn.

Fiets vanaf monument klein stukje terug

over Riegshoogtendijk naar fietsknoop-

punt 15.

Fiets vervolgens via knooppunten 16, 14,

50, 78 en 38 naar Nieuweroord.

Vlak na 38 via brug de Verlengde Hooge-

veense Vaart oversteken: Jan Knegtweg,

en meteen RA: Trambaan.

Volg Trambaam naar Noordscheschut.

Neem in verlengde Trambaan voetpaden

en de Tramweg.

Bij monument voor tramlijn LA, Zwarte

Dijkje.

Zwarte Dijkje uitfietsen, op T RA, Coevor-

derstraatweg.

Op rotonde rand Hoogeveen RD, over

vaart en dan fietspad vervolgen.

Fietspad komt uit op Nadirlaan, deze

uitrijden en op T RA: Melkweg.

Melkweg uitrijden en op rotonde RD: De

Vos van Steenwijklaan.

De Vos van Steenwijklaan gaat over in

Grote Kerstraat, deze uitfietsen tot Hoofd-

straat en RA.

Via Hoofdstraat, Brinkstraat en Stations-

straat terug naar start.

R O U T E

Route

Afstand

A37

A28

Start

Hollandscheveld

Elim

Nieuwlande

Nieuweroord Geesbrug

Noordscheschut

30

15

25

20

10

Hoogeveen

Bibliotheek/Verhalenwerf

Verl. Hoogeveensche vaart

Kerkhoflaan

TrambaanReplica tramwagon

Trammonument

Traject trambaan

5

© DvhN/LC 130620 | Kaart: Maps4News

ZATERDAG 13 JUNI 2020