MET HET OOG OP MORGEN BLIKKEN WE TERUG OP 201850 Exit: Embrace en MXR Podoblock COLUMN. Wil jij ook...

W I J I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

JUNI 2019

PARAGON VEROVERTDE WERELD

INNOVATIEHUB MOTORVOOR OOST-GRONINGEN

GEO PLUS ONDERZOEKTZEEBODEMS

MET HET OOGOP MORGENBLIKKEN WE

TERUG OP 2018

AUTO’S VOLGENMET VINTURAS

WHIMZEES ZIJN EEN HIT

INNOVATIEHUB OOST-GRONINGEN MAAKT ENTHOUSIAST

14

542

In deze

Tja, op enig moment is dat het geval. Een andere keuze maken betekent afscheid nemen. En dus ook stoppen met dit intro. De laatste, althans in de NOMMER. Gekscherend heb ik het wel eens over ons ‘clubblaadje’ gehad. Daar doe ik de NOMMER tekort mee. Dat blijkt ook wel uit het feit dat de inhoud altijd gevarieerd, informatief en toegankelijk was en is. Het feit dat de NOMMER op meer dan 4.000 zakelijke adressen terechtkomt bewijst dat.

De NOMMER is bedoeld om onze relaties een podium te geven en tegelijkertijd ook duidelijk te maken welke rol de NOM daarbij speelt. In al die NOMMERs zit inhoud, passie en innovatie en dan heb ik het niet alleen over ons blad, maar ook over de mensen bij de NOM. Wanneer je weg gaat besef je wat je achter laat. Geen reden om ineens in sentimenten te vervallen, maar gewoon reëel, want ik begin bewust aan een nieuwe klus.

Het is overigens plezierig om te vertrekken met goede jaar-cijfers. De resultaten over 2018 zien er goed uit en ook in hetafgelopen jaar zijn vrijwel alle beloofde resultaten gerealiseerd. Met de aandeelhouders worden nieuwe afspraken gemaakt voor de komende jaren. De verhouding met de provincies wordt steeds soepeler. Wat merkt u daarvan als ondernemer? Niet direct iets, maar tegelijkertijd blijft het uitgangspunt van de NOM dat we er in de eerste plaats voor ondernemingen in Noord-Nederland zijn. We willen u verder helpen, dan is het relevant dat ook je aandeel-houders die lijn onderschrijven.

Kortom het waren twaalf mooie jaren. Met veel plezier en inzet heb ik binnen de NOM mee willen bouwen aan versterking van de noordelijke economie. Als het ondernemingen goed gaat, zorgt dat ook voor werk en inkomen van velen en versterkt dat de noordelijke samenleving. Misschien hoog over, maar altijd terug te vertalen naar concrete acties die in vele NOMMERs langs zijn gekomen en ook in deze weer.

Bedankt en tot ziens,

Siem Jansen

17 SPECIAL:ONDERNEMINGEN DOEN GROEIEN

8 ReisdoorhetlijfmetReducept

10 GeoPlusvaartwel

12 Feitenincijfers

18 NOMmaakthetmedemogelijk

20 MetFlincvaneen7naareen9

22 VerderkijkenmetFDI

24 FondsSupportNoordfocust26 NOMopdekaart

28 HetwaardecreatiemodelvandeNOM

29 Eenterugblik30 Onzejaarrekening32 DehogeredoelenvanBusinessDevelopment

34 Wieinvesteertkrijgtnooitgaranties

36 SmartRankingdeedFlinc

38 ComposietenfabriekFibymaakthet

40 DedrijfverenvanJean-LucDonders45 Geldvoorgroei

46 AchttipsvanJohnSportel48 Elfskothelptsmartindustries

50 Exit:EmbraceenMXRPodoblock

COLUMN

Wiljijookinvestorreadyworden?NeemdancontactopmetFlinc.Zijzorgenervoordatjegoedvoorbereidbijinvesteerdersaantafelkomttezitten.Ennietalleendat,zebrengenjeookmethenincontact.WistjedateenadviestrajectmetFlinc(32adviesuren)jeslechts250eurokost?DatnoemenwijmetrechteenFlincGebaarmetGroteImpact!Leesmeeroponzenieuwewebsite:www.flinc.nl

FLINC GEBAAR,GROTE IMPACT!

NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaalbedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelings-maatschappij voor het Noorden. NOMMER is open,toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economischeontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven enwerken in Groningen, Friesland en Drenthe. Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM.

Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.

Eindredactie: Annemarie Atema, [email protected].

Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.

Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Amber Boomsma,Folkert van der Glas, Manisch Creatief, Minke Haveman,Loek Mulder en Jean Paul Taffijn.

Fotografie: Hans van Dijk, Martin Rijpstra, Henk Veenstra,Bianca Verhoef en NOM-stock.

Drukwerk: Scholma Print & Media.

Oplage: papier 3.400, digitaal 765.

Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke toe-stemming van de N.V. NOM of andere auteursrechthebbenden.Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er kunnen geenrechten aan worden ontleend.

NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investerings- enOntwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland. Paterswoldseweg 810, Groningen. Telefoon (050) 521 44 44, [email protected], www.nom.nl

Cover: Siem Jansen zwaait af na 12 jaar NOM.

De NOMMER is gedrukt op houtvrij offset, FSC Mix Creditgecertificeerd. De gebruikte biofolie is biologisch afbreekbaaren composteerbaar.

Juni 2019

INNOVATIEHUBDE NIEUWE MOTOR VOOR

OOST-GRONINGEN

Dit is ’em

VijfPekelders,goedterechtgekomenallemaal.Indewetenschap,alshoogleraar,docentofalsgeslaagdondernemer.Jeugdvriendenwarenze,ofinelkgevalkendenzeelkaarvanschoolofeensportclub.NieuwePekelaishetdorpenzereisdenoverhetlandendewereld.

Terwijlzeuitzwermdenoverhetlandzagenzehetdorpendeomgevingwaarzevandaankwamentotstilstandkomen.HetwasdePekelderonder-nemerJakobZwindermandiehetvijftalbijeenwisttekrijgenenwarmtemakenvoorzijnplanomdekrachtvanderegioteherontdekken.

Wantdieiser,zegtZwinderman,dieookvoorzitterisvandeStichtingBedrijvigheidPekela.HetvaltnietteontkennendatOost-Groningenkamptmeteenzorgwekkendenaanhoudendhoogaantalwerkzoekenden,datdebevolkingerwatmindergezondisendatderegiokamptmetwegtrekkenvanjongerenenbeteropgeleiden.

Maarwatschietjeermeeopwanneerjeblijftdenkeninproblemen,vindtZwinderman,dieallangerijvertvoorverbeteringvandepositievande

regio.Zwindermanhaakteaanbijhetplanvanoud-PekelderWillemJonker,hoogleraardataenveiligheidaandeUniversiteitvanTwente.

Jonkeropperdeeind2017inhetDagbladvanhetNoordendatdeGroningergrondstoffenaardappelen,magnesiumzoutenhennepbarstenvandeeco-nomischepotentie.Zekerwanneernieuwebedrijvigheidwordtontwikkeldrondeencombinatievandieproducten.

DatzouOost-Groningeneennieuwemaakindustriekunnenopleverenmetdertignieuwebedrijvenenduizendbanen,rekendeJonkervoor.Daarmeezouhetookjongerenenbeteropgeleidenperspectievenbiedenendusdebraindraintegengaan.

Methuninventarisatievandemogelijkhedenvooreensamenspeltussenaardappelen,magnesiumzoutenhennepgavendebroersErikenAndréHeereseenzwaaiaanhetplan.ErikHeeresishoogleraarchemischetechnologieaandeRUGenzijnbroerAndréislectorbiobasedchemieaandeHanzehogeschool.

Vier wetenschappers plus een ondernemer als aanjager. Pizzadozen op tafel en een cola

of een biertje erbij. En dan maar brainstormen over hoe je wat terug kunt doen voor je

geboortestreek. En zo kreeg het idee voor de InnovatieHub Oost-Groningen vaste vorm.

INNOVATIEHUBDE NIEUWE MOTOR VOOR

OOST-GRONINGEN5

| W I J I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

4

| J U N I 2 0 1 9

COLOFONHennepMagnesiumzout

Oost-Gronings goud

Aardappelen

Jakob ZwindermanHassan Al-Mala

‘Wehebbeneenreekspatentenindekastliggen’,zegtNedmag-directeurBertJanBruning.‘Somsdoejeonderzoekofontwikkeljeeenproduct.Danblijktproductieervanopdatmomentfinancieelnietrendabeltezijn.Ofjegaaternietmeeverderomdatdefocusergensandersligt.Uitvoorzorgvraagjedantocheenpatentaan.’

Defrisseblikvandecollega-bedrijvenendewetenschapperslegtnieuwemogelijkhedenbloot,aldusBruning.‘Danblijktdatdetechnologieookvoorontwikkelingvanandereproductenbruikbaaris.’

ZowasHanzehogeschool-studentHassanAl-MaladeeerstedieaandeslaggingmeteencombinatievanproductenenplannenuitdeideeënkeukenvanHempFlax,AvebeenNedmag.HijwerktnuinderuimtevandeInnovatieHubbijNedmagaanisolatiepanelengemaaktvanhennepvezels,verlijmdmetbio-afbreekbarelijmvanAvebeenbrandwerendgemaaktmeteenproductvanmagnesiumzout.

Bruning:‘Hetiseffectiefomvanuiteenbestaandbedrijfalsdeonzeviastartupskennisenbedrijvigheidverderuittebouwen.Nieuwebedrijventrekkenookweertoeleveranciers,onderhoudsbedrijvenendienstverleners.Hetwerktvaakbeterdannieuwebedrijvenvanverhierheenhalen.’

DooreenstevigerbasisvanbedrijvigheidmaaktdeInnovatieHubbovendienbestaandebedrijvenrobuuster.‘Wedoenditvanuiteenvisieopdelangetermijn’,zegtdeNedmag-directeur.‘Wehebbengoedemensennodigomtevernieuwen.DeInnovatieHubkanervoorzorgendathetgebiednieuwebanenbiedtenaantrekkelijkerwordtvoorbijvoorbeeldstudentendieinnovatiekrachtbieden.’

‘WerkenineenstadalsGroningenisprima’,aldusJakobZwinderman,maarwijwillenerietsinderegiotegenoverzettenwaarjongegetalenteerdestudentenenwerknemersookterechtkunnenzodatookhíerinnovatieplaatsvindt.’

HierligtookeenrolvoorAardGroen,hoogleraarondernemerschapenvalori-satieaandeGroningeruniversiteit.Hijheefttoegangtoteenstudentenpopu-latiediegeschooldisinondernemerschapenechtenieuwebedrijvigheidkanopzetten.

KwartiermakerZwindermanzitvolvertrouwen.Debedrijvendiemeedoenzijneensgezind,zegthij.Zeziendemogelijkhedenéndenoodzaakenhebbeneenstartkapitaalneergelegd.Voordestudenteniseenhipaangekleedkantooringericht.Endatalleszondereendubbeltjeoverheidssubsidie,benadruktZwinderman.’Letop’,zegthij.‘WijgaanOost-Groningenweeraantrekkelijkmaken.’

Zeidentificeerdeneenaantalsectorenmetgroeikansen:biochemie,farmaenvoedingvoorop.HennepverwerkerHempflaxinOudePekela,Nedmag,datinVeendammagnesiumzoutverwerkt,enAvebe,producentvanaardappelzet-meelproductenzagenerwelwatin.Ondertussenheefteenaantalvooraan-staanderegionalebedrijvenookinteressegetoond.

‘Werk,werk,werkishetmantra’,zegtZwinderman.Meereconomischeactivi-teiten,datisvoorhetgebieddémanieromdewegomhoogtevinden,betoogthij.‘Meerbanenkomeneralleenwanneerjemetietsnieuws,innovatiefsbegint.Daarbijmoetenweuitgaanvandedenkkrachtvandeondernemershier,vanhunkennisennetwerken.Wanneerjedatmetelkaarverbindt,ontstaanmogelijkheden.Degrijsheidmoeteraf.’ ’WehebbendetopmensenvanNedmag,AvebeenHempFlaxuitgenodigdvooreenreekssessieseninkaartgebrachtwaarzenuaanwerken,welkeontwikke-lingenzezienenvooral:watligternogopdeplankaanideeën.’Zwinderman:‘Wemaaktenbijdebedrijvenietslos,ikvoeldehetelan.’

STUDENTEN STAAN TE TRAPPELEN‘Ik was gelijk verkocht.’ Hassan Al-Mala, student biologie en medisch lab-onderzoek aan de Hanzehogeschool Groningen kwam op een meet & greet in de Energy Barn op Zernike Park in contact met de InnovatieHub Oost-Groningen en viel voor het voorstel dat hem werd gedaan: ga eens na of het mogelijk is brandwerende, biologisch afbreekbare iso-latiepanelen te maken van vezelhennep. ‘Een ondernemer herkent een ondernemer’, zegt de vierdejaars student. ‘Ik wist dat het iets voor mij was. Ik zag dat ik met meerdere bedrijven kon samenwerken en tegelijk iets kon doen voor de regio.’Hassan werkt nu in de speciaal voor de Inno-vatieHub ingerichte ruimte in het Nedmag-gebouw aan zijn afstudeerproject. Hij rekent erop dat hij na zijn studie het project in een bedrijf kan omzetten, al dan niet onder de vleugels van Nedmag, Avebe of HempFlax.

INNOVATIEHUB OOST-GRONINGEN:DERTIG BEDRIJVEN, DUIZEND BANEN InnovatieHub, innovatiecluster, innovatiewerkplaats. Nieuwe buzzwoorden die opduiken op plekken waar ondernemer-schap en innovatie samenklonteren. Omdat technologische ontwikkeling zich versnelt en ingewikkelder wordt kiezen bedrijven graag voor samenwerking en open innovatie. High Tech Campus in Eindhoven, Innovatie Cluster Drachten en Food Valley in Wageningen zijn volgens Bureau Berenschot succesvolle voorbeelden.

De InnovatieHub Oost-Groningen heeft de Groningse grond-stoffen aardappelen, hennep en magnesiumzout als basis. Rondom de hub signaleert gangmaker Jakob Zwinderman een groeiend enthousiasme bij andere bedrijven. ‘Waar we nu ons vooral op concentreren is de keuze van de projecten.We moeten oppassen dat we in onze gedrevenheid niet teveel hooi op de vork nemen.’ Niettemin roept Zwindermanbedrijven die willen aanhaken op voorstellen in te dienen.

Binnen de InnovatieHub Oost-Groningen zijn nu vijfprojecten gestart of in voorbereiding, meest rond de thema’s biobased (chemie), voeding en farma. Onder meer: • Marktkansen van verbeterde hennepvezel • Onderzoek naar de synthese van magnesiumstearaat voor gebruik in medicijnen, voeding en cosmetica • Onderzoek naar mogelijkheden en commerciële toepas- singen van combinaties van hennepeiwit en aardappeleiwit.

DE BOYS FROM PEKELWie zijn de gangmakers achter de InnovatieHub Oost-Groningen?• Willem Jonker, hoogleraar data en veiligheid aan de Universiteit van Twente, CEO EIT Digital en geestelijk vader van de hub • Aard Groen, hoogleraar entrepreneurship en valorisatie aan de RUG. Man achter de VentureLab-ondernemersbroedplaatsen in Groningen en Twente • Erik Heeres, hoogleraar chemische technologie aan de RUG • André Heeres, lector biobased chemie aan de Hanzehogeschool en werkzaam bij Syncom• Jakob Zwinderman, ondernemer in Pekela, consultant met Sherpas Proyects en voorzitter van de Stichting Bedrijvigheid Pekela

| J U N I 2 0 1 9 | W I J I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

6 7

WWW.REDUCEPT.COM

‘Hetgaatomeenbehoorlijkgrotegroep’,vultMargrytaan.‘OpEuro-peseschaalheeftmaarliefstéénopdevijfvolwassenenchronischepijnklachten,waarvaneenderdedeelvrijernstig.Toenwedattotonslietendoordringen,zagenwedathetnutvaneeneducatievetrainings-toolveelverderreiktdanalleendepijnpolivanhetMCL.EndatwashetbeginvanFennema&Zantema.Wezijnditbedrijfgestartomzoveelmogelijkmensenmetchronischepijnklachtenzogoedmogelijktehelpen.Omdatdoeltebereiken,iscommercieelsuccesnodig.Watdatbetreftbleekdemarktomvangeengeluk,wantdaarmeetrekjeinvesteerdersenkunjeechteengoedproductrealiseren.’

Reis door het lijfHetbevlogentweetalontwikkeldehunseriousgameReduceptineenvoortdurendewisselwerkingmetpatiënten.‘Wemakengebruikvanbewezenpsychologischeeffecten,maardiehebbenalleenzinalsmensenookdaadwerkelijkgaantrainenmetdezetool.Dusmoetjevanafhetprillebegintestenmetgebruikers.Hetwaardevollevanvirtualreality(VR)isdegroteimpactophetemotionelebrein,waardooroefeningenmeereffecthebben.BovendienkunnenwemetVRdepijninbeeldbrengenenpatiënteneenreisdoorhunlichaamlatenmaken.Eenreis

Bijhunontmoeting–noggeentweejaargeleden–wasermeteeneenklik.HijwerktealsGZ-psycholoogbijhetMedischCentrumLeeuwarden(MCL),zijvondbijhetzelfdeziekenhuiseenplekvoorhaarafstudeer-projectdigitaleinnovatie.TweenuchtereFriezenmethartvoordezorgénoogvoorkansenine-health:zetdietweesamenenjekrijgthetbedrijfFennema&Zantema.‘Wijhebbenelkaargevondenindewensomgoedteluisterennaarwatpatiëntennodighebbenenvandaaruitinnovatieftegaanontwikkelen.’

HetduokooserbewustvooromvanbetekeniszijnopdepijnpolivanhetMCL.‘Weconstateerdendaternogeenwereldvalttewinnenindeeducatievanpatiëntenmetchronischepijn.Wetenwatpijnisenhoehetwerkt,maaktalverschil,zoblijktuitonderzoek.Vanuitdiebasiskunnenmensenlerenomdepijnpositieftebeïnvloedenenmeercontroletekrijgen.Netzoalstopsporterstrainenompijntehanterenbijhetleverenvantopprestaties,kunnenpatiëntenmetchronischepijn-klachtenookhunmindsettrainenombetermetdepijntelerenleven.’

Enorme reikwijdteLouisgafalsGZ-psycholoogaleducatietrainingenbijdepijnpoli.‘Hetpuntisdatslechtseenfractievandemensenmetchronischepijnbijdezepoliterechtkomt.Envaakpasnajarenlangeomzwervingen,waarbijzehetvertrouwenzijnverloren.Dekennisoverdrachtrondompijnishelaasnogvrijbeperkt.Terwijlpatiëntenmetchronischepijn-klachtenerjuistbijgebaatzijnomineenzovroegmogelijkstadiumtewetenhoepijnwerkt.Alsdatnietgebeurt,zijndegevolgengroot.Noglosvandeimpactophetlevenvandezepatiënten,leidthettotextramaatschappelijkekosten:vanzorgbehandelingen–dielangnietaltijdbaathebben–totuitkeringenalswerkennietmeergaat.’

waarbijzeonderwegnuttigekennisopdoeneneffectievestrategieënlerenomhunpijnpositieftebeïnvloeden.’

Heteducatievespellijktaanteslaanbijeenbredegroepmetchroni-schepijnklachten.‘Inmiddelshebben180patiëntenuitverschillendeziekenhuizensamenmeerdan1.500sessiesgedaanen77%rappor-teertnaafloopeenverminderingvanpijn.Eendeelmerktbovendiendatzebeterkunnenslapen,ontspannenerzijn,minderpijnstillersnodighebbenenactieverworden.Anderenbelevendatinminderemateofziennoggeeneffectophunkwaliteitvanleven,maargevenwelaandatzedoordegamehunpijnbeterbeheersen.Endatisalwinst.BovendienisReduceptontworpenvoortrainingsdoeleindenennetalsbijsportengeldt:hoevakerjehetdoet,hoemeerresultaatjeboekt.’

Kansrijk startupklimaatDeveelbelovendeseriousgamespeeldezichalsnelindekijker.In2018wonnendeondernemersmethunideedeSustainableHealthcareChallengeenditjaarbereiktenzedefinalevandeNationaleZorg-innovatieprijs.‘Eenbevestigingdatwegoedopwegzijn’,zegthetduo.‘Zo’npositieveboosthebjeafentoenodig,wanterkomtzóveelopje

af.Eengameontwikkelen,eenbedrijfstarten:hetiseenleerschoolopallefronten.Datispittig,maaralsjebereidbenthardtewerken,zijnerprachtigemogelijkhedenvoorstartupsalsdeonze.Enzo’nploeterfaseismeteeneengoedetestvoordetoekomst,omteontdekkenofjeechteenondernemerbent.’

MargrytenLouishebbenhetinzich,maarbeseffenookdatzeditnietalleenkunnen.‘Eengoednetwerkenbetrouwbarepartnerszijnonmisbaar.ZozijnweheelblijmetFlinc.Zijhebbenonsgoedopweggeholpenbijhetinvestorreadymakenvanonzeplannen,waardoorwevrijsneleengoedematchhaddenmetsignificanteinvesteerders.YtsenvanderMeerloodsteonsechtdoordiecrucialefaseheen.Hijlietonsnadenkenoverzakenwaarwezelfnietbijstilstondenenweesonsopmogelijkhedenwaarwegeenweetvanhadden.Dathebjehardnodigalsbeginnendeondernemer,wantjuistingesprekkenmetinvesteerderswiljegeenamateurzijn.’

Ytsen van der Meer | Investment Analist

T +31 6 557 083 91 | E [email protected]

Ze zijn innovatief, ondernemend en bereid om er vol voor te gaan: Margryt

Fennema en Louis Zantema vonden elkaar in hun ambitie om van betekenis te

zijn voor mensen met chronische pijn. Om echt impact te hebben, denken ze

groot. Mede door een voortraject bij Flinc vonden ze al vrij snel significante

investeerders voor hun veelbelovende serious game Reducept.

De release van Reducept

verloopt in twee etappes:

in september brengt

Fennema & Zantema een

versie op de markt voor

professioneel gebruik door

zorgverleners; in 2020 komt

er ook een editie die mensen

met chronische pijnklachten

zelf kunnen aanschaffen.

Fennema & Zantema

REDUCEPT IS INVESTERING IN KWALITEIT VAN LEVEN


8 9

FLINC

Jeroen van Onna | Investment Manager


Patrick

Défilet

WWW.GEOPLUS.NL

WIJ ZIJN ERVAN OVERTUIGD DAT VEEL VANDIT SCHIP GEBRUIK GEMAAKT GAAT WORDEN

Heelveelontwerptijdgingeraanvooraf,marktonderzoekenenovertuigings-kracht.EnnuwordtinFarmsumgebouwdaanhetnieuwevlaggenschipvanGeoPlus.Meteenlengtevanéénenveertigmeterwordthetdegrootstebootindevloot.Detechnologieaanboordisslimmer,indevormvaneenwaaieraanverschillendesensoreneneensysteemvanplug&playvooradditionele,projectspecifiekeapparatuurvandeklanten.

‘Ditiswaardemarktomvraagt’,verteltdirecteurPatrickDéfilet.‘Wijzijnervanovertuigddatveelvanditschipgebruikgemaaktgaatworden.Onzeklanten,baggeraars,kabelleggers,bouwersvanwindparken,surveybedrijvenhebbenbehoefteaaneenschipdatbijdeietszwaardereweersomstandighe-denkanblijvendoorwerken.Éneenschipwaaropzehuneigenapparatuurgemakkelijkkunnenaansluiten.Datzijnallemaalaspectendiewebijhetontwerpvanhetschiphebbenmeegenomen.’

DenieuwelootaandeboomvanGeoPluspastpreciesindeontwikkelingvanhetbedrijf,datprecieseenkwarteeuwgeledenhetlevenslichtzag.Datbegonalsmeetkundigbureauophetlandmaarontwikkeldezichvrijsnelviaonderzoeknaarwalkantentotspecialistinhetinkaartbrengenvanhetlandonderwater.

‘Eenjaaroftwaalfgeledengingenweonsvolledigtoeleggenophetbouwenvanschepenvoorsurveywerkzaamheden’,verteltDéfilet,diesindsvorigjaarmede-eigenaarisvanhetbedrijf.‘Webeslotenzelf,insamenwerkingmetwerven,specialistischeschepenteontwerpenmethoogstaandesensorenenaanpassingenomdeinvloedvantrillingen,luchtbellen,geluidenmeertebeperken.Diehebbennamelijkallemaalinvloedopdebetrouwbaarheidennauwkeurigheidvanonzemetingen.’

Datbleekeengoedidee.GeoPlusmaaktelangzaammaarzekernaamindewereldvandegrotebaggeraars.HetbedrijfraaktezobetrokkenbijdegroteNederlandsekustverdedigingsprojecten.‘Wijzijndeogenonderwatervandegrotebaggerschepen,dieindegatenhoudenofhetwerkgoedverlooptenwaardeschepenmoetenzijn.Eenjaarofvijfgeledenhebbenwegezegd:wespecialiserenonshelemaalopdeverhuurvanonzeschepenmetcrew.Voordietijddedenweookzelfwerkophetgebiedvansurvey.Nubiedenweonzedienstenookmeerenmeeraanaangespecialiseerdesurveybedrijven.’

HetGroningsebedrijfverhuurtdeschependiehetzelfmedeontwikkeltenbouwtaanbedrijvendiehunwerkermeekunnendoenoverdehelewereld.Inclusiefervarencreweneenteammetspecialistischekennisvandesurveyapparatuur.‘Wijzijnmeestaldekleinebootjestussengroteschepen.Metonzeschepenensurveyapparatuurmonitorenzehetwerkenkoppelendedataterugdiezenodighebbenomverdertekunnen.Delaatstejarenvarenonzeschepenbijvoorbeeldheelveelbijoffshorewind-parken,terondersteuningvandebouw-enonderhoudsschepen.Onzeverantwoordelijkheidisgroot.Alserbijonsietsnietgoedgaat,ligthetwerkvandieschepenooksnelstil.Datisheelkostbaar.’

MetdebouwvanhettoenmaligevlaggenschipGeoFocusin2011wandeldeookdeNOMhetbedrijfbinnen.‘Hetwarentijdenwaarinhetheellastigwasomfinancieringlostekrijgenvoordebouwvaneenschip.Zekerzo’nschipwaarvanernognietéénbestond’,herinnertInvestmentManagerJeroenvanOnnazich.HijraakteeenjaarofzesgeledenbijGeoPlusbetrokken.

VorigjaarbreiddedeNOMhaarbelanginhetbedrijfnogwatuit.VanOnna:‘Datdoenwenietvaak,meestaltrekkenweonsnaeenjaarofvijfterug.MaarGeoPlusiseenbijzonderecase.HetduurdeietslangerdanwehaddenvoorzienvoordatdeGeoFocuszijnbelofteginginlossen.Daarkwamvorigjaardefinancieringvanhetnieuwevlaggenschipbij.Boven-dienwerktePatrickDéfiletaanzijnmanagementbuy-outendatproceskondenwezoookwathelpen.’

InmiddelsgaathetGeoPlusvoordewind.DegrootstebaggerbedrijventerwereldmakenvrijwelcontinugebruikvandeschepenenkennisvandeGroningers.Défilet:‘InmiddelshebbenweeenpaarvanonzeschepenpermanentindeGolfregiovaren,omdatwezedaarrechtstreeksaanbiedenaanpartijendiebezigzijnmetsurvey,baggeren,kabelsenpijpleidingenleggen,enopspuitenvaneilanden.’Groningenisenblijftdeuitvalsbasis.‘Hetisbestbijzonderdatzo’nwereld-wijdopererendbedrijf‘gewoon’inGroningenzit.Onsnieuweschipisontworpen,ontwikkeldengebouwdinhetNoorden.Wezijnertrotsopenmogenonszelfindezeregiobestwatmeeropdeborstkloppen.’


10 11

SPOTLICHT ONDERNEMING UITGELICHT

GEO PLUS KIJKT OVER DE HELE WERELD NAAR DE ZEEBODEM

De hele wereld gaan ze over, de schepen van Geo Plus uit Groningen. Het bedrijf

ontwerpt, bouwt en verhuurt schepen voor specialistisch onderzoek naar de zeebodem,

veel in opdracht van baggeraars, surveybedrijven en offshore-bouwers. Momenteel

wordt gewerkt aan het zesde schip in de vloot.

FEITEN IN CIJFERS

CARNAVALLEKKER SLAPENIN NOORD-NEDERLAND

BIOLOGISCH KEURMERK

HoewelcarnavalvoornamelijkinhetZuidenvanNederlandwordtgevierd,hebbenweinNoord-Nederlandooknietstilgezetentijdensditfeest.30%vandeDrentenaren,19%vandeGroningersen17%vandeFriesengeeftaangezelligtehebbenmeegehost.

Statista bron: PanelWizard, 2019. https://www.statista.com/statistics/983395/share-of-people-celebrating-carnival-in-the-netherlands-by-province/

7

JAARVERSLAG 2018 · SKAL BIOCONTROLE

Groningen: 15762 95

Drenthe: 15557 98

Flevoland: 395171 224

Friesland: 298137 152

Gelderland: 819427 392

Utrecht: 324193 129

Overijssel: 324153 171

Noord-Brabant: 641450 191

Zuid-Holland: 702596 106

Noord-Holland: 631487 144

Limburg: 241157 84

Zeeland: 15794 63

bereiding

totaallandbouw

AANTALLEN GECERTIFICEERDE BEDRIJVEN PER PROVINCIE PER 31 DECEMBER

8

JAARVERSLAG 2018 · SKAL BIOCONTROLE

Ontwikkelingen biologische landbouwHoewel het biologisch areaal in Neder-land al weer een aantal jaren gestaag stijgt, is het goed om te zien dat ook het aantal landbouwbedrijven na jaren van stabiliteit sinds 2016 weer groeit. Van de 2.010 geregistreerde landbouwbedrijven zijn er 1.849 biologisch gecertificeerd. Dit zijn er 99 meer dan de 1.750 van eind 2017. De overige 161 landbouwbedrijven zijn eind 2018 nog in omschakeling naar biologisch. Het aantal omschakelaars is hiermee een stuk lager dan de 180 van eind 2017.

Het omschakelen naar biologische land-bouw duurt meestal anderhalf tot twee jaar. Het geregistreerde landbouwareaal is in 2018 toegenomen met 1.835 hectares naar een totaal van 71.351 hectares. De 4.728 hectares die in omschakeling zijn, zijn van nieuwe bedrijven die omscha-kelen naar biologisch, maar ook van bestaande gecertificeerden die nieuwe grond laten omschakelen.

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Oppervlakte (ha)landbouwbedrijven 50.736 53.379 56.688 56.729 58.446 60.449 66.623

Oppervlakte (ha) in omschakeling 3.046 2.559 1.957 2.391 3.319 9.067 4.728

Aantal geregistreerde landbouwbedrijven 1.658 1.647 1.600 1.625 1.831 1.930 2.010

Totaal ha 53.782 55.938 58.645 59.120 61.765 69.516 71.351

BIO-AREAAL IN NEDERLAND (PER 31 DECEMBER) bio-areaal per provincie

6.268Drenthe5.637 631

8.303Gelderland7.910 3947.059

Noord-Brabant6.636 423

2.195Zeeland2.031 164

10.491Flevoland10.491 924

4.962Groningen4.626 336

7.469Noord-Holland7.300 169

Zuid-Holland

3.754

3.754 320

8.043Friesland7.559 484

2.420Limburg2.325 95

3.467Utrecht3.190 277

5.996Overijssel5.484 512

biologisch

totaalin omschakeling

Aantallen gecertificeerdebedrijven per provincieper 31-12-2018

Bio-areaalper provincie

AlsjealsNederlandsbedrijfbiologischeproductenopdemarktwilbrengen,valjeonderdecertificeringsplichtvanSkal.ZijtoetsenofjebedrijfsprocesseninlijnzijnmetdeEuropesewet-enregelgeving.InNoord-Nederlandzijn

610boerderijenenbedrijvenwaarproductenverbouwden/ofgeproduceerdwordenmeteenbiologischkeurmerk.Biologischelandbouwgrondbeslaatinonzeregio17.822hectareendaarbijisnog1.451hectareinomschakelingnaargecertificeerdebiologischelandbouw.

Statista bron: Skal Biocontrole, 2019 https://www.skal.nl/assets/Publicaties/Skal-jaarverslag-2018-2003-LR.pdf

(Landbouw: het bedrijf verbouwt landbouwgewassen en/of houdt dieren. Bereiding: het bedrijfproduceert en/of verwerkt levensmiddelen en diervoeders (inclusief verpakken en etiketteren)).

#TROTS

BANENGROEI

GESLAAGD!

GAE IN HETZONNETJE

Deafgelopenwekenzijndeeindexamensweergeweest.Eenspannendetijdvoordeleerlingen(enhunouders).In2018slaagde92,1%vanalleeindexamenkandidaten.Latenwehopendatditjaarweernetzoveelvlaggenkunnenwordenuitgehangen.

RIJBEWIJSMensen met een in Nederland

Soort rijbewijs Autorijbewijs Busrijbewijs Bromfietsrijbewijs Motorrijbewijs Vrachtwagenrijbewijs

Totaal in 2019 11.176.150 259.306 11.389.201 1.456.843 555.599

Afgelopenjaarhebben418.000internationalehotelgastenintotaal814.000nachtenovernachtineenhotelinGroningen,FrieslandenDrenthe.DemeestegastenkwamenuiteenanderEuropeesland(386.000),maarookgastenuitAmerika(17.000),Azië(11.000),Oceanië(3.000)enAfrika(1.000)wistenNoord-Nederlandtevinden.

Statista Bron: CBS, 2019. https://www.statista.com/statistics/632875/international-hotel-guests-in-the-netherlands-by-region-and-continent/

InDrenthe(61%),Friesland(73%)enGroningen(60%)zijnwe,vergelekenmetderestvanNederland,ergtrotsoponzeprovincies.Enterecht!InGroningenismenvooraltrotsopdestedenengebouwen,inDrenthevooralopdenatuureninFrieslandopdetaalencultuur.Inalledriedeprovinciesismentrotsopdementaliteitennuchterheidvandeinwoners.Als‘grootsteprovinciegenoot’werdGruttePierhetmeestgenoemdinFriesland,EdeStaalinGroningenenDaniëlLohuesinDrenthe.

Statista bron: I&O Research, 2019. https://ioresearch.nl/Portals/0/Rapport%20IenO%20NOS2%20Regiogevoel%20def_1.pdf

Hettotaleaantalwinkelsindenoordelijkedrieprovinciesis10.001(4.084inFriesland,3.123inGroningen,2.794inDrenthe),meteengezamenlijkvloeroppervlaktevan3.268.000 m2.

Statista bron: Locatus, 2019. https://www.statista.com/statistics/698136/retail-outlets-in-the-netherlands-by-province/

SHOPPEN!


12 13

Inovereenstemmingmetdelandelijketrendvertraagthetgroeitempo;deprocentuelebanengroeiin2019iskleinerdanin2018.Hettotaalaantalbanengroeit,maarindeenesectorisdiegroeisterkerdanindeandere.Insommigesectorenneemthetaantalbanenzelfsaf.

Bron: UWV, Arbeidsmarktprognose 2018-2019

InDrenthekomenerin2018en2019intotaalongeveer1.400banenvanwerknemersbij.Datbrengteind 2019 het aantalwerknemersbanenindezeregioopbijna108.000.

InFrieslandkomenerin2018en2019intotaalongeveer5.700banenvanwerk-nemersbij.Datbrengteind 2019 het aantalbanenvanwerknemersindezeregioopruim264.000.

InGroningenkomenerin2018en2019intotaal8.000banenvanwerknemersbij.Datbrengthetaantalwerknemersbaneneind2019indezeregioopruim327.500.

OpGroningenAirportEeldewordthetgrootstezonneparkopeenNederlandsvliegveldontwikkelddoorGroenLeven.Intotaalwordenerongeveer63.000zonnepanelengeplaatst,meteenopbrengstvan21,9megawatt.Ditlevertgenoegstroomopvoor6.200 huishoudens.

DeNOMwasvan2011tot2016alsinvesteerdernauwbetrokkenbijbedenkerenproducentParagonPetProducts.Op20juni2019opentdeCommissarisvandeKoningeengloednieuweuitbreidingvandefabriek.NogsteedsinVeendam,ondanksdathetbedrijfruimtweejaargeledenwerdovergenomendooreenAmerikaansepartij.Erwordtruim2.500vierkantemeterproductiecapaciteitmetgloednieuwemachines,eenlaboratoriumeneenWHIMZEESexperienceroomgerealiseerd:CFOChristiaanRolfverteltgraaghoeditzoisgekomen.

Wetenschappelijk verantwoord snackenEigenlijkisallesaandezehondensnackinnovatief.HetproductisvanorigineeenresultaatvanonderzoekendoorAvebeinsamenwerkingmetdeUniversiteitWageningen.Watkanergemaaktwordenmetaardappelzetmeel?Watkunnenwemetbiologischafbreekbareplastics?Hoeproducerenwecirculair?Erwerdgeruimetijdonderzoekgedaan

endaaruitbleekdatervanzetmeelincombinatiemeteenaantalanderevasteenplantaardigeingrediënteneengezondehondensnackkonwordengemaakt.Enooknogineenbijzonderevorm.‘Wijhebbentechnologieuitdeplasticindustrieendeauto-industriegebruiktomechtietsuniekstemaken.Datverklaartbijvoorbeeldwaaromwijzulkemooievormenkunnenmaken.Dievormenhebbenfunctie,doordestructuurwordendetandenvaneenhondschoner,maarzesprekennatuurlijkookheelergtotdeverbeelding’legtRolfuit.

We konden niet anders dan ons hele assortiment naarde VS brengenHetis2010.Hetproductklopt,erwordtmooieomzetgedraaidenParagonvindthettijdommeermarktteveroveren.ZewillennaardeVS.Maardeeconomischecrisisisernoginvolleglorie,duskapitaalontbreektenhetbedrijfstaaternietgoedgenoegvooromopeigenkrachtdeoceaanovertesteken.DankomtdeNOMinbeeld.Zebe-sluitenteparticipereninhetbedrijfmetdecharmantehondensnacks.Rolf:‘DatdeNOMinstapte,gafonsfinanciëlearmslag,maarookeenstevigverhaalnaarbanken.Vanafhetbeginisheteenhelefijneenconstructievesamenwerkinggeweest.EnindiesamenwerkingluktehetonseerstestappentezetteninAmerika.’Toenginghetsnel.Rolf:‘OnzemensengingennaareenbeursrondomdierenvoerinOrlando.Wehaddengeenstand,debedoelingwasomaftetastenófervraagwasnaaronsproduct,maarooknaarwelkassortimentprecies.Welkesnack,ompreciezertezijn.Wedachtentoen:alsweeentopdriekunnensamenstellen,danbetredenwedemarkteerstmetdiedrievormensnacks.MaarAmerikawaszoenthousiastdatweeigenlijknietanderskondendanmetonsvolledigeassortimenttekomen.Dusdatdedenwe.’

Opvallen in het schapWHIMZEESzijnvanafdanverkrijgbaarindierenspeciaalzakenindeVS.Eengoedeplekinhetschapisessentieel,dusdaarwerktParagonhardvoor.‘Alsjeeenprominenteplekhebt,danwordjegekocht.Wehebbeneenuniekproduct,maaralsniemandonsziet,danheefthetgeenzin.DaarenergieinstoppenheeftervoorgezorgddatweheelergpopulairzijngewordenindeVS’verteltRolf.Nietalleenbij

En doet dat nog steeds. In 1991 werd de basis gelegd voor wat nu WHIMZEES heet: vegetarische honden-

snacks, gemaakt op basis van zetmeel en door vakkundige technische innovatie verkrijgbaar in allerlei geinige

3D-vormpjes zoals egels, krokodillen en tandenborstels. Ze fungeren als hondentandenborstel. Een hit.

Een hele grote hit zelfs. Per jaar worden er meer dan 120 miljoen WHIMZEES verkocht in ruim veertig landen

en vooral in de VS.

Als FDI-er vind ik het een prachtig verhaaldat er vanuit de traditionele aardappelzetmeelindustriezo’n hoogwaardig bedrijf is ontstaan dat nu vanuitNoord-Nederland de hele wereld verovert. En doorde overname door Wellpet wordt het profiel van onzeregio alleen maar versterkt.

Wim A,B. Project Manager Foreign Direct Investment

REVOLUTIONAIRE HONDENTANDENBORSTEL VEROVERT DE WERELD VANUIT VEENDAM

COO FelixMüller-Ohl

CFOChrist

iaan

Rolf


14 15

FOREIGN DIRECT INVESTMENT

Wim A,B. | Project Manager Foreign Direct Investment


Hetmakenenpresenterenvaneenjaarverslagiseenperiodevanreflectie.Weblikkenterugenstaanstilbijwateris,omvervolgensweervooruittekijken.Detoekomstin.Datperspectiefisheelwezenlijkvooronsalsinvesteringsmaatschappij.Waarzettenweopin?Omdattebepalen,maaktdeNOMvoortdurendafwegingen.Metde#toekomststoelvanJanTerlouwopdeachtergrond.Dezelegestoelvertegenwoordigtdetoekomstenherinnertonseraanomduurzaamheidmeetewegenindebeslissingenvanvandaag.

Inditkaternvertellenwe–alsaanvullingoponsonlinejaar-verslag–vanuitwelkecontextwijwerken,tegenwelkedilemma’swesomsaanlopenenhoewedaarmeeomgaan.WantdeNOMkijktgraagrondom,metoogvoorallesdatinvloedheeftopdeNoord-Nederlandseeconomie.

hondeneigenarenvieldezebijzonderesnackop,ookbijpartijenindezelfdemarkt.WellPet,eengrootfamiliebedrijfinpetfood,toondeinteresseinhetbedrijfuitVeendam.Zijhebbenmeerderemerkenonderhunhoedeendewaardenvanbeidepartijenkwamenovereen:gezondheid,duurzaamheid,maatschappelijkbetrokkeneneengroteliefdevoordieren.Erwaseenmatch.

Spannende en logische stapZokomthetdatParagonsindsruimtweejaarinhandenisvanditgroteAmerikaansebedrijf.Eenspannende,maarooklogischestap,bliktRolfterug:’Zijhebbendemarketing-ensalescapaciteiten,wijhebbendeverfijndeproductietechniekeneenuniekproduct.Dezeovernameheeftaanbeidepartijenheelpositiefuitgepakt.Zijhelpenonsgroeieninverschillendelandenendaardoorkunnenwijonsfocussenoponzefabriek,deprocessenenonzeinnovaties.Ikgeloofheelergindiefocus.’Endiefocusloont.Door,onderleidingvanCOOFelixMüller-Ohl,hetproductieprocessteedsteverfijnen,teoptimaliserenentevernieuwen,isParagonbijvoorbeeldinstaatom24/7productietedraaienmetslechtsdrieoperators.Waarmogelijkzijnerrobotsingezet,ofishetproceszogeoptimaliseerddatmenselijkbijdragenoverbodigis.‘WekregenvoordederdekeeropeenrijeenAAscorevandeBRC,eenwereldwijdestandaarddieproductieprocessenindevoedingsbranchecontroleert.Datisdeallerhoogstescoreenheeluniek.Inonzefabriekvoorhondensnacksgaatheterbeteraantoedanmenigfabriekwaarvoedingvoormensenwordtgemaakt.WellPetgaatnuonzekennisenkundeinvliegenomalhunfabriekenenprocessenookteverbeteren.’

Onze nieuwe fabriek is nog maar het beginMeteenmoederondernemingindeVSenzoveellessennogtelerendaar:iseenverhuizingnaardeVSnietlogischer?Rolf:‘Nee,datgaatnietgebeuren.Machinesenprocessenkunjemakkelijkverhuizen,mensenniet.Enonzemensenhebbenzoveelkennis.Zijmaken,ondanksalletechnologischeinnovatievanvandaag,nogaltijdhetverschil.WellPetweetdatook.Zegevenonsderuimteomteondernemen,zienechtonzewaardeeninvesterendaarookin.DezeuitbreidingkwamtotstanddankzijeenmiljoeneninvesteringvanWellPet.Wijzijnnietzomaarteverplaatsen.WijblijvengewooninVeendamendezeuitbreidingisnogmaarhetbegin.’

WWW.WHIMZEES.COM

17


16

| J U N I 2 0 1 9

ONDERNEMINGENDOEN GROEIEN

De NOM is een begrip in Noord-Nederland. Toch blijft het belangrijk om de betekenis van

deze regionale ontwikkelingsmaatschappij goed uit te leggen. Directeur Siem Jansen nam

per 1 juni afscheid als directeur, maar schetst hier nog eenmaal waar de NOM voor staat.


18 19

ONDERNEMERSBIJSTAAN ALS LERAAR EN HELD

ONDERNEMERSBIJSTAAN ALS LERAAR EN HELD

POWERED BY

Siem Jansen | (ex)directeur

AanleidingvoorhetgesprekmetSiemwashetjaarverslag2018enhetbesefdatcijfersaltijdomcontextvragen.ZekerbijdeNOM,dieopbasisvaneenwaardecreatiemodelwerktdatrecentnogonjuistwerdgeïnter-preteerddoordemedia.Zoleiddedekrantenkop‘NOM:718miljoeneurovoor512nieuwebanen’toteeningezondenbriefoverdezeextreemdurearbeidsplaatsen.Siembenadrukthetnogeensgoed:‘WijhebbenalsNOMvorigjaaractiefmeegewerktaan74projectenwaarbij81bedrijvenwarenbetrokkendiesamen781miljoenhebbengeïnvesteerden512nieuwebanenhebbengegenereerd.Diearbeidsplaatsenzijnmeetbaar,maarinvesteringendoenbedrijvennatuurlijkookomteblijvenontwikkelenenvernieuwen.’

De NOM investeert toch zelf ook in het Noord-Nederlandse bedrijfsleven?‘Zeker,wijhebbenin2018ruim21miljoengeïnvesteerdin83ondernemingen.Hetpuntisalleendatwijveelmeerzijndanalleeneenverstrekkervanfinanciering.Omdatbeteruittedrukken,gebruikenwijsindsenkelejarenhetwaardecreatiemodel.Wewillenlatenziendatwijviaeenvariëteitaanprojectenookeenaanjagerzijnvaninvesteringenenontwikkelingenbinnenhetbedrijfsleven.DeNOMisvooraleendienstverlenerdieonder-nemingenverderhelptwaarzeandersblijvensteken.Uiteindelijkdoenzijhetzelf,maarwijmakenhetmedemogelijk.Doorhierendaareenzetjetegeven,kaneensneeuwbaleffectwordengecreëerd.Datislastiginresultatenuittedrukken,maarwijproberendieimpactinzichtelijktemakenmethetwaardecreatiemodel.’

Wat voor ‘zetjes’ geven jullie nog meer, naast concretefinancieringen?‘Wijzijnmatchmakers,jageninnovatieenbusinessdevelopmentaanenhelpenbijvestigingenuitbreiding.Bovendienbeantwoordenwekleineengrotevragenvanondernemers.Wijzijnerspecifiekvoordeuitdagingenwaarzebinnendebestaandemarktgeenondersteuningbijkunnenvindenofeenhelikopterviewbijkunnengebruiken.Bijvoorbeeldalszeeenpartnerzoekenomsamennieuwedingentebedenken.Ofwillenaanhakenbijmaatschappelijkevraagstukkenenzoekennaareenpassendevertaalslagvoorhunproductenofdiensten.Wijwerkennadrukkelijkvoorenmetondernemers.Wijsnappenhunvragenenzijneromhenvooruittehelpen.’

De NOM als laagdrempelig loket?‘Wezijnernietvoordebakkeromdehoek,tenzijdieeeninnovatiefproductbedenktdatuitstijgtbovendelokalereikwijdteenzoeengrotereeconomischeimpactheeftvoorderegio.IndekernzijnwijeenaanjagervaneconomischegroeienvernieuwinginNoord-Nederlandenelkeondernemerdiebereidisdaaraanbijtedragen,kanbijonsaankloppen.Indiezinzijnwelaagdrempelig.Alzeggenwijookweleensneeofverwijzenwedoor:iedereenkrijgteenantwoord.Dezichtbaarheidkanaltijdbeter,maardeNOMiszekertoegankelijkergeworden.Indetwaalfjaardatikhieralsdirecteurwerkte,hebikdeorganisatieechtzienopenen.VaneenvrijafstandelijkeivorentorenheeftdeNOMzichontwikkeldtoteengoedbenaderbareclubwaarondernemerszichgezienengehoordvoelen.’

En die zichtbaarheid in de regio?‘Ookalweetnognietelkeondernemeronstevinden,wehebbendoordejarenheenzekernaamopgebouwd.Eennaamdiedeurenopent,horenwij

vanondernemers.Onzeomvang–ronddevijftigmedewerkers–isrelatiefkleinentochkomjedeNOMoveraltegeninNoord-Nederland.Onsnet-werkisgroot,wehebbenoveralingangenenleggenverbindingentussenbedrijfsleven,kennisinstellingenenoverheden.WewetenwatergaandeisinNoord-Nederland.Zelfstaanwezeldenopdevoorgrond,maarwezittenwelaltijdaantafelalshetgaatovergroeieninnovatie.Enjevindtonsookdaarwaarmaatschappelijkevraagstukkeneneconomieelkaarraken.’

Ligt de focus in toenemende mate op missiegedreven innovatie?‘DeeconomieinNoord-Nederlandontwikkeltzichnadrukkelijkopeenaantalthema’sdieonderlingmetelkaarverbondenzijn:versterkingmaak-industrie,verduurzaming,efficiëntergebruikvangrondstoffen,CO2-reductie,smartendigitaal.DitisinlijnmetdekeuzesdiehetministerievanEZKmaakt:missiegedreveninnovatiegerichtopmaatschappelijkeuitdagingenensleuteltechnologieën.OokdeNOMbeweegtmeeindezeontwikkeling.Wedoendaarmeeookrechtaanonzeduurzameontwikkelingsdoelen,diezijngebaseerdopeenaantalSustainableDevelopmentGoalsvandeVerenigdeNaties:hetversterkenvandeeconomischestructuur,decreatievanduurzamewerkgelegenheidenbijdragenaaneencirculaireeconomie.Ookzowillenwewaardecreëren.’

Maar economische ontwikkeling en vernieuwing blijfthet uitgangspunt…‘Datisinderdaadonsbestaansrecht.Wijblijvengerichtopkansen,netalseenondernemerdieindeverduurzamingvandeeconomieweernieuwebusinessziet.Eenslimmekoopmanweetmetzijnoplossingenaantehakenbijmaatschappelijkevraagstukken;maakterletterlijkenfiguurlijkwerkvan.Endaarhelpenwijbij,doorvanuiteenonafhankelijkerolkritischenbetrokkenmetondernemersmeetedenkenendevolgendestapmedemogelijktemaken.PoweredbyNOM.’

Is die NOM-kracht altijd in cijfers uit te drukken?‘Totopzekerehoogteluktdatviaonswaardecreatiemodelenwemakendiekrachtookzichtbaarmetconcretevoorbeeldeninonsjaarverslag,ditmagazineenoponzewebsite.HetiseenvoortdurendeuitdagingomteduidenhoewijalsverbindendeschakelinvloeduitoefenenopeconomischeontwikkelingeninNoord-Nederland.Deuitkomstenvaneenrecentebran-dingsessietyperenwatdatbetreftheelraakwiewijzijnalsNOM.Tweearchetypessprongeneropvallendbovenuit:deleraarendeheld.Diedrukkenmisschienwelhetbesteonzerolenbetekenisuit.’

Waarom juist de leraar en de held?‘Deleraarisaltijdbezigmetontwikkeling,vergaartkennisenwijsheidindezoektochtnaarsamenhang,vindtgraaginnovatieveoplossingenvoorcomplexevraagstukken,isdeskundig,heefteencoachenderolendeeltvanzelfsprekendkennis.Deheldlegtdelataltijdeenstukjehoger,gaatdoelgerichtvoorresultaatengeeftnietop.Deheldbegrijptbovendientegenwelkeuitdagingenjeaanloopteninspireertanderenomzelfookeenbeetjemoediger,sterkerengrotertezijn.Dezebeschrijvingendekkendeladingvanonswerkverrassendgoed.Wijdoenondernemingengroeiendoorconcreettefinancieren,maarookdoorzebijtestaanalsleraarenalsheld.’


20 21

INVESTOR READY MET

Ellen Ploeger | Coördinator Flinc

‘VAN NETTE 7 NAAR EENKANSRIJKE 9’‘VAN NETTE 7 NAAR EENKANSRIJKE 9’

Flinc is de verbindende schakel tussen innovatieve startups en financiers. Dat maakt nieuws-

gierig naar hun aanpak, want: welke ondernemers komen in aanmerking? En wie bepaalt de

haalbaarheid van een product of dienst? Om potentie zo goed mogelijk boven tafel te krijgen,

start Flinc na de zomer met een nieuw investor readiness programma.

EengrotekrachtvanFlincschuiltinkennisvanhetfinanciëlelandschapenhetuitgebreidenetwerkvaninvesteerders.‘Wijkunnenondernemerssucces-volverbindenmetdejuistepartijen,omdatwewetenwatzedaarvoornodighebben’,steltcoördinatorEllenPloeger.‘Daaromstaanwejongebedrijveninhoudelijkbijmethetaanscherpenvanplannenenfinancierings-strategie.Onzegrootsteuitdagingistebepalenwelkestartupswijhetwelziendoen.Hoeveelkennisenervaringweookinhuishebben,alshetgaatominnovatieveconceptenhebbenookwijdewijsheidnietinpacht.Inonsachterhoofdzoemtaltijddevraag:wiezijnwijomtebepalenofeenconceptwelofgeensucceskanworden?Datbesefhoudtonsscherp.’

Cruciale sprongDefocusvanFlincligtbijstartupsmetdisruptieveideeënindelijnvanAirbnbenUber.Demeesteondernemersdieaankloppen,hebbeneenvernieuwendetechnologieontwikkeld.Albetrefthetsomsookcreatieveverdienmodellenofkansrijkeniches.Ellen:‘Wijkijkenindeeersteplaatsnaarschaalbareconcepten.Bovendienkunnenwijpasvandienstzijnophetmomentdateenstartupalenigeomzetmaaktofdatopkortetermijnverwacht.Definancieringsvraaggaatmeestalomwerkkapitaalvoordedoorontwikkelingvaneenproductofdienst,uitbreidingvanhetteamofstevigemarketing.Kortom,eenzetjevoordielaatstecrucialesprongnaardemarkt.’

‘Alswijinnovatievestartupsbegeleiden,helpenwehunbusinesscasevaneennette7teverhogennaareen9,zodatdekansopfinancieringwordtvergroot.OmtebepalenofzeinaanmerkingkomenvooreenadviestrajectbijFlinc,beoordelenwijhunplannenoptechnische,commerciëleenfinanciëlehaalbaarheid.Somsisereerstnoghuiswerktedoenvoordejongebedrijven.Ookkomthetvoordateenteamnognietcompleetis;danhebbenzebijvoorbeeldnogbehoefteaaneengoedeIT’erofjuisteenvisionair.IndiegevallenverbindenwijdeondernemermethetNOM-netwerkomtekijkenofzedaarversterkingkunnenvinden.’

Eerder in beeldAlsFlincopallefrontenovertuigdisvandehaalbaarheid,danstarteenbegeleidingstraject.‘Hetvindenvaneenfinancierindezefundamentelefasekunjemaaréénkeergoeddoen,dushelpenwijdeondernemersom

goedbeslagentenijstekomen’,legtEllenuit.‘Totnutoebegeleidenwedestartersviaéén-op-éénadviesenadhocmasterclasses.Ditiseendienstenpakketvan32uurenalseenbusinesscasehelemaalinvestorreadyis,leggenwijcontactmetgeschikteinvesteerdersinonsnetwerk.Opdatpuntgaaterietsveranderen:nadezomerstartenwemeteennieuwprogrammawaarbijwepotentiëlefinanciersmeteenbetrekken.’

DepilotvanhetnieuweinvestorreadinessprogrammawordtgedraaidinnavolgingvansuccesvolleeditiesbijdeBOM,deBrabantseevenknievandeNOM.‘Wezijngeïnspireerddoorhunaanpak,omdatheteffectiefblijktbijhetrealiserenvangroeiambities.Wegaanmetelkaareenintensieftrajectvantwaalfwekenin,waarbijdebedrijvenheelpragmatischhunbusinesscasegaanvaliderenenwordengevoedmetwaardevollebasis-kennis.Uniekisdatweookinvesteerdersbijhetprogrammabetrekken,zodatzijdeondernemerszienacterenenfeedbackkunnengeven.Ditdraagtbijaanhetvertrouwen,waardoordekansopfinancieringnadittrajectgroteris.’

Nog beter matchen‘Heteinddoeliseeninvestorreadybusinessplanenvanzelfsprekendzettenweinopsuccesvolleuitkomsten’,steltEllen.‘Maaralshetervooreenstartuptochnietinblijkttezitten,danishetookwinstomdatzosnelmogelijkheldertekrijgen.Viadittrajecthelpenwekansrijkestartupsomgoedvoorbereidaantafeltekomenbijpotentiëlefinanciers,terwijlondernemersmeteen‘nogo’zichmeteenrugzakvolleerpuntenkunnenfocussenopandererichtingen.Kortom,ditprogrammagaatonshelpenhetkafvanhetkorentescheiden,maarvooralomdeaanwezigepotentiezogoedmogelijkboventafeltekrijgen.Zodatwenogbeterkunnenmatchenmetpassendefinanciers.’

AlsonafhankelijkonderdeelvandeNOMvormtFlinceentoegangspoortnaarfinancieringvoorinnovatievestartupsinNoord-Nederland.LeesmeeroverFlincopwww.flinc.nl.

Kijkopjaarverslag2018.nom.nl voorderecenteresultaten.

‘ALTIJDKRITISCHEAFWEGINGENMAKEN’

‘ALTIJDKRITISCHEAFWEGINGENMAKEN’


22 23

Natuurlijk willen we graag een bloeiende economie in Noord-Nederland, maar steeds minder ten

koste van andere belangrijke waarden. De toenemende aandacht voor maatschappelijke thema’s

als duurzaamheid heeft invloed op welke bedrijvigheid we wel of juist niet toejuichen. Aan het

team Foreign Direct Investment (FDI) de taak om hier verantwoorde bedrijven heen te halen.

BijacquisitieszithetwaardecreatiemodelvandeNOMaltijdinhetachter-hoofd.‘WijstekenonzeenergieinkansrijkeleadswaarmeeweNoord-Nederlandkunnenversterken’,zegtSanderOosterhof,deaanvoerdervanhetFDIteam.‘Erzijnzoveelprachtigeondernemingendiewegraaginonzeregiowillenhebbenendiewehierookzekerietstebiedenhebben.Onsteamheeftdeorenenogenaltijdopenenwebewegenproactiefmeemetontwikkelingeninmarktenmaatschappij.Zohebbenwebijvoorbeeldtoenemendeaandachtvoorbedrijvendieeenbijdragekunnenleverenaaneencirculaireeconomie,terwijlwejuistvoorzichtigerzijnmetbedrijvendiebelastendzijnvoormilieuofmaatschappij.’

Dilemma’sDeinsteekomvooralteacquirerenopverantwoordebedrijvenkanintheorietotdilemma’sleiden.Sandernoemtalsfictiefvoorbeeldeeninternationalekleding-ofmeubelketen.‘Steldatzo’nbedrijfeengrootdistributiecentruminNoord-Nederlandwilopzetten.Danzienwijineersteinstantiemooiekansen,wantdezeonderneminggaatinvesteringeninderegiodoenencreëertbovendieneenaanzienlijkaantalbanen.Maaralsbijnaderinzienblijktdatzo’nketenheelgoedkoopproduceertinlandenwaarmenhetnietzonauwneemtmetdearbeidsomstandighedenofhetmilieu,dankrijgendekansenvooronzeregioeennarebijsmaak.’

‘HetmagduidelijkzijndatwijgeenbedrijvennaarNoord-Nederlandwillenhalenwaareensmetoprust’,benadruktSander.‘Daaromishetzobelang-rijkomvanuitFDIverdertekijkendandeetalageenaltijdkritischeafwe-gingentemakenopbasisvanonderzoek.Zekerbijleadswaarvraagtekensbijteplaatsenzijn.Gelukkighebbenweindepraktijknauwelijksmetditsoortdilemma’stemaken,maarwezijnonserwelaltijdvanbewustdatwealsNOMeenverantwoordelijkheidhebben.Wewerkenmetpubliekgeldenzettenbovendieninopeenduurzame,robuusteeconomie.Datbetekentverderkijkendandekortetermijnenallebelangenmeewegen.’

Regio-ambassadeursDeNOMiservoorondernemerschapopdelangetermijnenvanuitdieinsteekdoethetteamFDIhaarwerk,altijdgerichtopkansrijkenieuwebedrijvigheid.Sander:‘Alisdevestigingvan(inter)nationaleondernemingenindezeregionietonzeenigetaak.Webestedenooktijdenaandachtaandebedrijvendiezichhier–metonzeinzet–doordejarenheenalgevestigdhebben.AlszijhiergoedflorerenenenthousiastzijnoverhetNoord-Nederlandseondernemingsklimaat,danzijndezebedrijvenwaardevolle

ambassadeursvoorderegio.Bovendienvolgenermogelijknoguitbreidingenofandereinteressanteinvesteringen.’

‘Ondernemerswetenhoebelangrijkhetisomaandachttehoudenvoorhunvasteklantenofopdrachtgevers’,steltSander.‘DaaromhebbenwijeenInvestorRelationsProgrammabijdeNOM.Ondernemingendiedestapnaaronzeregioalgewaagdhebben,zijnminstenszobelangrijkalshetbinnenhalenvannieuweleads.SteldateenEuropeesmoederbedrijfwiluitbreidenofeenR&D-takopzetten,danzienwijnatuurlijkgraagdathetlokalevestigingsmanagementaangeeftdatNoord-Nederlanddéplekisomdattedoen.Wijkunnenvervolgens–andersdangemeentenofprovincies–vanuiteenonafhankelijkepositiemeedenkenoverdebesteopties.Bijvoor-beeldalsereenanderelocatienodigis.Ofprojectenoptuigendiedichttegenbusinessdevelopmentaanleunen.’

Meerwaarde creëren‘HetuiteindelijkedoelvanFDIisomnieuwebedrijvensteviginNoord-Nederlandteverankeren.Wezoekenondernemingendiedestructuurvanonzeeconomieversterken.Alishetookbelangrijkdatzehierpassen.Ofhetnugaatomdeambitiesvanderegioofhetpraktischebelangvaneengoedesupplychain:zodraerverbindingenontstaan,hebbenbedrijveneenmeerwaardevoorNoord-Nederland.Dáárzettenwijopin.Endietoegevoegdewaardevertaaltzichopallerleimanieren,vannieuwearbeidsplaatsenenspin-offtotinnovatieveprojectenenhetverhogenvandeaantrekkingskrachtvanonzeregio.ZoleverdedekomstvanhetGoogledatacenterheelveelvooronsimago.’

WatookveelvoorhetimagovanNoord-Nederlandbetekende,wasdeTopDutchcampagnegerichtopElonMusk.‘Daarmeeverrastenwedewereld,maarvooralookderegio’,steltSander.‘Hetisdieovertuigingdathethierechtkán.MetdatgevoelgaanonzeFDI-mensenoppadalszewereldwijdbeurzenenanderepleisterplaatsenbezoekenomrelatiesoptebouwenmetpotentiëlenieuweacquisities.Huninzetisgrotendeelsonzichtbaar,tochbegintdáárdegroeikracht,netalsbijzaadjesonderdegrond.Deuit-dagingdaarbijisomnietlukraaktezaaien,maarkritischtekijkennaarwatweinNoord-Nederlandgraagwillenlatengroeienenbloeien.Ookvanuiteconomischperspectiefishetnoodzakelijkombewustekeuzestemaken.’

Leesopjaarverslag2018.nom.nloverderecenteresultatenenimpactvanFDI.

FOREIGN DIRECT INVESTMENT

Sander Oosterhof | Manager Foreign Direct Investment

‘TIJD RIJP OMACTIEVER DEMARKT OP TEGAAN’

‘TIJD RIJP OM ACTIEVER DE MARKT OP TE GAAN’


24 25

FONDS SUPPORT NOORD

Het is nu drie jaar geleden dat de NOM er bewustvoor koos om het fondsbeheer voor derdenofficieel af te splitsen in een aparte tak van de organisatie. Nu lijkt de tijd rijp dat Fonds Support Noord (FSN) een volgende stap zet: meerzichtbaar en actiever in de markt. Als bevlogenfondsenmanager constateert Rob dat FSN nog veel meer van betekenis kan zijn voor Noord-Nederland, maar is zich ook bewust van dedilemma’s die dit kan oproepen …

Waarom is FSN ook alweer opgericht?‘Voor een gezonde economische ontwikkeling is het van belang dat de beschikbare middelen van regionale investeringsfondsen gemakkelijk hun weg vinden naar het mkb. We zagen dat sommige publieke organen of ideële organisaties wel geld hebben om te investeren, maar zelf over te weinig expertise beschikken of de aansluiting bij het mkb missen. In plaats van dat zij zelf tijd, geld en moeite investeren om die processen en netwerken op te tuigen, leek het ons slimmer om de kennis en ervaring van de NOM beschikbaar te stellen via FSN.’

Wat bieden jullie?‘Ons fondsmanagement omvat volledigedienstverlening: van investment management, juridische ondersteuning en administratievetaken tot en met de rapportages en control. Voor partijen die liever zelf acquireren, is ook alleenadministratief fondsbeheer mogelijk. Dan kunnen zij focussen op investeringsbeslissingen en zaken als contractvorming, boekhouding en verant-woording aan onze deskundigheid overlaten.’

Welke fondsen zijn al aangehaakt?‘De FOM, het MKB Fonds Drenthe en Investerings-fonds Groningen maakten al langer gebruik van de diensten van de NOM. Door de oprichting van FSN hebben we een officiële knip gemaakt en inmiddels doen we ook het fondsmanagement

Rob Drees | Fondsenmanager

Fondsenmanager Rob Drees ziet het prille ondernemerschap meer dan ooit borrelen in Noord-

Nederland. ‘Om nieuwe fondsen daarbij een vliegwiel te laten zijn, biedt dat ook kansen voor

ons Fonds Support Noord. De eerste jaren werkten we low profile, nu overwegen we om actief de

markt op te gaan. Met als uitdaging het spanningsveld waarin we zitten, als tak van de NOM.’

voorhetGROEIfondsvandeEconomicBoardGroningenenvoorG-ForceCapital.AfgelopenjarenhebbenwebijFSNvooralgebouwdaaneengoedeinterneorganisatie.Datlooptprimaenweoverwegenzelfsuittebreiden,wantwezienmeermogelijkheden.’

Waar denk je aan, welke kansen zijn er?‘Devoedingsbodemvoorondernemerschapisbeterdanooit.Hetbroeitenborreltopveelplekkeninderegio,mededoorhetonderwijsentijdgeestvantransitie.Opallerleiplekkenontstaanideeënengroepjesmetpotentievoornieuwebedrijvigheid.Hetzijnsomsnogmoeilijkwaartenemenbewegingen,maarwélaanwezig.Metpassendefondsenkunjeditsoortinitiatieveninderegiobeteraanjagen.OponzebeurtkanFSNdiejongefondsenmedevandegrondtillen,zodatergeenremontstaatdoordepraktischecomplexiteitvanfondsmanagement.’

Waarom nieuwe fondsen naast wat er al is?‘Hoedichterjeopdebusinesszit,hoegerichterensuccesvollerjekuntinvesteren.Debestaandefondsenhebbenelkeigenkadersendoelen,waardoorerookinitiatievenbuitendebootvallen.Datgeeftruimteaannieuwefondsen,waardoorinvesteringsgeldenhunwegbetervinden.EenmooivoorbeeldisG-ForceCapital,datviahetInvesteringsfondsGroningenisopgerichtmetspecifiekefocusopdeIT-hubinGroningen.Daarzijnvolopcreatieveenondernemendegeestentevinden,metevenzoveelideeën.Dangaatdevraagrondzingenhoejediekrachtenkuntbundelenenfinancieelaanjagen.DiesignalenzijnopgepiktenvertaaldinG-ForceCapital.’

En G-Force Capital klopte vervolgens bij FSN aan …‘FondsmanagerMarcodeJongiseenmandiezelfuitstekenddeacquisi-tieskandoen,maarhijwilfocussenopinvestmentmanagementendeachterkantlieveruitbesteden.Duswijpakkendieboekhoudingopendenkenwaarnodigmeebijcontractonderhandelingen.DaarziteengrotemeerwaardevanFSN,wantjuistvoorkleinerefondsenishetniettedoenomallespecialistischekenniszelfinhuistehebben.’

Hoe gaat FSN om met het dragen van meerdere petten?‘Striktescheidingtussendefondsenstaatvoorop,inclusiefdeeigenNOM-fondsen.Netzoalsookbankenofaccountantsklantenindezelfdesectorintegerbedienen,doenwijdatook.Somswerkenbepaaldefondsensamenbijeeninvestering,elkvanuitzijneigenmotievenendoelen.Omdatelkfondseigenaandachtspuntenhanteert,kunnendeuitkomstenverschillenbijaanvragen.Alswijdeinvesteringskantookverzorgen,kunnenwealtijdvanuithetbetreffendefondsbeargumenterenhoewetewerkgaan.’

En is ook de integriteit te controleren?‘Elkfondsheefteeneigengouvernance,eigenaandeelhouderseneeneigeninvesteringscommissie.DatmaaktdescheidingentussenfondsendiewealsFSNbeherenduidelijker.HetisnietzodatalleenwijvandeNOMzeggendatwehetgoeddoen;zij–defondsendiewebeheren–zeggendatook.’

Hoe gaat FSN zich profileren, als jullie willen groeien?‘Datisdeuitdaging,wanterzijngenoegkansen,maarwehebbenalsNOMweleenspecifieketaak.PrivatepartijendievanuitwinstoogmerkinvesterenkomennietinaanmerkingvoorsupportvanFSN.WijzijnalleenbeschikbaarvoorfondsinitiatievenmeteenNoord-Nederlandsefocus,zoalsoverheidsgerelateerdeorganisatiesofpartijenmeteen(deels)ideëledoelstellingdiehetpubliekebelangvandenoordelijkeprovinciesdienen.’

Maar FSN heeft de expertise in huis om ook andere fondsen te bedienen …‘Inderdaad.FondsendieóókvanbetekeniskunnenzijnvoorheteconomischeklimaatinNoord-Nederland.ErziteenspanningsveldinwatwelenechtnietpastbijdeNOM.Hetisduidelijkdatwegeenvolwaardigprivatecommerciëlefondsengaanbeheren,maarmetbepaaldefondsenkunnenwewelmeerelanengeldindenoordelijkeprovinciesbrengen.Hoemeerinvesteringen,hoeharderhetvliegwielwerktendaarhebbenwijalsNOMzekereentaakin.’

En die dilemma’s?‘Wemoetenkritischkijkennaaronzerol:inhoeverrekunnenwijvanuitdeNOMplekinnemenopdemarktzonderdieteverstoren?Maarook:gaanweeenverdienmodelhanteren?Erisgeenwinstoogmerk,maarookonzeorganisatiekostgeld.VerderdenkenwenaoverhetpuntwaaropweonsalsFSNterugtrekkenalsjongefondsensuccesvolwordenenopeigenbenenkunnenstaan.’

Serieuze plannen dus?Ja,wantwezienkansenvoorNoord-Nederland.Wewillenvoorkomendatcreatievebroeinestenvertrekkennaareldersdoorinitiatievenhierinderegiozogoedmogelijkaantejagen.Supportvoorjongefondsenkanzekerbijdragenaaneenoptimaalinvesteringsklimaatendaarmeeaanontwikkel-kansenvoorinnovatieennieuwebusiness.’

55

10

12

10

18

6

3

3

2

4

Sonesto | Drachten

M

astiline | Heerenveen

BEKIJK ONS NETWERKONLINE OP DE KAART

Onsnetwerkisgrootenwaardevol.Wezijnerdanooktrotsopditnetwerktelatenzienvianom.nl.Metditnetwerkmakenwenieuweverbindingenensamenwerkingen.Ombijvoorbeeldtekunnengroeien,telerenvananderenofkennistedelen.Eennetwerkomjeverdertebrengen:hetnetwerkvandeNOM.

ScandeQRcodeomdirectnaardekaarttegaan.

Wistjedatditgewoonkanmetdecameravandemeestesmartphones?

nom.nl/portfolio/kaart/

64

17

11

3

2

3

2

3

63

2

4

6

2 2

85

5

5

5

20

8

Hulotech | Stadskanaal

Catawiki | Assen

van Spijker | Meppel

KXA Data Solutions | Visvliet

Solenne | Groningen


26 27

> NOM.NL

WAT DOEN WE?

ondernemingen doen groeien

SOCIAAL KAPITAALWe werken samen met kennis- en

financieringspartners en we hebben eenwaardevol netwerk.

FINANCIEEL KAPITAALWij ontvangen rente, dividenden,

opbrengsten uit verkopen en aflossingen, vergoeding voor het beheer van fondsen en

subsidies van aandeelhouders.

We focussen op kansrijke sectoren watertechnologie,life sciences & health, agrifood, biobased chemie,

ICT en high tech systemen & materialen investeringen in de Noordelijke economie

INTELLECTUEEL KAPITAALWij hebben kennis & expertise over

investeren, innovatie, acquisitie en de regio.

ONS KAPITAAL

- door VN vastgestelde ontwikkelingsagenda voor 2030 -

De economische structuurwordt door investeringen in Noord

Nederland versterkt.

Creatie duurzame werkgelegenheidin de regio, daar leveren we

een bijdrage aan.

Bijdrage circulaire economieOnze participaties en ondernemers in onzenetwerken werken aan het vergroenen van

grondstoffen en het sluiten van ketens.

INVESTERENVia onze, en de door ons beheerde

fondsen, investeren we in innovatieveondernemingen in Noord-Nederland of

wijzen de weg naar financiering.

ACQUIRERENWe halen (buitenlandse) ondernemingen naar

Noord-Nederland en zorgen ook dat ze hier floreren.

INNOVERENWe brengen bedrijven en kennisinstellingenbij elkaar en ontwikkelen daarmee kansrijke

innovatie projecten.

81

€ 781.000.000,-

512

WE HEBBEN IN 2018 GEWERKT AAN:

ONZE DUURZAME ONTWIKKELINGSDOELEN

betrokken bedrijven nieuwe arbeidsplaatsen

leiden tot

Eengrootaantalleadsdateind2017inontwikkelingwasvoorfinanciering,vestiging,uitbreiding,innovatieencombinatiesdaarvan,hebbenweafgelopenjaarkunnenrealiseren.

DoormiddelvanonzeinvesteringenenhetacquirerenenbegeleidenvanondernemingendragenwebijaanderealisatievanarbeidsplaatsenenverdereeconomischeontwikkelinginNoord-Nederland.DeNOMfondsen(eigenfondsenendedooronsbeheerdefondsen),ForeignDirectInvestment,BusinessDevelopmentenFlincvormendaarvoordesamenstellendedelenvandedienstverleningvandeNOM.

• DemensenvanForeignDirectInvestment(FDI)hebbensuccesvol aannegenprojectengewerktmet(buitenlandse)bedrijvendieuiteindelijk hebbenbeslotenzichtevestigenofuittebreideninNoord-Nederland.

• Onzebusinessdevelopershebbeneenondersteunenderolgespeeld in13nieuweprojectenmet20bedrijvenwaarininnovatieveproducten endienstenzullenwordenontwikkeld.

• Flinciseringeslaagd14,metnamestartende,ondernemingenaan financieringtehelpen.HiermeeheeftFlinc,deverbindendefactor tusseninnovatiefondernemerschapenfinancieringsmogelijkheden inNoord-Nederland,haardoelstellingenruimschootsbehaald.

• Viaonzeeigenfondsenendefondsenbijonsinbeheerhebbenwe bijna€21miljoen,eenrecordbedrag,kunneninvestereninkansrijke mkbondernemingen.

• Wehebbenonzeeigenmaniervanwerkenverdergeoptimaliseerd enkunnentrotsvermeldendatweachtnieuwecollega’shebben verwelkomd.

StukvoorstukzijnditsignalenvanerkenningvooronzerolinNoord-Nederland.UiteraardhelpthetdatdeNederlandseeconomiein2018flinkaantrokenhiermeeookdebereidwilligheidvaninvesteerdersomteinvesteren.

Allesbijelkaarhebbenwijin2018meegewerktaan74businesscaseswaarbij81ondernemingenbetrokkenwaren.Diebusinesscasesleidensamentot512nieuwearbeidsplaatsenenruim€781miljoenaaninvesteringen(bijdeze81ondernemingen).

Opdevolgendepagina’sdewinst-enverliesrekeningenbalans.Hetvolledigejaarverslagistevindenviadevolgendelink: jaarverslag2018.nom.nl/ >

EEN TERUGBLIKOP 2018Onze missie is bijdragen aan de economie in Noord-Nederland door:

• Ondernemingen te ondersteunen bij de ontwikkelsprongen die ze tegenkomen;• Instituties (overheden, kennisinstellingen etc.) te ondersteunen die daar ook een bijdrage aan leveren.


28 29

55

Jaarrekening

Geconsolideerdebalans

2018 2017

Activa

Materiëlevasteactiva

Inventaris1 53 76

53 76

Financiëlevasteactiva

Overigeeffectenenvorderingen2t/m6 32.384 27.109

32.384 27.109

Vlottendeactiva

Vorderingenenoverlopendeactiva7 2.737 2.161

Liquidemiddelen8 32.028 35.846

34.765 38.007

67.202 65.192

Passiva

Groepsvermogen9 59.605 58.944

Voorzieningen10 93 91

Kortlopendeschulden11 7.504 6.157

67.202 65.192

56

Geconsolideerdewinst-enverliesrekening

2018 2017

Financieringsbedrijf

Opbrengsten

Rente-enprovisiebaten12 3.924 1.707

Ontvangendividenden13 2.829 4.003

Opbrengstcommissariaten14 50 52

Resultaatverkopen

participaties15 839 7.008

Projectmanagement 170

Beheerfondsen16 1.680 1.304

9.492 14.074

Kosten

Personeelskosten24 2.637 2.443

Overigekosten25 1.030 1.154

Saldovandevrijval/dotatievande

voorzieningvoorfinanciëlevasteactiva26 5.163 4.472

8.830 8.069

ResultaatFinancieringsbedrijf 662 6.005

Ontwikkelingsbedrijf

Opbrengsten/vergoedingen

MinisterievanEZK17 1.039 1.015

Additionelefinanciering18 967 525

BijdrageProvincies19 1.025 841

BijdrageacquisitieGemeenten19 48 103

Projectfinanciering20 - 200

OpbrengstDetachering21 64 141

BijdrageBDClusterorganisaties22 - 300

Dienstenaanderden23 6 6

3.149 3.131

Kosten

Personeelskosten24 2.086 2.111

Overigekosten25 1.063 1.020

3.149 3.131

ResultaatOntwikkelingsbedrijf - -

Resultaatvóórbelastingen 662 6.005

Belastingen27 - 187

Resultaatnabelastingen 662 6.192


30 31

JAARREKENING

‘WIJ RICHTEN ONSOP EEN KETEN VANVERNIEUWING’

‘WIJ RICHTEN ONS OP EEN KETEN VAN VERNIEUWING’


32 33

BUSINESS DEVELOPMENT

Sander Oosterhof | Manager Business Development

Keuzesmaken.Datisietswatelkeondernemerherkent.Richtingkiezenisimmersessentieel,zekerbijhetvernieuwenvanproducten,dienstenofmarkten.‘VooronsalsNOMisdevraag‘waarzetjeopin’bepaaldnieteenvoudigtebeantwoorden’,steltSander.‘Hetisvooraleenvraagdiewekeeropkeerstellen.WijzijneralsBD-teamindeeersteplaatsombusinessdevelopmentaantejagenindevollebreedtevandenoordelijkeeconomie.Omdatwenueenmaalnietoveraltegelijkopkunneninzetten,zijnervoortdurendafwegingentemaken.Datdoenwedooronszelfenonzestakeholderskritischevragentestellen,netzoalsweookondernemersbevragenophunrichting.’

EcosystemenWaarondernemerszichrichtenopeengezondbedrijf,richtdeNOMzichopeengezondeeconomie.Sandergebruiktlievergeenwoordenals‘kruis-bestuiving’of‘cross-sectoraal’,maarhijbenadruktwelhoebelangrijkhetisdatdeNOMbreedkijktenverbindingenlegt.‘VanuitdeuitdagingendiespeleninheelNoord-Nederland,verdiepenwijonsindevraagwatenwiewenodighebbenomvooruittekomen.Deinsteekisomondernemendeecosystementevormenrondombepaaldeopgaveninonzeregio,indelijnvanwathetministerievanEZK‘missiegedreveninnovatiebeleid’noemt.Wantwijrichtenonsnietophetverbeterenvanéénproces,productofdienst,maaropeenketenvanvernieuwingwaardeheleregiovanprofi-teert.’

Hogere doelenZo’nketenvanvernieuwingontstaatvolgensSanderalleenalsjeuitstijgtbovenbestaandekolommen.‘Inonzeprojectenclusterenwesteedsvakereengrotediversiteitaanbedrijvenenkennisinstellingen.NeemRegionofSmartFactories,Food2020enChemportEurope:allemaalmeteenherken-barerodedraad,terwijlerbedrijvenaanhakenvanuittotaalverschillendesectoreneninvalshoeken.Datisdegrotekrachtvandezeecosystemen.Natuurlijkishetmooialséénbedrijfslimmergaatproduceren,kostenverlaagtofinnoveert,maarhetisnogveelmooieralseenheleketenvanbedrijvenprocessenverbetertenwezosamenbijdragenaanhogeredoelenalseencirculaireeconomie.’

Kritisch zijn‘DerolenpositievandeNOMsteltonsteaminstaatomaanjagertezijnindieprocessen,maarookomdaarbijkritischtezijn’,vervolgtSander.‘Innovatieenbusinessdevelopmentgaatoverontwikkelingendievrijonvoorspelbaarzijnenbuitendestandaardenvallen.DatvraagtenerzijdsomruimtevoorondernemerschapenanderzijdsomvisieenfocusopuitdagingendiespecifiekvoorNoord-Nederlandvanbelangzijn.Wijwillenvernieuwendebusinessaanjagenvanuitpotentiëlegroeikrachtvoorderegio.Maarjuistbijinnovatieishetlastigom–zekerinhetbeginstadium–tastbaartemakenwátbepaaldeprojectengaanopleveren.’

Dilemma’sOnzekerheidoverdeuitkomstenvanbusinessdevelopmentleidtweleenstotdilemma’s.‘Hetkomtvoordatwetemakenkrijgenmetsterkgesub-sidieerdepartijendie–bijnaderinzien–vooralgedrevenzijnomzichzelfinstandtehouden,zonderfocusopdaadwerkelijkegroei,innovatieenontwikkeling.Somskanheteerstnietanders,bijvoorbeeldbijinnovatievestartersdiealleenmetsubsidiebepaaldestappenkunnenzetten.Bijditsoortdilemma’sishetaanonsomdegedrevenheidteachterhalenenominteschatteninhoeverredezepartijoptermijnvanbetekeniskanzijnvoordeeconomischegroeikrachtinderegio.’

SamenbrengenGarantieshebjenooitinondernemerschapendatgeldtookvoorbusinessdevelopmenttrajectenwaarbijdeNOMisbetrokken.‘Alzettenwijuiter-aardallebeschikbarekennis,ervaring,netwerkenenmogelijkhedeninomkansrijkeprojectensuccesvoloptezettenenaantejagen.Wijhebbenonzeorenenogenaltijdopen,brengenpartijensamendieietskunnenbeteke-nenbijactuelevraagstukken.Vanuitonzepositiekunnenwijhelderkrijgenwelkemissiesenuitdagingenbinnenderegioelkaarraken,omvervolgenspartijenteverbindenentemotiverensámenoplossingenteontwikkelen.Zodatdebetrokkenbedrijvenzelfprofiteren,maarookderegio.’

BenieuwdwelkeimpactNOMBusinessDevelopmentin2018heeftgemaakt?Kijkvoorprojectenenresultatenopjaarverslag2018.nom.nl.

Het aanjagen van ontwikkeling en innovatie in het noordelijke bedrijfsleven: hoe werkt dat

eigenlijk in de praktijk van de NOM? Aanvullend op de jaarcijfers vertelt manager Sander

Oosterhof over de context waarin het team Business Development (BD) werkt en hoe zij

keuzes maken. Want welke ontwikkelingen verdienen het om naar een hoger plan te tillen?


34 35

Geert Buiter | Manager NOM Finance

‘UITLEGGENWAAROM WE WELOF JUIST NIETFINANCIEREN’

‘UITLEGGENWAAROM WE WELOF JUIST NIETFINANCIEREN’

FINANCE

Wie investeert in bedrijven, krijgt nooit garanties. Dat geldt zeker voor de NOM, die ook risico’s

durft te nemen waar commerciële partijen zich niet aan wagen. ‘Als wij op de cruciale punten het

vertrouwen hebben dat het kán lukken, dan gaan we ervoor’, zegt Geert Buiter, manager NOM

Finance. Nee zeggen durft de NOM ook, zelfs onder politieke druk. ‘Wij kunnen altijd uitleggen

waarom we wel of juist niet financieren.’

DeNOMbalanceertzicheenwegtussenmeerderebelangen.Zoisdeorganisatieervoorondernemers,zijhetaltijdvanuithetperspectiefvaneenrobuusteNoord-Nederlandseeconomie.DeNOMhoeftdaarbijgeenzakkendividendvooraandeelhoudersteverdienen,alheeftdeorganisatiewelenigrendementnodigvooreengezondebedrijfsvoering.DeNOMkijktbovendiennaarwatnubelangrijkennodigis,maarrichtzichookopduurzamedoelenindetoekomst.Kortom,deNOMbeweegtzichineendynamiekdieverschillendekantenkent.‘Inonsvakmakenwevoortdurendafwegingen’,steltGeert.‘Ensomsstuitenwedaarbijopdilemma’s.’

ConcretevoorbeeldennoemtGeertbewustniet–inhetkadervanver-trouwelijkheid–maarhijlegtweluitwanneereendilemmakanontstaan.‘Werkgelegenheidiseencrucialefactorinonzeregioendepolitiekwilgraagscorenmethetcreërenvannieuwebanen.Uiteraardjuichenwijnieuwearbeidsplaatsenofhetbehoudvanbanenvanhartetoe,maarhetisonzetaakomverdertekijkendaneenpolitiekeambtstermijn.Hoehoudbaarishetbedrijfsplan?HoepastdebusinessindeNoord-Neder-landseambities?Enhoeduurzaamisdeondernemingoplangetermijn?Spreadsheetszijngewillig,maarerteltmeerdancijfersalleen.Wijwegenallebelangenmee.’

Zorgvuldig proces‘Detoekomstkunnenwenooitvoorspellen’,beseftGeert.‘Eénvandebelangrijkstelesseninditvakisdatjehetnooitzekerweet.DeuitdagingvandeNOMisomkeuzestemakenmetdekennisvannuénmetoogopdetoekomst.Daarbijbaserenweonsopalleinterneknowhowenwaarnodigschakelenwedeskundigheidbinnenonsnetwerkinvooradviesofonderzoek.Aanelkebeslissinggaateenzorgvuldigprocesvooraf.Vertrouwenenverantwoordingzijncruciaal.Wijmoetenheteenonder-nemingziendoenénwijmoetenervanovertuigdzijndathetbedrijfvantoegevoegdewaardeisvooreenrobuusteeconomischestructuur.’

BijelkebeslissingspeeltopdeachtergrondhetbesefdatdeNOMinves-teertmetpubliekgeld.Datgeldtook–enmisschienweljuist–alserpolitiekedrukisvanuitbanenperspectief.‘Wijkunnenhetgeldmaaréénkeerinvesteren’,benadruktdeFinance-manager.‘Natuurlijkwillenwenietslieverdanondernemerschapaanjagenenja,wijzijnerjuistomdurfkapitaalteverstrekken.Datbetekentdatwemeerrisico’snemendancommerciëlefinanciers.Bovendiengevenweondernemingendetijdenruimteomtotbloeitekomen,ookalsereenlangereademnodigblijktdaneerstgedacht.

Kortom,deNOMsteekthaarnekuitalsweovertuigdzijnvandepotentie.Maarookwijmoetendebusiness-avonturendieweaangaanaanheteindvanderitwelrondkunnenrekenen.’

Een goed verhaalHetteamvanNOMFinancegaatdaaromnooitoveréénnachtijs.‘Onder-nemersvindensomsdathetlangduurt,maarjuistdezorgvuldigheiddiewijbetrachtenkosttijd.Hetisbelangrijkomachterdegewensteinveste-ringtekijken.Waarishetbedrijfopgericht?Opbehoudencontinuïteit?Opgroeienexpansie?Ofwillenzedebestevandeklasworden?Ontwikkelenkanopmeerderemanierenenwijwillenwetenwelkefocuseenonder-nemerheeft.Wehanterendaarbijeenbrededefinitievaninnovatie,wantvernieuwingkanperbedrijfensectorietsandersbetekenen.Alsermaarstappenvoorwaartswordengemaakt,meteengoedverhaalerachter.’

‘Eengoedverhaalisvooronsvooraleenonderbouwdverhaal.Bovendienkijkenwijverderdaneenbedrijfsplanenbeoogdemarkt.Wewillendeondernemergoedlerenkennen;ontdekkenhoehijofzijreageertalshetzakelijkeenkeerschuurt.Kijk,wijnemenfinanciëlerisico’s,maaralleenalswevertrouwenhebbenindezaakénindepersoon.Danishetbelangrijkomtewetenwatjeaanelkaarhebt.Ookhiergeldtdatjehetnooitzekerweet,mensenzijnnueenmaallastigertebeoordelendanspreadsheets.Maarwedoenwelonsbestomzodiepmogelijktekijkenvoorwegeldinvesteren.Daaromstellenwekritischevragenennemenwijdetijd.’

Open houdingEendilemmawaarGeertopgezettetijdenookmethetMTenzijnteamoverindiscussiegaat,isdevraagofhetslimisombijfinancieringalleenopbepaaldesectorentefocussen.‘VanuitonzebrederebetekenisalsNOMhebbengrotethema’salswater,energie,lifescienceenagrifoodonzeexplicieteaandacht.TochkunnenwehetonsinNoord-Nederlandnietveroorlovenomalleendaarinteinvesteren.Daarisdeeconomischebasistedunvoor,maarbelangrijker:erzijnnogzoveelanderewaardevolleondernemendeinitiatievendievanbelangzijnvoorderegio.Daaromwerkenwij–binnendebeleidskaders–meteenopenhouding,metoogvoorallebusinesskansendieonzeeconomischestructuurkunnenversterken.’

LeesmeeroverderesultenenimpactvandeNOMfondsenopjaarverslag2018.nom.nl.

onlangsvooromzichmetSmartRankingechthelemaaltefocussenopSEO.EerdervoerdeSmartRankingeenaantalandereonlinemarketing-activiteitenuit,diewordennunietmeeractiefverkochtaanklanten.

Focus als groeistrategieDezekeuzewasspannend,maarwierpvrijweldirectvruchtenaf.Oos-ting:‘Ditiswaarwehetbesteinzijn,ditiswatwehetleukstevinden,ditiswaarweechtwaardetoevoegen.Bovendienzijnwenuveelinteressanteralssamenwerkingspartnervoormarketingbureaus,wantwezijnnunooithunconcurrent.Hetwasechteenbelangrijkelesomeenduidelijkfocusaantebrengen.Sindsdiengroeienweookharder.’

Dekeuzevoorfocuskwamniethelemaaluitdeluchtvallen.Oostingvoeldealweldaterietsandersmoest,maarconcludeerdewatpreciesnagesprekkenmetzijnbusinesscoachentijdenshetfinancierings-trajectmetFlinc.‘Eencoachvindikheelwaardevol.Ikhebgeencompagnonsenhoewelmijncollega’seerlijkenopengenoegzijnommijaantesprekenalsikietsonhandigsdoe:daarbespreekiknietdirectstrategischevraagstukkenmee.Daaromvindikhetprettigdateriemandmetmemeekijktenkritischisopdekeuzesdieikmaakofdeoverwegingendieikheb.’

OostingschreefzijnbedrijfSmartRankinginbijdeKvKenbrachtzijnexpertiseinzoekmachine-optimalisatiegemakkelijkaandeman,terwijlhijnogstudeerde.Hijisnu3,5jaarenveelavonturenverder.Oostingvertelt.Onderandereoverhetfinancieringstrajectdatgeenfinancie-ringstrajectwerd.

‘Geld is niet mijn drijfveer’‘Natuurlijkisgeldbelangrijkvoorme.Ikmoetmijnmedewerkersbeta-len,netalsdevastelastenenuiteraardmezelfonderhouden,hetliefstzodatikookleukedingenkandoen.Maargeldisnietmijndrijfveer.Mijnmotivatieisdatikechtietsaanhetbouwenben.Datmijnbedrijfgroeit,datweonzeklantenzogoedkunnenhelpen,datmijncollega’shetleukhebben.Alsikdanonderwegeenvestigingvanonzeklantenzie,danwordthetheeltastbaar’verteltOosting.‘IkzouveelmeergeldkunnenverdienenmetmijnachtergrondinInformatiekundealsikanderekeuzeshadgemaakt,maarditvindikhetallerleukst.’

Zoekmachine-marketing als belangrijke succesfactorDatOostingvorigjaareengroeiambitieuitsprak,wasdanooknietgestoeldopmeergeldwillenverdienen.Hijwildezijnexpertisegraagaansteedsmeerbedrijvenaankunnenbiedenomhenzotehelpenbijhungroei.‘Zoekmachine-optimalisatie,ookwelSEOgenoemd,iseenontzettendbelangrijkesuccesfactorvoorbedrijven.Maarookingewikkeldomtedoorgronden.EengoedeSEO-strategieadresseertverschillendefacetten:techniek,contentenautoriteitvandewebsite.Jemoetgoedwetenwaarjemeebezigbentoméchthogerinzoekmachinestekomen.Erzijnookvoortdurendveranderingenindealgoritmesdiedepositiesbepalen’aldusOosting.Daaromkooshijer

Al op zijn veertiende startte Jarik Oosting zijn eerste bedrijf: het verkopen van tropische vissen.

Hij bouwde de bijbehorende website zelf. Dat ‘kunstje’ bezorgde hem op zijn zestiende een eerste

baan bij een webdevelopment bureau waar hij zijn kennis en kunde een aantal jaar lang uitbreidde.

Totdat hij op zijn negentiende besloot voor zichzelf te beginnen.

‘IK ONDERNEEM VOORNAMELIJK OP INTUÏTIE’

WWW.SMARTRANKING.NL

Op zoek naar groeigeldMetFlinckwamOostingvorigjaarincontacttoenhijhettijdvondomeengroeisprinttemaken.‘Ikdacht:alsikeenserieuzepartijwilworden,danhebikslagkrachtnodigendanmetnamefinancieel.Duseenfinancieringleekmezinvol.Ikzaghetvoormedatikdandesaleseenflinkeboostkongevendoorsales-enaccountmanagersaantenemen,omvervolgensopteschaleninmensennaarbinnenkomendwerk.NaeenrondjeresearchzagikdatFlincbegeleidtindatsoorttrajecten.’Zewerktenvervolgenssamenaanhetformulerenvandefinancierings-behoefteeneenbusinessplan.Eenwaardevoltraject,aldusOosting.‘Ikhadhelemaalgeenbusinessplaneneenkeerechtallesoppapierzettenwaseenbelangrijkenleerzaamproces.Flinciskundigeneerlijk,precieswatjealsondernemernodighebt.’

FinancieringsdrukSmartRankingbleekzogoedtedraaiendatOostinggemakkelijkinaanmerkingkwamvooreenfinanciering.Hetaanbodlagerzelfsal.MaaruitdeconclusievanhettrajectmetFlincbleek:erwashelemaalgeenfinancieringnodig.MetdenieuwepositioneringkonSmart-RankingprimaopeigenkrachtgroeienendieroutehadbelangrijkevoordelenvoorOosting.‘Allereerstvindikhetcontactmetonze

klantenheelwaardevolenleukomzelfteonderhouden.Daarnaastbetekenteenfinancieringookextraverantwoordelijkheidendrukopdeketel.Nuhebikzelfalletouwtjesinhanden,alleenmijneigengeldzitinhetbedrijf,datgeeftvrijheidenflexibiliteit.Onzegroeimoeteenresultaatzijnvanhardwerkenenuitstekendeserviceaanonzeklantenwaarbijblijemedewerkersvoormijhetbelangrijkstzijn.Ditvoeltalseenstrategiediebeterbijmepastenikkantochmijnambitieswaarmaken.’

Gewoon zo verderOostingbenoemthetvaker:zijngevoel,zijnintuïtie.Alshetommedewerkersgaatbijvoorbeeld.Hijvoeltsnelaanofiemandinhetteampast.Ookmetklantenvindthijeenklikheelbelangrijk:‘Somsvoeljedirectaldathetgeenmatchis.Dateenklantergeenvertrouweninheeftofdathetoppersoonlijkniveaunietgoedvoelt.Daarzegiktegenwoordigneetegen.Ikonderneemvoornamelijkopintuïtie.Natuurlijkzijncijfersbelangrijk,maarzezijnnooitalleszeggend.Eenonderbuikgevoelissomsrelevanterdanprognosesofeenbedragonderdestreep.Dezestrategieheeftmetotnutoeheelveelgebracht,dusikgagewoonzoverder.’

Bjorn Redmeijer | Projectmanager Flinc


JARIK OOSTINGVAN SMARTRANKING:


36 37

FLINC

Deopstartvondin2016plaatsinAlmelo.OpdelocatievanCompositieTechnologyCentre(CTC),hetbedrijfwaarvanmedeoprichterJosTerLaakjarenlangeigenaarwas.AnderhalfjaarlaterwerdbeslotentoteenverhuizingnaarEmmen.Daar,aandeKarelDoormanstraatopbedrijventerreinBargermeer-Zuid,ontwikkelt,fabriceertenverkooptFibyProductsproductendiezijngemaaktvannatuurlijkeenanderesterkevezels,zogehetencomposieten.Endanmetnameproductendiemechanischwordenbelast.

OpmarsAangroeikansenvoordeDrentsecomposietenfabriekgeengebrek.Composietisnamelijkbezigaaneenflinkeopmars.Logisch,wanthetiseensterk,lichtenonderhoudsarmmateriaal.Delevensduurvandevezelsterkekunststofisnagenoeggelijkaanbetonenstaalenbiedtdaarmeelegioconstructievetoepassingsmogelijkheden.FibyProductsrichtzichuitsluitendoptoepassingenindetransportmarkt,debouwendecivieletechniek.Diekeuzevoorgenoemdemarktenheeftallestemakenmetdeachtergrondvandeinitiatiefnemers.ZoisTerLaakeen

bewezenspecialistophetgebiedvancomposiet.DeandereoprichtersDerkJanWeekeenMartinLuinstrahebben,naasteengroteinteresseindemogelijkhedenvanhetmateriaal,hunsporenverdiendinrespec-tievelijkdemachinebouwendetransportmarkt.

Fiby kipperAanwelketoepassingenenproductenmoetenwezoaldenken?‘VoordetransportsectorhebbenwebijvoorbeelddeFibykipperontwikkeld,eenvolledigvancomposietgemaaktelaadbak’,legtTerLaakuit.‘Doorhetlageeigengewichtisdesupersterkekipperideaalvoorgebruikindewegenbouw.Vooralookomdatdekipperbestandistegenhogetemperaturenvancirca180°Cvoorhetvervoervanasfalt.Daarnaastkrijgenwesteedsmeervragenuitdeagro-businessendeafvalindustrie.Invergelijkingmetstaalbespaarjemetcomposietalsnelzo’n30%aangewicht,waardooreenflinkeextraladingkanwordenmeegenomen.Meteensnelleterugverdientijd,eenhogeredagopbrengsteneensubstantiëlebrandstofbesparingalsprettiggevolg.’ CorrosiebestendigEenanderbelangrijkvoordeelvancomposietisdecorrosiebestendig-heid.Hetmateriaalwordtnauwelijksaangetastdooromgevingsin-vloeden.Enjuistdatgegevenmaaktcomposietzeerinteressantvoortoepassingindecivieletechniek.‘Indiemarktzijnwedanookbetrok-kenbijtalvanmooieprojecten’,onderstreeptTerLaak.‘ZohebbenwevoordeprovincieDrenthealmeerderecomposietensluisdeurenvervaardigd.Doordeslijtvastheidhebbendesluisdeureneenlangerelevensduurdanconventioneledeurenvanhoutofstaal.Bovendienhebbenzetijdensdielevensduurminderonderhoudnodig.MaarookzijnweinopdrachtvanGroningenSeaportsbezigmethetrealiserenvanwrijfgordingen(ziekader).’ZoalsgezegdrichtFibyProductszijnpijleneveneensopdebouwwereld.Eensectorwaarindeintegratievanfunctiessteedsbelangrijkerwordt.Ookhierkanhetgebruikvancomposietenproductenencomponentenuitkomstbieden.TerLaaknoemteenrecentvoorbeeld.‘Samenmeteenaannemerhebbenweeentinyhouseontwikkeld,waarbijwijver-antwoordelijkzijnvoorhetrealiserenvandedakconstructie.Uiteraardgemaaktvancomposiet.Diedakgootzelfzitaandieconstructievast.Hetisdusééngeheeldatje,doordeeigenschappenvancomposiet,eigenlijknooitmeerhoefttevervangen.’

Mooie toekomstAlgeruimetijdvoordeofficiëleoprichtingvanFibyProducts,infebruari2016,hieldendedrieondernemerszichgezamenlijkalintensiefbezigmetdemogelijkhedenvancomposiet.Datresulteerdeineenaantalsuccesvolleprojecten,meteenflinketoenamevanopdrachtenuitbinnen-enbuitenlandalsgevolg.‘Alleswijsteropdatdecomposieten-marktalleenmaarverderzalgroeien’,benadruktTerLaak.‘Vandaardatwebeslotenomonzekennisenexpertisetebundelenineenjointventure.’VoorFibyProductsgloortdanookeenmooietoekomst.Omdegroeikansenookdaadwerkelijkteverzilverenwasfinancieringnodig.DaarvoorwerdaangekloptbijdeNOM.DeinteressevanInvest-mentManagerKlaasKooistrawassnelgewekt.‘Metgroteregelmaatkomenerbijonsduurzameconceptenvoorbij’,zegthij.’Vaakontbreekthetechteraaneenovertuigendesalespitch.InhetgevalvanFibyProductswasdatanders.Deproductenhebbennaasteenduurzaamkarakterooknogeenseenveelbelovendeconomischrendement.’

OpschalenVooralwatbetreftdekippersendesluisdeurenzijndeverwachtingenhooggespannen.Zekernuermiddelenzijnomdeproductenverderteoptimaliserenendemarketingteverbeteren.NietzomaardenktFibyProductsopkortetermijn15fulltimemedewerkerstekunnenaantrekken.‘Erzitgewoonheelveelpotentieinhunproductlijn’,ver-volgtKooistra.‘Datziejeterugindepositievereactiesendetoenamevanhetaantalopdrachtgevers.Tegelijkertijdwordendoorhetbedrijfsteedsweernieuwetoepassingsmogelijkhedenbedachtenontwik-keld.Nuishetzaakomopteschalenendoortegroeien.AlsNOMdragenwijgraagbijomdiegroeitefinancieren.’

FIBY PRODUCTS GAAT VOOR KANSRIJK COMPOSIETDe transportwereld, de bouw en de civiele techniek. Allemaal sectoren waar steeds

meer gebruik wordt gemaakt van composiet. De vezelsterke kunststof blijkt een

duurzaam alternatief voor bijvoorbeeld staal, aluminium of beton. En dus gloort er

een mooie toekomst voor Fiby Products uit Emmen.

FINANCE

Klaas Kooistra | Investment Manager


De ‘making of’

De toepassing

Mijn laadbak is van composiet

Groningen Seaports werkt met veel plezier samen met FibyProducts. Een open en servicegerichte organisatie die ons helpt met het realiseren van wrijfgordingen. Een wrijfgording is een balk die is aangebracht tegen de palen van een remmingwerk, een constructie waarmee schepen worden afgeremd als ze een brug naderen. Doorgaans wordt zo’n wrijfgording gemaakt van hout. Onlangs hebben we er in de vorm van een pilot voor gekozen om bij een remmingwerk in ons beheersgebied de onderste twee balken, de constructie bestaat uit meerdere wrijfgordingen, te maken van composiet. Composiet is een sterk materiaal dat hergebruikt kan worden en in tegenstelling tot hout niet wegrot. Als de pilot slaagt worden ongetwijfeld nog meer houten constructies in ons beheersgebied vervangen door com-posiet. Het materiaal past helemaal in de circulaire economie. En daarmee ook in de filosofie van Groningen Seaports.

Geert-Jan van Woggelum, projectleider Groningen Seaports


38 39

Jean-Luc Donders

COACHJEZELF WIL BIJDRAGEN AAN DIGITALE TRANSFORMATIE IN DE ZORG

Jean-Lucstudeerdecommerciëleeconomieenbedrijfskunde,alheefthijaltijdraakvlakkengehadmetdezorgsector.‘Ikkomuiteennestvanmensenmethartvoordezorg’,legthijuit.‘Mijnvaderisinternist,mijnmoedermanagerinhetUMCG.Bovendienbenikgetrouwdmeteenhuisarts.Zelfkwamiknamijnstudieterechtbijdefarmaceutischeindustrie.Vanuitmijnfunctiebezochtikregel-matigartsenenwewerktenaaneenonlineplatformvoorfarmacie.Eigenlijkishetzaadjevoormijnhuidigebedrijftoenalgeplant.Ikzagdatdedigitaliseringookmogelijkhedenboodomdealsmaaruitdijendezorgbeheersbaartehouden.’

Hijverdieptezichverderine-health,vondeennieuwebaanopdatvlak,zagkansenenkreeggoedeingevingen.DriejaargeledenbeslootJean-Lucomzijnideeënwaartemakenineeneigenonderneming.Waaromwaagdehijdiesprong?‘Alsikoudmagwordenenvanuiteenschommelstoelterugblikopmijnleven,danhoopikietstehebbenneergezetdatvanbetekenisis.Ietswaariksamenmeteenteamvolpassieaanhebgewerkt.Ikhechtaanhetprocesvanietsopbouwen.Bijmijkomtnietsvanzelfaanwaaien,ikwerkerdoelgerichtenhardvoor.Netzoalsikviamavo,havoenhbobenopgeklommennaardeuniversiteit,bouwiknustapvoorstapmijnbedrijfop.’

Kracht van zelfmanagementEeninhoudelijkedrijfveervoorzijnondernemerschapiserook:‘Deopmarsvandedigitaliseringinonzesamenlevingheeftmijaanhetdenkengezet’,verteltJean-Luc.‘Ikziedewereldommeheenveranderendooronlinemogelijkhedenenwildaarinalsondernemeractiefmeebewegen.Juistindegezondheidszorg,waarweietsmoetenmetdeoplopendekostenenwachtlijsten.Ikgeloofinaandachtvoorleefstijlendekrachtvanzelfmanagement.EenkrachtdieikwilbenuttenmetCoachjezelf,eenplatformmetversterkendeonlinetools.Wantikzievooralgrotekansenvooreenuitgebalanceerdecombinatievanonlineenofflinehulp.’

‘Mensenwillengraaggriphebbenophuneigenleven,maaralserietsaandehandis,willenzeookgraaggehoordworden’,constateertdeondernemer.‘BeidebehoeftenwordenvervuldmetLiv,deeerstetooldiewebinnenCoachjezelfhebbenontwikkeld(ziekader).Livisspecifiekbedoeldvoorhuisartspraktijken,ompatiëntenmetlichtepsychischevrageneffectievertecoachen.Hetwerktopbasisvanpositievepsychologie,zodatmensenweerinhunkrachtkomen.Deonlinedatabasestaatvollaagdrempeligeopdrachtenenpsycho-educatie.Depraktijkondersteunergeestelijkegezondheidszorg(POH-GGZ)geeftpatiëntenadvieswelkeonderdelenhetmeestgeschiktzijn.’

Grip op procesHetblijktdatpatiëntenophunmobieloftabletsnellermetoefeningenaandeslaggaandanwanneerzeoppapierstaan.Jean-Luc:‘Bovendienkunnenprak-tijkondersteunersdevorderingennuonlinevolgen,waardoordeface-to-face

afsprakenmeerdediepteingaan.Dieeffectievewisselwerkingwerptvruchtenaf.ZoweldepatiëntenalsdepraktijkondersteunerskrijgenmetLivmeergripophetproces.Degrotekrachtvandezeonlinetoolblijktdanookuitdecombinatievanzelfredzaamheidenpersoonlijkcontactmeteenzorgprofessional.’

‘AppsalsLivkunnenookpreventiefwordeningezet’,steltJean-Luc.‘Jehoeftniettewachtenopklachtenomaanjementaleenfysiekegezondheidtewerken.VanuitdiegedachtehebikookalconceptenindesteigersstaanvoordetweevolgendetoolsophetCoachjezelfplatform:deenefocustopgezondevoeding,deandererichtzichopgezondbewegen.Bedoeldvoorhuisartsen,diëtisten,fysiotherapeutenenandereeerstelijnszorgverleners,maarookgeschiktvoorpersonaltrainersofsportscholen.Ookhiergeldtdekrachtvandecombinatie:zelfaandeslaggaanmetonlineopdrachtenénregelmatigeenpersoonlijkonderhoudmeteenprofessional.Zostimuleerjegezondgedragopeenhaalbareenbetaalbaremanier.’

De tijdgeestJean-Luczietdeverzamelingonlinetoolsalhelemaalvoorzich,maarblijftbijzijnstap-voor-stapbouwmethode.‘EerstvraagtdeintroductievanLivbijhuisartspraktijkenalleaandacht.Wehebbendetijdgeestmee,wantdigita-liseringruktverderopenzoweloverheidalszorgverze-keraarsstimulerene-healthvolop.Tochzijnhuisartsenbehoudend.Defaxdoetnogsteedsdiensteneriswat

koudwatervreesvooronlinewerken.MethetgebruiksvriendelijkeLivkunnenzevrijmakkelijkdeeerstestapzetten.Depilotswarenveelbelovendeninmid-delszijnverspreidoverheelNoord-NederlandalvijfentwintighuisartspraktijkenmetLivaandeslag.’

‘Hetiseenuitdagingomeenmarktoptegaandienogwatonwennigis’,geeftdeondernemertoe.‘AlzieikdaarinjuistookeenmooiekansommetCoachje-zelfactiefbijtedragenaaneensuccesvolledigitaletransformatie.Ikweetdatnietallesvanzelfgaatinhetlevenendaardoorweetikookdatjemetdoorzet-tingsvermogenverkuntkomen.Ikgeloofinsamenwerken,geduldhebbenenjerichtenophetdoel,zoalsinditgeval:eenbijdrageleverenaandekwaliteitvanzorg.AlsikenthousiastepraktijkondersteunersdiealmetLivwerkenhoorvertellenhoeversterkenddezeonlinetoolvoorhunpatiëntenis,danweetikweerwaaromikmevastbijtindeontwikkelingvanCoachjezelf.’

De discipline van Jean-Luc Donders is zelfs fysiek zichtbaar: onder zijn nette

overhemd tekent zich een krachtig bodybuilderstorso af. Inderdaad, sporten

is voor hem dagelijkse routine. En net zoals het opbouwen van spieren inzet en geduld vraagt,

bouwt deze ondernemer ook gestaag doch doortastend aan zijn zorginnovatiebedrijf Coachjezelf.

DE APP LIVDe app Liv is het resultaat van een uniek samenspel tussen Coachjezelf, internetbureau Coolminds en Hanzehoge-school Groningen. Ondernemer Jean-Luc Donders haakte aan bij de Innovatiewerkplaats E-mental health voor de POH-GZZ van het Centre of Expertise Healthy Ageing bin-nen de Hanzehogeschool. Studenten hebben bijgedragen aan een goed onderbouwde online vertaalslag van bestaand (analoog) materiaal.

WWW.MIJNLIV.NL


40 41

DRIJFVEREN Drijfveren zijn dewerkelijke motor achter groei en ontwikkeling,maar in hoeverre zijnbedrijven in Noord-Nederland daar bewustmee bezig? En hoepakken ze dat aan?NOM is nieuwsgierigen interviewt voordeze rubriek organisatiesdie hun beweegredenen actief onderzoeken.

Jon Kuiper

CEO Vinturas

Dewegvandeautofabrieknaardeconsumentiseréénvolhande-lingen,vervoersmiddelen,gegevensuitwisselingenentijd.Dewagensgaanoptrailers,danopschepenenviadeverladerindehavenopnieuwopvrachtwagensnaardedealer.Onderwegwordenvracht-brievenuitgewisseld,stempelsgezetengegevensgenoteerd.HetduurtlangvoordatdiebewegingeninhetIT-systeemzichtbaarzijn.

‘Veelmensenkennenhetwel,datjeeennieuweautohebtbesteldmaarnooitpreciesweetwanneerergeleverdwordt.Datisnietdeschuldvandedealer,maartewijtenaanhetgebruikvanouderwetseprocessenenfabrikantendienogmetoudesystemenwerken.Hetzoutochveelfijnerzijnalsjeprecieskuntzienwaarjebesteldewagenzichbevindt?Danbegrijpjeookdathetwatlaterwordtalsereentijdjeslechtweerisopzee.’

JonKuiperisCEOvandekersversestartupVinturas.Alsoud-directeurvandeKoopmanLogisticsGroupinLeek–gespecialiseerdinvervoerenopslagvannieuweengebruiktevoertuigen–kenthijdeuitdagingenenproblemenindebranche.‘Eigenlijkishetnietmeervandezetijddatjejezendingnietkuntvolgen.Datverwachtenmensenookgewoon.Nietalleenconsumenten,maarookdepartijendiezichmetdelogistiekbezighouden.’

Kuiperheeftdaarbijeenhelderevisie.‘Ikbenervanovertuigddatalswezelfdiedigitaliseringnietoppakken,digitalepartijenhetbedenkenenwestrakstemakenkrijgenmetbedrijvenvanbuitendebranchedieonswerkovernemen.Datmoetenwenatuurlijkvoorzijn.’HijbeslootbedrijvenomKoopmanheenteverzamelendieeenrolkunnenspelenindatstreven.

De supply chain van nieuwe en gebruikte auto’s is

verouderd. Papier, vrachtbrieven, ondoorzichtigheid.

Vinturas in Leek maakt daar een

einde aan. Samen met IBM maakt de

startup een nieuw, digitaal platform op

basis van blockchaintechnologie waarmee

auto’s te volgen zijn vergelijkbaar met zoals

dat gebeurt met pakketpost. Een Europees initiatief

met wereldwijde potentie.

Enlaatnunethet‘blockchain-hoofdkwartier’vanIBMinGroningenzitten,deidealepartijomaaneennieuwplatformtewerkendatdesupplychaindetoekomstinkanhelpen.EenproofofconceptvanKoopmanmetdeimporteursPONenVKVwerdeensucces.‘Deverminderingvanpapierwerk,detransparantieendeextraserviceaandealersendaarmeeaanconsumentenwerdenzeergewaardeerd.’

Zozeer,datVinturasinhetlevenwerdgeroepen,eensamenwerkings-verbandmeteenaantallogistiekedienstverleners,datnuverderwerktaanhetdigitaleplatformdatinhetnajaarlivemoetgaan.Hetiseenheleklus,omdatheteenberoepdoetopdemaniervanwerkenindebrancheendewilomdatametelkaartedelen.‘Devoordelenzijnzogroot,dathetzondermeerdegoedekantopgaat.’

Omeenseenpaarvandievoordelentenoemen:deeindklantkanzijnbestellingvolgen;fraudemetteruggedraaidekilometerstandenwordtonmogelijk;destandaardiseringzorgtvoorbeterefinanciëlerapportages;destatistiekenzijndoorverzekeringsmaatschappijentegebruikenomzichttekrijgenopongelukkendoorvervoerders;trailerskunneneenvoudigergedeeldwordenomtransportvanhalflegevrachtwagenstevoorkomen;dedeelnemersophetplatformkunnenmethundatawaardetoevoegenaanhuntransporten,waarvanzezelfprofiteren.

NietgekdusdatKuiperendezijneninvesteerdersvondenvoorhunstartup.AxessLogisticsuitScandinaviëdoetmee,hetIerseNVD,AutoLinkuitdeBaltischeStaten,hetpan-EuropeseEMLennatuurlijkKoopmanLogisticsGroup.DeNOMbeslootookindestartupte

VINTURAS VERANDERT DE WERELD VAN DE AUTOLOGISTIEK

WWW.VINTURAS.COM


42 43

FINANCE

investeren,watvrijbijzonderisopzo’nvroegmomentinhetlevenvaneenbedrijf.

‘Ditiszo’nkansrijkbedrijf,datziejenietvaaklangskomen’,zegtInvestmentManagerJensRuesink.‘Nietalleenvanwegedeinter-nationalepartners,maarookomdathetdesupplychainechtopzijnkopkanzetten.Deberekeningenoverbesparingenindebrancheenefficiëntieverbeteringenzijnindrukwekkend.Teldaarbijopdathetproductenormschaalbaarisineenwereldwijdegigamarktmetaanhethoofdeenkennervandebranche,endansnapjewaaromdeNOMditaandurfde.’

BelangrijkookisdatVinturaseenopentopnoordelijkbedrijfwilzijn,eenregionaalinitiatiefmetglobaleuitstraling.Kuiper:‘Noord-Neder-landisinwezendebesteplekvooronsennietalleenomdathethier

begon.MetIBMinGroningenhebbenwedegewenstepartner.Maarookdeaanwezigheidvankennisaandeuniversiteit,hetblockchain-brandpuntdatGroningenisenhetheleecosysteemdathierontstaaniszijnideaal.’

Hetiseenbeetjezoalshetmetdebesteideeëngaat:jevraagtjeafwaaromhetnognietbestaat.Kuiper:‘Dathadikook.Waaromkunjeeenkookboekwelbijnavanminuuttotminuutvolgen,maarzoietsduursalseenautoniet?Enalsjevanmiddagnietthuisbent,danlaatjejekookboekmorgenbezorgen.Datmoetmeteenautoookkunnen.Ikweetdateensoortgelijksysteemwelbestaatvooranderewaardevollewaar,zoalsdiamanten.Maarvoorauto’szijndekleinereinitiatievenallemaalgestrand.Dieblevenbijexperimenten.Wijdóenhetook.Hetwordttijddatwedemarktnuechtgaanveranderen.’

Jens Ruesink | Investment Manager


Voor startende bedrijven en bedrijven die willen groeienof een overname willen doen.

GELD VOOR GROEI

Bel Veronique Jeunhomme op 06 - 557 116 27of mail haar via [email protected]

Voor starters en bestaandebedrijven in Drenthe.

We houden u graag per kwartaal op

de hoogte van de financieringen via

Geld voor Groei. Dat doen we online,

maar ook in de NOMMER.

105MILJOEN

17763 6

31

57MILJOEN

2019 update #2

Voor starters, het mkb en voor grote investeringenin Noord-Groningen.

Voor innovatieve ondernemers, starters en bestaande bedrijven in Fryslân.

45


44

| J U N I 2 0 1 9

Een goed idee brengt geld met zich mee‘Ermeldenzichbijonsheelveelstart-upsenindemeestegevallenhebbenzeookechteengoedidee.Maarnietinallegevallenhebbenzeookgeld.Ikgelooferindateengoedideegeldmoetkunnenophalen,dusdanverwijzenwezeeerstnaarinvesteringspartijenalsNOMofwebrengenzeincontactmetFlinczodatzebegeleidkunnenwordennaareenpassendefinanciering.Wezienzenietaltijdweerterugdaarna’,legtSporteluit.‘Eenappofsoftwarelatenontwikkelenkostgeld,maarookhetvermarkteniseenkostbareaangelegenheiddievaakwordtonderschat.Ikraadaltijdaanomminstenshetdubbelevanhetontwikkelbudgettereserverenvoormarketingensales.’

Denk groot, begin klein ‘Wezientevaakgebeurendaterenormingewikkeldeapplicatieswordengebouwdineencomplexontwikkeltrajectendatdievervol-gensaansluitingmissenmetdeklantbehoeften.Daaromadviserenwealtijdomkleintebeginnenmeteenzogenaamdminimalviableproduct,eenMVP.Zegmaar:deessentievandeapplicatie.Ditisoverzichtelijkquabudgeténgeeftdemogelijkheidomtetestenmetdeeindgebruiker.Datiseenontzettendbelangrijkestapdienogvaakwordtovergeslagen.Enthousiasteondernemerszijnambitieusenwillenveeltegelijk,maarhetisechtdekunstomeersthetminimaleindeluchttekrijgenendaarnauittebouwen.Denkgroot,beginklein.’

Betaal voor onderzoek, dat betaalt zich terug ‘Bijonsstartergeentrajectzondereenbetaaldvooronderzoek.Hierinmakenwe,zondereenregelcodeteschrijven,inzichtelijkhoedeapplicatiegaatwerken,welkeschermenermoetenkomen,welkeinteractiewaarvanbelangisenbrengenweinkaartwelketechnischeuitdagingenwezien.Dezeschetsvormtdebasisvoorderestvanhetontwikkeltrajectenbespaartuiteindelijkgeld,tijdenverrassingen.Wegevenookpaseendefinitieveofferteafalsweditvooronderzoekhebbenafgerond,omdatwedetijdsinvesteringdanbeterkunneninschatten.Datishelderentransparantvoorons,maarookvoordeopdrachtgever.Ikzoudezestapduszekernietoverslaan.Sterkernog:zo’nschetsgeeftjealsopdrachtgeverdemogelijkheiddirectmeteind-gebruikersingesprektegaan.Hoeeerderjedatdoet,hoebeterhetproductuiteindelijkwordt.Eneventueleaanpassingenvandeinitiëleschetszijneenstukmakkelijkerdoortevoerendanalseralcodeligt.’

Voorkom vertraging door mandaat ‘Zorgervoordatersnelgeschakeldkanwordendooréénpersooncontacttelatenonderhoudenmethetbureau.Dezepersoonmoetdanwelmandaathebben.Telangeperiodenvanstilstand,teveelkapiteinsopéénschipenteveeloverlegmomentenzijnheelvaakoorzaakvankostbarevertraging.Eenprojectslaatdandoodendatiszonde.’

VAN GOED IDEE NAAR

GOED WERKENDE SOFTWARE:

ACHT TIPS VOOR EEN VLEKKELOOS

ONTWIKKELTRAJECT

Een goed idee voor een technische innovatie is gemakkelijk geboren. Maar het daadwerkelijk tot

leven wekken van die technische innovatie heeft vaak meer voeten in de aarde. John Sportel van

beeproger spreekt al jaren dagelijks met start-ups, scale-ups, maar ook met gevestigde bedrijven

en organisaties over hun innovatie-ambities. Hij deelt zijn tips voor een succesvol ontwikkeltraject.

1tip tip

tip

tip23

4

Borg technische kennis ‘Eenapplicatielatenontwikkelenzondertechnischekennisislastig.Endemeesteondernemershebbenhierlogischerwijsweinigzichtop.Daaromishetslimiemandaantetrekkendiewelvandehoedenderandweetenmeekankijkentijdenshettraject.Datbeschermtjetegendecowboysdiehelaasnogsteedsrondlopenennogweleensgebruikmakenvaneengebrekaankennis.Maarookvoorhetbureauishetfijnomtekunnenschakelenmetiemanddiedezelfdetaalspreekt.Maakhierdusbudgetvoorvrij.OphetmomentdatdeonderneminggroeitraadikaltijdaaneenCTOaantenemen.Alstechniekeenbedrijfskritischefactoris,danverdientditabsoluutonverdeeldeendeskundigeaandacht.’

Omarm het bureau dat kritische vragen stelt‘Jehebteenfantastischidee,kreeghetvertrouwenvaneeninvesteerder,dejuistemensenzittenopdejuisteplekenbenthelemaalklaarvoordestart.Alleennogeveneenbureaukiezendiedeapplicatiegaatbouwen.Danishetbelangrijkomscherptezijn,wantdezekeuzekanhetsuccesbepalen.Vraageerstinjenetwerkofhetnetwerkvanbijvoorbeeldjeinvesteerdernaarreferentiesenervaringen.Gavervolgensaltijdingesprekmetminstenstweepartijen.Hetverbaastmijnogsteedshoewerkwijzen,maarookofferteszoontzettendkunnenverschillen.Maarmijnbelangrijkstetipisomkritischevragenvaneenbureauteomarmen.Ditisnamelijkhetbelangrijkstesignaaldatjetemakenhebtmeteenprofessionelepartner.Erzijngenoegpartijendiegewoonallesmaarbouwenalsergenoeggeldwordtovergemaakt.Watje,vindik,moetwilleniseenechtpartnerschap:kiesvoormensendiegezondkritischzijnopwelkeopdrachtenzeaannemenenalleenbouwenwaar

zeechtingeloven.Uiteindelijkmaakteensamenwerkingmetdieuitgangspuntenechthetverschilvoorheteindproduct.’

Bureau versus ontwikkelen in huis ‘Softwarehoeftnatuurlijknietpersedooreenbureauontwikkeldteworden,datkanookprima‘in-house’.Neembijdieoverwegingweleenaantalbelangrijkezakenmee.Erisbijvoorbeeldgeencontroleopdeontwikkeling.Helemaalalsjezelfniettechnischonderlegdbent,ishetonmogelijkomtebeoordelenofdecodegoedwerkt.Laatstaanofdecodegoedovergedragenkanworden,mochtdeprogrammeuruitvallen.Hethangtindezeconstructieechtallemaalvaneenpersoonaf.Iemandkanziekwordenofbesluitenietsanderstegaandoen.Isdecodedangoedovertenemendooreenandereprogrammeur?Hoeborgjedat?Opzichisheteenprimaoptie,maarikadviseerhetmeestalopdewatlangeretermijn.Voordeinitiëleontwikkelingiseenbureauvaakeenveiligereoptie.’

Van wie is de broncode? ‘Alslaatsteadvieswilikmeegevenheelscherptezijnopdevoorwaar-denvandeontwikkelaar.Hoezietbijvoorbeeldhunnazorgconstructieeruit?Hoegaanzeommetbugs,metonderhoudofmetvragennadatdesoftwareisopgeleverd?Datnagaan,ofvantevorengoedafspre-ken,kantegenvallersvoorkomen.Maargaookabsoluutingesprekoverhetintellectueeleigendom.Demeestebureaushebbenstandaardinhunvoorwaardenstaandatdebroncodehuneigendomblijft.Datbetekentdatjenietmakkelijkkanswitchenvanontwikkelaar.Maarerzijnabsoluutbureausdiebereidzijnomhieruitzonderingenoptemaken.Ikzouditgesprekaltijdaangaanvoordeopdrachtdefinitiefis.Hetzelfdegeldtoverigensalsjebesluiteenzzp-erintehurenofwan-neerjeiemandaanneemt.Letookdangoedopwelkevoorwaardenervantoepassingzijn.Debroncodewordtessentieelvoorjebedrijf.Daarmoetjezuinigopzijn.’

tip

tip

tip

tip

5

6

7

8

TipgeverJohn SportelCCO


46 47

WWW.BEEPROGER.COM

De Elfskot Product Configurator is het

verkoopkanaal van de toekomst. Met de

software kunnen fabrikanten uit de maak-

industrie hun complexe producten snel en

foutloos verkopen, orders verwerken en

zonder menselijke tussenkomst produceren.

Online, want dat is hoognodig vindt Jelle

Jansma, commercieel directeur van Elfskot,

innovatieve softwareontwikkelaar uit

Drachten. ‘Slimme fabrieken vragen om

een andere manier van zakendoen dan

we traditioneel gewend zijn. Wij helpen

de maakindustrie concurrerend te zijn

én blijven.’

DE ELFSKOT PRODUCT CONFIGURATOR: ONLINE SHOPPING VOOR SMART INDUSTRIES

Demaakindustrieisterugvanweggeweestenverandertsneldoordeopkomsteninzetvannieuwetechnologieën.Slimmefabriekenpassenverregaandinnovatievetechnologieëntoeals3D-printen,robotiseringensensortechnologie.Hetgevolgisdatmachines,apparateneninstallatiesdusdanigcomplexwordendateigenverkopersnietmeerprecieswetenhoezeteverkopen,laatstaandealerswereldwijd.

JelleJansmakentdemaakindustriegoed.Alsstudentkeekhijalgeïnte-resseerdindekeukenbijverschillendegrotemaakbedrijvenenzagdatklantwensenvolledigingevuldmoetenwordenomconcurrerendteblijven.‘Dewereldverandert.Eriseennieuwegeneratiekopersdieviahetinternetzakendoet.DeloonkosteninNederlandenVlaanderenzijntehoogtenopzichtevandelagelonenlanden.Fabrikantenmoetenhunproductenenservicespersonaliserenenervoorzorgendatklantenhuneigenmachinesonlinekunnenontwerpen.Meteenheidsworstkomjenietmeerweg.’

DriejaargeledenbegonElfskotmetdeontwikkelingvansoftwarevoorfa-brikantenvanlandbouwmachines.Doordekeuzeuitsomswelhonderdenoptiesenaccessoiresishetverkoopgesprekvaneenlandbouwmachinezelfsvoordemeestervarenverkoperingewikkeld.‘EigenlijkisuitdieontwikkelingendegeneriekeElfskotProductConfiguratorontstaan’,verteltJelle,‘metdebedoelingomnietalleendelandbouwmaarookanderebranchestebedienen.’

Snel en intuïtiefMetdeElfskotProductConfiguratorwordthetmogelijkomtechnischingewikkeldeproductenonlinewereldwijdteoffrerenénverkopen.Endatiscruciaalindezetijdvooreenkennisintensievesectoralsdemaakindustriewaarinsnelheidvanhandelentelt,meentJelle.Metdesoftwarewordenmodulairopgebouwdeproductenalsmachines,carrosserieënenvolle-digeproductielijnensamengesteldzonderdatdegebruikerinhoudelijkeproductkennisnodigheeft.De3Dconfiguratorvereenvoudigthetcomplexesalesprocesenloodstdoorslimmevraag-enantwoordlijsten,terwijlon-dertusseneenvisualisatievanhetproductzichtbaaris.DoorsynchronisatiemetbijdefabrikantaanwezigesoftwarepakkettenwordtmeteeninERPeenproductie-orderaangemaakt,terwijlkoppelingenmetCADenCAMsystemenzorgenvoorontwerptekeningenenmachinesturing.

Voordeinrichtingenhetonderhoudvandesoftwareisgeeningewikkeldprogrammeerwerknodig,Elfskotzorgtvoorplug&play.Wantprogram-merenisvoorprogrammeursennietvoormensendiezichbezighoudenmetverkoop,vindenzebijElfskot.

Vertrouwen Deeersteanderhalfjaarlagdefocusopdeontwikkelingvandeconfigura-tormeteenaantallaunchingcustomers.Intussenisdestartupfasevanhetexperimenterenvoorbij.OmdegroteambitiesvanElfskotteverwerkelijkenwordtdekomendetijdverdergewerktaanhetvergrotenvandezichtbaar-heid,tebeginneninNederlandenVlaanderen.Jellezietdetoekomstvolvertrouwentegemoet.‘Wehebbenaltientallengebruikersengroeiensnel.Onzeklantengeloveninonsproductenzorgenvoorhetbestewatjekunt

hebben,goedemondtotmondreclame.Welopenvooroponzeplanningenzijnhardopwegmarktleiderteworden.’

DE SPECIFIEKE WENSEN VAN DE KLANT DIRECT VERTALEN NAAR DE PRODUCTIEVLOER,ZO WORDT EEN MASSAPRODUCT INDIVIDUEEL!DAT MAAKT ELFSKOT TOT EEN BELANGRIJKESCHAKEL IN DE SMART INDUSTRIES.

Joep de Vries, Projectmanager Foreign Direct Investment NOM


48 49

WWW.ELFSKOT.NL

Jelle Jansma (van Elfskot) en Tim de Jonge (van Manter International BV)

staan voor de machine die via de software van Elfskot besteld is.

Erik Dokter,

CEO Embrace

Alex Berends,MXR Podoblock

Chantal Leijendekker | Investment Manager


ErweerklinkttrotsindestemvanChantalLeijendekker.Eensuccesvolleexit,datiswaarzehetalsInvestmentManagerallemaalvoordoet.‘IkheboprechtgenotenvandestormachtigeontwikkelingdieEmbraceenMXRPodoblockhebbendoorgemaakt’,zegtze.‘Fantastischdatwedaaraanhebbenmogenbijdragen.Natuurlijk,vanuitdeNOMzagenwedepotentievanbeidebedrijven.Wewistendatdemarkterklaarvoorwasenbovenalhaddenweerallevertrouwenindatdeondernemershunbedrijfookdaadwerkelijkverderkondenbrengen.Datisookderedendatwedestijdseenleninghebbenverstrekt.HetisdanmooidathetvertrouwenvolledigiswaargemaaktenEmbraceenMXRPodoblockeenindrukwekkendegroeihebbengegenereerd.’

Social business softwareEmbraceuitGroningenontwikkeltenlevertsocialbusinesssoftware.Desoftwarewordtingezetalsmedewerkersportaalenisbedoeldomsamen-werken,communicerenenkennisdelenbinnenorganisatiesefficiënterengemakkelijkertemaken.HetideevoorEmbraceisin2009ontstaanvanuitdeambitieomhetintranetopnieuwuittevinden.‘MartijnWeesjes,éénvandecompagnons,maaktemetzijnbedrijfMalengodestijdssoftwarevoorondermeerintranetten’,verteltErikDokter,die1januari2019terug-tradalsCEO,maaraandeelhouderisgebleven.‘Hoewelermaatwerksoftwarewerdgeleverd,blekenaldieintranettenvrijwelidentiek.Erwerdbovendiennauwelijksgebruikvangemaaktenookwaserbinnenorgani-satieszeldensprakevankennisdeling.Hetwasindetijddatsocialmediaopkwamen.Wevoeldendatalswedeprincipesvansocialmediazoudenvertalenindesoftwareweeenijzersterkepropositiehadden.Voorwaardewasweldathetmoestbijdragenaanhetrealiserenvandedoelenvaneenorganisatie.Vanuitdiegedachtezijnwegaanbouwen.’

Rust en speelruimteInseptember2011klopteEmbraceaanbijdeNOM.Opdatmomenthadhetbedrijfaldiverseprototypesgerealiseerd.Maaromteblijvenexperimenterenendeverwachtegroeitekunnenfaciliterenwasfinancieringnodig.‘Alsweonzeambitiewildenverwezenlijkenmoestenwelangeretijdmetmeerderemensendesoftwaredoorontwikkelenenwerkendkrijgen’,verduidelijktDokter.‘NadatwevandeNOMeenfinancieringkregenbeslootookeen

bankEmbraceeenkredietteversterken.Datwasanderswaarschijnlijknooitgebeurd.DiefinanciëleondersteuninggafonsrustenspeelruimteomEmbraceverdervormtegeventoteenplatformwaarallefacettenvanwerkencommunicatiesamenkomen.HetvertrouwenvandeNOMendegoedegesprekkenmetChantalhebbenontegenzeggelijkbijgedragenaanhetsuccesvanEmbrace.Sindsdeoprichtingzijnweuitgegroeidvaneenkleinbedrijftoteenondernemingmet160medewerkers.Inmiddelswordtonzesocialbusinesssoftwaredoorzo’n350verschillendeklantengebruikt.Metnamegrotereorganisatieszoalszorginstellingen,gemeentenenzakelijkedienstverleners.’

WereldmarktOokMXRPodoblockheeftdewindaljarenflinkindezeilen.HetbedrijfuitTynaarlo,in2008opgerichtdoorNicoGorterenAlexBerends,leverthulpmiddelenvoorröntgenapparatuuraanpaardendierenartsen.ZelfmaaktBerendsgraagdevergelijkingmeteenmobieletelefoon.‘Wijleverendannietdetelefoondiesynoniemstaatvoorderöntgenontvanger,maaruitsluitenddeaccessoires’,zegthij.Ooitwarendetweeoprichterscollega’sbijeendierenartsenpraktijkvoorpaarden.Gorterwashoefsmid,Berendsdieren-artsassistent.Regelmatigmaaktenzesamenröntgenfoto’svandepaarden.Omhunwerkeenvoudiger,lichter,maarvooralveiligerensnellertemaken,ontwikkeldenzeeigenhulpmiddelen.Dereactieswarenzopositiefdatzebesloteneenondernemingtestarten.Sindsdienishetrazendsnelgegaan.Sterkernog,MXRPodoblock,datnuzevenmedewerkerstelt,isverwordentoteentoonaangevendespeleropdewereldmarkt.

Soepele samenwerkingDeeerstecontactenmetdeNOMdaterenuithetvoorjaarvan2012.‘Wewarenexplosiefaanhetgroeien’,legtBerendsuit.‘OveralinEuropawerdenonzeproductenafgenomen.MaarookhaddenwevoetaandegrondgekregenindeVerenigdeStaten.DeNOMgafaanonstewillenhelpenomdegroeitefinancieren.Hetwashetbeginvaneensoepeleenprettigesamenwerking.IkhebdeNOMervarenalseenbetrokkenorganisatiediejealsondernemervolledigvrijlaat.Jehoeftdusnietelkekeuzeteverantwoorden.WelstuurdeChantal,alshetnodigwasenaltijdingoedoverleg,zonuendanbijendachtzemeeoverstrategischeenorganisatorischeuitdagingen.DeNOMisaanmerkelijkmeerdanalleeneengeldverstrekker.Dathebbenweenormgewaardeerdenheeftonsveelgebracht.’Inoktober2017overleedNicoGorter.DitverlieshadlogischerwijseengroteimpactopBerends,privéenzakelijk.‘Bijnatienjaarlanghaddenwesameneenbedrijfopgebouwd’,zegthij.‘Wewistenprecieswatweaanelkaarhadden.Ineensstondikeralleenvoor.Nadateenperiodevanpaniekvoetbaleneenbedrijfsverhuizingvoorbijwaren,hebikbeslotenomafscheidtenemenvanoudewerkmethodeseneenautomatiseringsslagdoortevoeren.OmdatprocesingoedebanenteleidenhebikregelmatiggespardmetChantal.MetalsresultaatdatweinternweerhelemaalklaarzijnomdegroeivanMXRPodoblockvoorttezetten.’

GezondNaasttrotsiserookeenlichtgevoelvanweemoed,bekentLeijendekker.‘Wanteenexitbetekentdatjeafscheidvanelkaarneemt.DerolvandeNOMziterdanop.Aandeenekantisdatbestjammer.Tijdensdelooptijdvandefinancieringhebbenwetocheenbandmetelkaaropgebouwd.MaarwatnatuurlijkveruitoverheerstisdatweEmbraceenMXRPodoblocknadeexitgezondachterlaten.’


50 51

FINANCE

EXIT VOOR RAZEND SNELLE GROEIERS

Embrace en MXR Podoblock. Twee bedrijven om

trots op te zijn. Na een financiering door de NOM

genereerden ze verdere groei en bedrijvigheid.

Precies wat we voor ogen hadden. Nu de lening

is afbetaald nemen we afscheid van elkaar. Een

verhaal over twee geslaagde exits.

MET HET OOG OP MORGEN BLIKKEN WE TERUG OP 201850 Exit: Embrace en MXR Podoblock COLUMN. Wil jij ook...

Documents

Transcript of MET HET OOG OP MORGEN BLIKKEN WE TERUG OP 201850 Exit: Embrace en MXR Podoblock COLUMN. Wil jij ook...