.?'""\ - ~ - • Een beetje hangen op een ziekenhuisbed, dvd's kijken en die stapel boeken eindelijk uitlezen. En nog geld verdienen ook. Proefpersoon zijn voor medicijnonderzoek lijkt aantrekkelijk: door de strenge regels zijn de risico's laag, je verdient easy money én je helpt de wetenschap. Maar is het echt zo relaxed, of bren je je lichaam in gevaar?

--. " . ----- '

42 Sa nté· oktober· 2011

o

--~ 0(1 vO

•••• 0 0 --------~~.-~ (1

• \ ( 0

Op Medians.nl, Proefpersonen .nl en Linkltrials.nl worden proefpersonen gevraagd.

Hoe ziet zo'n medicijnonder­zoek er precies uit? Elk jaar doen in Nederland zo'n 50.000 mensen mee aan een medicijnonderzoek. Dat onderzoek kan uit van alles bestaan; soms slik je een pil, gaje weer naar huis en kom je eens in de zoveel tijd terug vooreen controle. Er zijn ook onderzoeken waarbij je in een onderzoekscentrum verblijft, ter­

wijl je het middel krijgt toegediend of slikt. Gedurende de dag wordt dan door een medisch team bekeken hoe je lichaam op het middel reageert en of je last hebt van bijwerkingen.

Wie zijn die 50.000 proefkonijnen? Bij fase-I-onderzoeken zijn het gezonde proefpersonen; bij hen wordt gekeken of het lichaam het middel goed opneemt, hoe snel het weer wordt afgebroken en wat de bijwerkingen zijn . De middelen zijn

Alle middelen worden eerst in een laboratorium en op proefdieren getest voordat vrijwilligers ze toegediend krijgen

wel eerst uitgebreid op proefdieren getest. Bij fase-2-onderzoek gaat het om mensen die last hebben van een aandoening of ziekte; bij hen wordt dan gekeken of een bepaald middel tegen bijvoorbeeld astma of diabetes aanslaat. De onderzoeksinsti­tuten geven aan dat sinds de economi-

sche crisis in 2008 losbarstte er een verschuiving is. Eerst waren het vooral studenten die aan de fase 1 onderzoeken meededen, nu zien ook steeds vaker men­sen met een eenmansbedrijfje het proef­konijnschap wel zitten. Zo vangen ze het gemis aan inkomsten in rustigere periodes op, of werken gewoon door terwijl ze in het onderzoeksinstituut verblijven.

Wat betaalt het? Dat hangt af van hoeveel tijd je kwijt bent en hoe belastend het is. Hoeveel risico je loopt, wordt niet meegenomen in de beta­

ling. De vergoeding loopt uiteen van een paar honderd tot een paar duizend euro. Als je intern verblijft, betaalt dat meestal tussen de go en 175 euro per dag. Dit zijn brutobedragen.

Wat zijn de risico's? In 2006 was het even schrikken: in Enge­

land raakte bij een medicijnonderzoek één proefpersoon in coma, en vijf anderen werden ernstig ziek. Zij testten een experi­menteel medicijn tegen reuma en leuke­

mie. Toch had dit geen effect op het medicijnonderzoek in Nederland. Deskun­

digen gaven aan dat een dergelijk middel, dat op het immuunsysteem inwerkt, in Nederland toch echt eerst uitgebreider in het lab wordt getest. In Nederland hebben zulke ernstige incidenten zich dan ook nog nooit voorgedaan. Alle middelen worden altijdeerst in een laboratorium en op proefdieren getest voordat (gezonde) vrijwilligers ze toegediend krijgen. Een onafhankelijke medisch-ethische commis­sie bekijkt of het onderzoek veilig is. Tij­dens de tests worden allerlei functies

15 het echt zo relaxed als het lijkt? " . luut niet", zegt Rianne_ Zij deed in haar studententijd mee aan een onder­

zoek naar antidepressiva_ "Ik dacht dat het een soort minivakantie zou zijn. ;Tien dagen in een onderzoeksinstituut in een mooie, groene omgeving, terwijl ik lekker een beetje kon lezen. Maar,het pakte anders uit. Ik werd hYller van de medicijnen en kon niet slapen. Ik, et vreemden 0ll een zaal; mensen die bovendien.weinig rekening mE er hielden. Dat leidde tot gekibbel en de nodige irritaties. Een van de andere proefpersonen werd ook nog eens heel down van het medicijn en riell af en toe dat ze het allemaal niet meer zag zitten.

. . .. . .

gezond heid

Populair orgasmeonderzoek HetAMC onderzoekt op dit moment het effect van een neusgel met tes­tosteron op het krijgen van een orgasme bij vrouwen die moeilijk klaarkomen. Maar liefst achthon­derd vrouwen meldden zich aan om mee te doen aan het onderzoek. De vrouwen zitten alleen in een kamer kijken naar een erotische film terwijl ze door een vibrator worden gesti­muleerd. Twee keer wordt gekeken hoe hun lichaam daarop reageert: één keer met de testosteronneusgel, en één keer met een placebo.

gemeten; er wordt bloed afgenomen en er

worden hartfilmpjes en soms zelfs scans gemaakt. Als er ernstige of onverwachte bijwerkingen zijn, stopt men het onder­zoek. En je mag zelf, wanneer je maar wilt, aangeven dat je het onderzoek wilt staken.

Hoe vaak krijgen proefperso­nen last van bijwerkingen? Tussen de 10 en 20 procent van de deelne­

mers krijgt last van milde bijwerkingen (zoals hoofdpijn, diarree en misselijkheid). Ernstige bijwerkingen komen een paar keer per jaar voor.

Welke onderzoeken kun je beter links laten liggen? Op zich zijn alle onderzoeken veilig, maar ervaren proefkonijnen als Rianne (zie kader) zeggen dat je beter niet kunt

tekenen voor middelen die op je hersenen ~

inwerken, zoals antidepressiva, omdat .D

je er nare bijwerkingen van kunt krijgen. 3 Ook medicijnen die een effect hebben op ~

Q)

het immuunsysteem zijn behoorlijk heftig; .D

je afweersysteem kan er bijvoorbeeld van ~ .c

uit balans raken. Over het algemeen geldt ~

overigens dat de eerste onderzoeksgroep ! meestal de lage dosis krijgt. Bij vervolgon- ~

derzoeken wordt de hoeveelheid vaak ~ opgevoerd, en kun je dus ook eerder last 2i krijgen van bepaalde bijwerkingen. < ~

Een commissie ziet er in Nederland op toe dat alle onderzoeken aan de veiligheidseisen voldoen. Santé· oktober· 2011 43