Thema 7 Menselijk Afweersysteem Compatibiliteitsmodus

5/21/2018 Thema 7 Menselijk Afweersysteem Compatibiliteitsmodus

1/57

Thema 7:Het menselijk afweersysteem

Micro-organisme of lichaamsvreemde stof dringt ons lichaambinnen homeostase wordt verstoord

activatie van afweer- of immuunsysteem

specifieke afweermechanismen niet-specifieke afweermechanismen(adaptieve immuunsysteem) (aangeboren immuunsysteem)

naast natuurlijke immuniteit ook techniek van kunstmatige immuniteit

actief (vaccinatie) passief (serumtherapie)

Ook rol van afweermechanismen bij weefseltransplantaties enbloedtransfusies wordt besproken

http://www.bioplek.org/animaties/bloed/bloedsamenstelling.html#overzichthttp://www.bioplek.org/animaties/afweer/inhoudafweer.html


2/57

7.1.Betekenis immuunsysteemBesmetting: overdracht van ziektekiemen (virussen, schimmels,

bacterin, eencellige parasieten) van besmette voorwerpen ofpersonen niet-besmette personen

rechtstreeks direct contact met besmette personenin lucht ingeademde vochtdruppels

via speeksel

via seksuele omgangonrechtstreeks eten van besmet voedsel, drinkwater

aanraking van besmette voorwerpen

via overdracht door insectenInvasie: binnendringen van ziektekiemen in lichaam van

besmette persoon

pathogenen


3/57

Infectie: vermenigvuldiging van binnengedrongen ziektekiemen(ca. 6 u) persoon wordt ziek

Incubatietijd: tijd tussen besmetting en het uitbreken van deziekte

optreden van koorts

menselijk afweersysteem of immuunsysteem wordt geactiveerd

vermenigvuldiging van ziekteverwekkers wordt tegengegaan

ook kankercellen, beschadigde of genfecteerde cellen wordenopgeruimd

werkt ook tegen lichaamsvreemde cellen bij bloedtransfusies

of orgaantransplantaties afstoting vreemde weefsel

specifieke glycoprotenen of polysachariden in plasmamem-

braan van lichaamsvreemde cellen of afgescheiden door

pathogenen = antigenen


4/57

antigenen ziektekiem

antigenen

Elk individu is biochemisch uniek d.w.z. heeft specifieke glycoprotenen in hetplasmamembraan van de cellen


5/57

Menselijk afweersysteem wordt gevormd door beenmerg,

thymus, milt en lymfeknopen


6/57

Afweersysteem steunt op samenwerking tussen 2 mechanismen:aangeboren, niet-specifieke afweermechanisme

gericht tegen types van ziekteverwekkers

adaptieve (verworven), specifieke afweermechanismegericht tegen 1 type van ziekteverwekker (wordt herkend)

witte bloedcellen of leukocyten zijn de agenten van hetimmuniteitsysteem

agranulocyten granulocyten= lymfocyten en monocyten

fagocyten

Ontwikkelen zich vanuit stamcellen (in beenmerg wervels, plattebeenderen, uiteinden pijpbeenderen)


7/57

7.2.Niet-specifieke (aangeboren) afweer

7.2.1.Huid en slijmvliezen (eerste verdedigingslinie)Eerste barrire waarmee ons lichaam zich verdedigt tegenpathogenen

Fysische barrire: niet beschadigde huid met dikke hoornlaagondoordringbaar voor ziektekiemenChemische barrire: zuren en bacterieremmende stoffen afgescheiden door talg- en

zweetklieren in huid

bacterin aantasten) in speeksel, traanvocht en neussecreet zure maagsap en enzymen van maag doden pathogene

micro-organismen aanwezig in voedsel urine spoelt de urinewegen vrij van micro-organismen

Mechanische barrire:In luchtwegen opvangen van ziektekiemen in secreties van

slijmvliezen van neus, keel,Mechanische verwijdering van slijm door beweging van

trilhaarcellen


8/57


9/57

Competitie met lichaamseigen bacterin:

Melkzuurbacterin in vagina produceren melkzuur pH

lichaamsvreemde bacterin kunnen zich niet ontwikkelen Nuttige darmflora onderdrukt groei van pathogene bacterin

Als deze eerste barrire doorbroken wordt fagocyten in actie!(tweede verdedigingslinie)


10/57

7.2.2.Fagocyten (tweede verdedigingslinie)7.2.2.1. Granulocyten

Fig 7.3 FAGOCYTOSE VAN EEN BACTERIE DOOR EEN GRANULOCYT

Circuleren in bloed en vormen de primaire verdediging tegeninfectueuze organismen, worden aangetrokken door chemischestoffen die pathogenen afscheiden

Kunnen tot 20 pathogene bacterin fagocyteren sterven daarna


11/57

7.2.2.2. Monocyten

kunnen vanuit bloed naar de infectiehaard (weefsels)verplaatsen en worden meestal aangetrokken door chemischestoffen die de pathogenen afscheidenontwikkeling totmacrofagenvormen een lokaal verdedigingssysteem in de

weefsels en kunnen tot honderden pathogene bacterin/virussenvernietigen tijdens hun levenscyclus

macrofagen in vb. de longblaasjes blijven ter plaatse envernietigen passerende lichaamsvreemde organismen en stoffen


12/57

MHC II = eiwit incelmembraan vanmacrofaag dieantigeen vanziektekiem kan binden

spelen ook een belangrijke rol bij de specifieke afweer:

presenteren het antigeen van de ziektekiem aan de T-en B-lymfocyten

produceren interleukinen (soort van cytokinen) die o.m. T-

helpercellen activeren waardoor deze de macrofagen opzoeken


13/57

Ontstekingsreactie

Vrijkomen van histamine bloedtoevoer capillairenlekken neutrofiele granulocyten en macrofagen migreren

naar ontstekingshaard fagocyteren van bacterin en

celresten weefsel geneest


14/57

7.2.3.oplosbare moleculenCytokinen zijn eiwitten die een rol spelen in de immuunrespons

(zowel voor het niet-specifieke als het specifieke afweermechanis-me); zijn ook betrokken in regelmechanismen vanandere biologische processen zoals celgroei en herstel

2 groepen van cytokinen betrokken in menselijkafweersysteem:

Interferonen: zijn signaalstoffen die worden afgescheiden door

waarschuwen de naburige cellen en verhinderen devermenigvuldiging van het virus waardoor de infectie vanandere cellen voorkomen kan worden

activeren ook de macrofagen en T- killercellen

ook gebruikt als geneesmiddel bij de behandeling van hepatitisB, C en Kaposisarcoom (vorm v.huidkanker als gevolg van aids)Interleukinen: spelen een rol in de communicatie tussen

lymfocyten en andere lichaamscellen (boodschapper tussen dewitte bloedcellen onderling en tussen de organen en de

afweer); worden geproduceerd door geactiveerde macrofagenen (T)-lymfocyten


15/57

- virus maakt contact via MHC I

- viraal erfelijk materiaal dringt binnen

- doelwitcel maakt virusdeeltjes aan

- doelwitcel sterft en laat interferon vrij

- interferon bindt aan omliggende cellen

- metabolisme wordt vertraagd

- aanmaak van virusdeeltjes vertraagt


16/57

7.2.4.Complementsysteem of MAC(Membrane Attack Complex)

Plasma-eiwitten die door de lever aangemaakt worden en eencomplex vormen met het plasmamembraan van de indringerszouten dringen doorheen het plasmamembraan de cel

binnen cel zwelt en barst zonder celmembraan loopt eencel leeg en verschrompelt ze => indringer wordt vernietigd


17/57

7. . pec e e a apt eve-verworven a weer er everdedigingslinie)

Bij niet uitschakelen infectueuze organismen door de niet- specif.afweerin werking treden v. specifieke afweermechanismen

Lymfocyten:wekken specifieke afweerreactie tegen een welbep.

virus, bacterie, eencellige, schimmel of lichaamsvreemde cel,aanwezig in het bloed op

Vreemde indringers dragen merkers aan hun celopp. of

secreteren stoffen die als lichaamsvreemd worden herkend doorde lymfocyten = antigenen= macromoleculen vb. eiwitten,RNA, DNA en sommige sachariden

lokken immuunrespons uit nl. productie van specifiekeantilichamen of antistoffen (immunoglobulinen)binden zichmet antigenen => complexvormingantigeen-antistofcomplexwordt onschadelijk gemaakt en meestal door fagocytoseverwijderd

http://www.bioplek.org/animaties/afweer/Blymfocyten.html


18/57

B-lymfocyten

producerenspecifiekeantistoffen

antistoffenbinden zich metantigeen totcomplex

antigeen-antistofcomplexwordt doormacrofagenvernietigd


19/57

7.3.1.Essentile kenmerken van het

specifiek afweermechanismen7.3.1.1. GeheugenAntigenen waartegen het lichaam ooit gereageerd heeft, wordenbij een volgend contact beter herkend, waardoor de afweer

sneller op gang komt en efficinter werkt (B- en T-geheugencellen)

7. .1. . pec c te tDe secundaire respons na contact met een antigeen is alleengericht tegen datzelfde antigeen en niet tegen anderevb. het doormaken van mazelen beschermt tegen een nieuwe

infectie met mazelen, maar niet tegen andere virussen


20/57


21/57

Stamcel inbeenmerg

Rode bloedcellen

Erytrocyten

Fagocyt

B-celT-cel

Witte bloedcellen

Fagocyten (granulocyten en monocyten)Lymfocyten

Bloedplaatjes

Thromboocyten

Fagocyt

Fagocyt Fagocyt

Boek paragraaf: 9.2

Thymus Beenmerg

Boek paragraaf: 7.3

Staat ook inje boek blz 8!!


22/57

7.3.2.Lymfatische weefsels en organen bij demens

Uitleg zie HB p. 7


23/57

7.3.3.Types lymfocyten

via bloed in thymusrijping tot T-lymfocyten

cellulaire immuniteitstamcellen, gevormd

in beenmerg

anderen rijpen in beenmerg en lymfatischeorganen tot B-lymfocyten (afgeleid van

ursa van a r c us voge s: er aan e n -darm)humorale immuniteit

T- en B-lymfocyten zwermen na rijping uit naar lymfatischeorganen en weefsels (opslag in lymfeknopen en milt)


24/57

7.3.4.Verloop van de immuunreactie

7.3.4.1. AntigeenpresentatieIn de lymfatische organen komen de lymfocyten in contact met deantigenen die in het bloed aanwezig zijn

macrofagen als eerste actiefvallen indringers en genfecteerde cellen aanfagocyteren zepresenteren het hele antigeen of een deel ervan op hun

plasmamembraanantigeenpresenterende cellen komen via bloed en lymfe in

andere lymfatische organen terecht

macrofagen presenteren antigeen aan T- en B-lymfocyten =eerste stap in de immuunreactie

de interleukinen spelen een rol in de communicatie

http://www.bioplek.org/animaties/afweer/Tlymfocyten.html


25/57

Presentatie antigeen door macrofaag aan T- en/of

B-lymfocyt

7 3 4 2 R ti t T l f t ll l i


26/57

7.3.4.2. Reactie met T-lymfocyten: cellulaireimmuniteit

Als reactie op de antigeenpresentatie aan T-lymfocyten ontstaan van 4 types T-lymfocyten (worden geactiveerd)1) TC-cellen (cytotoxische cellen) of T- dodercellen (T-

killercellen:

kunnen zowel lichaamscellen,die genfecteerd zijn doorvirussen als tumorcellen herkennen en doden bij direct contact

secreteren stoffen die het membraan van die cellen perforeren die immuunre cties worden e ctiveerd door interleukinen

gevormd door actieve T-helpercellen


27/57

2) T-helpercellen: vormen interleukinen (immunohormonen) die vele

immuunreacties op plaatsen activerenvb. differentiatie van B-lymfocyten tot plasmacellen

activatie van T-dodercellen3) T-geheugencellen:

worden gevormd bij een eerste contact met antigenen enzorgen bij een volgend contact met hetzelfde antigeen vooreen snelle immuunreactie

4 T-su ressorcellen:

onderdrukken de activering van de T-helpercellen endaarvoor alle reacties van zowel de humorale als cellulaireimmuniteit

Specifieke afweer door afbraak van cellen =cellulaire immuniteit


28/57

macrofaag

MHC II = eiwit incelmembraan vanmacrofaag die antigeenvan ziektekiem kanbinden => macrofaa

Verband tussen macrofaag, T-helpercel, Tc-cel en B-lymfocyt

presenteert antigeenvan ziektekiem

TH-cel produceert cytokinen(interleukinen)

activeren de Tc-cellen en de B-lymfocyten

T-helpercel koppelt aanantigeen en wordtgeactiveerd


29/57

Verband tussen macrofaag, T-helpercel, Tc-cel en B-lymfocyt

Macrofaag neemt microbeop door fagocytose Antigeenpresentatie doormacrofaag en productievan interleukinen(-1)

Activatie van T-helpercellendie interleukinen(-2)secreteren

Activatie van B-lymfocytentot plasmacellen productie van specifiekeantistoffen Activatie van Tc-cellen


30/57

Rol van TH-cellen in immuniteitsproces

TH-cellen produceren cytokinen (interleukine 2)

stimuleren productie stimuleren productie

van TC-cellen van B-lymfocyten

CELLULAIRE IMMUNITEIT HUMORALE IMMUNITEIT

7 3 4 2 R ti t B l f t


31/57

7.3.4.2. Reactie met B-lymfocyten:humorale immuniteit

Als B-lymfocyten (rechtstreeks of onrechtstreeks viaantigeenpresenterende cellen) in contact komen met antigeen

o.i.v. interleukinen van T-helpercellen

differentiatie tot plasmacellen en B-geheugencellen

vormen antilichamen, antistoffen nl. immunoglobulinen (Ig)

= Y-vormige eiwitmolec., aanwezig in alle lichaamsvochten vb.bloed, speeksel, lymfe en weefselvloeistof werken specifiek => voor elk van de miljoenen antigenen die

het lichaam kunnen binnendringen worden er specifiekeimmunoglobulinen gevormd

staart is identiek bij alle Ig, het gevorkte uiteinde isantigeenspecifiek

Ig hecht zich met specifiek uiteinde op het antigeen volgens

sleutel-slotmodel antigeen- antilichaamcomplex


32/57

bepaalde macrofagen bezitten op hun opp. receptoren voor destaart van het Y-vormig Ig

vasthechting van antigeen antilichaamcomplex aanmacrofaag

fagocytose van antigeen antilichaamcomplex door macrofaag

B-geheugencellen: kunnen zich bij een volgend contact met

een heel snelle immuunreactie

De specifieke afweer door de werking vanantilichamen in bloed en weefselvocht = humorale

immuniteit (humor = lichaamsvloeistof)


33/57

Structuur van een immuunglobuline (antistof)

zwavelbrug

Een antistof bestaat uit twee identieke zware en twee identieke lichteaminozuurketens die samengehouden worden door covalente (zwavelbruggen)en niet-covalente bindingen. Bij elk van deze ketens is er een onveranderlijk

(constant) deel, en een veranderlijk (variabel) deel. Het variabel deel is specifiekvoor ieder type antistof en is de bindingsplaats voor het antigeen.


34/57

antigeen

interleukinen van TH-cel


35/57

Gastheercel diehet virusvermenigvuldigt


36/57

7 6 Bloedtransfusies


37/57

7.6.Bloedtransfusies

7.6.1.Betekenis Als men bloed van mensen mengt, zullen de RB

soms samenklonteren of agglutineren, soms niet

In 1900 ontdekte de Oostenrijkse arts Landsteiner dathet bloed van mensen op basis van de aanwezigheid

.

RB of erythrocyten kan ingedeeld worden in 4groepen: A, B, AB en O

http://www.bioplek.org/animaties/afweer/bloedgroep.html


38/57

7.6.2.Bloedgroepen


39/57

7.6.2.BloedgroepenZie HB p. 11

Wanneer men RB met glycoprotenen A of B in het plasmamembraantoedient aan bloed dat ze niet bevat, worden deze herkend als vreemdestoffen of antigenen en treedt er samenklontering of agglutinatie op vandeze RB. Daarom noemt men de gycoprotenen A en B ook

agglutinogenen. De anti-A en anti-B antistoffen die de agglutinatieveroorzaken noemen we agglutininen .

De kennis van bloedgroepen is vooral van belang bijbloedtransfusies


40/57

bloedtransfusies

De agglutinogenen van donor moeten kunnen samengaan metde agglutininen van de acceptor zoniet treedt er agglutinatie op

in de bloedvaten van de acceptor


41/57


42/57

Men moet enkel rekening houden met agglutinogenen van


43/57

Men moet enkel rekening houden met agglutinogenen vandonorbloed en antistoffen van acceptor

Bij acceptor AB komt nooit een klontering voor, om het evenvan welke donor hij bloed ontvangt => AB = universeleacceptor

Een donor O kan aan iedereen bloed geven => O = universeledonor

Toch zorgen wetenschappers er in de praktijk voor dat donor enacceptor tot dezelfde groep behoren, zeker als het om transfusiesgaat van grote hoeveelheden bloed (er zijn nog bijkomendebloedfactoren waarmee men rekening dient te houden)

Vb1.donor met bloedgroep A geeft bloed aan een acceptor met bloedgroep O


44/57

heeft agglutinogeen A in membraan RB heeft anti-A en anti-B agglutininenin bloedplasma

Anti-A agglutininen van acceptor vestigen zich op agglutinogeen A

van toegediende RB

optreden van agglutinatie gevolgd door hemolyse (afbraak)

nieren niet in staat alle bilirubine uit het bloed te verwijderen)

zenuwcentra worden beschadigd mogelijke dood (shock,

nierblokkage,)

Vb donor met bloedgroep O geeft bloed aan een acceptor met bloedgroep A


45/57

Vb2.donor met bloedgroep O geeft bloed aan een acceptor met bloedgroep A

heeft geen agglutinogeen A of B in membraan RB heeft anti-B agglutininen

Geen agglutinatie !!

In plasma van donor O zitten wel anti-A stoffen die eventueelRB van acceptor zouden doen agglutineren maar het plasmavan donorbloed wordt zo verdund door het lasma van

acceptorbloed dat de antistoffen van de donor geen invloeduitoefenen op RB van acceptor


46/577.6.3.Resusfactor


47/57

Tot in 1939 kende men op 1000 bloedtransfusies toch nog

gemiddeld 3 mislukkingen ook al waren ze in orde volgens deregels van het ABO-systeem

In 1940 vond Landsteiner een bijkomend agglutinogeen D inmembraan RB van de resusaap (Macaca rhesus) en nadienook bij RB van bep. mensen

Men spreekt van de resusfactor Rh. Ongeveer 85% van de- , .

Dient men resusdragende RB toe aan bloedplasma datantiresus (anti-Rh) bevat => treedt hemolyse op => ontstaanvan dodelijke geelzucht

In tegenstelling tot het ABO-systeem vormt een Rh- -persoonniet spontaan anti-Rh-stoffen maar pas wanneer hij in contactkomt met Rh+-bloedlichaampjes vb. na een 1ste foutievetransfusie met Rh+-bloed. Bij een volgende transfusie met Rh+-

bloed zullen de inmiddels gevormde anti-Rh stoffen agglutinatieopwekken.


48/57

Rhesus +antigeen opcelwand

Rhesus geen antigeenop celwand

AntistoftegenRhesus +

Als antigeen bij antistof komtvolgt een reactie:

De rode bloedcel wordtlekgeprikt door eencomplement factor :

hemolyse

Stel dat een Rh--moeder in verwachting is van een Rh+-kind:tijdens de zwangerschap is het bloed van de moeder volledig


49/57

tijdens de zwangerschap is het bloed van de moeder vollediggescheiden van het bloed van de foetus. In de placenta

kunnen er echter lekken (scheurtjes) ontstaan, waardoorfoetaal bloed in de bloedbaan van de moeder terechtkomt enomgekeerd. Dit komt zelden voor tijdens de zwangerschap(inwendige bloeding), maar altijd tijdens de bevalling (loskomen

van placenta van baarmoederwand)moeder zet de vorming van antiresusstoffen in. De vorming is

meestal pas een tijd na de bevalling voltooid => het eerste kindondervindt meestal geen hinder.

bij een volgende zwangerschap van een Rh+-kind kunnen deanti-Rh stoffen van de moeder in het bloed van het kindterechtkomen (via lekken of scheurtjes in de placenta) =>

optreden van agglutinatie hemolyse bilirubinegehaltezware geelzucht aantasting zenuwstelsel kan dodelijkeafloop hebben voor het ongeboren kind

Redmiddel: wisseltransfusie: volledige vervanging van Rh+-bloed

van kind door Rh-

-bloed (gevaarlijke ingreep door buikwand)

Rhesus factor


50/57

Rhesus factor


51/57


52/57

Rhesus factor


53/57

Rhesus factor

Rhesus factor


54/57

Rhesus factor

Rhesus factor


55/57

Rhesus factor

Volgende

zwangerschap

Preventief kan men de moeder, vlak na elke bevalling van eenRh+-kind antiresusserum toedienen. De anti-Rh stoffen zorgenvoor een snelle afbraak van de doorgesijpelde RB en


56/57

voor een snelle afbraak van de doorgesijpelde RB enverhinderen dat de moeder zelf anti-resusstoffen aanmaakt.De toegediende antiresus wordt na verloop van tijd afgebroken.


57/57

Practicum bloedgroepbepaling http://www.bioplek.org/animaties/bloed/blo

edgrbepaling.html

Thema 7 Menselijk Afweersysteem Compatibiliteitsmodus

Documents

Transcript of Thema 7 Menselijk Afweersysteem Compatibiliteitsmodus