Ontdek al fietsend de mooiste plekjes in de regio

Meer dan fietsen in Zuid-Holland20 fietsroutes, 75 fietscafés, 22 TOP’s én tips onderweg.

GratisExclusief verkrijgbaar via fietscafés en VVV’s

Bordje weg onderweg?Als er langs de weg routebordjes ontbreken, laat het ons weten op www.bordjeweg.nl

Inleiding Zuid-Holland is ongelofelijk veelzijdig en met ruim 3.000 kilometer aan fietsknooppunten-netwerk zijn er fantastische mogelijkheden om te fietsen. Uitgestrekte polders en plassen, duinen en strand, een verscheidenheid aan recreatiegebieden en karakteristieke steden en dorpjes: u vindt ze verspreid over de hele provincie. Een route is pas echt compleet als u onderweg ontdekkingen doet en tussenstops kan maken. Stap eens binnen bij één van de 75 Zuid-Hollandse fietscafés als u toe bent aan een verkoelend drankje of een lekkere lunch. Start uw route bij één van de 22 Toeristische Overstappunten (TOP’s) in Zuid-Holland of bij een OV-station.

LeeswijzerOp de volgende pagina’s vindt u per regio informatie, fietsroutes en een overzicht van de fietscafés en TOP’s. Naast een markering op de kaart vindt u ook informatie over extra voorzieningen.

Overzichtskaart met fietsroutes, TOP's en fietscafésOp deze handige overzichtskaart vindt u alle fietscafés in Zuid-Holland, de 20 fietsroutes en TOP’s.De fietscafés vindt u terug op de routekaartjes en bij elke route is een lijst met deze fietscafés opgenomen die aan of in de buurt van de route liggen. Op pagina 7 staan alle TOP’s in Zuid-Holland op een rij.

De Zuid-Hollandse natuur- en recreatie-gebieden lenen zich uitstekend voor een mooie fietstocht. We geven daarom graag tips en informatie over de mooiste fietsroutes om ook straks uw eigen route te fietsen in een van de prachtige gebieden van Zuid-Holland. Kijk op www.recreatiezuidholland.nl

Wij hebben alvast 20 mooie routes voor u samengesteld, waarin heel wat te beleven valt. In deze brochure vindt u ze alle 20. De routes zijn ingedeeld in vier regio’s: Den Haag en Bollenstreek, regio Rotterdam en Midden-Delfland, Zuid-Hollandse Eilanden en het Groene Hart.

Natuurlijk zijn er nog veel meer mogelijkheden om in Zuid-Holland te fietsen. Op de website www.zuid-holland.com en www.recreatiezuidholland.nl vindt u allerhande praktische informatie.

De website www.fietseninzuidholland.nl laat de mooiste routes zien. Hier vindt u ook een handige routeplanner.

route

TOP

fietscafé

2 3

Fiets van Fietscafé naar FietscaféVan theetuin tot Grandcafé, van hotel tot camping. Stap af en laad op bij één van de 75 Zuid-Hollandse fietscafés. Deze horecagelegenheden zijn extra fietsvriendelijk. Fietsers kunnen hier gratis gebruik maken van een aantal faciliteiten. Verspreid over de verschillende recreatiegebieden in de provincie en in de buurt van de mooiste fietsroutes vindt u deze fietscafés.

Een fietscafé...... is herkenbaar voor de fietser door het speciaal ontworpen gevelbord... is maximaal één kilometer van het fietsroutenetwerk verwijderd... is in het fietsseizoen vijf dagen per week geopend vanaf 11.00 uur... heeft een sanitaire ruimte met mogelijkheid tot opfrissen en heeft een toiletruimte die

toegankelijk is voor fietsers die geen gebruik maken van de horecafaciliteiten... biedt een gratis watervulpunt voor bidons ... biedt gratis de mogelijkheid voor het opladen van de accu’s van elektrische fietsen ... beschikt over een EHBO-uitrusting ... beschikt over een fietsreparatieset inclusief fietspomp ... is verkooppunt van fietskaarten... biedt toeristische informatie en een overzicht van de nabijgelegen fietsreparatiepunten

De actuele openingstijden van ieder Fietscafe staan vermeld op de genoemde website.

Met symbooltjes staan de extra voorzieningen aangegeven:

Rolstoeltoegankelijk en de mogelijkheid om uw elektrische rolstoel of scootmobiel op te laden

Fietsverhuur

Overnachtingadres

Nabij Toeristisch Overstap Punt. Een 'knooppunt' waar diverse bewegwijzerde fiets- en wandelroutes samen komen.

Het fietscafé is gelegen nabij dit knooppunt of tussen deze knooppunten.

68ION g

68ION g

68ION g

40

66 67

Fietsers Welkom!Het Landelijk Fietsplatfrom introduceert een landelijk keurmerk

voor fietsvriendelijke horecabedrijven: Fietsers Welkom!

De Zuid-Hollandse Fietscafés voldoen aan de criteria van dit

keurmerk en mogen dit label dan ook voeren.

Zie www.allefietserswelkom.nl

Elektrisch fietsenMet een elektrische fiets lijkt het alsof u altijd de wind in de rug hebt. Handig als het eens stevig waait of als u door een polder fietst. Om zeker te weten dat u tijdens uw tocht ook de laatste kilometers kan profiteren van trapondersteuning is het belangrijk om tussentijds uw accu op te laden, zowel binnen als buiten.

In alle Zuid-Hollandse fietscafés is het mogelijk om uw elektrische fiets van nieuwe energie te voorzien. Het enige wat u hoeft te doen is zorgen dat u uw eigen lader bij u hebt en u kunt gratis gebruik maken van het oplaadpunt.

‘Genieten doe je in Zuid-Holland’

MeT heT FieTsknOOPPunTensysTeeM kunT u zelF uw FieTsrOuTe saMensTellen. U fietst van knooppunt naar knooppunt. Elk knooppunt heeft een eigen nummer en door deze knooppunten te combineren, stelt u uw eigen (bewegwijzerde) route samen, met de door u gewenste afstand. Er zijn inmiddels fiets-knooppunten in de gehele provincie. U kunt uw route maken aan de hand van kaartmateriaal, die u onder andere bij de fietscafés kunt aanschaffen. Er zijn ook digitale fietsknooppuntenplanners beschikbaar. Hierin zijn alle knooppunten opgenomen en zo is het dus mogelijk om een route te plannen door geheel Zuid-Holland.  U kunt dit doen op www.fietseninzuidholland.nl of www.fietsersbond.nl/fietsrouteplanner/zuidholland/

4 54

Fietsen vanaf een

In dit boekje hebben wij de 20 mooiste fietsroutes samengevat. 10 van deze routes starten bij een TOP.

Wat is een TOP?TOP staat voor Toeristisch Overstappunt: een knooppunt waar diverse bewegwijzerde fiets- en wandelroutes samen komen. Een TOP is goed bereikbaar per auto, beschikt over voldoende parkeergelegenheid en er is horeca in de buurt. Hiermee is een TOP het perfecte startpunt voor iedereen die van wandelen of fietsen houdt.

Hoe herken ik een TOP?Een TOP is van afstand goed te herkennen aan de ruim 5 meter hoge groene stalen grashalm. De route naar een TOP is bewegwijzerd met bruine autoborden.

Wat kan ik er doen? Bij een TOP zijn informatiepanelen aanwezig met een kaart van de omgeving. Hierop staan de fiets- en wandelroutes die vanaf de TOP starten en informatie over bezienswaardigheden. Kies de route uit die u het meeste aanspreekt en u kunt direct op pad.

Meer over de TOP's op www.toproutenetwerk.nl.

Alle TOP’s op een rij 1. TOP Sassenheim, Warmonderweg Kom tot rust aan het waterrijke plassengebied, met de kleurige bollenvelden binnen handbereik.2. TOP Roelofarendsveen, Noorderhemweg Bezoek de markante molens in het Hollandse Plassengebied en neem het pontje naar Kaageiland. 3. TOP Rijnsaterwoude, Woudsedijk-Zuid, Woubrugge Van uitzichten op het Braassemermeer tot het weidse landschap met typische lintbebouwing.4. TOP Nieuwkoop, Nieuwveenseweg Genieten van de Nieuwkoopse Plassen en het schilderachtige riviertje de Meije. 5. TOP Zoetermeer – Bentwoud, Burgemeester Middelberglaan Beleef in het Bentwoud nieuwe natuur en proef van streekproducten in het Land van Wijk en Wouden. 6. TOP Wateringen, Dorpskade Tussen de kassen door fietsen of uitwaaien aan de Westlandse kust. 7. TOP Delft - Ackerdijkse Bos, Overslagpad Spot vogels in het Ackerdijkse Bos en neem een kijkje in de beeldentuin van het WAD. 8. TOP Rottemeren, Merenweg, Bleiswijk Ontdek het veelzijdige recreatiegebied De Rottemeren aan het eeuwenoude riviertje de Rotte. 9. TOP Maasland, Kortebuurt Te voet door het oer-Hollands polderlandschap en het waterrijke agrarisch cultuurlandschap van

Midden-Delfland. 10. TOP Vlaardingen, Watersportweg Ervaar de groene Broekpolder of het oer-Hollandse veengebied de Vlietlanden. 11. TOP Brielle, Thoelaverweg Wandel over de historische stadswallen of fiets langs het Brielse meer. 12. TOP Haastrecht, Concordiaplein Van historische stadjes en oud veenweidegebied tot het kronkelende riviertje de Vlist. 13. TOP Loetbos, Loet, Lekkerkerk Bijzondere flora ontdekken langs het riviertje de Loet en fietsen langs weilanden omgeven door water.14. TOP Reeuwijkse Hout, Reeuwijkse Houtwal Vanaf 1-11-2012. Geniet van de mooie natuur langs de plassen.15. TOP Schoonhoven, Buiten de Veerpoort Slenter door de sfeervolle Zilverstad of geniet op de fiets van de nabijgelegen Krimpenerwaard. 16. TOP Nieuwpoort, Het Hoofd Vanuit de kleinste vestingstad van Nederland ooievaars spotten in het weidse landschap.17. TOP Ameide, Lekdijk Op ontdekkingstocht door groene weiden, natuurgebieden en typische dijkdorpen aan de Lek. 18. TOP Alblasserdam, Haven Zuid Fiets langs karakteristieke dijkbebouwing en bewonder de molens van Werelderfgoed Kinderdijk.19. TOP Oud-Alblas, Oosteinde Bewonder de vele molens in het Alblasserwaardse polderschap.20. TOP Hollandse Biesbosch, Baanhoekweg, Dordrecht Het grootste zoetwatergetijdegebied van Europa doorkruisen via ruige paadjes. 21. TOP Hoornaar, Dirk IV Plein Wandelen of fietsen te midden van prachtig natuurschoon langs de riviertjes de Linge en Giessen. 22. TOP Gorinchem, Buiten de Waterpoort Op pad in de vestingstad of naar de Biesbosch en de forten van de Hollandse Waterlinie.

TOP Loetbos6 7

In Den Haag kunt u genieten van een breed cultuuraanbod. Van een smaakvolle en historische binnenstad tot het uitgestrekte strand.

Buiten de grenzen van Den Haag ontdekt u de duinen en de Bollenstreek. Hier vindt de Nederlandse bollenteelt plaats, herkenbaar door de vele bollenvelden. Geniet van het groen en de ruimte, maar ook van de historische elementen en gezellige stads- en dorpscentra.

regiO den haag en bOllensTrekenRoyale stranden & kleurrijk achterland

recreËren in zuid-hOlland

In Zuid-Holland zijn er op verschillende plekken recreatiegebieden, zogenaamde Provinciale Recreatiegebieden. In de omgeving Bollenstreek vindt u bijvoorbeeld Vlietland, Leidschendammerhout, Kagerzoom, Oosterduinse meer en Klinkenbergseplas. Deze gebieden liggen in de meeste gevallen dicht bij het grootstedelijke gebied. Kijk voor het complete overzicht op www.recreatiezuidholland.nl

Eén ding hebben bijna alle gebieden gemeen: water, fietsen en wandelen. Water om in te zwemmen of te duiken, maar ook om te vissen of watersport te beoefenen. De fietsroutes laten u genieten van de weidse en eeuwenoude polderlandschappen.

8 9

NS de Vink

6362

96

93

89

87

99

79

53

90

8884

83

56

32

302926

25

2221

20

3

23

24

38

39

40

41

97

NO

O

RD

ZE

E

Kager-plassen

ValkenburgseMeer

Vlietland

Zoetermeerse-plas

rOndJe Vis & duinenLengte 60,4 km

Startpunt NS Den Haag Centraal of NS De Vink

Deze fietsroute neemt u mee langs de kust, langs visserij- en jachthavens en door de duinen.Leer alles over het leven in zee en eet een lekker visje. Waai lekker uit in de duinen en het groene achterland. U fietst door het prachtige natuur- en recreatiegebied Meijendel en de Wassenaarse slag.

Fietsverhuur a NS Den Haag CS - OV fiets

natuur & cultuurd Sea Life Scheveningen Strandweg 13, Den Haag Kom oog in oog met haaien, roggen, zeesterren, zeeschildpadden en nog veel meer dieren. Neem een duik zonder nat te worden en loop in de onder watertunnel.e Muzee Scheveningen Neptunusstraat 92, Den Haag Hier komt u alles te weten over het leven van, op en in de zee. Natuur en cultuur, samengebracht onder één dak. Ontdek hoe men leefde aan boord van een bomschuit en daal af in de ijskoude duisternis van de diepe zee.f Natuurgebied Meijendel Bezoekerscentrum Dunea Meijendelseweg 40, Wassenaar Verken vanuit hier de duinen. Start in het bezoekerscentrum Meijendel. Hier vindt u informatie over het natuurgebied Meijendel, de functies van het duin, de planten, de dieren en de waterwinning. Ook natuurpaden en boeiende routebeschrijvingen zijn in het centrum verkrijgbaar. En een duintuin met een deel van de flora van Meijendel. Nergens in Nederland vindt u zoveel nachtegalen als in Meijendel.

lokale lekkernijenHaring, kabeljauw, tong en nog veel meer bij de Visafslag Scheveningenb Verse vis bij Kantine Visafslag Visafslagweg 1, Den Haag.c Verse vis bij Simonis aan de Haven Visafslagweg 20, Den Haag

d

b

30 29 26 25 22 21 20 3 23 24 38 39 40 41 97

32 56 83 84 88 90 53 79 99 87 89 93 96 62 63

a

bc e

d

f

NS Den HaagCS

10 11

86 85

69

70

73

50

82

83

27

28

29

30

424144

45

46

23

24

8079

81

94

929190

53

1

buiTenPlaaTsen en bOerderiJenLengte 51,7 km

Startpunt NS Leiden Centraal

De historische landgoederen en boederijen in Zuid-Holland zijn van grote betekenis voor de omgeving. Ze vormen met hun rustige en statige karakter groene oases in het stedelijk gebied. Ze zijn indertijd ontworpen als buitenplaats en maken zo deel uit van het culturele erfgoed.

1 Hortus Botanicus Rapenburg 73, LeidenT 071 - 527 51 44 www.hortusleiden.nl

Fietscafés

Fietsverhuur a NS Leiden – OV fiets

natuur & cultuure Hofstede Meerzigt, Zonnenberg 10, Zoetermeer www.hofstedemeerzigt.nl Restaurant Hofstede Meerzigt is gelegen midden in het prachtige Hollandse polderlandschap aan de rand van Zoetermeer. De boerderij bestaat sinds 1640 en in 1677 werd de Hofstede aangebouwd. f Rozenrust Veurnsestraatweg 104, Leidschendam www.villa-rozenrust.nl Park en villa met restaurant. Rozenrust is een klein park, iets meer dan 2 ha, in Leidschendam en ooit aangelegd door Zocher. g Vogelplas Starrevaart is bij vogelaars zeer geliefd. h Recreatiegebied Vlietland is een aangename verrassing. Door zandwinning zijn plassen ontstaan, waar watersporters, visser en gezinnen dankbaar gebruik van maken.i Buitenplaats Berbice, Leidseweg 221, Voorschoten www.buitenplaatseninnederland.nl De buitenplaats werd in 1674 gesticht door Jan Poelaert. Het heette toen Allemansgeest. Het park is toegankelijk voor begunstigers van de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap.

85 69 70 73 50 82 83 27 28 29 30 42 41 1

53 90 91 92 94 81 79 80 24 23 45 44 46 86

lokale lekkernijen -boerderijenBoeren Leidse Kaas, Leidse Kletskoppen, Hutspot (Leidens Ontzet)b Kaasboerderij De Vierhuizen Geerweg 5, Zoeterwoude www.kaasboerderijvierhuizen.nl Wilde Weide kaasc Geitenboerderij ’t Geertje, Geerweg 7, Zoeterwoude www.hetgeertje.nl Winkel open ma t/m za 10.00-17.30 uur zo 11.00-17.00. Restaurant ma t/m za 10.00- 17.00 uur zo 11.00-17.00.d Boerderij Rustdam, Zuidbuurtseweg 34, Zoeterwoude www.rustdam.nl Workshops kaasmaken.

86 85

1

a

b

c d

e

f

g

h

i

NS Leiden

CS

1312

97

63

22

32

3324

3466

67

68

56

51

25

8

9

28

4039

8178

76

77

75

99

87

89

93

96Kager-

plassen

NO

OR

DZ

EE

geheiMen Van de bOllensTreekLengte 54 km

Startpunt TOP Sassenheim

Ontdek de geheimen van de Bollenstreek. Deze fietsroute neemt u mee door het molenrijke plassengebied bij Leiden en laat u kennis maken met de Romeinse geschiedenis van de streek. U fietst door de duingebieden bij Katwijk en Noordwijk en langs de (in het voorjaar) kleurrijke bollenvelden.

lokale lekkernijenh Koffie- en Theedrinkerij Noordwijk Buiten Leeweg 14, Noordwijk Omringd door de bollenvelden geniet u in deze voormalige kwekerij van een drankje met een heerlijk stuk zelfgebakken taart. Open: apr. t/m okt.: ma t/m vr 10.00- 16.00 uur.

natuur & cultuura Kaageiland Midden in de Kagerplassen ligt het schilderachtige Kaageiland, met vele terrasjes aan het water. b Praetorium Agrippinae Onder het centrum van Valkenburg liggen zes of zeven oude Romeinse forten verborgen. In het Castellumplein zijn de contouren van

het fort Praetorium Agrippinae met donker-grijze tegels gemarkeerd in het straatwerk. De bronzen doppen geven de loop van de Limes aan.

c Torenmuseum Oud-Valkenburg Castellumplein 1a, Valkenburg Museum Oud Valkenburg toont een permanente tentoonstelling over het Romeinse erfgoed. Open: za 10.00-12.00 uur.d Lugdunum Brittenburg Verzonken in de golven bij Katwijk ligt één van de best bewaarde geheimen van de Bollenstreek: de resten van de oude Romeinse nederzetting Lugdunum. Vanaf 1520 tot in de 17e eeuw kwamen restanten af en toe boven water of uit het zand tevoorschijn. De precieze locatie is echter nog altijd niet bekend. e Katwijks Museum Voorstraat 46, Katwijk In het Katwijks Museum vindt u alles over de geschiedenis van Katwijk. Open: di t/m za van 10.00-17.00 uur.

f Museum Noordwijk Jan Kroonplein 4, Noordwijk Museum over de geschiedenis van Noordwijk. Open: apr. t/m sep. di t/m za 11.00-17.00 uur, zo 14.00-17.00 uur.g Atlantikwallmuseum Bosweg, Noordwijk Een museum gevestigd in een voormalige munitiebunker. Open: begin mei t/m half aug. zo 10.00-17.00 uur.

h

b

d

1 Recreatie Watersport NoordwijkerhoutBoekhorsterweg 18, Noordwijkerhout

T 0252 -374 065

Fietscafés47 80

a

bc

d e

f

g

h

1

TOP Sassenheim

25 8 9 28 40 39 81 78 76 77 75 99 87 89

56 68 67 66 34 24 33 32 22 63 97 96 93 51

14 15

30

28

44

68

45

61

50

512

34

5

6 12

8325

24

12 14

13

1898

95

96

11

12

13

8

25

1228

43

42

Zevenhuizer-plas

Zoetermeerse-plas

Vlietland

Van haagse hOPJes TOT gOudse sTrOOPwaFels

Lengte 50 km

Startpunt NS Den Haag Centraal of NS Gouda

Deze fietsroute voert u van de Haagse residentie via Delft naar Gouda of andersom. Onderweg kunt u talrijke lokale lekkernijen nuttigen die Zuid-Holland te bieden heeft. Gelukkig verbrandt u met deze fietsroute 950 kilocalorieën.

lokale lekkernijenc Haags Jantje Een overheerlijke met noten praline gevulde melkchocolade met de afbeelding van het Haagse Jantje.

De Haagsche Kakkâh gehèm recept van Hansefrans Een zeer bijzonder en uiterst smaakvol plat krentenbrood.

Haagsche Bolussen Een overheerlijke suiker-kaneel specialiteit.

Haagsche Ooievaartjes De ooievaar waar de Hagenaar trots op is volgens oud recept.

Haagsche Likorette Gebotteld volgens een authentiek familierecept uit de allerfijnste natuurlijke grondstoffen.

d Haags bakkie, Hans en Frans Theresiastraat 131, Den Haag www.bakkerijhessing.nl www.haagsbakkie.nl. Aantal lokale specialiteiten van Den Haag Open: ma t/m vr 7.30-17.30 za 7.30-17.00 uur.

e Delfts Gruyt bier Grand café De Sjees Markt 5 - Delft Delfts Kuyte bier, Delfts Luyks bier, Delfts Mueselare bier, Delfts Dubbel Gerste bier. www.bierhistoriedelft.nl www.de-sjees.nl

f Stroopwafels & Banketbakkerij Tearoom Van Den berg, Lange Groenendaal 32, www.vd-berg.nl. Echte Goudse van Vliet stroopwafels met meer dan honderd jaar vakmanschap gebakken. Open: ma t/m vr 8.00-17.30 uur za 8.00-17.00 uur.

Fietsverhuur a NS Den Haag Centraal – OV fiets b NS Gouda – OV fiets

30 28 44 68 45 61 50 51 2 3 4 5 6 12 83 25

42 43 28 12 25 8 13 12 11 96 95 98 18 13 14 12

1 Kobus Kuch Beestenmarkt 3, Delft T 015 - 212 42 80 www.kobuskuch.nl

2 Café Restaurant Het Gulden ABCMarkt 34, Delft T 015 - 212 31 68 www.hetguldenabc.nl

3 Westcord Hotel Delft Olof Palmestraat 2, Delft T 015 - 888 90 10 www.westcordhotels.nl

Fietscafés

g

52

51

2 2 3

24

1 2 3

a d

e

fb

c

NS Den Haag

CS

NS Gouda

16 17

Rotterdam, World Port World City, is een dynamische wereldstad met een onstuimig kloppend hart. Een stad in beweging met een imposante skyline. Naast het drukke en mooie havengebied van Rotterdam vindt u aan de ene zijde het Rottemerengebied en aan de andere zijde het poldergebied Midden-Delfland.

Rottemeren is een veelzijdig recreatiegebied aan het eeuwenoude riviertje de Rotte, waaraan Rotterdam haar naam heeft ontleend. In het gebied vindt u jachthavens, restaurantjes en outdoor sportmogelijkheden. De Rottemeren is bij uitstek een gebied voor actieve recreatie.

Aan de andere zijde ingeklemd tussen Delft, Vlaardingen, Schiedam en de kassen van het Westland ligt één van de oudste poldergebieden die Zuid-Holland kent: Midden-Delfland met oer-Hollandse dorpjes afgewisseld door uitgestrekte weilanden met grazende koeien, rustige natuurgebieden en veelzijdige recreatiegebieden, waar u prima kunt kanoën. Beide gebieden zijn voor bezoekers een verrassende ontdekking: naast alle drukte ook stilte naast de stad. Van Rotterdam fietst u ook zo naar Dordrecht, waar u naast de mooie binnenstad ook de Biesbosch kunt ontdekken.

TiPHet water maakt uw fietstocht nog leuker door de vele voetveren envaarverbindingen. Op www.voetveren.nl vindt u alle vaarverbindingen voor de fietser in Zuid-Holland.

regiO rOTTerdaM en Midden-delFlandVan wereldstad naar riante achtertuin

18 19

4

5 6

977

76

7542

40

23

191578

44

4339

35

3029

28

BrielseMeer

Nieuwe Waterweg

Hartelkanaal

Oude Maas

Spui

Nieuwe Maas

Calandkanaal

Bernisse

iMPOsanTe haVens Van rOTTerdaM Lengte 46 km

Startpunt NS Maassluis of Metro Spijkenisse Centrum

Deze fietsroute neemt u mee langs de havens van Rotterdam. Indrukwekkende scheepvaart, bedrijvigheid van goederenoverslag en industrie. En ook Vlaardingen en Schiedam waar de jenever nog altijd wordt gedestilleerd. Onderweg passeert u mooie dorpjes als Geervliet, Heenvliet, Zwartewaal en Brielle.

1 Café de Amstelbron Broersvest 13, SchiedamT 015 - 473 18 45 www.grandcafedeamstelbron.nl

2 Deltahotel Vlaardingen Maasboulevard 15, Vlaardingen T 010 - 434 54 77 www.deltahotel.nl

3 Restaurant 't Oeverbos Maassluissedijk 201-203, Vlaardingen T 010 - 435 85 69 www.restaurantoeverbos.nl

4 M.Point Life Style Center Gaddijk 43, Spijkenisse T 0181 - 642 888 www.mpoint.nl

Fietscafés

Fietsverhuur a NS Maassluis - OV fietsb NS Vlaardingen Centrum - OV fiets

lokale lekkernijen c Vlaardingse ijzerkoekjes Bakker/lunchroom De Hoogstraat, Hoogstraat 158, Vlaardingend Schelvispekel Distilleerderij van Toor Maassluissedijk 32, Vlaardingen www.schelvispekel.nl

natuur & cultuure Jenevermuseum, Lange Haven 74-76, Schiedam T 010 246 96 76 (vanaf kunt op en neer naar Schiedam)f Recreatiegebied de Bernisse Gevormd door het riviertje de Bernisse en omliggende meertjes, kommen en plassen, bosschages, drassige natuurgebieden en weilanden. Vlakbij

5 Carlton Oasis hotel Curieweg 1, Spijkenisse T 0181 - 752 576 www.carlton.nl/oasis

6 Piet van Marion's Geuzenpaleis Buitengronden 3, Brielle T 0181 - 663 060 www.pvm.nl

7 De Pannekoekenbakker Zuidland Stompaardsedijk 2, Zuidland

T 0181 - 452 805 www.pannekoekenbakker-zuidland.nl

10

75

59

g

15 78

76

42

13

g

81 84

20

44

9

40 42 75 76 77 9 6 5 4 23

28 29 30 35 39 43 44 78 15 19

metro Spijkenisse Centrum

30 35

a

b

cd

e

f

1

23

6

5

4

7

NS Maassluis

20 21

8

9

6

10 48

55

54

27

32

1716

24

26

19

18

23

15

4 2

7

5

43

47

NO

OR

DZ

EE

Nieuwe W

aterweg

Calandkanaal

bOeren in heT wesTlandLengte 47 km

Startpunt NS Hoek van Holland of TOP Wateringen

Deze fietsroute neemt u mee door het Westland, u maakt kennis met de tuinbouwsector en de kuststrook. In de zomer trekt u een bakje verse aardbeien uit de enige echte Westlandse aardbeien-automaat. Bij Ter Heide kunt u de zandmotor in werking zien. Die vormt daar nieuw strand en duin, dat ons tegen zeespiegelstijging beschermt en extra ruimte voor natuur en recreatie biedt.

1 Eetcafé De Bonte Haas Dorpskade 79, Wateringen T 0174 - 292 377

www.bontehaas.com

Fietscafés

Fietsverhuur a Vakantiepark Vlugtenburg aan Zee, 't Louwtje 10 's-Gravenzande T 0174 - 412 420 www.vlugtenburg.nlb Cor de Bruin fiets en fitness, Molenstraat 246, Monster, T 0174 - 242 374 www.veelfietsen.nl

natuur & cultuurc Zandmotor langs de kust bij Ter Heide, een innovatieve manier van kustbescherming en kustonderhoud.d Tuindersbedrijf Sonnehoeck Historische druivenkwekerij Holle watering 26, Kwintsheul www.sonnehoeck.nle Heilige Geesthofje, Naaldwijk Prachtig hofje gesticht in 1496, vlak achter

de kerk.

lokale lekkernijenf Westlandse aardbeien-automaat, Maasdijk 73a, 's-Gravenzandeg Woudse Plak, ’t Woudt 15, Schipluidenh Westlandse Willie, Marktplein 26, ‘s-Gravenzande Koffielekkernij van Eetcafé De Witte

b

2 Koffiehuis de Hooiberg ’t Woudt 15, Schipluiden

T 015 - 380 93 67

www.dehooiberg.nu

19

5448 26

10 9 6 8 4 2 7 5 43 47 48

18 23 24 17 16 15 27 32 55 54 26

1

2

a

bc

d

e

h

gf

NS Hoek van Holland

TOP Wateringen

22 23

56

6160

62

66

39

41

74

72

67

68

63

Nieuwe Waterweg

Krabbe-plas

Foppen-plas

Vlietlanden

waTerriJk VlieTlandenLengte 27 km

Startpunt TOP Maasland of TOP Vlaardingen

Deze route laat u kennismaken met de groene omgeving van Midden-Delfland. U fietst hier door uitgestrekte groengebieden en u komt langs de Vlietlanden en Foppenplas. In de zomer ziet u hier vele zeilbootjes. Een kano of waterfiets huren kan ook.

1 Pannenkoekboerderij 't Sonnetje Korte Buurt 15, Maasland T 010 - 591 11 49 www.sonnetje.nl

2 Eten & Drinken bij Het Schielicht Kandelaarweg 123, Rotterdam T 010 - 470 27 17 www.hetschielicht.nl

3 Paviljoen De Krabbeplas Surfpad 50, Vlaardingen T 010 - 234 07 55 www.paviljoendekrabbeplas.nl

4 Uitspanning Vlietzicht Vlaardingsekade 60-61, Schipluiden T 015 - 380 88 86 www.vlietzicht.com

Fietscafés

natuur & cultuura Wijnboerderij Zuidbuurt 40, Vlaardingen Geniet op zondag van een glas rode of witte Delflandwijn en neem een kijkje in de wijngaard. Open: apr. t/m okt. zo 13.00-18.00 uur. b Natuurgebied Broekpolder Planten en dieren voelen zich thuis in dit stuk ruige, weelderige natuur. c Fluisterboot naar natuurgebied Vlietlanden Oer-Hollands veengebied. Fluisterboot: Kaarten en informatie bij Sportcomplex de Polderpoort (Watersportweg 11, Vlaardingen).d Op Hodenpijl Rijksstraatweg 20-22, Schipluiden Bourgondische buitenplaats met biologisch restaurant Open: di t/m zo 10.00-19.30 uur. e Pontje de ‘De Trekschuit’ – Schouwkade/Vlaardingskade Zelfbedieningspont (1 apr. t/m 31 okt.).

b Natuurgebied Broekpolder

d

41 74 72 67 68 63

66 62 60 56 61 39

39

65

41

62

41

70

74

67

TOP Maasland

TOP Vlaardingen

1

a

b

c

d

e2

3

4

24 25

15 6

97

96

95

94

93

92

9

10

11

87

88

89

91

3

24

26

13

12

11

Zevenhuizer-plas

Zoetermeerse-plas

Vlietland

Rotterdam-Noord

acTieF rOTTeMerenLengte 42 km

Startpunt TOP Rottemeren of NS Rotterdam Noord

Het eeuwenoude riviertje de Rotte vormt de ruggengraat van het recreatiegebied Rottemeren. Door inklinking en vervening van het gebied liggen de Rotte en de Rottemeren een stuk hoger dan de omliggende polders. U vindt hier vele jachthaventjes, restaurants en beeldende kunst. Onderweg komt u leuke plekjes tegen om even uit te rusten met uitzicht over de Rotte.

1 Outdoor Valley Hoeksekade 141, Bergschenhoek T 010 - 522 13 80

www.outdoorvalley.eu

2 Restaurant MeerenbosRottedijk 13a, Bleiswijk T 010 - 521 76 76 www.restaurantmeerenbos.nl

3 Bar Restaurant 't Zeeltje Kooilaan 3, Bleiswijk T 010 - 521 28 12 www.hetzeeltje.nl

Fietscafés

natuur & cultuura Zonnepont ’t Verlaat U kunt de fietsroute inkorten door een oversteek te maken met Zonnepont ’t Verlaat, een leuke afwisseling van uw fietstocht. Opstappen kan bij de Bleiswijkse Verlaat bij , vervolgens kunt u de route vanaf vervolgen. Vaartijden: apr. en okt. za t/m zo 11.00– 8.00. Mei t/m sep.: dagelijks 11.00–18.00 uur. b Molenviergang Zevenhuizen De unieke molenviergang in de Tweemanspolder, ten noorden van Zevenhuizen, is de enige nog werkende molenviergang ter wereld. De molens zijn vanaf het molenpad te bewonderen. Er zijn geen bezoekmogelijkheden. De molens draaien tweemaal per maand, op zaterdag.

c Eendragtspolder De Eendragtspolder is een bijzonder buitengebied dankzij de duurzame combinatie van waterberging, recreatie en de internationale roeibaan Willem-Alexander Baan. Vanaf voorjaar 2013 kunt u er genieten van rust en ruimte, diverse buitensporten en struinen door de (natte) natuur. d Kunst- en ambachtcentrum Artihove Artihove is gevestigd aan de Hoeksekade aan de rand van het Hoge Bergse Bos. Hier vindt u een beeldentuin die elke dag geopend is.

d Kunst- en ambachtcentrum Artihove

4 Lake 7 Strandweg 23, Zevenhuizen

T 010 - 420 11 15 www.lake7.nl

5 Restaurant Bergsche Plas Rottebanddreef 50, Bergschenhoek T 010 - 521 49 63 www.bergscheplas.nl

95

g

10

9610

92

95

9

9511

91

96

TOP Rotte-meren

96 11

91

ab

c

d1

23

4

5

NS Rotterdam Noord

96 97 15 6 11 12 13 26 24 3

94 93 9 10 11 87 88 89 9 92

26 27

75

61

4849

39

34

31

92

17

94

91

40

7060

90

48

49 88

30

87

Lek

No

ord

Beneden-Merwede

Oude MaasSpui

Nieuwe Maas

VerzeT in rOTTerdaM en dOrdrechTLengte 40,5 km

Startpunt NS Rotterdam Centraal of NS Dordrecht

De fietsroute neemt u mee van de gebombardeerde en weer opgebouwde wereldhavenstad Rotterdam naar Dordrecht, een gebied waar het krioelde van illegale activiteiten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze afwisselende route voert langs voor- en naoorlogse bouwstijlen, door parken en groene buitengebieden.

1 Grandcafé Engels Stationsplein 45, Rotterdam T 010 - 411 95 50 www.engels.nl

2 Hotel Ara Veerweg 10, Zwijndrecht T 078 - 623 17 80 www.hotelara.nl

Fietscafés

Fietsverhuur a NS Rotterdam Centraal - OV Fiets en fietsverhuur.

lokale lekkernijen e Rotterdammetjes, worstjes, te vinden bij de slager in Rotterdamf Kapsalon, snackbars omgeving Rotterdam.g Hazelnootgebak, Brokking, Krispijnseweg 49, Dordrecht www.hazelnootgebak.nl Sinds 1898 is banketbakkerij Brokking bezig met bakken van heerlijke banketbakkersspecialiteiten.

natuur & cultuurb OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam, (metrostation) Coolhaven 375, Rotterdam, www.ovmrotterdam.nl In de permanente expositie wordt de periode ’40-’45 in Rotterdam op chronologische wijze verteld. Open: di t/m vr 10.00-17.00 zo: 12.00-17.00 gesloten: ma & za.c Museum 1940-1945, Nieuwe Haven 27-28, Dordrecht, www.museum19401945.nl Het verzet in en om Dordrecht van 1940 tot 1945 Open: zo 13.00 t/m 17.00 uur, di,wo,vr, za 10.00 t/m 17.00 uur Gesloten: ma & vr.d Zuiderpark en Zuidelijk Randpark Hier kunt u lekker ontspannen in het groen.

b

d

75 70 60 61 48 49 39 40 34 31

87 88 49 48 90 91 94 17 92 30

3 Abel Grandcafé Restaurant Albrandswaardsedijk 196, Poortugaal T 010 - 501 15 00

www.abel-restaurant.nlg

g

1

91

375

1

2

3

a

b

c

d

g

f e

NS Rotterdam CS

NS Dordrecht

28 29

De Zuid-Hollandse eilanden bestaan uit Voorne-Putten-Rozenburg en Goeree-Overflakkee en liggen in een van de meest dynamische gebieden van Nederland. Ingeklemd tussen wereldhaven Rotterdam enerzijds en de Zeeuwse eilanden anderzijds zijn de natuur en cultuur nauw verweven met de vooruitgang en het moderne leven.

Voorne-Putten-Rozenburg heeft veel uiteenlopende landschapskenmerken: zandstranden, bos, duin, rivieren, wateren, zee, polder, scheepvaart en nog veel meer. De activiteiten die u in deze omgeving kunt doen zijn uiteenlopend. Ook de rijke historie laat zich zien in plaatsen als Geervliet, Heenvliet, Brielle en Hellevoetsluis.

Goeree-Overflakkee is rustig en authentiek. Het eiland wordt omgeven door het water van de Noordzee, het Grevelingenmeer, het Haringvliet en de Krammer-Volkerak. Binnen hun omarming strekken de polders zich als een lappendeken uit. In het landschap ontvouwt zich de geschiedenis van het eiland, dat stukje bij beetje op het water is veroverd. Aan de Grevelingendam en de Brouwersdam kan actief worden gerecreëerd.

De Hoeksche Waard is een eiland van rust en ruimte. Langgerekte akkers, hoge rijk beboomde dijken met karakteristieke dijkbebouwing en oude kreken bepalen binnendijks het landschap. Buitendijks langs de rivieren vormen slikken, gorzen, grienden en uitgestrekte watervlakten het landschap.

Vaar naar de OVerkanT en genieT Van TiengeMeTen!Tiengemeten is een eiland in het Haringvliet en wandelgebied bij uitstek, maar fietsen kan ook. Uw fiets mag gratis mee op de pont. Op het eiland vindt u er het bezoekerscentrum van Natuurmonumenten en een nieuw ruig natuurspeelterrein.

Meer weten? Kijk op www.natuurmonumenten.nl/tiengemeten

regiO zuid-hOllandse eilandenVeelzijdig waterrijk gebied, ontdek het zelf!

30 31

Calandkanaal

Nieuw

eW

aterw

eg

BrielseMeer

Hartelkanaal

OostvoornseMeer

Noordzee

Haringvliet

HartelkanaalSlufter

1

3

13

14

15

20

21

22

24 87

86

48

46

38

37

36

35

3029

2726

25

535251

23

Van VOOrne en PuTTenLengte 46 km

Startpunt TOP Brielle

De grens tussen Voorne en Putten vormt het riviertje de Bernisse. De dorpjes Geervliet, Abbenbroek, Oudenhoorn en Zuidland liggen allen aan de Bernisse en op Putten. U komt door de vestingstadjes Brielle en Hellevoetsluis en de badplaatsen Rockanje en Oostvoorne. Het westen van Voorne wordt in beslag genomen door een belangrijk natuurgebied met duinvalleien en een rijk vogelleven. Het is het oudste deel van het eiland en het heeft vroeger één geheel gevormd met Goeree. Het huidige Voorne heette toen Oostvoorne, een naam die voortleeft in die van het dorp Oostvoorne, het oudste op het eiland. Hier resideerden de heren van Voorne, in een burcht op een kunstmatige heuvel. Na 1200 werd de rest van Voorne-Putten ingedijkt. In 1371 werd Voorne voorgoed een deel van het gewest Holland.

Meer informatie op www.zuid-hollandse-eilanden.nl

1 Camping De Krabbeplaat Oude Veerdam 4, Brielle T 0181 - 412 363 www.krabbeplaat.nl

2 Brasserie Hotel de Nymph Voorstraat 45, Brielle T 0181 - 415 230 www.hotelbrielle.nl

3 Camping ’t Weergors / Restaurant ’t Karrewiel Zuiddijk 2, Hellevoetsluis T 0181 - 312 430 www.restaurantkarrewiel.nl / www.weergors.nl

4 Paviljoen De Kogeloven Brielse Maas 1,

Oostvoorne (Brielse Maas) T 0181 - 482 191 www.dekogeloven.com

5 Eetcafé de Zon Kamplaan 4-6, Oostvoorne T 0181 - 482 318 www.eetcafe-de-zon.nl

6 Restaurant De Houten Paardjes Rondeweiweg 20, Rockanje T 0181 - 402 354 www.dehoutenpaardjes.nl

7 Badhotel Rockanje & Brasserie Lodgers Tweede Slag 1, Rockanje T 0181 - 401 755 www.badhotel.nl

Fietscafés

Fietsverhuur a VVV Brielle Turfkade 18, Brielle, T 0181 472 662

natuur & cultuurAlle musea in Hellevoetsluis op www.museumplatform.nl

26 27 29 30 35 36 37 38 46 48 86 87 24

53 52 51 1 3 13 14 15 20 21 22 23

8 Café-restaurant Borabora Gorslaan 25, Oostvoorne T 0181 - 483 244 www.borabora-oostvoorne.nl

9 ’t Wapen van Marion Zeeweg 60, Oostvoorne T 0181 - 489 399

www.wapenvanmarion.nl

10 Restaurant Aan Zee Oostvoorne Strandweg 1, Oostvoorne T 0181 - 820 990 www.aanzeeoostvoorne.nl

11 Camping en lunchroom de Quack Parkweg 2, Hellevoetsluis T 0181 - 312 646 www.dequack.nl

12 Stars Oostzanddijk 6, Hellevoetsluis

T 0181 - 316 836 www.stars.nl

13 Paviljoen Breezze Veckhoekse Sluisweg 2, Vierpolders,

T 0181 - 416 951 www.breezze.me

14 Gasterij de Bollaarshoeve Bollaarsdijk 1A, Oostvoorne T 0181 – 745 200 www.gasterijdebollaarshoeve.nl

25

g

g

g

g

g

g

g

27

1

1

22

23

31

53

31

23

53

52

15

13

5229

51

51

18

24

30

25

30

22

26

53

20

14

53

7

8

910

11

12

13

14

6

5

4

3

21

a

TOP Brielle

3332

6263

55

51

5258

59

5760

6665

72

71

78

77

76

73

64

Noordzee

Haringvliet

Grevelingen

zOuT en zOeT gOeree-OVerFlakkeeLengte 62 km

Startpunt Ouddorp Haven

Deze fietsroute neemt u mee langs strand, zee, Hollandse wetlands en polder. Natuurgebieden Grevelingen (zout) en Haringvliet (zoet) zijn voormalige zeearmen die in het kader van de Deltawerken in 1971 van de zee zijn afgesloten. Op slikken en platen zijn nieuwe natuurgebieden ontstaan, waar veel vogels te zien zijn. Eilandexcursies op Stampersplaat en de Veermansplaat, huifkarexcursies op Slikken van Flakkee: er zijn allerlei mogelijkheden om dit gebied te verkennen. Ook voor watersporters heeft dit gebied veel te bieden.

1 Café-Restaurant-Cafetaria 't Wapen van Stellendam Voorstraat 2, Stellendam T 0187 - 491 376 www.wapenvanstellendam.nl

2 Plaza 't Hoekje Stationsweg 1, Ouddorp T 0187 - 681 577 www.cafetariathoekje.nl

3 Springert' cafetaria - eetcafé Oude Nieuwlandseweg 43B, Ouddorp T 0187 - 687 387 www.springert.nl

4 Strandpaviljoen Paal 10 Westerduinpad 1, Ouddorp T 0 0187 - 681 429 www.strandpaviljoenpaal10.nl

5 Habraken Vis Meester Snijderweg 5, Stellendam T 0111 - 481 839 www.habrakenvis.nl

6 Hotel-Café-Restaurant 'Akershoek' Boompjes 1, Ouddorp T 0187 - 681 437 www.hotelakershoek.nl

Fietscafés

Fietsverhuur a Fietsverhuur de Bever, Dijkstelweg 12, Ouddorplokale lekkernijenb Zaligheden van de plaatselijke vloot: Stellendamse garnalen Op vrijdagochtend is de visafslag open voor publiek.

d Natuurgebied en vogelreservaat de Scheelhoek aan het Haringvliet e Slikken van Flakkee Natuurgebied met heckrunderen en fjordenpaarden. In de zomermaanden excursies met een ervaren natuurgids. Reserveringen en informatie bij VVV Ouddorp aan Zee (zie achterflap)f Tramrit RTM over de Brouwersdam vanaf Ouddorp Bezoek de voormalige tramremise G.C. Schellingerweg 2, Ouddorpg Sas van Dirksland sluis uit 1791

natuur & cultuurc Natuur- en recreatiegebied de Grevelingen, zie www.grevelingen.nl Maak een wandeling langs de nieuwe bunkerroute tussen en . Vanaf oktober 2012 wordt hier ook het belevingsbos geopend.

52 51 55 63 62 64 65 73

59 60 66 72 71 78 77 76

7 Strandtent Iloon Groenedijk 34 (Duinpad 3e Blok)

Ouddorp aan Zee T 0187 - 682 725 www.strandtentiloon.nl

8 Café Goeree Noordzijde Haven 1, Goedereede T 0187 - 491 327

9 Brasserie 'Petit Paris' Kabbelaarsbank 1, Ouddorp

(Brouwersdam) T 0111 - 672 882 www.brasseriepetitparis.nl

10 Center Parcs Port Zélande Port Zélande 2 Ouddorp

(Brouwersdam) T 0111 - 674 000 www.dagjeportzelande.nl

11 Zeil- & Surfcentrum Brouwersdam Ossenhoek 1, Ouddorp

(Brouwersdam) T 0111 - 671 480 www.brouwersdam.nl

58

g

g

55

64

57

55

54

61

51

51

51

65

57

54

62

53

54

51

59

84

84

84

52 51 73

78

910

11

6

543

2 1

a

b

c

d

e

f g

OuddorpHaven

34 35

615

14

1213

24

28 29

27

2610

9

8 17

Hitsertsche Gat

Haringvliet

Hollands Diep

Binnenbedijkte

Ma

as

bOVen waTer in de hOeksche waardLengte 42 km

Startpunt Numansdorp

In 1953 trof de grootste watersnoodramp sinds mensenheugenis in Nederland de Zuid-Hollandse eilanden, Zeeland en delen van Noord-Brabant. In de Hoeksche Waard kwamen daarbij 139 mensen om het leven. De zwaarst getroffen gemeente was Numansdorp, waar 56 mensenlevens vielen te betreuren. Zelfs vandaag de dag zijn de littekens van de ramp nog zichtbaar en voelbaar in het gebied. Wie naar de dijken langs het Hollandsch Diep kijkt, hoeft weinig moeite te doen om de herstelde plekken te onderscheiden. Op de Korte en Lange Boomweg zijn de arbeiderswoningen die weggevaagd werden nooit herbouwd; er was ook bijna niemand die nog aan die kant van de Schuringsedijk wilde wonen.

1 Nora's Theetuin Oslostraat 2,Goudswaard (Nieuwendijk) T 0186 - 662 631 www.norastheetuin.nl

Fietscafés

Fietsverhuur a Jive events Jan v/d Heydenstraat 1, Zuid-Beijerland www.jive-events.nl

lokale lekkernijenb Hoeksche chips en andere streekproducten verkrijgbaar in Numansdorp.

natuur & cultuurc ’t Schippershuis, Molendijk 2, Numansdorp www.restaurantschippershuis.nl In het Schippershuis wordt in 1953 voor tijdelijk opvang gezorgd voor mensen die gered zijn of hun huis moesten verlaten. d Nationaal Landschap Centrum Hoeksche Waard, Veerweg 1C, Numansdorp T 0186-653 512 e Tussendoor even naar het strand bij de Haringvlietbrug om uit te rusten of te zwemmen (tussen en )f Met de pont naar het eiland Tiengemeten met bezoekerscentrum en 4,5 ha speelnatuur, T 0900-3242526 (tussen en bij Nieuwedijk)g Klaaswaal Vele Numansdorpers werden opgevangen in het droog gebleven Klaaswaal. h Schuringsedijk De Schuringsedijk breekt op twee plaatsen aan het oostelijke einde. Numanspolder begint vol te lopen en tegen half negen bereikt het water Numansdorp.i Oosterse Bekade Gorzen Een nieuw natuur- en recreatiegebied. Zie ook www.deltanatuur.nl

d

9 8 17 6 15 14 12

26 27 29 28 24 13 10

7 8

10 9

8 7

10 26

1 a

b

cde

f

g

h

i

Numans-dorp

3736

Hitsertsche Gat

Haringvliet

Vuile Gat

Hollands Diep

VolkerakKrammer

Haringvliet

Hellegat

85

86

97

96

98

96

9

10

29

23

93

92

88

89

84

95

FortBuitensluis

FortDe HelFort

Prins FrederikFort Sabina

VerbOrgen schaTTen rOnd heT hellegaTLengte 84 km of 55 km

Startpunt Numansdorp

Deze avontuurlijke fietsroute neemt u mee langs voormalige forten en vestingwerken en over het water van het Hollands Diep & Haringvliet en langs de oevers van het Volkerak. In de zomer kunt u met het pontje oversteken van Numansdorp naar Willemstad en komt u langs Fort Buitensluis om zo de vesting van Willemstad in te varen. Bij de Volkeraksluizen is een uitkijktoren, vanwaar u de langsvarende beroepsvaart kunt bekijken. U passeert ook het natuurgebied Hellegatsplaten, het strand bij Hellegat (de Banaan) en oude havenplaatsen als Ooltgensplaat en Oude Tonge.

1 Restaurant Het Oude Raadhuis Kaai 2, Ooltgensplaat T 0187 - 785 057 www.hetouderaadhuis.eu

2 Proeverij 13Voorstraat 13, Ooltgensplaat T 06 - 232 213 71 www.proeverij13.nl

3 Hotel Restaurant Lely Kaai 16, Oude-Tonge T 0187 - 645 909 www.hotellely.nl

Fietscafés

Fietsverhuur a Flakkee-elektrotours Slikdijk 19, Ooltgensplaat T. 06 - 573 347 24 www.flakkee-elektrotours.eu

natuur & cultuurb Volkeraksluizen: spot hier de beroepsvaartc Hellegatsplaten: vogels kijken vanuit een uitkijktorend Bezoek Fort Frederik in Ooltgensplaat, onderdeel van de Stelling van het Volkerak Hollands Diep uit de 19e eeuw www.fortprinsfrederik.nle Stad aan ’t Haringvliet, grasgorzen en zomers het pontje naar Tiengemetenf Ventjagersplaat: vogels kijken vanuit de kijkhut

b

10 23 29 96 97 98 93 92

9 96 97 86 85 84 89 88

4 Pollies IJssalon en Lunchroom Molendijk 87, Oude-Tonge T 0187 - 641 147 www.pollies.nl

5 Theehuis AANDEHAVEN 1 Haven 1, Stad a/h Haringvliet T 0187 - 795 042 www.aandehaven1.nl

6 Pannenkoekhuis & lunchroom 't Majoortje Kaai 1, Middelharnis T 0187 - 487 165 www.hetmajoortje.nl

g

98 92

75

92

98

97 98

76

85

91

97

12

34

5

6

ab

c

d

e

f

Numansdorp

38 39

Het Groene Hart, een uniek en afwisselend groen gebied midden in de Randstad. Vanuit hartje Utrecht, Den Haag, Rotterdam en Amsterdam bent u in 15 minuten fietsen al midden in het groen.

Mensenhanden vormden het landschap door veen te ontginnen en moerassen droog te leggen. Nu is het een divers gebied geschikt voor uiteenlopende activiteiten, u kunt er heerlijk fietsen, varen en wandelen, maar bezoek ook eens één van de oud-Hollandse stadjes en dorpen zoals kaasstad Gouda en zilverstad Schoonhoven.

Holland kent diverse plassengebieden zoals de Nieuwkoopse en Reeuwijkse Plassen in het Groene Hart. Reeuwijkse Plassen en omgeving is een zeer veelzijdig waterrijk gebied. Het gebied bestaat onder meer uit bos- en weidegebied en grote waterpartijen. Wat ooit een polder was is uitgegroeid tot een natuurgebied met een grote verscheidenheid aan flora en fauna.

regiO grOene harTMooi in alle seizoenen!

PlassengebiedKnoop routes aan elkaar en ontdek de natuurschonen. Onderweg zijn legio overnachtingsmogelijkheden.

VerTel Ons uw FieTserVaringUw ervaringen en anekdotes helpen ons en ondernemers enorm om het fietsen in Zuid-Holland nog aantrekkelijker te maken! In elk fietscafé ligt een map, waarin u uw fietservaringen met ons en andere fietsers kunt delen.

U kunt ook twitteren:

Laat het ons weten op @HeerlijkBuiten Voeg aan uw foto's de tag #Meerdanfietsen toe.

Bloemenboerderij De Sfeerstal40 41

Kager-plassen

Braassemermeer

28

29

2119

34

33

44454647

1211

41

38

81

39

40

MOlens en MeerLengte 36 km

Startpunt TOP Roelofarendsveen of TOP Rijnsaterwoude

Ontdek de molens van het Hollandse polder- en plassengebied en proef onderweg van de lekkerste streekproducten rond het Braassemermeer. Neem een kijkje bij de Kagerplassen en geniet van al het water.

1 't Veen eten & drinken Langeweg 16, Roelofarendsveen T 071 - 331 45 85 www.t-veen.nl

2 De Dyck Woudsedijk-Zuid 43, Woubrugge T 0172 - 500 590 www.dedyck.nl

Fietscafés

lokale lekkernijen a Boerderij van Rijn Kruisweg 10, Woubrugge Groenten en fruit vers van het land.b Kaasboerderij van Leeuwen Doespolderkade 1, Hoogmade Verkoop van kaas.c Kaasmakerij Kwakernaat Hofdijklaan 23, Oude Ade Goudse boerenkaas, boeren Leidse kaas, boter, zuivel en frisdrank van weid Landwinkel Castelijn Pastoor van de Plaatstraat 40, Rijpwetering Ambachtelijk polderijs.e Kaasboerderij Bisschops Poeldijk 5, Rijpwetering Kaas en zuivelproducten.

cultuur & Molensf Geestmolen Heiligegeestweg 6, Rijnsaterwoude Grondzeiler (1707/1883/1965), bemaling van de Grote Heilige Geestpolder.g Vlietmolen Vlietkade 1, Hoogmade Wipmolen (1913/1967), bemaling van de Vlietpolder.h Doesmolen Doespolderkade 3, Hoogmade Wipmolen (ca. 1630) , bemaling van de Doespolder. i Achthovense Molen Ruigekade 1, Leiderdorp Wipmolen (1893), bemaling van de polders Achthoven en Does.j Doeshofmolen Ruigekade, Leiderdorp Poldermolen (1830), bemaling van de Huis ter Doespolder. k Vrouw Vennemolen Leidseweg 3, Oude Ade Wipmolen (1835), bemaling van de Vrouw Vennepolder.l Lijkermolen no. 2 Poeldijk 1, Rijpwetering. In 2011: Molenuitkijkpunt Grondzeiler (1780), bemaling van de Veender- en Lijkerpolder.m Lijkermolen no. 1 Poeldijk 8, Rijpwetering Grondzeiler (1780), bemaling van de Veender- en Lijkerpolder.

h

j

k

19 34 33 44 45 46 47 12

29 28 40 39 81 38 41 11 21

29 3421 33

TOPRoelof-arends-

veen

TOP Rijnsaterwoude

1

2

c

b

a

d

e

f

g

h

ij

k

l m

42 43

82

79

97 98

85

84

83

2480

65

57

60

55

53

52

56

50

99

NieuwkoopsePlassen

LangeraarsePlassen

Krom

me M

ijdrech

t

Zuideinderplas

langs de MeiJeLengte 40 km

Startpunt TOP Nieuwkoop

Deze fietsroute neemt u mee door de polders, langs de kronkelende Meije en de prachtige Nieuwkoopse plassen.

1 Café de Klinker Simon van Capelweg 11, Noorden T 0172 - 408 131

Fietscafés

lokale lekkernijena Theehuis de Noordhoek Hogedijk 1, Noorden Zonnig theehuis, waar koffie, thee en zelfgemaakte taarten worden geserveerd door mensen met een verstandelijke beperking. Naast het theehuis vindt u hier ook een kaarsenmakerij en een curiosawinkel. Theehuis open: ma t/m vr 9.30-16.30 uur, za t/m zo 10.30-16.30 uur. b De Meijetuin en Theesalon Meije 211, Zegveld Kunst en cakes. Open: 8 mei t/m 18 sep. Zo 11.00-18.00 uur.c Landwinkel Jan Nieuwenhuizen Nieuwveenseweg 102, Zevenhoven Verse en eerlijke producten uit de streek. Open: ma, di, do, vr 9.00-18.00 uur, za 8.00-16.00 uur.

natuur & cultuurd Bezoekerscentrum Natuurmonumenten Nieuwkoopse Plassen, Dorpsstraat 116, Nieuwkoope Westveense Molen, Westveensekade, Woerdense Verlaat Wipmolen (1676), bemaling van de polder Westveen. f Watertoren de Meije Meije 190, De Meije Watertoren ‘Piet Potlood’, gebouwd in 1931-1932. g Molen Morgenster Noordeinde 96, Aarlanderveen Stellingmolen (1870) de Morgenster heeft dienst gedaan als korenmolen.

79 82 24 80 65 57 60 55 53

84 85 98 97 99 50 56 52

2 De Sfeerstal theetuin & theehuis Hogendijk 5, Nieuwveen T 0172 - 538 642 www.sfeerstal.nl

Theetuin en bloemenpluktuin. Theetuin open: ma t/m zo 9.00-18.00 uur.

83

g

8780 98

1

2

c

b

a

d

e

f

g

TOP Nieuw-

koop

44 45

ReeuwijksePlassen

Hollandse IJssel

Go

uw

e

20

4948

47

46

42

4140

35 34

12

14

37

36

32

90

33

94

19

rOndOM de reeuwiJkse PlassenLengte 36 km

Startpunt TOP Haastrecht of NS Gouda

De Reeuwijkse Plassen liggen midden in het Groene Hart. Hier ontdekt u de natuur maar u fietst ook langs cultuurhistorische iconen. Wilt u een indruk van het oorspronkelijke veenweidelandschap? Dan is de heemtuin een must. Deze schitterende tuin is aangelegd door vrijwilligers. U treft hier de karakteristieke landschapselementen zoals knotwilgen, hooilanden met rietorchis, grienden en waterpartijen met rietoevers. In de kruidentuin staan geneeskrachtige kruiden, keukenkruiden en verfkruiden.

1 Restaurant Paviljoen 't Reeuwijkse Hout Reeuwijkse Houtwal 4, Reeuwijk T 0182 - 396 355 www.reeuwijksehout.nl

2 Restaurant 't Wapen van Reeuwijk Notaris d'Aumerielaan 17, Reeuwijk T 0182 - 392 364

www.wapenvanreeuwijk.nl

Fietscafés

Fietsverhuur a NS Gouda - OV fiets

f Fort Wierickerschans Zuidzijde 132, Nieuwerbrug Het verdedigingswerk Fort Wierickerschans is gebouwd in 1673 en maakte deel uit van de Oude Hollandse Waterlinie. g Pluk- en Theetuin De Steinsetuin Steinsedijk 45, Haastrecht In De Steinsetuin kunt u zelf uw boeket bloemen plukken. Met een trekpontje vaart u van de moestuin naar de theetuin, waar u onder het genot van een kop koffie met huisgemaakte taart kunt genieten van het uitzicht. Open: vanaf 11 mei 2012 vr t/m za 11.00-16.30 uur, in 2012 gesloten 22 jul. t/m 12 aug.

natuur & cultuurb Museum Bisdom van Vliet Hoogstraat 166, Haastrecht In Museum Bisdom van Vliet kunt u een kijkje nemen in het huis van de oude regentenfamilie Bisdom van Vliet, met authentieke interieurs van rond 1900. Open: 15 apr. tot 15 okt. di t/m vr 10.00- 16.00 uur, za t/m zo 14.00-17.00 uur.c St. Janskerk Achter de Kerk 16, Gouda Deze kerk is met haar 123 meter de langste kerk van Nederland en heeft een grote collectie gebrandschilderde ramen. Open: 1 mrt. tot 1 nov. ma t/m za 9.00 -17.00 uur, 1 nov tot 1 mrt ma t/m za 10.00-16.00 uur. d Reeuwijkse Plassen De Reeuwijkse plassen zijn ontstaan door turfwinning en zijn van elkaar gescheiden door smalle weggetjes. Het is een verrassend gebied met prachtige vogels en planten en uitzicht op de bootjes en surfers. e Heemtuin Goudse Hout Kale Jonkerpad, www.heemtuingoudsehout.nl

b Museum Bisdom van Vliet

34 35 40 41 42 46 47 48 49 20

34 14 37 36 32 90 33 94 19

3 Eetgelegenheid Kobalt Kerkstraat 39, ingang Nutspassage, Bodegraven T 0172 – 612 476 www.eetgelegenheidkobalt.nl

12

94

45

2055

46

49

1

2

3

c

b

a

d

e

f

g

TOP Haas-drecht

NS Gouda

46 47

4241

40

16

624

5

7

8 12

11

77

787999

9887

8688

67

6825

20

18

12

14

11

109

Beneden-merwede

BovenMerwede

Oude Maas

Noord

Maas

Nieuwe

Lek

Malen en POMPen Lengte 65 km

Startpunt NS Gouda of NS Dordrecht

Nederland en water zijn nauw met elkaar verbonden. We vormen een waterrijke natie, waarbij een flink deel van het land op of onder de zeespiegel ligt. Water is van oudsher zowel onze vriend als onze vijand geweest. Onze vriend, omdat de ligging van Nederland aan zee altijd een bron van handel en dus van welvaart is geweest. Een vijand, omdat diezelfde zee soms ineens een flink stuk van het land terugnam. Onze dijken, polders, de Deltawerken en het IJsselmeer zijn getuigen van onze verbondenheid met het water. Zie ook de route Molentocht Alblasserwaard.

1 Restaurant 'De Loet' Kerkweg 279, Lekkerkerk T 0180 - 661 559 www.deloet.nl

2 Café de Vlist Fransekade 8, Vlist T 0182 - 380 256 www.cafedevlist.nl

Fietscafés

Fietsverhuur a Fietspoint Oldenburger, uitgang noordzijde station Gouda, Burgemeester Jamesplein 1 b NS Dordrecht - OV Fiets

lokale lekkernijenc Bakkerij Stam sinds 1926, Klipperstraat 12a, Nieuw-Lekkerland www.bakkerij-stam.nl In 2011 ontvingen zij een prijs voor 2e beste bakker van Zuid-Holland, open ma, woe, do 8.30-12.30 en 13.00-17.30 uur, di 8.30-12.30 uur, vr 8.30-17.30, za 8.30-16.00, zo gesloten.

natuur & cultuurd Stolwijkerssluis te Gouda Is gebouwd rond 1800 en bevindt zich in de IJsseldijk tussen de Hollandsche IJssel en de Stolwijkse Vaart. e Gemaal Verdoold Kattendijk Gouderak Rijksmonument uit 1880. f Gemaal Polder Abbekesdoel 93a, Bleskensgraaf Werkende poldergemaal uit 1883. Open mei t/m okt: elke 2e zaterdag van de maand 10.00-17.00 uur.g Nationaal baggermuseum Molendijk 204, www.baggermuseum.nl Maak kennis met het baggeren uit het verleden en heden. Open di t/m vr 14.00- 17.00 uur zat 11.00-17.00 uur Gesloten zo t/m ma.h Loetbos, Loet, Lekkerkerk, Routerijk polderbos in het veenweidegebied. Ontdek het met de fiets, kano of lopend. i Villa Augustus Oranjelaan 7, Dordrecht T 078 6393111 www.villa-augustus.nl De voormalige watertoren is nu hotel. Restaurant met lekker eten uit eigen moestuin.

b

d

42 41 40 9 10 11 16 14 12 18 20 25 68 67 62

88 86 87 98 99 79 78 77 11 12 8 7 5 4

1168

c

b

a

d

e

f

g

h

i

1

2

NS Gouda

NS Dordrecht

48 49

42

4140

23

13

14

68

67

6

543

2

118

9

812

Benedenmerwede

BovenMerwede

Oude Maas

Noord

Maas

Nieuwe

Lek

MOlenrOuTe alblasserwaardLengte 40 km

Startpunt TOP Alblasserdam of TOP Oud-Alblas

Deze fietsroute neemt u mee langs de vele molens, groene weiden, polders en typische dijkdorpen van de Alblasserwaard. Onderweg maakt u kennis met de wijze waarop Nederland omgaat met water, bijvoorbeeld bij de indrukwekkende molens van Werelderfgoed Kinderdijk.

1 De Portier - Tourist info Alblasserdam Zuiderstek 1, Alblasserdam T 078 - 693 21 14 www.touristinfo-alblasserdam.nl

Fietscafés

lokale lekkernijena Theetuin de Winde Achterland 4, Groot Ammers Geniet van een kopje thee met zelfgemaakte appeltaart en laat het landelijke uitzicht op u inwerken. Open: als de gastvrouw thuis is. b IJssalon Middelbroeck Damseweg, Ottoland (Vuilendam) In de IJssalon Middelbroeck in Ottoland kunt u heerlijk ambachtelijk boerenijs kopen. Open: 1 apr. t/m 20 sep. ma t/m za 10.00- 21.00 uur.

natuur & cultuurc Molens Werelderfgoed Kinderdijk De 19 molens van Kinderdijk symboliseren de wijze waarop Nederland met water omgaat. Hier ontdekt u hoe het gebied al sinds de Middeleeuwen droog wordt gehouden. De Museummolen en Informatiecentrum het Wisboomgemaal brengen het watermanagement in beeld. Museummolen (Nederwaard 5, Kinderdijk): eind mrt. t/m eind okt. ma t/m zo 9.30- 17.30 uur. Nov t/m mrt za t/m zo 11.00-16.00 uur. Wisboomgemaal (Overwaard 3, Kinderdijk): 17 mrt. t/m 1 nov. ma t/m zo 9.00-17.00 uur, nov t/m 16 mrt za t/m zo 11.00-16.00 uur. d Molens Onderweg komt u nog vele andere molens tegen: 1. Molenromp De Regt 7. Hofwegense molen 2. Molen De Liefde 8. Molen De Vriendschap 3. Gelkenes Molen 9. Wingerdse Molen 4. De Achtkante Molen 10. Molen De Hoop 5. Achterlandse Molen 11. De Peilmolen 6. Kerkmolen 12. Kooijwijkse Molen

b IJssalon Middelbroeck

d Molens

2 3 4 5 6 67 68

18 9 8 12 13 14 1

g

1

TOP Alblasser-

dam

TOP Oud-Alblas

d1

d2

d3d4

d5

d6d7d8

d9d10

d11

d121

a

bc

50 51

42

4140

23

13

14

68

67

3

2

118

66 65

70

71

72

7473

76

Beneden-merwede

Boven Merwede

Oude Maas

Noord

Maas

Nieuwe

Lek

landeliJk winkelenLengte 36 km

Startpunt TOP Hoornaar of TOP Nieuwpoort

Fietsen langs landelijke winkels in de Alblasserwaard. Vul uw fietstas met een stukje kaas, ambachtelijk gerookte vis, een pondje kersen en rust onderweg uit onder het genot van een boerenijsje of een stuk zelfgemaakte appeltaart. 1 Schaapskooi Ottoland

A89, Ottoland T 0184 - 642 293 www.schaapskooiottoland.nl

2 HannesHeerlijkHeidSlingelandseweg 17b, Giessenburg T 0184 - 659 011 www.hannesheerlijkheid.nl

Fietscafés

lokale lekkernijena De Graanbuurt Doetseweg 43, Giessenburg Historisch en sfeervol inpandig winkelstraatje met bijzondere winkeltjes.b Kaas- en Zuivelboerderij Kuiper Heideweg 2, Giessenburg Boerenkaas en diverse zuivelproducten van eigen boerderij.c IJssalon Middelbroeck, Ottoland Ambachtelijk boerenijs.d Kaasboerderij Hooikaas Damseweg 37, Ottoland Winkel met diverse soorten kaas en ambachtelijk producten.

e Theetuin de Winde Achterland 4, Groot Ammers Geniet van een kopje thee met zelfgemaakte appeltaart. Landelijk uitzicht inbegrepen.f Viswinkel bij de Molen Molenkade 3, Groot Ammers Ambachtelijk gerookte vis.g Streekcentrum Ooievaarsdorp Het Liesvelt Wilgenweg 3, Groot-Ammers Ontdek de Alblasserwaard. Het streekcentrum heeft o.a. een bijenstal en een boerenspeeltuin.h Landwinkel Pek Lekdijk 48, Langerak Op het terras rust u uit tussen de fruitbomen. Proef de verse vruchtensappen en bezoek de winkel, met fruit van eigen bodem en diverse ambachtelijke producten.i Heemtuin Hanneshoeve Met o.a. boomgaard, ravot- en dierweide, zie fietscafé 2.

b Kaas- en Zuivelboerderij Kuiper

d

3 In 't Wapen van Ameide Benedendamsestraat 23,

Ameide T 0183 - 601 308

www.wapenvanameide.nl

74 73 76 13 14 68

71 70 65 66 67 72

g

g

13 64

74

76 63

72

c

b

a

d

e

f

g

h

i

1

2

3

TOP Hoornaar

TOP Nieuwpoort

52 53

50

53

39

37

54

5556

59

47

46

4857

3433

36

Boven MerwedeWaal

Linge

nieuwe hOllandse waTerlinieLengte 38 km

Startpunt TOP Gorinchem of NS Gorinchem

Deze fietsroute neemt u mee langs de Linge en het Merwedekanaal, twee van Hollands belangrijkste historische vaarwegen. Ook ontdekt u een deel van de Hollandse Waterlinie, de oude verdedigingslijn die in vroeger tijden onder water werd gezet om Holland te beschermen tegen de vijand.

Fietsverhuur a NS Gorinchem - OV fiets

natuur & cultuurb Vestingwallen Gorinchem Gorinchem maakte als vestingstad onderdeel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dit is nog terug te zien in de gerestaureerde 17e eeuwse vestingwallen en de Caponnière. Deze bomvrije bunker diende ter verdediging van de Grote Merwedesluis en is nu ingericht als wijnmuseum en proeflokaal. c Gorcums Museum Grote Markt 17, Gorinchem Dit museum vertelt de geschiedenis van de stad en heeft een verzameling schilderijen uit de Gouden Eeuw. Open: di t/m za 10.00- 17.00 uur, zo 13.00-17.00 uur. Van apr. t/m sep op zo vanaf 11.00 uur. d Fort Asperen Langendijk 60, Acquoy (Gelderland) Fort Asperen maakte samen met de bijzondere sluizen in de Linge deel uit van De Nieuwe Hollandse Waterlinie, die zich uitstrekte vanaf het IJsselmeer tot aan de Biesbosch. Open: di t/m zo vanaf 10.00 uur. e De Diefdijk In de 18e eeuw werd de Diefdijk onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Als u goed tussen de kruiden- en bloemrijke bermen kijkt, ziet u de militaire schuilplaatsen nog liggen. Ook ziet u kleine meertjes die Wielen worden genoemd. Ze zijn ontstaan bij een doorbraak van de Diefdijk.

b

e De Diefdijk 53 39 37 36 33 34 57 48

53 39 54 55 56 59 47 46 50

c

ba

d

e

TOP Gorinchem

NS Gorinchem

54 55

Toeristen Informatie Punt (TIP) Hippolytusbuurt 4, Delftwww.delft.nl

Toeristisch InformatiepuntMarkt 35, Goudawww.welkomingouda.nl

VVV RotterdamCoolsingel 195-197, Rotterdamwww.rotterdam.info

Visitor Centre Leiden (VVV) Stationsweg 41, Leidenwww.vvvleiden.nl

VVV Schiedam Buitenhavenweg 9, Schiedamwww.ontdekschiedam.nu

VVV/ANWB Vlaardingen Westhavenkade 39, Vlaardingenwww.verrassendvlaardingen.nl

VVV Zuid-Holland-ZuidSpuiboulevard 99, Dordrechtwww.vvvzhz.nl

VVV Gorinchem Grote Markt 17, Gorinchemwww.vvvzhz.nl

VVV Brielle Turfkade 18, Briellewww.zuid-hollandse-eilanden.nl

VVV/ANWB MiddelharnisVingerling 3, Middelharniswww.zuid-hollandse-eilanden.nl

VVV Den HaagSpui 68, Den Haagwww.denhaag.com

VVV Ouddorp aan ZeeBosweg 2, Ouddorpwww.vvvouddorpaanzee.nl

ColofonUitgave: G.Z-H in opdracht van Provincie Zuid-Holland met een bijdrage van ZHBT en Provinciale Recreatiegebieden

Fotografie en tekst: G.Z-H, ZHBTOntwerp en productie: 10uur communicatie & creatie, Zierikzee en Promotie Zeeland DeltaCartografie: Anyway Productions, Hansweert

Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming vermenigvuldigd, gekopieerd of op welke andere wijze openbaar gemaakt worden. De uitgever is niet verantwoordelijk voor eventuele onjuistheden of onvolledigheden.

Oplage 25.000 stuks. Gratis – waarde € 9,95. Op = op.

Meer dan fietsen in Zuid-Holland 2012-07

Kijk voor de overige VVV adressen in Zuid-Holland op www.zuid-holland.com

G.Z-HPostbus 3413100 AH Schiedamwww.gzh.nl/reactieformulierwww.recreatiezuidholland.nl

Zuid-Hollands bureau voor ToerismePostbus 32672601 DG Delftinfo@zhbt.nlwww.fietseninzuidholland.nlwww.toproutenetwerk.nl