Medico-legale status van richtlijnen

Stefaan CallensHoogleraar gezondheidsrecht KUL

AdvocaatAntwerpen 27 maart 2010

Zorgrichtlijnen - definitie

“systematisch ontwikkelde aanbevelingen die de beroepsbeoefenaar en de patiënt moeten helpen bij het nemen van beslissingen omtrent gepaste zorg in een specifieke situatie”

Kenmerken zorgrichtlijnen

• Kenmerken– Niet-bindende gedragsvoorschriften als leidraad voor

professionals in hun dagelijkse praktijk– Flexibel– Systematisch ontwikkeld door de beroepsgroep

Doelstellingen zorgrichtlijnen

– Verbeteren en garanderen van kwaliteit in de zorg– Beperken van de uitgaven in de gezondheidszorg

Voordelen zorgrichtlijnen

• Uitgevaardigd door de beroepsgroep zelf

• Voorkomen van de defensieve geneeskunde – kwaliteitsverbetering in de zorg

• Instrument voor kennisoverdracht

• Betere communicatie tussen patiënt en arts

Nadelen zorgrichtlijnen

• Beperking van de medisch - professionele autonomie - kookboekgeneeskunde?

• Beperking van de autonomie van de patiënt?

• Wetenschappelijke verstarring?

• Correcte aanbevelingen?

Relativering nadelen

• Grenzen aan de medisch-professionele standaard

– Rechten van de patiënt• Art. 5 Wet Patiëntenrechten

– Verbod tot het voorschrijven van onnodig dure en zinloze behandelingen

Juridische waarde van zorgrichtlijnen

• Arts volgt richtlijn?• Arts volgt richtlijn niet?• Voorwaarden voor opstellen van “goede”

zorgrichtlijnen?• Aansprakelijkheid van opstellers van

zorgrichtlijnen?• Zorgrichtlijnen en terugbetaling van

buitenlandse behandeling?

Zorgrichtlijnen en andere documenten

• Richtlijnen • Protocollen :

– schriftelijke handelingsinstructie voor zorgvuldig professioneel handelen in de zorg– Afspraken die door beroepsbeoefenaren worden gemaakt om de zorg zo goed mogelijk te

laten verlopen=> Een geëxpliciteerde vorm van consensus over de (multidisciplinaire) aanpak van een

bepaald probleem

• Standaarden : een overeengekomen uitvoeringsniveau aangeduid door beroepsbeoefenaren en is geschikt voor de aangesproken populatie (niet altijd op schrift gesteld)

• Klinische paden• Medische reglementen (en ziekenhuiswetgeving)

Richtlijnen en patiëntenrechten

• Art. 5 Wet patiëntenrechten– Recht op kwaliteitsvolle dienstvertrekking die beantwoordt aan

behoeften van patiënt

• Memorie van Toelichting

… de toepasselijke standaarden zoals die voortvloeien uit de huidige wetenschap, worden nageleefd. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om standaarden uitgewerkt door wetenschappelijke verenigingen maar is daartoe niet beperkt…

Richtlijnen en zorgprogramma’s

• Belang van richtlijnen voor zorgprogramma’s:

– Cardiale pathologie • Richtlijnen voor gemeenschappelijke diagnostische en therapeutische klinische

benadering

– Oncologie• Richtlijnen voor diagnosestelling, behandeling, opvolging

• Multidisciplinair oncologisch handboek

– Borstkanker• Multidisciplinair oncologisch handboek

Aansprakelijkheid, richtlijnen en medische teams

• Relatie medisch voorschrift/staand order

en procedures

en/of standaardverpleegplan

KB18 juni 1990• Centrale aansprakelijkheid van ziekenhuis (principe en

uitzondering)• Rol van diensthoofd• Zorgtrajecten en aanbevelingen

– Vb KB 21 januari 2009

Naar “kostenbesparende” richtlijnen

• “Directe opname in wetgeving”– Vb. terugbetalingsvoorwaarden bij bepaalde geneesmiddelen

• Verwijzing naar instanties die aanbevelingen/richtlijnen zullen opstellen

• Sancties? Juridische waarde?

Kostenbesparende richtlijnen, impact van economische overwegingen en aansprakelijkheid

• Verplichting om dure verstrekkingen aan te bieden?• Speelt de economische situatie van de patiënt een rol?• Verplicht om van kostenbesparende richtlijn af te

wijken?– Verhouding recht op kwaliteitsvolle zorg versus

kostenbesparende richtlijn

Aanbevelingen voor opname van kostenbesparende richtlijnen in het recht

• Belang van procedure/inhoud van richtlijn• Democratisch gehalte van richtlijn• Zorgvuldigheid bij opstellen van richtlijn• Up to date houden van richtlijn• Relatie met wetgeving ongevallen voor schade in

gezondheidszorg/ “No-fault wetgeving”?