MasterclassOverheidsopdrachten

Over de betaling van uitgevoerde werken

30 maart 2015

Christophe Lenders

Inhoud1) Vier verschillende regimes2) Wanneer mag een vordering worden ingediend?3) Hoe moet een vordering worden ingediend?4) Voor welke werken mag een vordering worden

ingediend?5) Wanneer, binnen welke termijn en hoe moet een

aanbestedende overheid de vordering behandelen? 6) Hoe reageren op een verbetering van de ingediende

vordering?7) Wanneer moet de betaling geschieden?8) Tot wanneer kan betaling worden gevorderd?

Vier verschillende regimes

1.

A) Vier verschillende regimes

• De Algemene Aannemingsvoorwaarden (AAV) voor de opdrachten met een minimaal geraamde waarde van 5.500,00 Eur excl. BTW, bekendgemaakt tot 30 juni 2013;

• De wet van 2 augustus 2002 inzake bestrijding betalingsachterstand voor de opdrachten gesloten in de periode van 16 maart 2013 tot 30 juni 2013 alsook voor alle andere opdrachten die niet ressorteren onder de AAV noch onder de AUR zowel versie 2013 als versie 2014;

• De Algemene Uitvoeringsregels van het KB van 14 januari 2013 (AUR versie 2013 ) voor de opdrachten met een minimaal geraamde waarde van 7.500,00 Eur excl. BTW, bekendgemaakt vanaf 1 juli 2013 tot 8 juni 2014;

• De Algemene Uitvoeringsregels zoals gewijzigd bij KB van22 mei 2014 (AUR versie 2014) voor de opdrachten met een minimaal geraamde waarde van 7.500,00 Eur excl. BTW, bekendgemaakt vanaf 9 juni 2014.

Zie voor goede toelichting de omzendbrief 20 november 2014, BS 26 november 2014

4

B) Belangrijkste kenmerken AAV

∙ Artikel 15 AAV:

Alle vorderingen behoudens eindstaat voorzien in een betalingstermijn van 60 dagen. De eindstaat voorziet in een verificatietermijn van 30 dagen en aansluitend een betalingstermijn van 60 dagen.

∙ Welke de opdracht ook moge zijn, de termijnen waarbinnen volgens artikel 15 AAV de betalingen worden geregeld, kunnen in geen geval door het bestek worden verlengd. Elke tegengestelde bepaling in het bestek wordt voor niet geschreven gehouden.

5

C) Belangrijkste kenmerken AUR versie 2013

∙ Artikel 90 AUR

De AUR voorzien in een verificatietermijn van 30 dagen en een betalingstermijn van 30 dagen. De betalingstermijn neemt een aanvang vanaf het verstrijken van de betalingstermijn.

∙ Zo niets is vermeld in het bestek is geen verificatietermijn van toepassing en geldt onmiddellijk de betalingstermijn.

∙ Afwijkingen van de termijnen zijn mogelijk.

6

∙ Wat betreft de verificatietermijn is verlenging mogelijk: 1° de opdrachtdocumenten voorzien uitdrukkelijk in een langere verificatietermijn en; 2° de verlenging bevat jegens de opdrachtnemer geen kennelijke onbillijkheid. Ter beoordeling wordt daarbij rekening gehouden met de goede trouw, de eerlijke behandeling en de de aard van de werken, leveringen of diensten;

∙ Wat betreft de betalingstermijn is verlenging mogelijk: 1° de opdrachtdocumenten voorzien uitdrukkelijk in een langere betalingstermijn en; 2° deze afwijking is objectief gerechtvaardigd door de bijzondere aard of eigenschappen van de opdracht en; 3° de betalingstermijn is in geen geval langer dan zestig dagen.

7

∙ Voor de aanbestedende overheden uit de gezondheidszorg is de betalingstermijn 60 dagen.

∙ Indien afwijking niet gerechtvaardigd: beding wordt voor niet geschreven aanzien.

8

D) Belangrijkste kenmerken AUR versie 2014

∙ Artikel 90 AUR

De AUR voorzien in een verificatietermijn van 30 dagen en een betalingstermijn van 30 dagen. De betalingstermijn neemt een aanvang vanaf het verstrijken van de verificatie en mits de aanbestedende overheid in ontvangst is van de regelmatig opgestelde factuur.

∙ Zo niets is vermeld in het bestek is sowieso een verificatietermijn van toepassing.

∙ Afwijkingen van de termijnen zijn mogelijk

9

∙ Wat betreft de verificatietermijn is verlenging mogelijk wanneer: 1° de opdrachtdocumenten voorzien uitdrukkelijk in een langere betalingstermijn en; 2° deze afwijking is objectief gerechtvaardigd op grond van de bijzondere aard of eigenschappen van de opdracht en, op straffe van nietigheid, uitdrukkelijk gemotiveerd in het bestek en; 3° de betalingstermijn is in geen geval langer dan zestig dagen.

∙ Wat betreft de verificatietermijn is verlenging mogelijk wanneer: 1° de opdrachtdocumenten voorzien uitdrukkelijk in een langere verificatietermijn; en 2° deze afwijking is objectief gerechtvaardigd op grond van de bijzondere aard of eigenschappen van de opdracht en, op straffe van nietigheid, uitdrukkelijk gemotiveerd in het bestek; en 3° de verlenging bevat jegens de opdrachtnemer geen kennelijke onbillijkheid. Ter beoordeling wordt daarbij rekening gehouden met de goede trouw en de eerlijke behandeling en de de aard van de werken.

. 10

∙ Voor de aanbestedende overheden uit de gezondheidszorg is de betalingstermijn 60 dagen.

∙ Indien afwijking niet gerechtvaardigd: beding wordt voor niet geschreven aanzien.

11

E) Belangrijkste kenmerken wet bestrijding betalingsachterstand

∙ In principe geen verificatietermijn maar betalingstermijn van 30 dagen.

∙ Mogelijkheid andere overeenkomsten te sluiten: zie dus bestek.

∙ Betalingstermijn mag niet langer zijn dan 60 dagen en onderworpen aan twee bijkomende voorwaarden:∙ Langere betalingstermijn moet expliciet zijn overeengekomen.∙ De langere termijn moet gerechtvaardigd zijn door de bijzondere aard

of de bepaalde elementen van de overeenkomst.

12

Wanneer mag een vordering worden ingediend ?

2.

∙ Zie opdrachtdocumenten: aanbestedende overheid vrij om te bepalen wanneer gevorderd kan worden.

∙ Artikel 4 KB 26 september 1996 houdende Algemene Uitvoeringsregels§ 2. De prijs van de opdracht wordt betaald hetzij ineens na volledige uitvoering ervan, hetzij, wanneer de wet dit toestaat, met betalingen in mindering naargelang de uitvoering vordert en volgens de modaliteiten bepaald in het bestek. Zodra de uitvoering van een opdracht zodanig is gevorderd dat zij recht geeft op betaling, wordt hierover proces-verbaal opgemaakt door de aanbestedende overheid. De aannemer moet evenwel een schuldvordering indienen vooraleer hij kan worden betaald.

14

∙ Artikel 66 AUR

“De prijs van de opdracht wordt betaald hetzij ineens na volledige uitvoering ervan, hetzij met betalingen in mindering naargelang de uitvoering vordert en volgens de modaliteiten bepaald in de opdrachtdocumenten. Zodra de uitvoering van een opdracht zodanig is gevorderd dat zij recht geeft op betaling, wordt hiervan proces-verbaal opgemaakt door de aanbestedende overheid. De opdrachtnemer moet evenwel een schuldvordering indienen vooraleer hij kan worden betaald.”

15

∙ Indien niets is bepaald:

“Artikel 8 overheidsopdrachtenwet 1993 en artikel 4 van het KB van 26 september 1996 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken, voorzien in twee betalingsmogelijkheden voor een overheidsopdracht, namelijk hetzij betaling in één keer aan het einde van de opdracht, hetzij de betaling in mindering naarmate de uitvoering van de opdracht. Waar het bestek niet uitdrukkelijk voorzien heeft in de ene of de andere mogelijkheid, is de aannemer gerechtigd tot het opsturen van vorderingsstaten naarmate de opdracht vordert.” (Gent 30 oktober 2009, NJW 2010, afl. 225)

16

Hoe moet een vordering worden ingediend?

3.

A) AAV en AUR

∙ Artikel 15 AAV / Artikel 66 en artikel 90 AUR

∙ De aannemer is verplicht in te dienen:een gedagtekende en ondertekende schuldvordering, méteen gedetailleerde staat van de werken

∙ Quid vormvereisten aan schuldvordering, samenvattende opmetingsstaat in bestek. Geldig ?

18

B) Het bewijs van het indienen van schuldvordering met gedetailleerde staat der werken

∙ Belang voor berekening van verificatietermijnen, betalingstermijnen, intresten, …

∙ Hoe indienen?° Werfverslagen melding laten maken;° Artikel 52bis Ger.W.: “Wanneer de kennisgeving is gebeurd bij aangetekende brief of bij gewone brief begint de termijn te lopen de derde dag die volgt op deze waarop de brief aan de postdiensten overhandigd is geworden, tenzij de geadresseerde het tegendeel bewijst.”

* Bewijs van overhandiging aan de postdiensten: aangetekende zending.

19

C) Bij wie de vorderingsstaat indienen

∙ De aanbestedende overheid, of de leidend ambtenaar?

∙ Indienen op het adres en rekening houdend met de gegevens vermeld in het bestek.

“Wanneer de aanbestedende overheid een studiebureau belast met het vaststellen van de aan de aannemer verschuldigde bedragen, begint de betalingstermijn te lopen vanaf de datum waarop dit bureau de verklaring van schuldvordering en de vorderingsstaat

heeft ontvangen” (Rb. Antwerpen, 27 november 1978, T.Aann. 1980,726)

20

D) Miskenning formaliteiten

∙ De weigering door een bestuur een aannemer te betalen gelet op een onregelmatigheid in de schuldvordering terwijl zij weet dat betaling van de uitgevoerde werken verplicht is, is in strijd met de goede trouw (Gent 4 mei 2007, NJW 2007, 851-853)

21

Voor welke werken mag een vordering worden ingediend?

4.

∙ Alle werken die werden uitgevoerd en de meerwerken ongeacht of er een akkoord is over de prijs

° Artikel 15 AAVDeze gedetailleerde staat kan omvatten : a) de hoeveelheden uitgevoerd boven de vermoedelijke hoeveelheden die voorkomen in de posten van de prijslijst; b) de bijwerken uitgevoerd op schriftelijk bevel van de leidend ambtenaar; c) de werken uitgevoerd tegen de door de aannemer voorgestelde en door de aanbestedende overheid nog niet aanvaarde eenheidsprijzen.

23

° Artikel 95 AURDeze gedetailleerde staat kan omvatten : 1° de hoeveelheden uitgevoerd op grond van de posten van de samenvattende opmeting; 2° de hoeveelheden uitgevoerd boven de vermoedelijke hoeveelheden van de posten van de samenvattende opmeting; 3° de meerwerken uitgevoerd op schriftelijk bevel; 4° de werken uitgevoerd tegen de door de aannemer voorgestelde en door de aanbestedende overheid nog niet aanvaarde eenheidsprijzen.

24

Wanneer, hoe en binnen welke termijn moet een aanbestedende overheid de vordering behandelen?

5.

A) Wat is verificatie

∙ Het nazicht van de vordering van de aannemer, het aanbrengen van verbeteringen in de vordering, prijzen ambtshalve vaststellen en facturatieopdracht geven.

° Artikel 15 AAV: “De aanbestedende overheid ziet de ingediende staat van werken na en brengt er eventueel verbeteringen in aan; wanneer er niet tussen de partijen overeengekomen eenheidsprijzen in voorkomen, stelt ze deze prijzen ambtshalve vast met behoud van alle rechten van de aannemer. Na ontvangst van elke verklaring van schuldvordering maakt ze onverwijld een proces-verbaal op met vermelding van het bedrag dat ze werkelijk verschuldigd acht te zijn en geeft de aannemer schriftelijkkennis van de staat van de werken die aldus voor betaling zijn aanvaard. Terzelfdertijd verzoekt de aanbestedende overheid de aannemer, binnen de vijf kalenderdagen, een faktuur in te dienen voor hetzelfde bedrag.”

26

° Artikel 95 AUR: “De aanbestedende overheid stelt binnen de verificatietermijn de volgende verrichtingen :1° ze ziet de ingediende staat van de werken na en brengt er eventueel verbeteringen in aan. Wanneer er niet tussen de partijen overeengekomen prijzen in voorkomen, stelt ze deze prijzen ambtshalve vast met behoud van alle rechten van de aannemer;2° ze maakt een proces-verbaal op met vermelding van de werken die voor betaling zijn aanvaard en het volgens haar verschuldigde bedrag. Ze geeft de aannemer schriftelijk kennis van dit proces-verbaal en verzoekt hem binnen vijf dagen, een factuur in te dienen voor het vermelde bedrag.”

27

B) Termijnen∙ AAV:

° De verificatie geschiedt binnen de betalingstermijn van 60 dagen dan wel de termijn van verificatie en betalingstermijn van 90 dagen.

° De termijn neemt een aanvang bij ontvangst van een verklaring van schuldvordering. Er moet door de aanbestedende overheid “onverwijld” een proces-verbaal opgesteld worden waarna betaling moet volgen binnen de zestig kalenderdagen vanaf de dag waarop

de aanbestedende overheid de verklaring van schuldvordering heeft ontvangen.

* “onverwijld” is sneller dan 60 dagen

° Sanctionering aanbestedende overheid? Zie deel 3 Masterclass28

∙ AUR

° Deze verificatietermijn begint te lopen vanaf de ontvangst van de schuldvordering én de gedetailleerde staat der werken door de aanbestedende overheid

* Reminder: altijd verificatietermijn ook al bepaalt het bestek niets ?

* Sanctionering aanbestedende overheid?

29

C) Hoe dient de aanbestedende overheid de vordering te behandelen?

∙ Verbeteringen aanbrengen in de meetstaat

° Het aanbrengen van verbeteringen in de meetstaat. Wat met niet-gemotiveerde verbeteringen ?

* Bewijsproblematiek. Wie moet wat bewijzen ? Moet de aannemer bewijzen de werken te hebben uitgevoerd dan wel de

aanbestedende overheid dat de werken (nog) niet werden uitgevoerd dan wel niet aanvaard zijn?

- De aannemer moet kunnen bewijzen dat zijn werken zijn uitgevoerd doch lijkt op basis van de vermeldingen in artikel 15 AAV en artikel 95 AUR te kunnen volstaan met het indienen van de meetstaat en de schuldvordering. Deze bepalingen leggen een “verbeteringsplicht” op aan de aanbestedende overheid.

30

- De aanbestedende overheid dient haar verbeteringen te motiveren en te duiden.

° Is de aannemer verplicht om de verbeteringen door te voeren en een “nieuwe” meetstaat in te dienen ?

-In principe niet. - Zo gevraagd indienen onder alle voorbehoud met betrekking tot de eerst ingediende vorderingsstaat

∙ Het proces-verbaal houdende vaststelling van het bedrag dat de aanbestedende overheid verschuldigd acht.

° Formaliteit met sancties ten aanzien van de aanbestedende overheid?° D. VAN ROMPAEY, Motiveringsplicht ten laste van het bestuur (TOGOR 1999, 314 e.v)

31

∙ Facturatiebevel.

° Het factureren van de door de aanbestedende overheid aanvaarde bedragen. Aangewezen om te vermelden dat factuur onder alle voorbehoud geschiedt en zonder enige nadelige erkentenis ten aanzien van gevorderde bedragen.

32

D) Redenen en motieven om betaling te weigeren∙ Betaling is slechts mogelijk voor verstrekte en aanvaarde diensten (artikel

8 Overheidsopdrachtenwet 1993/artikel 7 Overheidsopdrachtenwet 2006).° Dit veronderstelt dat niet-uitgevoerde, niet - gebrekkige, niet aanvaarde werken niet betaald moeten worden;° Dit houdt ook in dat de goedkeuring van vorderingsstaten niet vrijblijvend is. De aanbestedende overheid die zonder voorbehoud een factuur betaalt die is opgesteld op grond van een vorderingsstaat welke ermee overeenstemt, keurt deze impliciet goed. Door akkoord te gaan met de aangerekende bedragen bevestigt de overheid dat de posten, waarop die bedragen betrekking hebben daadwerkelijk zijn uitgevoerd.Weliswaar belet dit niet dat de aanbestedende overheid bewijst dat zij ten onrechte betalingen heeft gedaan, maar de bewijslast van het onverschuldigd karakter rust dan op de aanbestedende overheid (Antwerpen 11 september 2000, T.Aann. 2001, 144).

33

∙ Betaling te vorderen bij (volledig) uitgevoerde werken voorwerp van posten in de meetstaat. Uitzondering alleen bij schorsingen op bevel of door toedoen van de aanbestedende overheid in welk geval een betaling in mindering kan worden bekomen a rato van de uitgevoerde prestaties wanneer de schorsing minstens 30 dagen heeft geduurd.

∙ Voorschotten zijn mogelijk maar een uitzondering en moet toegestaan zijn in het bestek

34

E ) Discussies over hoeveelheden.

∙ Wie dient wat te bewijzen ?° In principe aannemer draagt bewijslast om recht op betaling te bewijzen.° Maar, de aanbestedende overheid is verplicht om in dagboek der werken – en zelfs zo geen dagboek der werken is voorzien – alle gegevens inzake de afrekening te noteren:

Artikel 83 AUR: “Onverminderd de eventuele verplichtingen inzake het bijhouden van het coördinatiedagboek, staat het de aanbestedende overheid vrij geen dagboek van de werken of een gedeelte ervan bij te houden. In dat geval vermeldt zij dat in de opdrachtdocumenten.Evenwel dienen de gedetailleerde notities steeds te worden bijgehouden ingeval van opdrachten tegen andere dan globale prijzen.”

35

Artikel 40 AUR“Bij opdrachten tegen prijslijst en voor de posten met vermoedelijke hoeveelheden van de gemengde opdrachten, worden de uitgevoerde hoeveelheden gemeten door de aanbestedende overheid in aanwezigheid van de opdrachtnemer of van zijn gemachtigde. De resultaten ervan worden vermeld in een schriftelijk stuk dat door beide partijen wordt ondertekend.Wanneer geen akkoord bereikt wordt of zolang de partijen geen akkoord hebben bereikt, stelt de aanbestedende overheid ambtshalve de hoeveelheden vast die ze gerechtvaardigd acht, met behoud van alle rechten van de opdrachtnemer.”

36

F) Le Prix

∙ Prijzen in de meetstaat;∙ Prijzen voor meerwerken: zie deel 2 Masterclass;∙ Prijzen bij overschrijding en vermindering van hoeveelheden:

“Wanneer de werkelijk uitgevoerde hoeveelheden van een post volgens prijslijst het drievoudige overtreffen of minder bedragen dan de helft van de vermoedelijke hoeveelheden, kan ieder der partijen de herziening van de oorspronkelijke eenheidsprijzen en uitvoeringstermijnen vragen.” (artikel 42§6 AAV en artikel 81 AUR)

37

∙ AAV

Artikel 42 § 6 AAV:“De partij die de herziening vraagt moet de andere partij van haar voornemen de eenheidsprijzen en/of termijnen te willen herzien op de hoogte brengen ten laatste vijftien kalenderdagen na het opstellen van de vorderingsstaat waarin vastgesteld wordt dat de uitgevoerde hoeveelheid het drievoudige van de vermoedelijke hoeveelheid bereikt. Deze kennisgeving dient bij ter post aangetekende brief te geschieden.”

∙ AUR

Artikel 81 AUR:“De partij die de herziening vraagt, moet de andere partij van haar voornemen de eenheidsprijzen en/of termijnen te willen herzien op de hoogte brengen ten laatste dertig dagen na het opstellen van de vorderingsstaat waarin vastgesteld wordt dat de uitgevoerde hoeveelheid het drievoudige of minder dan de helft van de vermoedelijke hoeveelheid bereikt. Deze kennisgeving gebeurt bij aangetekende brief.”

38

Hoe reageren op een verbetering van de ingediende vordering ?

6.

∙ Factuur binnen de 5 dagen opsturen naar de aanbestedende overheid met vermelding dat factuur is opgesteld overeenkomstig facturatiebevel, en geschiedt onder alle voorbehoud en zonder enige nadelige erkentenis ten aanzien van de door de aannemer gestelde vordering.

∙ Reeds gevorderde bedragen in volgende opmetingsstaten hernemen als reeds gevorderde bedragen en opnieuw in eindtotaal te vorderen bedragen.

∙ Geen nood aan een factuur om tot invordering over te gaan wanneer geen facturatieopdracht is gegeven (Antwerpen 6 februari 2014, TB0 2014, 98).

40

Wanneer moet betaald worden?

7.

A) Over de betalingstermijn

• Wet betalingsachterstand: De betalingen gescheiden, behoudens andere afspraken, binnen de 30 dagen.

• AAV: De betaling geschiedt binnen een termijn van 60 dagen hetzij 90 dagen na ontvangst schuldvordering en staat der werken.

• AUR versie 2013 : De betaling van het aan de aannemer verschuldigde bedrag vindt plaats binnen de 30 dagen vanaf het verstrijken van de verificatietermijn.

• AUR versie 2014: De betaling van het aan de aannemer verschuldigde bedrag vindt plaats binnen een termijn van 30 dagen vanaf de datum van beëindiging van de in paragraaf 2 bedoelde verificatie, voor zover de aanbestedende overheid tegelijk over de regelmatig opgemaakte factuur beschikt, alsook over de andere, eventueel vereiste documenten.

• De betalingstermijn bedraagt 60 dagen voor de opdrachten geplaatst door aanbestedende overheden die gezondheidszorg verstrekken en die specifiek voor dat doel zijn erkend, zij het enkel voor de werken verbonden aan die specifieke activiteit

42

B) Schorsing betalingstermijn:

∙ Facturen niet binnen de 5 dagen verzonden∙ Antwoord inwachten inzake sociale en fiscale schulden

C) Beslag onder derden bij de aanbestedende overheid

AAV:

In geval van verzet tegen de betaling of van derdenbeslag ten laste van de aannemer, beschikt de aanbestedende overheid, over een bijkomende termijn van vijftien kalenderdagen te rekenen vanaf die waarop het beletsel tegen betaling wordt opgeheven.

43

AUR versie 2013: In geval van verzet tegen de betaling of van bewarend derdenbeslag ten laste van de opdrachtnemer, wordt de betalingstermijn geschorst en beschikt de aanbestedende overheid over een bijkomende betalingstermijn van vijftien dagen. De schorsing eindigt op de dag dat de aanbestedende overheid verwittigd wordt dat het beletsel tegen de betaling is opgeheven.

AUR versie 2014:In geval van verzet tegen de betaling of van bewarend derdenbeslag ten laste van de opdrachtnemer, wordt de betalingstermijn geschorst. De schorsing eindigt op de dag dat de aanbestedende overheid verwittigd wordt dat het beletsel tegen de betaling is opgeheven.

44

Tot wanneer kan betaling gevorderd worden ?

8.

∙ Zie deel 3 van de Masterclass voor verval- en verjaringstermijnen

∙ Niet beperkt door eindstaat ?° Antwerpen 6 februari 2014, TB0, 2014 98:

“Een materiële vergissing in een schuldvordering of een factuur kan steeds worden rechtgezet. Wanneer de aannemer in zijn eindstaat het bedrag verkeerdelijk in mindering brengt, kan hieruit geen afstand van recht op betaling worden afgeleid. De aannemer kan zijn materiële vergissing ongedaan maken door het indienen van een schuldvordering die, op grond van artikel 15, §1, 2° AAV, door de aanbestedende overheid dient te worden nagekeken en zo nodig verbeterd.”

46

Contacteer ons

GSJ Team Overheidsopdrachten

Christophe LendersDirk ErreygersJoris Wouters

Cindy MeynendonckxSimon Verhoeven

Mattias VerbruggenLotte Bertjens

GSJ AdvocatenMechelsesteenweg 272018 AntwerpenT +32 3 232 50 60F +32 3 232 30 50E info@gsj.be

84