IJstijd

Duizenden jaren geleden kon het in ons land ijskoud zijn. Soms was ons land zelfs bedekt met ijs. We noemen dat een ijstijd. Er leefden hier mammoeten en rendieren. Ze maakten lange tochten op zoek naar eten. Ook de mensen maakten lange tochten naar plekken waar deze dieren langskwamen.

mammoet

1.

Bedenk waarom de mensen lange tochten maakten naar plekken waar mammoeten en rendieren langskwamen.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Hardenberg en omgeving waren ook bedekt met sneeuw en ijs. Maar zon 10.000 jaar geleden werd het langzaamaan warmer. Het was nog wel 9 maanden per jaar koud, en de sneeuw en het ijs waren nog niet helemaal verdwenen. De grond bleef vrijwel het hele jaar bevroren. Er konden nog steeds bijna geen planten en bomen groeien. Er groeide vooral mos. Zon landschap noemen we een toendra.

toendra

In de zomer kwamen rendieren en ganzen naar de toendra om daar hun buik vol te eten met het zachte mos. Er kwamen ook mensen naar Hardenberg. Zij joegen op de ganzen en de rendieren. Deze rendierjagers waren heel anders dan wij. Ze hadden bijna niets. Hun kleren maakten ze van de vellen van de dieren. Hun messen en gereedschap maakten ze van de botten en geweien van de rendieren. Maar ook van stenen die ze onderweg vonden. Daarom wordt de tijd waarin deze mensen leefden Steentijd genoemd.

rendier

2.

Hieronder staat zes begrippen:tent, veel bezittingen, dorp, rondtrekken, boerderij, stenen messen.Welke begrippen horen bij de rendierjagers?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________De rendierjagers hadden geen huizen. Daar hadden ze niets aan, omdat ze altijd achter de rendieren aanliepen. Als ze in juni in de buurt van Hardenberg aankwamen, bouwden ze hutjes van takken en riet. Als het in augustus al weer begon te sneeuwen en te vriezen, trokken de rendieren en ganzen naar het zuiden. En dan gingen de mensen ook weer terug, de dieren achterna.

We weten eigenlijk heel weinig over de rendierjagers. Dat komt omdat de mensen niet konden lezen en schrijven en ze dus geen geschreven verhalen hebben achtergelaten.

rendierjagers

3.

De rendierjagers konden niet lezen of schrijven. Probeer te bedenken hoe we de periode in de geschiedenis noemen, toen de mensen nog niet konden lezen en schrijven.

Schrijf dat zo op: De periode waarin de mensen nog niet konden lezen en schrijven noemen we de __________________________________________________________

Toch is het zeker, dat ongeveer 8000 jaar geleden rendierjagers in de omgeving van Hardenberg woonden. Dat weten we omdat in 1975 Willem Timmerman, een boer uit Marinberg, op zijn land sporen van brandkuilen ontdekte. In die brandkuilen hadden de rendierjagers vuren gestookt. Ook werden er graven uit de steentijd gevonden. Verder vonden Willem Timmerman en zijn zoon Lucas kommen, messen en pijlpunten.

urnen uit Marinberg

6.

In Marinberg zijn brandkuilen gevonden waar rendierjagers vuren hebben gestookt.

Toen het na de ijstijd warmer werd, groeide ons land vol met bossen. De rendieren trokken weg naar koudere streken. Zij maakten plaats voor andere dieren. In de bossen was allerlei voedsel te vinden dat de mensen verzamelden. De mensen die toen in ons land woonden noem je jagers-verzamelaars.

Jager verzamelaars (Bekijk het filmpje)

http://www.schooltv.nl/video/jagers-en-verzamelaars-mensen-in-de-steentijd/

De mensen in de steentijd woonden niet in een huis in een dorp of stad net als wij. Waarschijnlijk woonden ze in tenten of hutten, gemaakt van stro en dierenhuiden. Ze zwierven in groepen door het land op zoek naar eten. De mannen gingen als er eten nodig was op jacht naar rendieren, zwijnen en hazen. Hun pijlen, speren en bogen maakten de jagers zelf. Ook werd er gevist.

De vrouwen en kinderen gingen iedere dag op zoek naar voedsel in de bossen. In de herfst naar wilde vruchten, in het voorjaar verzamelden ze bladgroenten en knollen. Als de mannen terugkwamen van de jacht werden de dieren die ze hadden gevangen, geslacht. Alles van het dier werd gebruikt. Het vlees om te eten, huiden voor de kleding, en zelfs de ingewanden werden schoongemaakt.

Met een varkensblaas kon je heel leuk voetballen. En van tanden werd een mooie halsketting geregen. De vuurplaats was een belangrijke plek bij elke hut. 's Avonds om bij te eten, 's nachts om de dieren op een afstand te houden. Om veilig bij elkaar te zitten, zich te kunnen warmen en om elkaar verhalen te vertellen. Verhalen over hoe de wereld was begonnen, of over hoe de geesten naar je loerden?

In de loop van de tijd leerden de mensen uit de prehistorie hoe ze grond konden bewerken en dieren konden temmen. Jagers werden boeren.

1.

1. De kinderen van de jagers/verzamelaars gingen niet mee op jacht, maar moesten voedsel verzamelen.Waarom mochten de kinderen niet met hun vader op jacht?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.

2. Er werd in de steentijd niet alleen gejaagd of voedsel verzameld, maar ook gevist. In het filmpje kun je zien dat dit niet gebeurde met een hengel.Op welke manier werd er dan wel gevist?

3

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Welke dieren zijn door de mannen in het filmpje gevangen?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10.

4. Volgens de verteller in het filmpje werden 's avonds bij het vuur verhalen verteld. Maar we weten niet welke verhalen dat waren.Waarom weten we niet welke verhalen er 's avonds bij het kampvuur werden verteld?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11.

Over de prehistorie zijn allerlei films gemaakt en strips getekend..

1. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

De eerste boeren (http://geschiedenislessen.nl/vmbo1/prehistorie/boeren.html )

Rond 5.000 v.Chr. kwamen in ons land de eerste boeren wonen. Dat was hier nog nooit vertoond. Zo'n boerenbedrijf was een geweldige uitvinding. Men was niet meer afhankelijk van wat er in de natuur te vinden was. De boeren hadden ontdekt dat je zelf bijvoorbeeld graan kon zaaien en dat je dieren kon temmen. Ze hoefden geen lange tochten meer te maken of op jacht te gaan. Ze hielden de dieren aan huis en namen de natuur in bezit: het werd hun grond, hun gewas en hun vee. De mensen bleven voortaan op n plek wonen.

De eerste boeren kwamen hier ongeveer 7000 jaar geleden wonen. Ze leefden heel anders dan de jagers die al in ons land leefden. De boeren woonden op een vaste plek, in huizen gemaakt van stro, leem, takken en boomstammen. De bomen werden omgehakt met grote bijlen, een nieuwe uitvinding van de boeren. Zo kwam er ruimte voor de akkers.

Op de akkers lieten de boeren graan groeien. Om de akkers te bebouwen maakten ze gebruik van dieren. De ossen hielpen hen bij het bewerken van de grond. Varkens hielden ze voor het vlees, en geiten voor de melk. En schapen leverden wol. De wol werd door de vrouwen gesponnen en met een weefgetouw werden kledingstukken geweven.

De boeren hadden hun akkers rond hun boerderij, waar ze hun voedsel zelf verbouwden. Ze hoefden dus niet net als de jagers op zoek naar voedsel. De boeren zaaiden bijvoorbeeld graan. Het graan werd geoogst en met maalstenen tot meel vermalen. Daarvan bakten de boeren op een houtskoolvuur hun broden/koeken. Een andere nieuwe vinding van de boeren was het pottenbakken. Ze wilden het voedsel dat ze zelf verbouwden bewaren, en daar waren potten voor nodig. Deze potten werden vaak mooi versierd.

Net als de jagers hadden de boeren ook een sjamaan, een wijze man of vrouw. De sjamaan verzorgde ook vaak de zieken en de gewonden. Met rituelen probeerde ze een zieke te genezen.

1.

De boeren maakten hun woningen zelf.a. Van welk materiaal waren de woningen gemaakt?b. Voor het bouwen van een woning werd een bijl gebruikt. Van welk materiaal waren de eerste bijlen gemaakt?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________