Gezond eten voor ouderen

een goed recept voor in je praktijk

Dr. Ir. Annette Stafleu

1 oktober 2020

Vandaag

Krijg je weleens een vraag over voeding?

En weet je daar dan altijd antwoord op?

Weet je bij welke aandoeningen voeding een rol?

Beter verwijzen, weten waar je informatie kan vinden

Gezond voedingspatroon en de Schijf van Vijf

Ouderen

Chronisch zieken

Materialen en tools

Voedingscentrum

Onze missie

Het Voedingscentrum informeert en stimuleert consumenten tot een gezonde,

veilige en meer duurzame voedselkeuze.

Onze ambitie

Individuen zijn gemotiveerd om goed te eten en beschikken over de kennis en

vaardigheden om gezonde, veilige en duurzame keuzes te maken.

De omgeving, zowel thuis als buitenshuis, is zo ingericht dat de gezonde,

veilige en duurzame keuze vanzelfsprekend en bereikbaar is voor iedereen

Onze werkwijze

Onafhankelijk. Het Voedingscentrum accepteert geen financiële bijdragen van

bedrijven

100 % gefinancierd door de overheid (VWS, LNV)

.

Effecten van

ongezond eten (VTV-2018, RIVM)

8,1% van de ziektelast

12,9 duizend doden

6 miljard zorguitgaven

Voeding verdient prominentere rol in behandeling

van chronische ziekten

Grootste gezondheidswinst te behalen bij behandeling van:

Cardio-metabole aandoeningen

Cardiovasculaire ziekten

Diabetes mellitus type 2

Nierziekten

Diverse darmaandoeningen

Voeding veelbelovend voor ondersteunende behandeling van o.a.:

COPD

Kanker

Bron: Kennissynthese Voeding als behandeling van chronische ziekten (2017)

Onderdeel van algemene leefstijlverbetering

Voedingsadviezen moeten onderdeel zijn van duurzame, algemene leefstijlverbetering

(Kennissynthese Voeding, 2017)

Meer bewegen

Stoppen met roken

Ontspanning

Slaap

Richtlijnen goede voeding basis,

ziekte-specifieke aanpassingen waar nodig

Hoe weten we eigenlijk wat gezond is: de wetenschap achter voedingsadvies

Richtlijnen Goede Voeding en voedingsnormen als basis

Waar kun je op letten als je informatie over voeding

leest?

Is het onderzoek uitgevoerd bij mensen of bij proefdieren?

Grootte van de studie

Kwaliteit van de studie

Bewijskracht: een enkele studie of een meta-analyse

Commercieel belang?

Cherry-picking?

Meer lezen?

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingswetenschap-begrijpen.aspx

http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingswetenschap-soorten-onderzoek-uitgelegd.aspx

Consensus en advies

Gezondheidsraad, EFSA, WHO, NHG,

WCRF, div. specialistische richtlijnen:

Wetenschappelijke conclusies, consensus

Voedingscentrum

Advies en voorlichting naar de consument

De wetenschap achter de Schijf van Vijf

Richtlijnen Goede Voeding

Relatie tussen voedingsstoffen, voedingsmiddelen en

voedingspatronen met de top-10 chronische ziekten en erkende

risicofactoren in Nederland

Coronaire hartziekten, beroerte, hartfalen, diabetes mellitus

type 2, COPD , borstkanker, darmkanker, longkanker, dementie

en cognitieve achteruitgang, en depressie

Erkende risicofactoren: LDL-cholesterol, bloeddruk en gewicht

De basis voor voedingsadviezen voor gezonde mensen maar ook

patiënten

Richtlijnen goede voeding Gezondheidsraad:

https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2015/11/04/richtlijnen-goede-voeding-2015

Conclusies gebaseerd op meta-analyses van RCTs en

prospectieve cohort studies

Vergelijkbaar met hoe NHG standaarden en

multidisciplinaire richtlijnen tot stand komen

29 achtergronddocumenten

Richtlijnen Goede Voeding:

hogere consumptie aanbevolen

Groente en fruit

Vis

Thee

Noten

Peulvruchten

Volkoren producten

Richtlijnen Goede Voeding:

Beperking aanbevolen

Rood vlees en bewerkt vlees

Zout

Voedingssupplementen (muv groepen waarvoor een suppletieadvies geldt)

Suikerhoudende dranken

Alcoholhoudende dranken

handhaven consumptie:

zuivel

Richtlijnen Goede Voeding: vervang-adviezen

Vervang

Geraffineerde graanproducten

Boter, harde margarine, bak- en

braad vetten

Ongefilterde koffie

Door

Volkorenproducten

Vloeibare bak- en braadvet en

plantaardige oliën

Gefilterde koffie

Voedingsstoffen: voedingsnormen en behoefte

Voedingsnormen

Aanbevolen hoeveelheden voor voedingsstoffen

Vastgesteld door de Gezondheidsraad op basis van de behoefte

De behoefte aan een voedingsstof is de inname die:

De stofwisseling normaal laat verlopen

De kans op chronische ziekten gerelateerd aan die

voedingsstof zo klein mogelijk houdt

Gezonde mensen

Normen zijn afgeleid voor gezonde mensen met een gezond gewicht

Kennis over behoefte aan voedingstoffen voor andere groepen beperkt

Chronische zieken

Ouderen

Hogere normen voor riboflavine (vit B2), vitamine D, calcium, vitamine B6 (mannen),

Lagere norm voor ijzer (vrouwen)

Mensen met obesitas

Het is gebruikelijk om voedingsnormen ook voor deze groepen toe te passen als er

geen specifieke adviezen gelden

Schijf van Vijf brengt alles samen

Gezondheidsraad: Vervang of consumeer zeer beperkt

Producten met teveel verzadigd vet, zout, suiker of te weinig vezel

Geen bijdrage aan gezonde voeding, zoals snoep en snacks

Buiten de Schijf van Vijf: niet te veel en niet te vaak

GEZOND OUDER WORDEN

Ouderen

Energiebehoefte neemt af

Verlies van spieren: sarcopenie

Botontkalking en osteoporose

Gewichtstoename

Ondervoeding (20% thuiswonende 75-plussers)

Afnemende nierfunctie

Obstipatie

Vaak meerdere chronische ziekten

Wat kun je doen?

Niet meer eten dan je nodig hebt en meer bewegen voorkomt

gewichtstoename

Meer bewegen vermindert spierverlies en vertraagt botafbraak

Eet voldoende eiwit van goede kwaliteit: gebruik dus zuivel, vis,

vlees (of vervangers), granen

Voldoende zuivel is ook van belang voor calcium

Slik een vitamine D supplement

Drink meer water (1,7 L/dag)

Beperk de hoeveelheid zout

Energiebehoefte neemt af

Energiebehoefte neemt af a.g.v. afname spierweefsel

Er wordt minder bewogen

Aanbevolen hoeveelheden voor ouderen

Wat minder brood, pasta, aardappel

Wat minder noten

Wat meer zuivel (calcium, vitamine B2)

Afvallen boven de 70?

Boven de 70: val niet zelfstandig af en blijf op gewicht

Verlies van spierweefsel

Risico op tekort aan voedingsstoffen

Bij complicaties op advies arts en onder begeleiding diëtist

Hebben ouderen supplementen nodig?

Het gebruik van voedingsstofsupplementen is niet nodig, behalve voor mensen die tot een

specifieke groep horen waarvoor een suppletieadvies geldt.

Vitamine D

instandhouding

botten

70+:

vermindert

kans op

vallen

Multivitamine?

Voedingspatroon bevat over het algemeen voldoende vitamines en mineralen

Inname van voedingsstofsupplementen levert geen extra gezondheidswinst op

Aanvulling met multivitaminesupplement kan van belang zijn bij:

Lage energie-inname (<1500 kcal/d)

Ouderen die weinig eten

Extreme afvaldiëten

Eenzijdig voedingspatroon (bijv. alcoholisten)

Verandering van leefstijl en eetpatroon blijft hier het belangrijkste advies

Hulp door de diëtist kan hierbij nodig zijn

Niet meer dan 100% ADH (Let op: veel supplementen bevatten veel meer dan

ADH – laat de patiënt het etiket lezen)

Hebben ouderen meer eiwit nodig?

Voldoende eiwit in combinatie met bewegen voor spierbehoud

Extra eiwit is niet nodig (EFSA, GR)

Eten volgens de Schijf van Vijf levert voldoende eiwit

Bij ondervoeding of (herstellende van) ziekte is extra eiwit onderdeel van de

behandeling

Oorzaken ondervoeding

verminderde voedselinname door een verminderde eetlust of misselijkheid.

moeilijkheden met kauwen, proeven, slikken of vertering.

psychologische problemen, zoals angst, depressie, verdriet.

sociale factoren, zoals eenzaamheid, geen mogelijkheid om eten te kopen of

bereiden.

dementie.

verslaving.

Risicogroepen: zieken en ouderen

Wanneer ben je ondervoed?

Ondervoeding

langere tijd minder energie of

voedingsstoffen, dan nodig is om gezond

te blijven.

Bij vermoeden van ondervoeding

huisarts inschakelen

Criteria

Een van deze kenmerken

Onbedoeld gewichtsverlies

Lage BMI

Verminderde spiermassa

En een van deze oorzaken

Tekort aan voedingstoffen

Ziekte of ontsteking

Waarom is signaleren van

ondervoeding zo belangrijk?

langzamer herstel na een operatie of ziekte

meer en ernstigere complicaties na een operatie

vertraagde wondgenezing

verhoogde kans op doorligwonden (decubitus)

verminderde werking van het afweersysteem

verminderde spiermassa

verminderde hart- en longcapaciteit

lagere kwaliteit van leven

verhoogde kans op overlijden

Aandachtspunten bij ondervoeding – gezond

aankomen

Nadruk op voldoende eiwit en energie

Eet veel producten met eiwit (vlees, zuivel, peulvruchten, noten)

Neem wat extra vet (margarine, bak- en braadvet, vetter vlees,

volle zuivel en kaas, noten, avocado, vette vis)

• Weeg jezelf

• Houd een eetdagboek bij

• Eet op vaste tijden

• Eet steeds een beetje meer

• Beweeg• Smoothies en zuiveldranken:

makkelijk extra kcal en eiwit

Voor meer info: goedgevoedouderworden van de stuurgroep

Ondervoeding

Pagina’s 50+

www.voedingscentrum.nl/50plus

Pagina’s 70+

www.voedingscentrum.nl/70plus

Voedingsadviezen bij veelvoorkomende

chronische ziekten

RGV en Schijf van Vijf als uitgangspunt

Voor algemene populatie:

Behoud gezondheid en preventie chronische ziekten

Voor mensen met een aandoening:

Gezond voedingspatroon is van belang bij risicofactoren en ziekten

Eventueel ziekte-specifieke aanpassingen

Advies om arts en/of diëtist te raadplegen

Verbeteren voeding: doorwerking algehele gezondheid en andere risicofactoren

Voeding in behandelrichtlijnen

Zorgstandaard Obesitas : Uitgangspunt RGV, 5-10% afvallen al gunstig

NDF Voedingsrichtlijn diabetes: Uitganspunt RGV, individuele aanpassing, gericht op

optimaliseren glucoseregulatie, verlagen CVR, gezonder gewicht

Richtlijn CVRM:

Intoleranties, maag-darmproblemen: diverse richtlijnen

Verhoogd cholesterol

Verzadigd vet vervangen door onverzadigd vet

Magere zuivelproducten gebruiken

Matig met vlees, vervang dit door vis, noten, peulvruchten, ei

Ongefilterde koffie vervangen door gefilterde koffie

Voldoende bewegen

Stoppen met roken

Aandachtspunten bij hart- en vaatziekten

Verhoogde bloeddruk

Neem minder zout

Neem niet teveel drop en zoethoutthee

Vermijd alcohol

Beweeg voldoende

Stop met roken

Aandachtspunten bij hart- en vaatziekten

Bij het onder controle houden van bloedsuikers (koolhydraten tellen)

Kies gezonde koolhydraten: groente, fruit, volkorenproducten, peulvruchten

Eet regelmatig

Laat sap, frisdrank, koek en zoete toetjes zoveel mogelijk staan

Probeer eventueel producten met lage glycemische index

Bij gebruik insuline (koolhydraten tellen)

Veel bewegen

Alcohol verhoogt de kans op een hypo

Zorg goed voor hart- en bloedvaten

Beweeg voldoende

Aandachtspunten bij Diabetes Mellitus type 2

Voeding en ziekten

Kook- en receptinspiratie

Voor iedereen

Gezond blijven en preventie

Gezond voedingspatroon ook belangrijk bij ziekten

Zorgstandaarden, Zorgmodule Voeding, NHG standaarden

Bij bepaalde condities aanpassing nodig en doorverwijzing diëtist

Bedankt!

Informatie: www.voedingscentrum.nl

Bestellen materialen: webshop.voedingscentrum.nl

Contact

Per mail: Professionals@voedingscentrum.nl

Per telefoon: 070 306 88 10

maandag van 13:00 - 17:00 en

donderdag van 10:00 - 13:00 uur