Het grootste Nationaal Park van Nederland2014/2015

• Gastheren•haaien• OpOntdekking

2

nationaal park Oosterschelde is niet alleen het grootste maarook het natste vannederland. Zelfs demooie gouden binnen-dijkserandenvanditparkzijnnat,zoalsaandenoordzijdevandeOosterscheldeopSchouwenduivelandentholen(plantureluur).

GebruikersHet park kent een zeer diverse populatie aan mens en dier.Actieve gebruikers, voornamelijk ondernemers in de mossel-,oester-,paling-,ansjovis-enkreeftenvisserij.inderecreatiemetcampings en jachthavens en in de horeca en culinaire sector.daarnaastookdeberoepsbinnenvaart.passievegebruikerszijnechtervaakmensen,die ietsonderne-meninofopdeOosterscheldezoalsvissen,duikenenzwemmenofvarenenzeilen,maarookpurenatuur-envergezichtgenietersvanafeenbankje,alwandelendoffietsendlangsdeboordenvandeOosterschelde.Hetisbelevenopiederseigenmanier.

IedereenBij dit alles niet te vergeten de dieren die in, op of boven deOosterscheldelevenenzichlatenzien.ditlaatsteallemaalgratisenvoornietswanthetparkisnietomheindenkentgeenkassa.Hetiseenparkvooriedereenenisnietalleenzeertoegankelijkmaar ook zeer leerzaam. Veel vrijwilligers, waaronder natuur-gidsen,spannenzichopallerleimaniereninomdesgewenstheteenenandertevertellendanweltelatenzien.

BelevingHet iseenparkwaaronderdemeestuiteenlopendeweersom-standigheden,bijhoogen laaggetij,bijopkomendeenonder-gaandezon,windofgeenwind,inelkjaargetijde,inoptimalezinvankanwordengenoten.Allesheeftcharmemaarmetnamedekrachtvanwater,windennatuur.

tegelijkertijd zijn aangrenzende plaatsen zoals Zierikzee,Colijnsplaat,SintAnnaland,YersekeenWemeldingebeslisteenbezoekjewaard.AbsoluteaanraderszijnhetWatersnoodmuseuminOuwerkerkmethetnabijgelegendijklichaammuseumenheteilandneeltjeJans.

VoorzieningenHetnationaalparkbestaatinmiddelsruimtienjaarenisuitge-groeidtoteenparkmeteenparelsnoeraaninformatie-,contact-engastheerpunten.VanhetbezoekerscentruminhettopshuisopdeOosterscheldekeringtotdepluimpotoptholenenvandeOesterputten inYerseke,deschelpdiersectorvanons land, tothetkustlaboratoriuminBurghsluis.

Beheerdaartussenligthetruime,zilteZeeuwsewatermetzandplaten,schorren, slikken en fraaie vooroevers. een kweek- voortplan-tings-,voedsel-enrecreatiewatervooruiteenlopendedierenzo-alszeehonden,bruinvissen,sepia’s,scholekstersenmeeuwen.eenrijkgebieddatuitvoorzorg,beschermingenbeheerooken-keleplaatsenkentdieniet(ofnietaltijd)openbaartoegankelijkzijnofwaarrustgebodeniszoalsdegalge-enRoggenplaatals-mededeomgevingvandeRattekaai,terhoogtevanRillandBathenenkeleschuilplaatsenbijhoogwater.

in totaliteit een laagdrempelig nationaal park dat wemoetenkoesterenenwaarvandekwetsbaredraagkrachtmetkwaliteits-impulsen moet worden beheerd en in stand moet wordengehouden.pasdanblijfthetbelevenenlevenvoormensendier.

SiebekramerVoorzitternationaalparkOosterschelde

4 eindelOOS

6 Gastheren

8 ROndJe

10 (W)OndeRWAteRWeReld

12 haaien

14 OVeRZiCHtSkAARt

16 VOgelS

18 OpOntdekking

20 kindeRen

21 eVeRCHAnging

22 immeRWiedeRAndeRS

23 20nAtiOnAlepARken

3

4

Beleef de Oosterscheldede Oosterscheldemoet je beleven. iederedagweer.geendagishetzelfdeinhetgroot-stenationaalparkvannederland.

Juttenoverhetstrand,banjerendoorhetslikmet de nattelaarzentocht, een bezoek aanhetwondereonderwaterlevenmetdesnor-kel, proeven van zilte zaligheden, kajakkennaareenzandplaat,speurennaarbruinvis-senennatuurlijkopzoeknaarzeehonden.ennogveelmeer!

Hetwemelt vandeactiviteitenopen ronddeOosterschelde.kijkopdewebsiteofopde interactieve kaart: www.ontdekdeooster-schelde.nl

Kraamkamer en wegrestaurantdankzij de afwisseling van eb en vloed endeaanwezigheidvanzouténzoetwaterle-venhierduizendensoortenvogels,plantenendieren.Hetiseenthuis,eenoverwinter-plaats,eenkraamkamereneenwegrestau-ranttegelijk.Vanveelvissen,zoalsgeepen

ansjovis, worden de jongen hier geboren.inktvissenkomenhierspeciaalomteparen.

Sommige vogelsoorten, zoals de tureluur,komennaarhetOosterscheldegebiedomerte broeden. Andere verblijven er een korteperiodetijdensdetrektochtnaarhetzuidenofnoorden.

Wat is een Nationaal Park?eennationaalparkiseeninternationaaler-kendbegripenelkparkkenteenkarakteris-tiek landschap met bijzondere planten endieren. in nederland zijn er twintig, meerinformatiewww.nationaalpark.nl

Feitjes en weetjes

• oppervlakte:37.000hectare(370km2)• oeverlengte:125km• hemelsbreed:oost-west40km,noord-zuid27km

• methetgetijstroomt800miljardliterwaterdeOosterscheldeinenuit

• getijslag3,25m.• dieptegemiddeld:-9m.nAp• dieptemaximaal:-42m.nAp

Getijdoordeopenverbindingmet de noordzee is hettwee keer per dag eb entweekeer vloed.deslik-kenenzandplatendiebijvloedonderwaterstaan,vallen bij eb droog. eenverassend veranderendlandschap waar je vanblijftgenieten.

5

6

degastherenvandeOosterschelde

nAtiOnAAlpARkOOSteRSCHeldeiSgROOt.eneRiSVeelteZienentedOen.BiJdegAStHeRenkunJeteReCHtmetAlJeVRAgen.

gastherenzijnondernemersdiedeel hebben genomen aan decursus gastheerschap van hetnationaal park en elk jaar tweemaal bijeenkomen voor onder-linge kennisuitwisseling en bij-scholing.

Zij adviseren je graag over ge-schikte wandelroutes, mooiefietstochten, leuke strandjes ofde beste plekken om vogels tekijken.uiteraard kun je ook bijhenterechtvoorheerlijkestreek-gerechten, een (vaar)tocht ofovernachting.

7

7

DEZE GASTHEREN ZIJN U GRAAG VAN DIENST:Camping De Stern noordgouwe0111-401381 www.beautydagen.nl

Zeeland Vakantiewoningen Brouwershaven0111-692500 www.zeelandvakantiewoningen.eu

De Witte Boulevard Renesse0111-461238 www.witteboulevard.nl

Camping De Vierbannen Ouwerkerk0111-642044 www.vierbannen.nl

Restaurant De Heerenkeet kerkwerve0111-671279 www.deheerenkeet.nl

Camping International Renesse0111-461391 www.camping-international.net

Camping Julianahoeve Renesse0111-461414 www.campingjulianahoeve.nl

Passagiersschip De Onrust Burghsluis0111-414309 www.ms-onrust.nl

Camping Zon en Zee Yerseke0113-571860 www.campingzonenzee.nl

De Viskeete/ Piet van Oost BV Yerseke0113-573426 www.pietvanoost.nl

Marstrand Rondvaarten Yerseke06-22089393 www.marstrand.nl

Camping Linda Wemeldinge0113-621259 www.campinglinda.nl

ASAP Sailing & Services goes06-52456066 www.challengeteamsailing.nl

Goldies Travel Wemeldinge06-51834751 www.goldiestravel.nl

Camping Klein Stelle Wemeldinge0113-621508 www.kleinstelle.com

Sail Experience goes06-52456066 www.challengeteamsailing.nl

Sailforce Wemeldinge06-51215575 www.zeilenzeeland.nl

Venturi-Sailing Yerseke06-21526278 www.venturi-sailing.nl

Hotel Wemeldinge Wemeldinge0113-621551 www.hotelwemeldinge.nl

B&B, Kunsthuis De Eenhoorn & Trec Colijnsplaat06-24512582 www.eenhoorntrec.nl

Camping Orisant Colijnsplaat0113-695449 www.orisant.nl

Camping Wilgenoord Wissekerke0113-373278 www.wilgenoord.nl

De Kleine Deugniet Natuurvoeding Colijnsplaat0113-695305 www.dekleinedeugniet.info

Minicamping Klaverwijk Colijnsplaat0113-695323 www.klaverwijk.nl

Minicamping Zeelucht Wissenkerke06-10382401 www.minicampingzeelucht.nl

Camping de Muie Sint-Maartensdijk0166-662840 www.campingdemuie.nl

Restaurant ’t Veerhuis/ Hotel Oosterschelde AnnaJacobapolder0167-576046 www.restaurantveerhuis.nl

Vakantiepark De Pluimpot Scherpenisse0166-662727 www.vakantieparkdepluimpot.nl

Camping De Striene poortvliet0166-600281 www.campingdestriene.nl

Frisia rondvaarten SintAnnaland06-53470330 www.frisiarondvaarten.nl

Hotel Kom! Sintmaartensdijk0166-663000 www.hotelkom.nl

Camping Stavenisse Stavenisse0166-692535 www.campingstavenisse.nl

‘t Raedthuis hotel restaurant Sintmaartensdijk0166-662626 www.raedthuystholen.nl

WSV Sint Annaland SintAnnaland0166-652634 www.wsv-sint-annaland.nl

JG Reizen/ Reis op maat Vrouwenpolder0118-436406 www.jgreizen.nl

SCHOuWen

-duiVel

And

Zuid

-BeV

elAnd

nOORd-BeV

elAnd

tHOle

nWAlC

HeR

en

7

HetnAtiOnAAlpARkHeefteRnOgmeeRgAStHeRenBiJgekRe-gen,AllemAAlentHOuSiASte,BetROkkenOndeRnemeRS.HetgAStHeRennetWeRkBiedtOOkVOORHenkAnSenOmSAmenteWeRken.HOtelWemeldingeenHOtelkOm!HeBBenOndeRAndeRedeHAndeninééngeSlAgenenZiJnmeteenHeelleukARRAngementgekOmen:ROndJeOOSteRSCHelde.

N O O R D -B E V E L A N D

S C H O U W E N -

D U I V E L A N D

W A L C H E R E N

T H O L E N

S T . P H I L I P S -L A N D

Herkingen

Wolphaartsdijk

Bruinisse

Sophiahaven

AnnaJacobapolder

VeereKortgene

Renesse

Middelharnis

Tholen

St. Annaland

Den Osse

Colijnsplaat

Domburg

Burghsluis

Yerseke

Dreischor

Gorishoek

S

Zoutelande

Kamperland

Heinkenszand

GOESMIDDELBURG

ZIERIKZEE

G re

veli

nge nO

OR

DZEE

Oosterschelde

BB

BC

DE

O

FWemeldinge

pOntJeSOOSteRSCHelde

B Burghsluis–Colijnsplaat–ZierikzeeC Sophiahaven(kamperland)–ZierikzeeE SintAnnaland–ZierikzeeF Yerseke–gorishoek–WemeldingeOAnnaJacobopolder-Bruinisse

8

deOosterscheldeechtbeleven?Zien?proeven?Ruiken?metdekopindewind?Ofjuistheerlijkmetdewindmee?enhoedoejedatbeterdanmetdefiets!

FietstochtdatdachtendebeideeigenarenkoppelsvanHotelWemel-dinge, esther enmarc, enHotel kOm!, kyra enmarijn,toenzeallevier innovember2012decursus“gastheer-schap nationaal park Oosterschelde” volgden. Op devraagvanuitdecursusomeenechtOosterscheldearran-gementtemaken,warenzesnelopéén lijn:hetRondjeOosterscheldewasgeboren!

HotelsZowelestherenmarcalskyraenmarijnhebbeneenhotelheeldichtbijdeOosterschelde.estherenmarcinWemel-

EILANDHOPPENindezomermaandenvarendiversepontjesopdeOosterschelde.Zokuntuvanheteneeilandnaar

hetanderevarenendaaruwfietstochtvoortzetten.nietallepontjesvareniederedag.VraaguwgastheerofVVV.Zieookwww.rondjepontje.nl.

TIP

9

NEELTJE JANSga lekker eendaguitwaaienopneeltje Jans,eeneilandhalverwegedeOosterscheldekering.

Het hele jaar door kun je in dit natuurgebiedheerlijkwandelen.OoiteenzandplaatindemondingvandeOosterschelde.

Voordebouwvandestormvloedkeringwerddeplaatopge-hoogdenomgevormdtotwerkeiland.nahetbeëindigenvandewerkzaamhedenin1986,kregendeelementenergripop.Weerenwindvormdeneenduinlandschap.HetisdaarmeeeenvandejongstenatuurgebiedenvanZeeland.

TIP

dingeopZuidBevelandenkyraenmarijn inSintmaar-tensdijkopheteilandtholen.ineenrechtelijndichtbijelkaar,maarmethetbijzondersteengrootstenationaleparkvannederland,deOosterschelde,ertussen.u als gast komt aan bij een van de twee hotels en kankiezen:gaiklinksomofrechtsomhetrondjerijden.Hoestaatdewind?datzaldandebelangrijkste,enwellichtdeenige,vraagzijn.

Rondje Oosterschelde Wantfietsendoverdedammen,dedijken,debruggen,defietspadenbuiten-enbinnendijkszultudeOosterscheldeechtbeleven.Ookalsuonderwegstopt,vooreen lunchofeenkopjekoffie,vooreenbezoekaanhetWatersnood-museuminOuwerkerk,hetOosterschelde-museumofdeoesterputten van Yerseke, zult u de kracht van deOos-terscheldeopvelemanierenervaren.enwatisheerlijkerdannaeendaggoedfietsenlekkertegenietenvanechteZeeuwse zaligheden: zoals mosselen, oesters, zeekraal,lamsoor.ditalleszitinhetRondjeOosterschelde.genietvanZeeland!Hoekandatbeterdanfietsend langs,om,overdeOosterschelde?

Interesse gewekt? kijkopdesitewww.rondjeoosterschelde.nlofopdesitesvandetweehotels:www.hotelwemeldinge.nlofwww.hotelkom.nl

9Hotel Kom! Hotel Wemeldinge

10

eenonverwachtkleurigewereld

11

deOOSteRSCHeldeeenSAAieBAk

ZOutWAteR?dACHtHetniet!Het

iSeenpARAdiJSVOORduikeRSen

SnORkelAARS.dAnkZiJHetVOed-

SelRiJkeWAteRWemeltHetVAnde

dieRenenplAntenindeOOSteR-

SCHelde.OntdekdieWOndeRe

OndeRWAteRWeReld!

Alles leeft!deOosterscheldeisookonderwatereenprachtigkleurigewereld.Open indezandigebodemlevenbrokkelsterren,platvissen,schelpdierenenallerleisoortenwormen.tussendestenenvandammenendijkenlevenkrabbenenkreeften.kleurigezeeanjelieren,mosselen,zakpijpenenwierenzet-tenzichvastopdehardeondergrondvandijkenenstenen.Ookmeerpalen,steigersenzelfs touwendie inhetwaterhangenrakenbegroeid.Bekijkzemaareensgoed.

Foto’s: winnaars open Nederlandse en Zeeuwse Kapioenschap Onderwaterfotografie 2012

Zeehonden & bruinvissenZeehondenhoudenvanhelderwater.indeOosterscheldevoelenzezichprimathuis.erzijnerzekerzo’n100tevin-denindeOosterschelde.metlaagwaterkunjezemeteenbeetjegelukzienzonnenopdezandplaten.

Ookdebruinvisisweervolopterug.erwordenzelfskalfjesgeborenindeOosterschelde,watuniekvoornederlandis.Openlangshetwaterkunjeregelmatighunkarakteristiekerugvinzien.Opdeinteractievekaartkunjevindenwaarjedegrootstekanshebtomzetezien:www.ontdekdeooster-schelde.nl

SNORKELENOnderwater eenwondere nieuwewereld.met een

snorkeleneenduikbrilontdekjeditalsnel.eerstopzoeknaarwaterallemaalleeftopenrondhetwater.Samensleepjeeengrootnetoverdebodem.daarzittenvasteenboelverassin-genin.Zinommeetedoen?!kijkdanopwww.ontdekdeoosterschelde.nl

ONDERWATERWANDELINGOphetdrogeblijvenentochonderwaterkijken?dat kan! Voor deze excursie zijn er door dui-

kers aquaria ingerichtmet allerlei soorten dierenen planten uit de Oosterschelde. Zie de interactieve kaart:Oosterscheldebovenwater.

TIP

TIP

11

SindSeenpAARJAARWORdeneRSteedSVAkeRHAAienindeOOSteRSCHeldeWAARgenOmen.HetBetReftHieRVOORdemenSVOlkOmenOngeVAARliJkeSOORten:kleineHOndSHAAitJeSendegROteReglAddeHAAien.

1312

door:georginaWiersmaFoto’s: Peter Verhoog, Dutch

Shark Society

Waar zijn die haaien dan? Als‘gewone’duikerofzwemmerzaljedezehaaiennietvaaktegengekomen.dekleinehondshaai behoort tot de familie van dekathaaien.Hijjaagtvooralindeavondennacht,enzoektdankleinevisjes,wormenenschaal-enschelpdieren.

de hondshaai legt eieren, die in het li-chaamwordenbevruchtendaarnaafgezetopbijvoorbeeldwieren.Zekomenna9tot11maandenuit,endelegeeikapselskunjesomsvindenophetstrand.

degevlektegladdehaaien,mustelusaste-rias,zijngroterenzekunnenwel1,60langworden.Zebehorentotdefamilievande

13

Onderzoek delaatstedriejaarwordteronderzoekge-daannaarhetgedragvandegladdehaaienenhetaantaldierendatvermoedelijkindeOosterschelde voorkomt. elk jaar wordthet haaivisevenement ‘Sharkatag’ gehou-den:botenmetsportvissersgaandeOos-terscheldeendenoordzeeopomhaaientevangenentemerken.maarookopande-redagenwordenerhaaiengemerkttijdenshengelcharters.

inmiddelszijnerindriejaaralbijna1500haaien gemerkt. Het aantal is niet con-

Belangrijk voortplantingsgebieddekennisoverdehaaienisnogmaarbeperkt. de dieren krijgen een kleinaantaljongen,enlevenlang.Zezijnge-voeligvooroverbevissing.Wereldwijd is het aantal haaien sterkafgenomen. maar uit het onderzoeknaar de ‘nederlandse’ haaien is welgebleken,datgroterevrouwtjesdiepdeOosterschelde intrekkenomdaarhunjongen te krijgen.datmaakt deOos-terscheldetoteenbelangrijkvoortplan-tingsgebied!

gladde haaien. deze schuwe dieren, dieook wel toonhaaien worden genoemd,houden zich meestal op boven de zand-platen van de Oosterschelde. Ze zoekendaarvooral’snachtsinondiepwaternaarkreeftachtigen,pijlinktvisjesenandereon-gewerveldedieren.

Anders dan de ‘gewone’ vissen hebbenhaaien geen graten, maar een inwendigskelet van kraakbeen: het zijn kraakbeen-vissen.

stant: de dieren trekken in de zomer deOosterschelde in, en keren daarna terugnaar de noordzee. elke haai die doorsportvissersofdoordeweervisserijwordtgevangenkrijgteenkleinmerk.Alshetdierlater wordt terug gevangen, kan wordenuitgezochtwaarenwanneerdehaaiwerdgemerkt.maarbijvoorbeeldookofhetdiergegroeid is. tot nu toewerden er haaienteruggevangenvoordekustvannoorwe-gen,maarookvoordekustvanBretagnetotdenoordkustvanSpanje(golfvanBis-kaje)!

Meer weten over Nederlandse haaien en roggen? www.dutchsharksociety.orgwww.haairog.nl

Roggenplaat

Vondelingsplaat

Marollegat

Pietermanskreek

Brabantsche Vaarwater

Slikken van Viane

Zeela

ndbr

ug

Neeltje Jans

Roompot.

Oude-Tonge

Bruinisse

AnnaJacobapolder

Veere

Tholen

St. Annaland

Burgh-Haamstede

Colijnsplaat

Hansweert

Yerseke

Wemeldinge

Sint-Maartensdijk

Kamperland

Kortgene

Wolphaartsdijk

Stavenisse

Heinkenszand

GOESMIDDELBURG

ZIERIKZEE

i

ng

e n

Oo

st

er

sc

he

ld

e

Ouwerkerk

5

1

32 4

B5

TIPnogmeerinformatieistevindenoponzeinteractievekaart.

ganaarwww.ontdekdeoosterschelde.nl

1

4

2

5

3

Bezoekerscentrum(onbemand)

plompetoren(uitkijk-eninfopunt)

prunjehil(uitkijk-eninfopunt)

deBaakuitkijktoren

Watersnoodmuseumeninfopunt

uitzichtpuntmetparkeergelegenheid

vogelobservatiepunt

strandje

informatiebord/zuil

natuurvaartocht

wandeling

zeehond

grotekansopbruinvissen

redelijkekansopbruinvissen

14

Roggenplaat

Vondelingsplaat

Marollegat

Pietermanskreek

Brabantsche Vaarwater

Slikken van Viane

Zeela

ndbr

ug

Neeltje Jans

Roompot.

Oude-Tonge

Bruinisse

AnnaJacobapolder

Veere

Tholen

St. Annaland

Burgh-Haamstede

Colijnsplaat

Hansweert

Yerseke

Wemeldinge

Sint-Maartensdijk

Kamperland

Kortgene

Wolphaartsdijk

Stavenisse

Heinkenszand

GOESMIDDELBURG

ZIERIKZEE

i

ng

e n

Oo

st

er

sc

he

ld

e

Ouwerkerk

5

1

32 4

B5

15

16

door:ChielJacobusse,StichtingHetZeeuwselandschap

deOOSteRSCHeldeiSeenWAAReldORAdOVOORVOgelS.OpdeZepAginA’SiSeenAAntAlVOORdeOOS-teRSCHeldekenmeRkendeSOORtengepORtRetteeRd.gAnZen,eenden,Stelt-lOpeRS…ZeHeBBenAlle-mAAlHuneigenVeRHAAl.

Een mooi en praktisch boekje special geschreven voor beginnende vogelaars

Allegewoneenalgemenesoortenwordenafgebeeld,zo-datopeentochtdoorhetOosterscheldegebiedinprin-cipeallesoortenopnaamtebrengenzijn.Bijelkesoort

wordteenkortekarakteristiekgegeven.metbijvoorbeeldkenmerken,voedselengedrag.erzijntweeversiesvanhetboekjeontwik-keld: een veldwerk versiemetopde rech-terpagina ruimte voor waarnemingen enopvallendegedragingen.Zowordtheteen“eigen”gidsvoordegebruiker.Bijdean-dereversiezijndefoto’sgroter,isergeenruimte voor notities en heeft het geheeleenglossyuitstraling.Beideboekjeszijn€12,05perstukexclu-siefverzendkosten.Bestellen:info@np-oosterschelde.nl

Kluutde kluut heeft in dekromme punt vanzijn snavel uiterst ge-voelige tastzintuigen.daarmee ‘stofzuigt’devogel de ondiepe bo-dem van slootjes engetijdenplasjes. Zodradesnavel ietseetbaars(wormpjes of slakjesbv) aanraakt, slaat devogeltoe.

Scholekster Scholeksters kunnen heel verschillende snavels hebben.Vogelsdie inhetbinnenland levenhebbendunnespitsesnavels waarmee ze in de bodem naar regenwormenboren.kustbewonendescholekstersgebruikenhunsnavelomschelpdierenmeekapotteslaanendiehebbeneenveelforsere“hamersnavel”.Hetiseenkwestievaneetgewoon-ten hoe desnavel vaneen jongescholeksterzich ont-wikkelt.

van het Nationaal Park Oosterschelde

Een handige veldgids

water & wad

Vogels Tekst en foto’s

Chiel Jacobusse

Te kooP

17

Steenloperde steenloper is langs de heleOosterschelde langs devloedlijn te vinden. de vogel komt aan de kost doorstenen (soms erg zware stenen) om te draaien. Zijnengelsenaamturnstoneisdanookveelzeggenderdandenederlandse.Zezoekenookwelnaarvoedseltussenhetaangespoeldewierdatzeintensiefdoorzoeken.

Middelste zaagbek demiddelste zaagbek is een eendensoort die erg diepkanduikenomzijnfavorieteprooi,indevormvankleinevisjestebemachtigen.Hetiseenviseterwaarvandesna-vel helemaal is aangepast aan het vasthouden van zijnprooi.detandjesvandezaagbekzorgenervoordateen-maalgevangenvissennietkunnenontsnappen.

Brilduiker Ookdebrilduikeriseenzogenaamdeduikeend.deman-netjesenvrouwtjesvanditkleineeendjezienerheelver-schillenduit.Hetmannetjeopdefoto laatduidelijkzienhoedebrilduikeraanzijnnaamkomt.Vrouwtjesmissendeopvallendewangvlek.

Wulpdewulp is één vandemeest talrijke en karakteristiekesteltlopersvandeOosterschelde.toeristendiedewulpkennenalstypischeheidebewonerverbazenzichvaakalsze het gejodel opde kaleZeeuwse slikkenhorenweer-klinken.dankzijzijntypischgevormdesnavelisdewulpinstaatomzeepierenuithunlange,u-vormigebuisnaarbuiten te halen omdieop teeten.Ookkleine krabbetjesvormeneenbelang-rijk onderdeel vanhetmenu.

Wandelen en fietsengenietenvandealtijdveranderendeOos-terschelde buitendijks en dwalen langskleine dijkjes, kreken of inlagen binnen-dijks.Het kanallemaalopdefietsof tevoet.met een beetje geluk duikt er eenrugvinvaneenbruinvisvoorjeopenmis-schienweldesnoetvaneenzeehond.

Zilte zalighedenindeOosterscheldeleeftveelwateetbaaris.maarwatdanprecies?Samenmeteennatuurgidszoekenophetstrandenlangsde dijk levert veel verrassingen op. Versproevenzouithetziltewater.enevenkok-kerellen ineenkleinpannetjeopdedijk.genietenvanculinairZeelanddirectlangsdewaterkant.

18

TIP

JuttersgelukHetrugschildvaneenzeekat,hetskeletvaneen zee-appel, het eikapsel vaneenwulk,eenmuiltjeofeenschaalhoorn.Ophetstrandspoelenallerleibijzonderedin-genaan.leukomteverzamelenenmeenaarhuis tenemen.maarwat ishetnueigenlijk?Jegaatsamenmetjeouderseneengidsopontdekkingstocht.

VarenVanafhetwaterervaarjedeOosterschel-deinalzijnfacettenhetbeste.komaanboordengenietvanhetuitzicht,deziltegeurenhoordevogels.kijkeenzeehond!en isdateenbruinvis?tijdensde tochtwordterverteldwaterallemaaltezienentebeleven is.de verrekijkers aanboordmagjenatuurlijkgebruikenomhetalle-maalnogbetertebekijken.

19

Agenda:www.np-oosterschelde.nl

Meer inspiratie en activiteiten: www.ontdekdeoosterschelde.nlof download de app: ontdek de Oosterschelde

Doen! Zwemmend blaaswierdeblaasjesvanhetblaaswierzijngevuldmet lucht. daardoor kan het blaaswiergoeddrijveninhetwater.Zoekeenstuk-je blaaswier en laat het zwemmen in jeemmertje!

Doen! Braakbalonderzoekkijkeensof jeeenbraakbalvaneenmeeuwkuntvinden.Hoegrootisdiebal?enwaaruitbestaathij?Welkeschelpenkun je vinden?Zitten erook eierschalenof visgratenbij?tip:metstokjeskunjedebalgoeduitelkaarhalen.

Help! Sommigedierenzijneenstukjevanhunlijfkwijtgeraakt.kunjijheterbijtekenen?

Zoek de nameneenstormheeftdeOosterscheldedoorelkaargeschud.kunjedejuistenamenvindenvandedierendieerwonen?

Tekenentekendezezeesternaenkleurhemmooiin.

Zoek de 8 verschillenES

C

O LH

L

L

EA

PE

E

P

Z

W

KA

O

S

M

L

SN

N

OO

EM A

20

21

A HIKER’S ELDORADOOut and aboutwith a guide or off on a longhike of your own:in the national park Oosterschelde, the variety of trails thathave been set out means there’s a trail to suit everyone. Anddon’t forget the nature field trips either! from neeltje Jans,you can hike along the high-water mark. Ask your host, askat the VVV tourist information office or visit our website atwww.np-oosterschelde.nl.

theWatersnoodmuseuminOuwerkerkwilltellyouallaboutthe1953flooddisasterand,ifyoudecidetoclimbuptothetopofthetowerattheplompetorennearkoudekerke,you’lllearnalotaboutthedrownedvillagesoftheregion.

THE WHOLE WAY - THAT SPLENDID VIEW!thenationalparkOosterscheldeisabiker’sdelight!thankstothehandyfikSnetworkofbikeroutes,youcanmapoutyourowncyclingitinerary.mapsandthemedroutesareavailableattheVVVoffices.Andyoucantakeyourbikeonboardthelittleferriesthatcrossbetweentheislands,too.Justdon’tforgettokeeptrackofthesailingtimes!Wanttoknowmore?gotowww.rondjepontje.nl.ifyouenjoybird-watchingandcycling,thesoutherncoastofSchouwenisdefini-telytoberecommended!

AN UNDERWATER WORLD OF WONDERAgood800billionlitersofwaterflowinandoutoftheOosterschel-dewitheachturnofthetide.thisdailysupplyoffreshseawaterwithitsabundanceoffoodhascreatedawildly-variedunderwaterworldofsurprises.divingispermitted---butonlyrecommended

forexperienceddivers.Youcangosnorkelingwithamarinebiolo-gistortakeaboattour.Somanybeachestochoosefromandenjoy-goforaswimordoabitofbeachcombing.Butwatchoutforthedangerouscurrentsandthesharpoystershells!

NURSERY AND ROADSIDE RESTAURANTtheOosterscheldeisatidalareaand,forsomeanimalssuchassealsandharborporpoises,apermanentplaceofresidence.Cut-tlefishaswellasagoodmanyspeciesoffishcomeheretomateandraisetheiryoung.tensofthousandsofmigratorybirdswinterornesthere,too.

HEY, THERE’S A KITTY CAT SWIMMINGIN THE SEA!here’ssomuchtodoinandaroundtheOosterschelde!gobeach-combingwithareal,livenatureguide!gosnorkelingwithsomeonewhoknowsallaboutlifebelowthewaves!goforaboattour-youmightevenspotasealoraporpoise!Whatyoucallacuttlefish,wecalla‘seacat’!Andalumpfishisabig,greenfishwithacrazy-lookingsucker!

ANY FURTHER QUESTIONS?the park has about thirty placeswhere you can go for information.Your Oosterschelde hosts will bemorethanhappytotellyouallaboutthe best hiking trails, great biketours, or all the right places to bewhenitcomestobird-watching.

21

The National Park Oosterschelde is a unique nature area. Hundreds of plant and animal species live here in synch with the tides and the seasons - in the water, on the dikes and in the nature areas around them. Discover what’s on offer: go beachcombing with a guide, take a guided nature walk, bike for miles and miles and go bird-watching for as long as you like! No two days are ever the same, here, in the largest of the Dutch national parks.

22

WANDERN - ENDLOS WANDERNeine erkundungstour mit einem naturguide onder eine großeWanderungaufeigenefaust?imnationalparkOosterscheldesindverschiedeneWanderroutenausgeschildertundeswerdennatu-rexkursionenveranstaltet.

VomneeltjeJanskönnenSieanderküstlinieentlangwandern.er-kundigenSiesichbeiihrengastwirt,beimVVV-toersimebürooderbesuchenSiedieWebsitewww.np-oosterschelde.nl.

RADFAHREN – UND IMMER WIEDER DIESE AUSSICHT!dernationalparkOosterscheldeisteinparadiesfürRadfahrer.dankdempraktischenfahrradknotenpunkte-SystemkönnenSiesichihreRouten selbst zusammenstellen. Bei den VVV’s sind karten undthermenroutenerhältlich.ihrfahrraddarfauchmitaufdiefähren,diezwischendesinselnverkehren.BeachtenSiediefahrpläne,auchzufindenunterwww.rondjepontje.nl.dieSüdküstevonSchouwenisteinbesonderertippführRadfahrer,diegernVögelbeobachten.

EINE WUNDERSAME UNTERWASSERWELTmitdengezeitenströmen800miliardenliterWasserindieOoster-scheldeundwiederhinaus.dietäglicheZufuhrvonsauberem,nah-rungsreichemWasser sorgt für eine außergewöhnliche, vielfältigeunterwasserwelt.tauchenisterlaubt,abernurfürerfahrenetaucherzuempfelen.Siekönnenauchunderleitungeinsemeeresbiologen

schnorchelnoderaneinderBootsfahrtteilnehmen.die vielen Strände laden zum Schwimmen undzumStrandgutsammeln ein. Achten Sie aber aufgefährlicheStrömungenundscharfkantigeAustern.

BRUT- UND RASTSTÄTTEdie Oosterschelde ist ein gezeitengebiet und damit für einigetiere, wie Seehunde und Schweinswale, dauerhafter lebensort.dertintenfischundanderefischartenkommenhierher,umsichzupaarenundihreJungenaufzuziehen.ZehntausendeZugvögelüberwinternoderbrütenhier.

DA SCHWIMMT EINE KATZE IM MEER!es gibt so viel zu unternehmen in und um die Oosterschelde!Strandgutsammelnmiteinemnaturguide,schnorchelnmiteinemfachmann,derallesüberdaslebenunterWasserweißodereineRundfahrtmitdemBoot–VielleichtsiehstdusogareinenSeehunodereinenSchweinswal.eintintenfischheißthierindennieder-landen“meereskatze”,undeinSeehase isteingrünerfischmiteinemlustigenSaugnapf.

LASSEN SIE SICH DIE OOSTERSCHELDE SCHMECKENdank des halboffenen Oosterscheldewehrs gedeihen muschelnundAusternhierbesondersgut.Siesindeinewichtigeeinkomens-quellederprovinzZeeland.VonYersekeauskönnenSieaufeinemSchiff mitfahren.möchten Sie selbstmuscheln zubereiten? propersondürfenamtag10kggesammeltwerden.

HABEN SIE FRAGEN?imnationalparkfindenSie fastdreißigAnlaufstellen,woSie in-formationen erhalten.diese ‘gastwirte’ derOosterchelde gebenihnentippszugeeignetenWanderrouten,schönenfahrradtourenoderdenbestenStellen,umVögelzubeobachten.

22

Der Nationalpark Oosterschelde ist ein einmaliges Naturschutzgebiet. Hunderte Pflanzen- und Tierarten leben hier im Rhytmus der Gezeiten und Jahreszeiten, im Wasser, auf den Deichen und in der umliegenden Natur. Das können Sie hautnah erleben: Sammeln Sie Strandgut zusammen mit einem Guide, nehmen Sie an einer Naturexkursion teil, unternehmen Sie endlose Radtouren und beobachten Sie die Vögel. Im größten Nationalpark der Niederlande ist kein Tag wie der andere.

23

HAAR L E M

AM S T E R DAM

U T R EC H T

‘ S - G R AV ENHA G E

R OT T E R DAM

BRE D AT I L B UR G

E I N D HO V E N

N I JMEGE N

AR N H E M

AP E LD OO R N EN SCH ED E

GR ON IN G E NDe Alde Feanen

De Biesbosch

De Groote Peel

De Hoge Veluwe

De Loonse en Drunense Duinen

De Maasduinen

De Meinweg

De Sallandse Heuvelrug

De Zoom-Kalmthoutse Heide

Drents-Friese Wold

Drentsche Aa

Duinen van Texel

Lauwersmeer

Oosterschelde

Schiermonnikoog

Utrechtse Heuvelrug

Veluwezoom

Weerribben-Wieden

Zuid-Kennemerland

Dwingelderveld

20 NEDERLANDSE NATIONALE PARKENnationaleparkenstaanbekendalsdemooisteenwaarde-volstenatuurgebiedenterwereld.Jaarlijkstrekkenzemiljoenenrecreantenentoeristen.netalsdewereld-beroemdenationaleparkenzoalsinAfrikaendeVerenigdeStaten,hebbenonzenationaleparkenprachtigenatuur,afwisselendelandschappeneneenrijkdomaanplantenendierentebieden.

nederlandheefttwintignationaleparken.indeparkenzijnallebijzonderhedenvandenederlandsenatuurterugtevinden:duinen,bossen,heide,laagveen,getijdenwater,beek-dalen,vennenennogveelmeer.metiederhuneigenbewonersendatmaaktelkparkuniek.gezamenlijkbeslaandeparkenzo’n120.000hectare,datisbijna3%vannederland.

23

Voormeerinformatie:www.nationaalpark.nl

24

Colofonuitgave: nationaalparkOosterscheldeRealisatie: iVnConsulentschapZeeland,goesVormgeving: nilssoncommunicatiekunstenaarsfotografie: Voorkantkrab:Woutkole(www.woutkole.com),

haaienenachterkant:peterVerhoogdutchSharkSociety.Algemeen;ChielJacobusseennationaalparkOosterschelde.Onderwater;JannyBosman,filipStaes,marleenBaas,Rinieluyks,Jeffreydekwant

Communicatie & Educatie:iVnZeelandRavelijndegroeneJager5|4461dJgoestel:0113-211675|e-mail:info@np-oosterschelde.nlWebsite:www.np-oosterschelde.nl

Secretariaat: postbus6001,4330lAmiddelburgtel:0118-631110

medemogelijkgemaaktdoor:

t.w.v.3 1,-

Het grootste Nationaal Park van Nederlandwww.np-oosterschelde.nl