MAATSCHAPPELIJKE ZORG 1...maatschappelijk zorg. De theorie wordt verlevendigd met voorbeelden uit...

MAATSCHAPPELIJKE ZORG1

COLOFON

Uitgeverij: Edu’Actief [email protected]

Auteur(s): J. Bolt, T. Cremers, V. Dalm, S. van Mameren, I. van der Meij, J. Noordzij,U. PetersInhoudelijke redactie: M. FarlaBronvermelding: www.sclera.be, ZorginBeeld/Frank Muller, It FitsThema, © VerbaalVisuele Communicatie BV, met dank aan Buurtcentrum De Lommerd, ArnhemTitel: Angerenstein Welzijn, Maatschappelijke zorg 1ISBN:978 90 3722 959 2Eerste druk, eerste oplage© Edu’Actief b.v. 2016Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag nietsuit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerdgegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzijelektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier,zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave istoegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijkverschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht(www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave incompilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot deStichting PRO (www.stichting-pro.nl).De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijkebepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden,kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van enakkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaardenvan Edu’Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.

INHOUDSOPGAVE

Inleiding ...................................................................................................................................... 8

Gezondheidsproblemen signalerenThema 1

Signaleren van gezondheidsproblemen ............................................................... 121.1

Een signaleringsplan .................................................................................................. 181.2

Actie ondernemen ....................................................................................................... 231.3

Verdieping: Klinisch redeneren ............................................................................. 271.4

Cliënt en samenlevingThema 2

Samenleving en integratie ....................................................................................... 322.1

Eenzaamheid ................................................................................................................ 392.2

Sociale uitsluiting ........................................................................................................ 432.3

Ondersteunen bij sociaal netwerken .................................................................... 452.4

Verdieping: De Eigen Kracht-conferentie ........................................................... 482.5

Methoden in de zorgThema 3

Gezondheidspatronen volgens Gordon ................................................................ 523.1

Probleemformulering met PES ............................................................................... 593.2

Doelformulering met RUMBA ................................................................................. 623.3

Zorgrapportage ............................................................................................................ 643.4

Verdieping: De cirkel van Deming ........................................................................ 693.5

Ondersteunen cliënten met blijvende beperkingenThema 4

Introductie ..................................................................................................................... 744.1

Ondersteunen bij verstandelijke beperkingen .................................................. 784.2

Ondersteunen bij lichamelijke beperkingen ...................................................... 824.3

Ondersteunen bij psychische beperkingen ........................................................ 864.4

Verdieping: Ondersteunen bij beperkingen van ouderen ............................ 904.5

Ondersteunen diverse doelgroepenThema 5

Introductie ..................................................................................................................... 945.1

Ondersteunen van mensen met een verslaving .............................................. 995.2

Ondersteunen van mensen met een justitiële maatregel ........................... 1025.3

Ondersteunen van asielzoekers ........................................................................... 1045.4

Ondersteunen van dak- en thuislozen ............................................................... 1085.5

Verdieping: Ondersteunen van gezinnen .......................................................... 1125.6

Methodieken en methodenThema 6

Visie – methodiek & methode ............................................................................... 1166.1

Twee methodieken .................................................................................................... 1186.2

Vier methoden ............................................................................................................ 1226.3

Verdieping: Methode en relatie ............................................................................ 1326.4

Specifieke methodenThema 7

Son-Rise ......................................................................................................................... 1367.1

TEACCH ......................................................................................................................... 1387.2

Geef me de 5 ................................................................................................................. 1417.3

Methode Vlaskamp ................................................................................................... 1437.4

Verdieping: Toepassen van de TEACCH methode ......................................... 1467.5

FamiliezorgThema 8

Familiezorg ................................................................................................................... 1528.1

Het familiegesprek .................................................................................................... 1568.2

Professionele houding ............................................................................................. 1608.3

Monitoren en evalueren .......................................................................................... 1658.4

Aandachtspunten bij Familiezorg ........................................................................ 1678.5

Verdieping: Tools ...................................................................................................... 1698.6

Gespecialiseerde zorgThema 9

Begeleiden bij verzorgen ......................................................................................... 1749.1

Algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL) ............................................ 1769.2

Passieve dagelijkse levensverrichtingen (PDL) ............................................... 1809.3

Palliatieve zorg ........................................................................................................... 1859.4

Verdieping: Medisch palliatief beleid ................................................................ 1909.5

4

Gespecialiseerde begeleidingThema 10

Realiteitsoriëntatietraining ................................................................................... 19410.1

Validation ..................................................................................................................... 19710.2

Reminiscentie ............................................................................................................. 20110.3

Warme zorg ................................................................................................................. 20410.4

Methode Urlings ........................................................................................................ 20710.5

Verdieping: Gentle teaching .................................................................................. 21010.6

Structuur en inactiviteit begeleidenThema 11

Structuur overdag ...................................................................................................... 21411.1

Dag- en nachtstructuur ............................................................................................ 21711.2

Gevolgen van niks doen ........................................................................................... 22111.3

Verdieping: Bedcomplicaties voorkomen ......................................................... 22811.4

Begeleiden van seksualiteitThema 12

Seksualiteit en intimiteit ........................................................................................ 23212.1

Stoornis of verstoring .............................................................................................. 23612.2

Begeleidingsvraagstukken ..................................................................................... 23812.3

Seksualiteit begeleid ................................................................................................ 24312.4

Verdieping: Seksualiteit in begeleidingsplan ................................................. 24612.5

Kinderwens en ouderschapThema 13

Kinderwens ................................................................................................................. 25013.1

Risicofactoren en beschermende factoren ........................................................ 25113.2

Begeleiding bij een kinderwens ............................................................................ 25513.3

Ouderschap .................................................................................................................. 25813.4

Begeleiding bij ouderschap .................................................................................... 26113.5

Verdieping: Ontmoedigingsbeleid en verplichte anticonceptie ............... 26613.6

Rouw en verliesverwerkingThema 14

Rouw .............................................................................................................................. 27014.1

Fases van het rouwproces ....................................................................................... 27414.2

Begeleiden bij rouw .................................................................................................. 27714.3

Verdieping: Rouw bij kinderen ............................................................................. 28214.4

5

Omgaan met agressieThema 15

Agressie ........................................................................................................................ 28615.1

Vormen van agressie ................................................................................................ 28715.2

Oorzaken van agressie ............................................................................................. 29115.3

Omgaan met agressie .............................................................................................. 29515.4

Verdieping: Agressie en wetgeving .................................................................... 30415.5

CrisisinterventieThema 16

Crisisinterventie ........................................................................................................ 31016.1

Risicotaxatie ................................................................................................................. 31216.2

Cliënt en betrokkenen begeleiden ........................................................................ 31716.3

Crisisplan ..................................................................................................................... 32016.4

Wettelijk kader ........................................................................................................... 32216.5

Verdieping: De Roos van Leary ............................................................................. 32416.6

VrijheidsbeperkingThema 17

Vrijheidsbeperking ................................................................................................... 32817.1

Separeren ..................................................................................................................... 33217.2

Wetgeving .................................................................................................................... 33317.3

Verminderen van vrijheidsbeperking ................................................................ 33517.4

Begeleiden in bijzondere situaties ....................................................................... 33717.5

Verdieping: Aanpassing wetgeving ................................................................... 34017.6

Diversiteit en integratieThema 18

Diversiteit .................................................................................................................... 34618.1

Integratie ...................................................................................................................... 34718.2

Verschillen tussen culturen .................................................................................... 35118.3

Culturen verrijken elkaar ........................................................................................ 35718.4

Verdieping: Discriminatie en integratie ............................................................ 36118.5

Interculturele communicatieThema 19

Interculturele communicatie ................................................................................ 36619.1

Aandachtspunten en valkuilen ............................................................................ 36719.2

Intercultureel gesprek voeren ............................................................................... 37219.3

Verdieping: Cliënten verbinden ........................................................................... 37519.4

6

Samenwerken met vrijwilligers en mantelzorgersThema 20

Vrijwilligers en mantelzorgers ............................................................................. 38220.1

Samenwerken ............................................................................................................ 38620.2

Wet maatschappelijke ondersteuning ............................................................... 39120.3

Verdieping: De vrijwilliger motiveren ............................................................... 39320.4

Index ........................................................................................................................................ 396

7

INLEIDING

Angerenstein Welzijn is een complete serie leermiddelen voor de kwalificatiedossiersvan Welzijn en is geschikt voor de volgende kwalificatiedossiers:• Maatschappelijke zorg• Pedagogisch werk• Sociaal werk.

Angerenstein Welzijn bestaat in de kern uit boeken met theorie. De boeken vanAngerenstein Welzijn kennen de volgende opbouw:

Opbouw boeken Angerenstein Welzijn

Profielboeken

Basisprofielboeken

Generieke boeken

Dit boek is een van de twee basisprofielboeken voor het dossier maatschappelijkezorg. De theorie bestaat uit drie onderdelen:1 basistheorie2 kritische beroepssituatie3 verdiepingstheorie.

BasistheorieDe basistheorie bevat informatie die relevant is voor alle uitstromen vanmaatschappelijk zorg. De theorie wordt verlevendigd met voorbeelden uit hetwelzijnswerkveld. Belangrijke begrippen worden uitgelegd in de tekst en aangeduidmet een paarse kleur.

Kritische beroepssituatie (KBS)In de KBS word je geconfronteerd met een probleemstelling of dilemma waarbij jeniet kunt terugvallen op routinematig handelen. Online vind je bij elke KBSaanvullende opdrachten.

VerdiepingstheorieElk thema heeft een verdiepende paragraaf waar het thema verder wordt uitgediept.

Daarnaast kent Angerenstein Welzijn enkele online-aanvullingen die beschikbaarzijn via www.angerenstein.nl/welzijn. Het gaat om de volgende aanvullingen:• verwerkingsopdrachten• uitdagingen.VerwerkingsopdrachtenBij ieder thema horen enkele verwerkingsopdrachten. Deze opdrachten helpen jede informatie uit de theorie te verwerken.

UitdagingenTijdens de uitdaging werk je met meerdere studenten aan een grote opdracht waarbijeen beroep gedaan wordt op jouw samenwerkingsvaardigheden en jouw creativiteit.De uitdaging levert altijd een product op dat wordt beoordeeld.

Veel plezier en succes met het werken met Angerenstein Welzijn!

9

T H E M A

01GEZONDHEIDSPROBLEMEN

SIGNALEREN

Iedereen heeft weleens vage lichamelijke klachten. Of een gevoel van niet lekker inje vel zitten, zonder dat je weet hoe het komt. Cliënten met een beperking vinden hetvaak erg lastig om gezondheidsproblemen te benoemen. Ze zijn vaak afhankelijk vanwat de professionals signaleren. En signaleren alleen is niet genoeg. Je moet ook designalen interpreteren en er gerichte actie op laten volgen.

11

Signaleren vangezondheidsproblemen

1.1

Gezondheid heeft betrekking op het lichamelijk, geestelijk en sociaal functioneren.Het gaat er niet alleen om die objectief vast te stellen. Het gaat ook om problemendie de cliënt ervaart zonder dat ze objectief zijn vast te stellen. Sommige cliëntenkunnen redelijk tot goed aangeven dat ze gezondheidsproblemen hebben. Anderecliënten kunnen dat moeilijker of helemaal niet. Zij zijn dus sterk afhankelijk vanhun begeleiders en mantelzorgers die hun problemen signaleren.

Signaleren als schakel in een keten1.1.1Signaleren is geen op zichzelf staande activiteit. Het is een schakel in een keten:• waarnemen: goed waarnemen met al je zintuigen• signaleren: op basis van je waarnemingen signaleer je afwijkingen – wat valt

op?• interpreteren: betekenis geven aan de signalen – wat zou er aan de hand kunnen

zijn?• actie ondernemen: vervolg geven aan de interpretatie, bijvoorbeeld eerst nog

even aankijken, een andere hulpverlener inschakelen, begeleidingsdoel bijstellen.

Doe zo veel mogelijk samen met de cliënt of zijn mantelzorgers. Communiceerduidelijk met de cliënt: vertel wat je is opgevallen, vraag door, leg uit wat de bestevervolgstappen zijn. Overleg ook met je collega’s over de signalen en jouwinterpretaties.

Stappen bij signaleren.

12

THEMA 1 GEZONDHEIDSPROBLEMEN SIGNALEREN

Aandachtspunten bij signaleren1.1.2De ene cliënt is de andere niet, elke situatie is weer anders. Dit betekent datsignaleren van gezondheidsproblemen niet steeds hetzelfde verloopt.Aandachtspunten:• ziekte-inzicht• atypisch uiten van klachten• communicatiebeperking• continuïteit• eigen normen.

Ziekte-inzichtJe hebt ziekte-inzicht als je kunt aangeven wat er mis is met je gezondheid, watje eraan kunt doen of wanneer het beter is een arts of andere hulpverlener teraadplegen. Veel cliënten hebben geen of te weinig ziekte-inzicht. Ze begrijpen nietdat ze een gezondheidsprobleem hebben. Dit komt vaker voor bij mensen met eenverstandelijke beperking en cliënten in de geestelijke gezondheidszorg. Er zijn ookcliënten die wél ziekte-inzicht hebben, maar de problemen ontkennen. Bijvoorbeeldomdat ze bang zijn voor ziekenhuizen. Of omdat ze bang zijn dat ze kanker hebbenof een andere levensbedreigende ziekte.

Atypisch uiten van klachtenAls cliënten problemen uiten op een manier die niet direct verband houdt met het

probleem, dan spreek je van atypische klachten. Dit komt voor bij cliënten meteen matige tot zwaardere verstandelijke beperking. Zo kan een cliënt plotselingagressief worden, als uiting van buikpijn of een ander lichamelijk ongemak.

13


Atypisch gedrag kan duiden op een lichamelijk probleem.

CommunicatiebeperkingBehalve door het uiten van atypische klachten, hebben veel cliënten ook anderebeperkingen in de communicatie. Sommigen kunnen klachten niet goed onderwoorden brengen, omdat ze weinig woorden kennen. Anderen kunnen wel ietsduidelijk maken, maar gebruiken dan verkeerde woorden. Een cliënt zegt danbijvoorbeeld dat hij pijn in zijn buik heeft, terwijl hij pijn in de borst bedoelt. Datkan een goede communicatie verstoren, met verkeerde acties als gevolg.

ContinuïteitProblemen zijn niet altijd reden om meteen actie te ondernemen. Je besluitbijvoorbeeld met je collega’s om het nog even aan te kijken. Bij 24-uurszorg is hetdan belangrijk dat je een duidelijke overdracht maakt voor je collega’s die jouwdienst overnemen. In de thuiszorg kun je er ook mantelzorgers bij betrekken. Je zietde cliënt maar een beperkte tijd per dag. Zorg er dan voor dat de cliënt jou of jecollega altijd kan bereiken, als de situatie verandert.

14


Eigen normenTot slot zijn er je eigen normen die bepalen hoe je met gezondheidsproblemenomgaat. Misschien neem je een pijnstiller bij het eerste het beste pijntje. Of je benthet type ‘niet zeuren, gaat wel weer over’. Bedenk dat:• de manier waarop de cliënt een probleem ervaart, centraal staat• de wereld waarin cliënten leven vaak veel kleiner is dan de jouwe – de cliënt

kan daardoor problemen sterker ervaren dan jij zou doen.

Soorten signalen1.1.3Signalen die kunnen wijzen op een gezondheidsprobleem, kun je in drie soortenonderverdelen:• kritieke signalen• gevoel van malaise• veranderingen.

Kritieke signalenEr zijn signalen waarbij je je geen 10 seconden hoeft af te vragen of je een arts moetwaarschuwen. Denk aan bewustzijnsverlies, bloed overgeven en duidelijkwaarneembare heftige pijn. Of je ziet dat de cliënt hard valt en waarschijnlijk ietsgebroken heeft.

MalaisegevoelWie kent het niet: het gevoel niet lekker in je vel te zitten, je voelt je slap en lusteloos.

Dit noem je malaisegevoel, een algemeen gevoel van onbehagen. Vaak zijn ergeen duidelijke klachten en is ook de oorzaak niet altijd duidelijk. Je kunt nog welfunctioneren, maar het voelt gewoon niet lekker. Malaisegevoel kan weer overgaan, maar het kan ook een symptoom zijn van een ziekte. Daarom moet je altijdalert zijn. Observeer goed of het erger wordt en of er meer klachten ontstaan. Twijfelje? Overleg tijdig met een arts.

15


Malaisegevoel kan overgaan, maar kan ook duiden op een ziekte.

VeranderingenEen derde belangrijk signaal is verandering – lichamelijk, geestelijk of sociaal. Eenbelangrijke indicatie voor gezondheidsproblemen is verandering in gedrag. Dit kanwijzen op psychische problemen, maar ook op lichamelijke problemen die een cliëntniet goed kan uiten. Veel lichamelijke problemen kun je tamelijk eenvoudigsignaleren. Denk aan koorts, pijn, verminderd bewustzijn en motorische problemen.Bij signaleren van gedragsverandering gaat het om afwijkingen van het gedrag datvoor een cliënt normaal is. Dit is altijd reden voor verder onderzoek.

Als de cliënt zich normaal graag terugtrekt, maar plotseling druk gebarend rondloopt,kan er iets aan de hand zijn. Omgekeerd, als een vrolijke cliënt zich plotselingterugtrekt en niet met iemand wil praten, is dat ook een signaal waar je iets meemoet. In de tabel zie je een aantal veel voorkomende signalen, die je zonderhulpmiddelen kunt waarnemen.

16


MAATSCHAPPELIJKE ZORG 1...maatschappelijk zorg. De theorie wordt verlevendigd met voorbeelden uit...

Documents

Transcript of MAATSCHAPPELIJKE ZORG 1...maatschappelijk zorg. De theorie wordt verlevendigd met voorbeelden uit...