Maatschappelijke stages en jongerenwerk:

een geweldige combinatie!

Activiteiten organiseren in het jongerencentrum, een

multicultureel jongerenfeest bedenken voor de wijk, of het

jongerencentrum opknappen. Zo maken scholieren kennis

met het jongerenwerk, worden maatschappelijk actief en

ontstaat er een mix in de doelgroep van het jongerenwerk.

Als stagiaires leveren ze extra handen. Ze fungeren als

rolmodel en dragen hun positieve ervaringen uit naar

andere jongeren, scholen en ouders. Het jongerenwerk

draagt als stagebieder bij aan de ontwikkeling van jongeren

tot sociale, betrokken burgers. Dat is goed voor het imago

van het jongerenwerk en past binnen de maatschappelijke

functie ervan. Met enthousiaste jongeren, stagiairs en

jongerenwerkers wordt de maatschappelijke stage een

vanzelfsprekend facet binnen het jongerenwerk.

Inleiding

Maatschappelijke betrokkenheid en vrijwillige inzet van jongeren ontstaat niet vanzelf. Daar is ook inzet voor nodig van professionele maatschappelijke organisaties. Door maatschappelijke stages aan te bieden zorgen zij ervoor dat leerlingen uit het voortgezet onderwijs kennis maken met vrijwilligerswerk en andere facetten van de samenleving. Zij dragen zo bij aan scholing en ontwikkeling van jongeren tot betrokken burgers.

Maatschappelijke betrokkenheid stimuleren is een belangrijk speerpunt van MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening (W&MD) èn de politiek. Beiden zetten zich dan ook in om de maatschappelijke stage tot een succes te maken. Maatschappelijke stages sluiten goed aan bij het jongerenwerk dat kansen wil creëren voor jongeren en hun talenten wil ontwikkelen. Het betrekt jongeren die normaal niet snel bereikt worden bij het jongerenwerk. Met als resultaat een goede mix van jongeren waarmee het jongerenwerk haar ambities kan verwezenlijken. Bovendien kan het jongerenwerk door z’n ruime kennis en ervaring een motiverende stageplaats op maat bieden aan jongeren die door hun gedrag of houding elders moeilijk een stageplaats vinden. Zo werkt het jongerenwerk via de maatschappelijke stage aan de maatschappelijke integratie van deze jongeren. De maatschappelijke stage is hiermee een belangrijk aanvullend middel voor het jongerenwerk om haar doelstellingen te bereiken.

Vanaf schooljaar 2011-2012 is de stage verplicht voor alle leerlingen die het voortgezet onderwijs instromen. Vmbo-leerlingen gaan dan 48 uur op stage, Havo-leerlingen 60 uur en Vwo-leerlingen 72 uur. Inmiddels is er al veel ervaring opgedaan met maatschappelijke stages. Het blijkt aan alle kanten een aanwinst en positief te werken. Deze brochure biedt informatie en ideeën voor zowel ondernemers in het jongerenwerk als voor jongerenwerkers over het aanbieden van maatschappelijke stages.

Aly van Beek, branchedirecteur MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening

3

4

5

De stagevormenVanaf schooljaar 2011-2012 geldt: zonder maatschappelijke stage ontvangt de leerling geen diploma.Tijdens deze maatschappelijke stage maken jongeren gedurende hun schooltijd kennis met de samenleving en leveren ze daaraan een onbetaalde bijdrage. Zo leren ze iets te doen voor de samenleving en ervaren ze hoe het is om verantwoordelijkheid te nemen voor een ander of de omgeving. Dat is tevens het verschil met de beroepsstage. De beroepsstage is niet gericht op de ander maar op de leerling zelf, het toekomstige beroep en duurt langer.

Beroepsstage Maatschappelijke stage

Doel Kennis maken met sector, toekomstig beroep en praktijkvaardigheden leren.

Kennis maken met de samenleving en met (het doen van) vrijwilligerswerk.

Doelgroep Leerlingen (14-20 jaar) van beroeps-gericht onderwijs.

Leerlingen (12-18 jaar) van Vmbo, Havo en Vwo en praktijkonderwijs.

Opdracht Leren van competenties. School stelt eisen. Stage doe je uiteindelijk voor jezelf (als leerling).

Van waarde zijn voor de samenleving, je doet als leer-ling de stage voor een ander. School bepaalt invulling van kader maar minder inhoudelijk dan bij beroepsstage.

Duur Minstens een aantal weken. 48-72 uur, kan opgedeeld worden in meerdere korte stages.

Begeleiding Gericht op ontwikkeling leerling. Stelt eisen aan begeleiding.

Gericht op uitleg opdracht, introductie in organisatie en beantwoorden vragen. Stelt geen formele eisen aan begeleiding.

De partijen• De scholen zijn primair verantwoordelijk voor de maatschappelijke stage. Zij zorgen voor de planning, voorbereiding

van leerlingen, het stagecontract, de verzekering, begeleiding en reflectie met jongeren. De scholen krijgen hiervoor subsidie van het rijk. In het schooljaar 2010-2011 is dat € 60,- per leerling. De gelden voor het jaar erna worden in de loop van het schooljaar 2010-2011 bekend gemaakt. Vanaf schooljaar 2010-2011 worden de gelden onderdeel van de lumpsumregeling. Het geld is bedoeld voor de interne organisatie, maar ook voor het gehele samenwerkings-proces zoals inzet stagemakelaar en eventuele vergoeding van stagebieders, voor hun inzet of materiële kosten.

• De leerlingen gaan zoveel mogelijk zelfstandig op zoek naar een stageplaats en houden een logboek bij. • De (maatschappelijke) organisaties op het gebied van jongerenwerk, maar ook sport, musea, peuterspeelzaal-

werk, etc. bieden stageplaatsen aan (stageaanbieders). Zij organiseren de stageplek en begeleiden leerlingen op de werkvloer.

• De stagemakelaar (meestal een medewerker van een vrijwilligerscentrale/steunpunt vrijwilligerswerk) brengt vraag en aanbod samen. Hij of zij gaat actief op zoek naar stageplaatsen om een divers aanbod te kunnen doen, zorgt voor afstemming tussen school/leerlingen en stageaanbieders, adviseert over het stagebeleid en het bieden van

6

begeleiding aan leerlingen. Daarnaast kan de makelaar leerlingen voorbereiden op hun stage, bemiddelen, inspringen bij problemen of vraagstukken oplossen en de evaluatie faciliteren.

• De Gemeente richt de makelaarsfunctie in met geld van de ministeries van OCW en VWS. Het advies en de hulp bij bemiddeling van de stagemakelaar voor stageaanbieders is daarom meestal kosteloos.

De stageconceptenDe school is eindverantwoordelijk voor de organisatie van de stage. Dat betekent dat scholen zelf kaders kunnen vaststellen waarbinnen leerlingen hun stage moeten lopen. Het jongerenwerk kan ook zelf bepalen hoe zij de maat-schappelijke stage invult. Leerlingen kunnen een vast moment per week komen of een project uitvoeren. Voordeel van een langdurende stage is dat de leerlingen na een korte inwerkperiode zelfstandiger aan de slag kunnen. Kort-durende klussen zijn vaak makkelijker te organiseren. Het is de kunst die vorm te vinden waarbij leerlingen, school, jongerenwerk en organisatie maximaal profiteren. Hieronder een greep uit de mogelijkheden.

actiedag(en): enkele dagdelen met een duidelijk afgebakende opdracht;blok: langere stage van meerdere aaneengesloten dagen;lint: langere stage van meerdere niet aaneengesloten dagen bijvoorbeeld twee maanden iedere

woensdagmiddag;estafette: leerlingen lossen elkaar af zodat de stageplek vrijwel permanent bezet is;carrousel: leerlingen bedenken een activiteit en voeren deze uit op diverse locaties; vrije vorm: leerlingen, scholen en stagebieders bepalen de vorm en duur binnen afgesproken kaders.

De meerwaardeJongeren op een zinvolle manier inzetten in een maatschappelijke stage vergt aandacht en inspanning. Daartegenover staat winst voor de organisatie en haar medewerkers: • Het jongerenwerk geeft met het aanbieden van maatschappelijke stages invulling aan haar doelstelling om

kansen te creëren en talenten te ontwikkelen voor en van jongeren en de integratie en participatie van jongeren in de samenleving te bevorderen.

• Jongeren die al in contact zijn met het jongerenwerk en tot de reguliere doelgroep behoren kunnen hun stage binnen het jongerenwerk lopen. Dit leidt tot gerichte inzet en betrokkenheid bij activiteiten die op henzelf gericht zijn en tot een andere positie en gedrag in de groep. Door de komst van stagiaires ontstaat er een mix van jongeren tijdens activiteiten. Dat geeft toegevoegde waarde, omdat er interactie optreedt tussen jongeren met verschillende achtergronden en houdingen.

• De stage werkt preventief en geeft jongerenwerkers de mogelijkheid probleemgedrag te signaleren.• De inzet van stagiaires betekent extra handjes. De organisatie kan nieuwe activiteiten starten of bestaande

verbeteren en uitbreiden. Klussen die zijn blijven liggen kunnen nu wel worden uitgevoerd. • Stagiaires kunnen een vervolgopleiding in het jongeren- of welzijnswerk kiezen of actief blijven als vrijwilliger.• Actieve en zichtbare inzet van een brede groep jongeren draagt bij aan een positief, maatschappelijk betrokken

imago van het jongerenwerk bij scholen, ouders, gemeenten en andere partners.

7

Het draagvlakOnbekend maakt onbemind. Draagvlak voor de maatschappelijke stage begint bij management dat de toegevoegde waarde inziet en onderschrijft. De randvoorwaarden waaronder de stages mogen plaatsvinden komen tot stand in samenspraak met de jongerenwerkers. Aan het management de taak om deze randvoorwaarden, zoals het beschikbaar stellen van tijd voor begeleiding, te garanderen. Aandachtspunten bij het creëren van draagvlak zijn: • Stel vast waarom de organisatie met maatschappelijke stages aan de slag wil, en welke winstpunten er te behalen

zijn voor alle betrokkenen. Hoe duidelijker het doel en de win-win situatie is geformuleerd, des te makkelijker jon-gerenwerkers gemotiveerd raken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een koppeling met de participatieaanpak van de organisatie.

• Informeer alle medewerkers over de stage, de doelstellingen en de toegevoegde waarde. Het is heel waardevol als iedereen meedenkt. Geef ook aan hoe de maatschappelijke stage zich verhoudt tot andere stages.

• Geef jongerenwerkers vrijheid en flexibiliteit in de wijze waarop zij met de invulling van de stage en de begelei-ding van jongeren omgaan. Zij weten als geen ander hoe ze dat moeten doen. Maar laat ze ook niet zwemmen, zorg voor ondersteuning vanuit de organisatie en kennisuitwisseling.

• Bepaal hoe samen te werken per betrokken partij: ga je zelf afstemmen met scholen of heeft een stagemakelaar de voorkeur? Zet de afspraken met de stagecoördinator van school en/of de stagemakelaar op papier. Betrek de gemeente en zorg ook hier voor draagvlak om vanuit het jongerenwerk met maatschappelijke stages aan de slag te gaan.

• Bedenk hoe om te gaan met de reguliere doelgroep die de maatschappelijke stage wil lopen bij het jongerenwerk. Plaats je deze bijvoorbeeld buiten hun wijk en bestaande vriendenkring of laat je hen hier juist binnen?

De klussen Leuke, leerzame en zinvolle klussen trekken de leerlingen naar het jongerenwerk. Organiseer daarom een creatieve brainstorm met de jongerenwerkers en laat ook een aantal jongeren meedenken. Maak een korte beschrijving van de klus met de randvoorwaarden. Zo komt de juiste leerling op de juiste klus en bij de juiste jongerenwerker. Denk hierbij aan:• Leeftijd en competenties: welke passen het beste bij welke klus en de jongeren waarmee de stagiaire

te maken krijgt?• Niveau: is er behoefte aan Vmbo-leerlingen die vooral praktisch aan de slag kunnen of aan Havo- of

Vwo-leerlingen?• Samenstelling: is de klus geschikt voor één leerling of heeft een duo of een trio de voorkeur?• Type jongeren: met welk type jongeren binnen het jongerenwerk krijgt de stagiaire te maken en welke

speciale aandachtspunten brengt dit mee?• Activiteiten: welke worden er binnen de klus uitgevoerd?• Toegevoegde waarde: welke waarde en doelen heeft de klus voor zowel de stagiaires, organisatie als de

jongeren binnen het jongerenwerk?• Begeleiding: kan die plaatsvinden door een Hbo-er?• Periode: op welke dagen en op welke locatie dient de klus uitgevoerd te worden? Is dit ook voor scholen haalbaar?

Voorbeelden ter inspiratieMeedraaien met reguliere activiteiten van het jongerenwerk • Pimpen van het jongerencentrum • Organiseren van kinderactiviteiten • Inzetten voor goede doelen • Opschonen en –fleuren van de wijk • Toernooien organiseren voor verschillende doelgroepen • Participatieprojecten zoals preventieteam • Voorstellen maken voor inrichten hangplekken • Organiseren van filmavonden (filmhuis) • Jongerenonderzoek opzetten en uitvoeren

Essentieel is om bij het bedenken van klussen rekening te houden met specifieke kenmerken van de stagiaires. Zo vinden zij het belangrijk direct resultaat te zien van hun inzet. Zorg dus voor klussen die afgebakend zijn en zichtbaar resultaat opleveren. Zorg ook dat stagiaires daadwerkelijk nuttig bezig zijn en dit ook ervaren. Dit stimuleert hen. Jongeren zijn snel, hebben veel kennis van nieuwe media. Ze zijn energiek en enthousiast en houden veelal van sociale contacten, sporten en bewegen, nieuwe dingen doen en grenzen verleggen. Daarbij zijn ze ook vaak creatief. Maak gebruik van deze eigenschappen!

8

Voorbeelden van maatschappelijke stages binnen jongerenwerkJongerenfeest organiserenLeerlingen organiseren onder begeleiding van het jongerenwerk een jongerenfeest in de wijk (lintstage). Ze bedenken een thema, ontwikkelen en verspreiden promotiemateriaal, doen inkopen en kleden de locatie aan. Er worden teams gevormd die ieder een eigen aandachtsgebied krijgen (promotie, horeca, veiligheid). De teams moeten samenwerken, budgetten verdelen en bewaken. Reguliere doelgroep wordt betrokken zodat er een mix van jongeren actief is. Van belang is dat de activiteit aansluit bij de doelstelling van de organisatie. Geld en middelen moeten voorhanden zijn (activiteiten budget) en kosten en baten in evenwicht. Ook is aan-dacht voor kwaliteit en behoud van de goede naam van de organisatie belangrijk.

JongerenpanelMaatschappelijke stagiaires vormen een jongerenpanel dat de gemeente adviseert over jongerenbeleid (estafettestage). De leerlingen doen onderzoek naar behoeften, gaan in gesprek met gemeenteambtenaren en wethouders en doen voorstellen. Zo helpen zij de gemeente jongerenproof te worden. Het jongerenwerk initieert, begeleidt en bewaakt de continuïteit van het jongerenpanel.

Uitgeven jongerenkrantLeerlingen maken periodiek een jongerenkrant (uitloper) en verspreiden deze onder de doelgroep (estafette-stage). De jongerenkrant bevat een overzicht van jongerenactiviteiten in de gemeente(n) voor de voorliggende periode. Variërend van activiteiten uit het jongerenwerk en cultuurinstellingen tot sportclubs. Het jongerenwerk initieert, begeleidt en bewaakt de continuïteit hierbij.

9

De voorfaseEen succesvolle maatschappelijke stage begint met een goede voorbereiding. Zorg voor één vast aanspreekpunt of vaste coördinator in de organisatie. Deze kan problemen oplossen, een vinger aan de pols houden en contacten onderhouden met alle betrokkenen.

Leg procedures en afspraken vast in een (stage)beleids- en projectplan. De maatschappelijke stage kan als variant worden opgenomen in het stagebeleidsplan voor beroepsstages. Begin klein en doe stapsgewijs ervaring op, leer hiervan en stel plannen bij. Maar vooral: durf gewoon te beginnen!

De leerlingen moeten op de hoogte zijn van het belang van het jongerenwerk en weten met wat soort andere jongeren zij te maken krijgen. Dat werkt wervend en zorgt ervoor dat leerlingen bewust kiezen voor het werk. Een voorlichtingsfolder met informatie over de organisatie, het jongerenwerk, de doelgroep en de beschikbare klussen is handig. Ook gastlessen op school of presentaties op stagemarkten werken wervend. Het stageaanbod kan ook geplaatst worden op de websites van de stagemakelaar en/of school.Als leerlingen geïnteresseerd zijn, zorg dan voor een intakegesprek. Dit voorkomt teleurstelling. Vertel over de aanpak en de spelregels en geef aan wat verwacht wordt. Leg uit wat het betekent om in het jongerenwerk actief te zijn, waar zij tegenaan kunnen lopen en hoe zij hier mee om moeten gaan. Vraag naar motivatie, verantwoordelijkheids-gevoel en betrouwbaarheid.

Leg de afspraken vast in een stagecontract dat mede ondertekend wordt door de school. Voorbeelden van contracten zijn te vinden op www.maatschappelijkestage.nl. Scholen en stagemakelaars hanteren vaak een standaardcontract. In overleg kan dit worden aangepast.

Tips• maak de maatschappelijke stage onderdeel van het participatiebeleid;• informeer bij jongerenwerkorganisaties met ervaring hoe zij zaken aanpakken;• betrek de maatschappelijke stage in de subsidieaanvraag aan de gemeente (begeleiding);• ga, eventueel via de stagemakelaar, in gesprek met scholen over een financiële bijdrage;• begin klein, en neem de tijd voor het verkennen van mogelijkheden en afstemming;• zet zo mogelijk enthousiaste vrijwilligers en Hbo-ers in voor begeleiding;• neem een onafhankelijke houding aan richting scholen, voorkom in een keurslijf te worden

geduwd bijvoorbeeld qua perioden en tijdstippen. Scholen hebben stageaanbieders hard nodig!

10

De uitvoeringNa de voorbereiding komt het aan op een goede uitvoering. De maatschappelijke stage begint met een goed onthaal binnen de organisatie, door de begeleidende jongerenwerker. Heet de kersverse leerlingen officieel welkom en geef een rondleiding en uitleg over het werkterrein van het jongerenwerk. Zorg voor frisdrank naast koffie of thee! Laat zien dat de organisatie de aanwezigheid van de stagiaires waardeert en serieus neemt. Maar ook dat er iets verwacht wordt. Er is geen sprake van vrijblijvendheid en er zijn afspraken over aanwezigheid, gedrag en tijdige afmelding bij calamiteiten. Eerdere stagiaires kunnen nieuwe leerlingen welkom heten en vertellen over hun ervaringen. Dit verlaagt de drempel. Laat nieuwe stagiairs na het onthaal direct aan een concrete opdracht werken zodat ze het gevoel krijgen nuttig bezig te zijn.Zorg voor een vaste jongerenwerker als begeleider. Deze kan grenzen stellen, de relatie tot andere jongeren (reguliere doelgroep) bewaken, bijsturen en zorgen dat de afspraken worden nagekomen. Enthousiaste vrijwilligers en Hbo-ers kunnen ook prima als begeleider optreden. De leerlingen moeten binnen afgesproken kaders ruimte krijgen voor eigen creatieve inbreng en zelfstandig werken. Daarbij zal elke leerling een specifieke begeleidings-behoefte hebben. De ene (groep) kan zelfstandiger zijn dan de andere! Het is belangrijk om aan het eind van de stage met de leerling terug te kijken. Hoe heeft deze de stage beleefd en wat is er geleerd, was het leuk, en heeft hij of zij nog tips voor de organisatie? Zet leerlingen in het zonnetje door ze een certificaat uit te reiken of een kleine attentie te geven. Enthousiaste stagiairs zijn de beste reclame voor de orga-nisatie en het werven van nieuwkomers en vrijwilligers.Evalueer de stage-ervaringen ook met collega’s. Koppel ervaringen terug naar school en stagemakelaar. Dit kan met evaluatie- en beoordelingsformulieren. Zo blijven alle betrokkenen van elkaar leren.

Meer informatie en praktische hulpmiddelenMOVISIE is door het ministerie van OCW gevraagd om stageaanbieders en -makelaars te ondersteunen bij de imple-mentatie van maatschappelijke stages. Zie www.maatschappelijkestage.nl voor uitgebreide informatie en praktische hulpmiddelen zoals inspiratiefilmpjes, stappenplannen, model stageovereenkomsten en goede voorbeelden. Voor vragen aan de helpdesk maatschappelijke stage van MOVISIE kennislijn@movisie.nl of 030 - 789 2112. Zie ook www.movisie.nl, maatschappelijke stages.

Colofon

Maatschappelijke stages en jongerenwerk: een geweldige combinatie!

UitgaveMOgroep Welzijn & Maatschappelijke DienstverleningNewtonlaan 115Postbus 33323502 GH Utrechttelefoon: 030 - 298 34 34e-mail: info@mogroep.nlwww. mogroep.nl

Deze brochure is tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van OCW.

Tekst MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening

Vormgeving Vormers, Utrecht

Fotografie Wilbert van Woensel, Amsterdam

De foto’s in deze publicatie zijn bedoeld als illustratie. De afgebeelde personen hebben geen directe relatie met het onderwerp.

Oplage 2000

Prijs gratis

Bestelwijze Bij de MOgroep, per e-mail of via de website, met vermelding van titel en brochurenummer WMDB0046.

ISBN 978 90 5568 271 3NUR 752

Utrecht, september 2010

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande toestemming van de MOgroep. Bij overname is bronvermelding verplicht.

Newtonlaan 115, Postbus 3332, 3502 GH Utrecht

Tel 030 - 298 34 34, Fax 030 - 298 34 37, www.mogroep.nl

De Maatschappelijk Ondernemers Groep is de brancheorganisatie van Welzijn &Maatschappelijke Dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang.