MAANDBLAD VOOR STUDENTEN (KUNST) GESCHIEDENIS - … · bestaan over het doel van het beoogde...

Clara van de Wiel - In het debatover het vermeende ontbrekenvan een nationale identiteit inNederland wordt nogal eens ver-wezen naar Frankrijk. Frankrijk,het chauvinistische land bij uit-stek waar men, al ‘liberté, egalité,fraternité’ roepend, er wél inslaagt een eenduidige identiteit tepresenteren waaraan immigran-ten zich kunnen spiegelen. Hetdebat over het oprichten van eenFrans Nationaal HistorischMuseum, in de Nederlandse persvrijwel genegeerd, toont eenander beeld.

De Parijse wijk Le Marais is deafgelopen maanden naast eenaaneenschakeling van pittoreskeJoodse eethuisjes en trendy boe-tiekjes tevens het decor gewordenvan een felle strijd om de presen-tatie van historisch erfgoed.President Sarkozy heeft beslotenom, naar het voorbeeld van voor-gangers Mitterand en Pompidou,de hoofdstad een museum teschenken en als locatie daarvoorde oude Joodse wijk gekozen.Sarko laat geen onduidelijkheidbestaan over het doel van hetbeoogde instituut: het op te rich-ten Frans Historisch Museum

moet de nationale identiteit ver-sterken. De focus moet liggen opde presentatie van BelangrijkeHistorische Figuren uit de Fransegeschiedenis om zo houvast tebieden in de vermeende identi-teitscrisis. Voortvarend als altijdwil hij het museum zo snel moge-lijk tot stand brengen, en wel in

het huidige Nationaal Archief, datin een van de grootste stadspalei-zen van Parijs gehuisvest is. Al inhet voorjaar van 2011 moetenhier de eerste exposities over hetroemruchte Franse verledengepresenteerd worden.

Waar Nederlandse politicitot grote verontwaardiging van

MAANDBLAD VOOR STUDENTEN (KUNST) GESCHIEDENIS - JAARGANG 14 - NUMMER 4 - FEBRUARI 2011

EINDELOOS- 6 - Elke bron heeft historische waarde - 8 - You Will Meet Woody

Allen - 12 - NS-Spoor-Stem - 14 - Stereotype schluss

Het is ook nooit goed

Ed Ed

Sarko’s ijver voor historisch museum wekt woede Franse historici

EINDELOOS - NUMMER 4 - pAGINA 2

velen een dergelijk museum hierzojuist de nek om hebbengedraaid, lijkt men in Frankrijkjuist minder gelukkig met de ijve-rige president. Het gebouw vanhet Nationaal Archief is momen-teel een waar strijdtoneel gewor-den waar grote spandoeken je hetzicht op de gevel ontnemen.Archivarissen en historici houdenouderwetse sit-ins waarmee zijhun onvrede over het plan vanSarkozy luidkeels duidelijk maken.Barricades worden opgeworpenom de ‘indringers’ buiten te hou-den. Prominente historici publice-ren aan de lopende band opinie-artikelen waarin zij tegen het planvan Sarkozy ageren, daar het vol-gens hen de hele immigratiege-schiedenis van Frankrijk negeert.Grootste kritiekpunt is de twij-felachtige motivatie die volgenshen achter het plan van Sarko zit.

Het museum zou niets met gede-gen historische educatie te makenhebben maar des te meerSarkozy’s politieke agenda dienen,waarin hij ook radicaal rechtsvoor zijn partij wil winnen. Het iseen van de hoofdprojecten vanzijn campagne om het nationalebewustzijn te vergroten. Al eerderhaalde de president zich dewoede van historici op de halstoen hij betoogde dat het maareens afgelopen moest zijn hetschuldgevoel over de collaboratiein de Tweede Wereldoorlog. Dathij de historici nu letterlijk ver-drijft uit de toch al krappe behui-zing van het archief is de zoveel-ste provocatie.

Het is opvallend dat er zoweinig aandacht is geweest voordeze kwestie in de Nederlandsediscussie rondom een nationaalhistorisch museum. Juist inFrankrijk, waar verwacht wordtdat het wel snor zit met gevoelensvan nationale identiteit, roepen deplannen van Sarkozy hevige weer-stand op. Waar het museum inNederland, als linkse hobby bijuitstek, bovendien het eersteslachtof fer van de bezuinigingenwerd, is het in Frankrijk juist lok-aas voor de rechtse kiezers. Hettoont aan dat een nationaal histo-risch museum geenszins een van-zelfsprekendheid is en dat over devorm bovendien tot in de eeuwig-heid kan worden gediscussieerd.De betrokkenheid van de Fransehistorici, die nu zelfs ’s nachts hundemonstraties voort zetten, isbewonderenswaardig. Dat vrijwelalle Nederlandse historici zich naaanvankelijke bemoeienissen zosnel hebben teruggetrokken uiteen inhoudelijke discussie is kwa-lijk, en dat er op een gegevenmoment alleen nog maar werdgesproken over huisvesting enparkeergelegenheid ronduitgênant. Een reisje naar Parijs of inieder geval een bestudering vande Franse casus kan wellicht nieu-we perspectieven geven. d

In december stonden er 5000 bozestudenten op de Dam. In januaristonden er 15.000 boze studentenop het Malieveld. Als protest tegenhet onderwijsbeleid van het nieuwekabinet. De Filistijnse weg die DenHaag is ingeslagen is schandalig, datmoge duidelijk zijn. Zijlstra, vanBijsterveld, Rutte: met studentenheeft dit arrogante kabinet in elkgeval niet het beste voor.

Je kunt makkelijk in vijf jaarafstuderen? Dat kn best zijn, en hetis inderdaad niet zo dat het volpen-nen van een periodiek als deze zoveel tijd opslurpt dat de hele redac-tie meteen een paar jaar studiever-traging oploopt – dat heeft weer heleandere redenen. Het is echter datmedia wederom inzoomen op deonregelmatigheden en de grimmigesfeer na afloop van het protest inDen Haag, terwijl de kranten nauwe-lijks stelling lijken te nemen tegen demokerslag die Den Haag uitdeelt aankunst, cultuur en onderwijs.

Waar Den Haag namelijkaan voorbij gaat, is dat de eigenlijkeessentie van het studeren niet te vin-den is in de boeken of bibliotheken.Echte verdieping, echte levenserva-ring doe je op buiten de collegezaal,gedurende die o zo vormende perio-de van je leven die ‘studententijd’heet. Het leren kennen van verschil-lende mensen, het ontdekken vanuiteenlopende wereldvisies, het ont-plooien van gezonde nieuwsgierig-heid en je altruïstisch inzetten voortalloze verenigingen, commissies ofstudentenblaadjes – dat ís al moei-lijk. Maar door de kabinetsplannenwordt het helemaal onmogelijkgemaakt. Het zijn die extracurriculai-re activiteiten waar het om draait:dus als er nog iemand voor een leukstudentenblaadje wil schrijven? Allekopij is welkom. Je wordt er eenbeter mens van. d

- Joris Belgers

HOOfDrEDactIONEEL

Archivarissen en historici

houden ouderwetsesit-ins

Het museum zou niets met

gedegen historischeeducatie te

maken hebben


Micha van der Wal - Een uitsteken-de manier om de nieuwe week tebeginnen, is op zondagochtend omelf uur radio 1 aan te zetten.Vergeet de kapsalon die je enkeleuren voor het naar bed gaan naarbinnen hebt gewerkt, drink een glaswater om de wrange smaak in jemond weg te spoelen en ga rechtopzitten in bed (leun desnoods tegende muur). Begin de dag fris en volgoede moed door de fm-frequentie98.6 FM op te zoeken! Elke zondagbegint dan op dat kanaal het onvol-prezen programma van de VPRO:‘OVT’, ‘over de onvoltooid verledentijd’.

Dit twee uur durende programmabestaat uit boekbesprekingen, dis-cussies en interviews en allemaalover de geschiedenis. Het zwaarte-punt ligt bij de nieuwste

(Nederlandse) geschiedenis, hoewelgeen periode veronachtzaamdwordt. Paul van der Gaag, Jos Palmen Matthijs Deen zijn de presentato-ren. Vaak spelen ze op de actualiteit

in: ze bespreken recent verschenenhistorische werken, maar plaatsenook nieuws in historische context.Zondag 23 januari ging het bijvoor-beeld over Jolanda Velema, die netals die arme Brandon in een tehuisaan een muur vastgeketend was,maar dan zo’n dertig jaar eerder.

Het eerste uur bestaatgewoonlijk uit interviews met histo-rici, die erg goed zijn, des te meeromdat de interviewers nooit vragenof ‘je dit voor het tentamen moetweten’. Ze zijn oprecht geïnteres-seerd, vragen door en hebben ookenig verstand van zaken. Daarbij iser een roulerende column van HenkHofland, die al vele jaren een reliekuit een andere tijd lijkt, en NellekeNoordervliet, die ook iets metgeschiedenis doet.

Het tweede uur wordtgewijd aan ‘het spoor terug’. Dit zijnhistorische documentaires over devroegere en nieuwere geschiedenis.Bij de laatstgenoemde categoriekomen geregeld ooggetuigen aanhet woord. Het is vaak erg amusantom de verschillende vertelstrategie-ën van de geïnterviewden te horen.Meestal laten de krasse ouderenzich niet de kaas van het broodeten. Maar soms praten ze juist ergnaar de interviewer toe. Hierdoorwordt telkens weer het problemati-sche van orale geschiedenis bena-drukt: wat zijn die herinneringen nazo’n veertig jaar nog waard? Wat iser in die tijd veranderd in hun her-innering en wat is erbij gekomen?Meestal wordt dit open gelaten,zodat de luisteraar het voor zichzelfkan bedenken en eindigt ‘OVT’ metde stemmige woorden van oud-pre-mier Colijn: ‘En daarmee geachteluisteraars, laat ik u over aan deverpozen die de radio u pleegt tebieden.’ Maar dan kan de radioalweer uit. d

College op de zondagochtend Zondag 23 januari

ging het bijvoorbeeldover Jolanda Velema,die net als die arme

Brandon in een tehuisaan een muur vast-geketend was, maardan zo’n dertig jaar

eerder.


Joris Belgers – De laatste week vanjanuari was het Holocaust MemorialWeek. Door onder andere hetNederlands Auschwitz Comité wer-den lezingen, herdenkingen enkransleggingen georganiseerd. Devoorzitter van het AuschwitzComité, Jacques Grishaver, was nogin het nieuws toen hij opriepHolocaust Memorial Day – 27 janu-ari – uit te roepen tot nationale her-denkingsdag.

Op die dag werd het vernietigings-kamp Auschwitz-Birkenau in 1945door het Amerikaanse legerbevrijdt. ‘Opdat wij nooit vergeten’is het devies van het AuschwitzComité, dat dit jaar haar jaarlijkse

onderscheiding uitreikte aan deAmerikaans-Poolse architect DanielLibeskind. De “architect van hetgedenken” sprak donderdag 27januari de ‘Nooit Meer Auschwitz-lezing’ uit in het AmsterdamseTropeninstituut.

Libeskind kreeg de onder-scheiding van het NederlandsAuschwitz Comité vanwege zijninzet om in zijn werk de nagedach-tenis aan de Holocaust in stand tehouden. De architect ontworp hetJüdisches Museum te Berlijn en isverder bekend om zijn plannen rondde wederopbouw van Ground Zeroin New York. Volgens Libeskind zijngebouwen als boeken, hij wil metzijn ontwerpen verhalen vertellen

aan de bezoekerservan. Gebouwenmoeten volgensLibeskind een zielhebben – en het is dieziel die hij in al zijnontwerpen terug willaten komen.

De ‘Nooit MeerAuschwitz’-lezing vanLibeskind staat vooralin het teken van enke-le van de hoogstandjesdie de architect heeftontworpen. Hij verteltover de gemene delerin al zijn ontwerpen:het herdenken. Libeskind was zelf eenzoon van Holocaust-overlevenden, en zijnPools-Joodse achter-grond hebben groteinvloed in zijn ontwer-pen. Zo is er de smallegang in het doorLibeskind ontworpenFelix Nussbaum Hausin Osnabrück. Deafmetingen van degang vallen nog net

binnen de Duitse regelgeving vooropenbare ruimtes. Hiermee wil dearchitect het benauwde gevoeloproepen dat onderduikers op krap-pe zolders moeten hebben gevoeld.

In zijn beroemde JüdischesMuseum te Berlijn heeft hij evenzoin het gebouw zelf de geschiedenisen cultuur van het Joodse volk ende gruwelijkheid van de Shoa willenuitdrukken. Met hoge, nauwe gan-gen waaruit boven in kieren hetlicht naar binnen sijpelt vertelt hijhet verhaal van de transporten in detreinen naar de kampen, waar in dedonkere wagons alleen door nauwekieren het daglicht heen kwam. Ineen hoge nis kunnen de bezoekersover platte, bronzen hoofden lopen– het ontwerp van de gezichten lijktnog het meest op het schilderij DeSchreeuw van Edward Munch.Wanneer je als bezoeker door deruimte loopt, maken onder je voetende bronzen gezichten een helskabaal – het schreeuwen dat ook inde gaskamers moet zijn te horengeweest.

Momenteel is DanielLibeskind bezig met de bouw vanhet 9/11 Memorial en de omliggen-de nieuwe kantoorbouw op de plekwaar op 11 september 2001 hetWorld Trade Centre werd vernie-

Daniel Libeskind in Nederland

De architect Daniel Libeskind

Amerikaanse architect onderscheiden door Nederlands AuschwitzComité en hield de jaarlijkse ‘Nooit Meer Auschwitz’-lezing

Luchfoto van het door Libeskind ontworpen

Felix Nussbaum Haus in Osnabrück


tigd. Ook deze tragedie moet her-dacht worden. Onder andere methet in stand houden van één van deoude funderingswallen die hetwater tegenhouden: was deze tij-dens de aanvallen ingestort was hetmetronetwerk van Manhattan volge-stroomd met water. Op de plek waarde twee torens stonden ontwierpLibeskind twee vierkante MemorialVoids, twee grote vierkante tuinenomringt met watervallen die symbo-liseren dat het leven doorgaat. Endan is er nog One World TradeCentre, de in aanbouw zijndeFreedom Tower: met 1776 feetwordt het het hoogste gebouw in deVerenigde Staten. “Van de dieptevan de tragedie, tot de hoogte waarwe naar streven”, aldus Libeskind.1776, zoals bekend, het geboorte-jaar van The Land Of The Free.

Tijdens het interview metWichert ten Have na afloop van de

lezing vertelt Libeskind dat hij vindtdat gebouwen meer symbolischewaarde kunnen hebben dan monu-menten. Gebouwen zijn functioneel,bezoekers maken er dagelijksgebruik van en daarmee kan hetgebouw makkelijker een bewustma-kende rol spelen dan ‘inanimateobjects’ zoals monumenten, stand-beelden en herdenkingstekens.Gebouwen zijn niet ‘inanimate’:goede gebouwen hebben, zoalsgezegd, een ziel.

Door de achterliggendegedachte die Libeskind met zijn ont-werpen wil uitdragen sluiten zijnideeën aan bij de doelstellingen vanhet Auschwitz Comité, zo wordt deonderscheiding gemotiveerd. DeAnnetje Fels Kupferschmidt-onder-scheiding werd dit jaar voor deachtste maal uitgereikt en draagt denaam van de in 2001 overledenoprichtster van het NederlandsAuschwitz Comité. Eerder werd deonderscheiding onder andere uitge-reikt aan de Spaanse schrijver JorgeSemprún en aan Louise Arbour, devoormalig hoofdaanklager van hetJoegoslavië Tribunaal.

Libeskind ontving dit jaar deprijs omwille zijn inzet de herinne-ring aan de tragedie van deHolocaust levend te houden. Hijheeft hiermee positieve bedoelin-gen: “Een trauma groeit als we hetniet behandelen. Als we er niet aanherinnerd worden.” d

8 februari:Lezing Robert Kaplan in de Aulavan de UvA, georganiseerd door

het John Adams Institute

11 - 13 februari:Kleio excursie naar

Filmfestival de Berlinale te Berlijn

Vanaf 18 februari - 29 mei:Picasso in Parijs, 1900 - 1907 in

het Van Goghmuseum

Tot 20 februari:Tentoonstelling Edvard Munch in

Kunsthal Rotterdam

Tot 27 februari:Tentoonstelling

Reclameklassiekers in Beurs vanBerlage

25 - 28 februari:Excursie KANVAS naar Stockholm

Tot 18 maart:Tentoonstelling De Onsterfelijke

Alexander de Grote in HermitageAmsterdam

Tot 21 maart:Tentoonstelling Gabriël Metsu:

een meester herontdekt inRijksmuseum

Tot 17 april:Tentoonstelling Passie voor

Perfectie, Nieuwe KerkAmsterdam

Tot 8 mei:Tentoonstelling Wie niet weg is,

is gezien in Joods HistorischMuseum

actIVItEItEN“Een trauma groeit

als we het niet behandelen.

Als we er niet aanherinnerd worden.”

Ontwerp voor de Memorial Plaza op Ground Zero - Rendering door Snohetta / Courtesy of the

Lower Manhattan Development Corporation


Thomas Smits – Het doen van origi-neel onderzoek op basis van primairebronnen is het uiteindelijke doel vande geschiedwetenschap. Het is echterniet alleen het doel, maar ook eendeugd van onze wetenschap.Iedereen die wel eens dagen aaneenin het archief heeft gezeten kent devoor- en de nadelen. Het euforischegevoel van iets te vinden na uren zoe-ken, de geur van oud papier en deprettige staat van verwarring waarinje verkeert wanneer je uiteindelijkweer buiten staat in je eigen eeuw.

Kortom: dat gevoel dat JohanHuizinga zou omschrijven als de‘historische sensatie’. De andere kantvan de medaille bestaat uit defrustratie die het doen van primairbronnenonderzoek met zich meebrengt: de koude studiezalen, hetchagrijnige archiefpersoneel en defrustratie wanneer het zoeken tever-geefs blijkt.

Het probleem van het bron-nenonderzoek ligt voor de meestegeschiedenisstudenten niet in het feitdat de bronnen niet voor handen zijn,maar in het feit dat je niet weet of deprimaire bron die je onderzoekt welgenoeg oplevert. Vooral voor bache-lorstudenten die gemiddeld tussenvijftig en honderd uur aan een werk-stuk van vijfduizend woorden kunnenbesteden, is het doen van primaironderzoek dan ook niet een erg ‘eco-nomische keuze’. Primair onderzoekblijft, zelfs wanneer de bronnen veel-vuldig aanwezig zijn, immers arbeids-en tijdsintensief. Vooraf inschatten ofhet zich loont je op een bepaaldebron te storten is zeker in de eerstefase van de opleiding lastig. Niet zel-den wijdt een student vol goede moeduren aan archiefwerk om tot de con-clusie te komen dat er weinig dege-lijke conclusies uit de gevonden

bronnen te trekken vallen.Archiefwerk is in de bachelorfase vande opleiding geschiedenis bovendiennog steeds een ondergeschoven kind-je. Daar sommige docenten zelf ookniet al te veel op hebben met het stof-fige bestaan van de archiefrat, wordtniet iedere student evenveel gestimu-leerd het primaire bronnenonderzoekaan te vangen. Hoewel de stand vanzaken verbeterd is na invoering vanhet vak ‘Leeronderzoek’ in 2008,komt het nog steeds voor dat eenafgestudeerd bachelor niet of nauwe-lijks bekend is met archiefwerk. Datis jammer, want zoals gezegd kan eengeslaagde archiefervaring zondertwijfel de endorfine-productie danigverhogen. Een soort van ‘runnershigh’ voor historici vindt niet zeldenplaats in het archief.

In het mastervak ‘De wereldrond 1900 in Nederlandse ogen’ vanBoudien de Vries kwam een categorieprimaire bronnen aan de orde die eenenorme – tot nu toe misschien onder-schatte – historische waarde heeft:het negentiende-eeuwse tijdschrift.Nederland kende in de negentiendeeeuw een bloeiende pers die zichbijna aan alle terreinen van het men-

selijk bestaan wijdde. De doelen vande tijdschriften liepen sterk uiteen.Zo wilden bladen hun lezers informe-ren en opvoeden maar ook vermakenen mobiliseren. De tijdschriften zijndaardoor een mooie neerslag van dezorgen en de preoccupaties van onzenegentiende-eeuwse voorouders. Endie zorgen en preoccupaties warenniet de minste: in de negentiendeeeuw kwamen mensen voor het eerstin aanraking met verschijnselen diewe scharen onder de noemer ‘moder-niteit’.Er veranderde veel voor hendie leefden in de eeuw van deopkomst van de stoomtrein, de tele-graaf, de moderne productiemetho-des, etcetera. De artikelen die hiero-ver verschenen zijn, zorgen ervoordat een onderzoek met tijdschriftenals primaire bron goed in een theore-tisch kader geplaatst kan worden enzo een groter bereik krijgt. Zo doende Vries en anderen – zoals de hoog-leraar journalistiek en cultuur Frankvan Vree – onderzoek naar de negen-tiende-eeuwse media aan de handvan de theorieën van de Duitse filo-soof Jürgen Habermas, die in denegentiende eeuw het begin ontwaartvan onze huidige open en democrati-sche samenleving. Maar onderzoeknaar een negentiende-eeuws tijd-schrift kan ook een goede basis zijnvoor een mentaliteitsgeschiedenis,waarin de belevingswereld van demens in een bepaalde periode cen-traal staat. Het tijdschrift als primairebron heeft daarnaast het grote voor-deel dat het goed ontsloten is, terwijler nog relatief weinig onderzoek naaris gedaan. Vele tijdschriften zijn aan-wezig in de collectie van de UvA, ofanders in de Koninklijke Bibliotheekin Den Haag. Dit laatste instituut isbezig met het digitaliseren van meerdan honderd tijdschriften uit de laat-ste twee eeuwen. Daarnaast zijn er

Instant historische sensatie voor de beginnende onderzoekerTijdschrift als bron: functioneel én fun

Archiefwerk is in debachelorfase van

de opleiding geschiedenis bovendien

nog steedseen ondergeschoven

kindje


een aantal interessante overzichts-werken geschreven. Zo bespaart hettweedelige naslagwerk Het geïl-lustreerde tijdschrift in Nederlandvan auteurs Hemels en Van de Vegtuit 1993 de onderzoeker veel werkbij het karakteriseren van zijn bron.

Al met al is het tijdschrift eenideale bron voor elke student die wei-nig tijd heeft voor het doen van pri-mair onderzoek. Voornamelijk omdathet tijdschrift als bron een grotehistorische waarde heeft. De hoeveel-heid mogelijke onderzoeksvragen isbijna oneindig, de toegankelijkheid ishoog, eigen onderzoek is goed in bre-dere kaders te plaatsen en er is nognauwelijks onderzoek naar gedaan.De belangrijkste reden onderzoek tegaan doen naar tijdschriften is echterdat het ontzettend leuk is. Het door-

spitten van jaarverslagen, het lezenvan notulen en het ontcijferen vannauwelijks leesbare brieven is vaaknoodzakelijk, maar tevens erg saai.Dit komt natuurlijk omdat deze bron-nen nooit geproduceerd zijn met deintentie een historicus honderd jaarlater te vermaken. Tijdschriften wer-den vaak wel met als doel te amuse-ren geschreven, en niet zelden luktdat honderd jaar later nog altijd erggoed. Het is moeilijk om niet afgeleidte worden door de reclame voor eenhaargroeimiddel, een beschrijvingvan een ‘vreemd Afrikaans volk’, of‘de nieuwe manier van voorbewegen:de Vélocipède’ (oftewel de eerstefiets). Het nuttige met het aangenameverenigd; de negentiende-eeuwerszouden er trots op zijn geweest! d

Instant historische sensatie voor de beginnende onderzoeker

Oproep! Eindeloos is het maandblad voor studenten Kunstgeschiedenis en Geschiedenis aan de

Universiteit van amsterdam. Ons blad biedt al vijftien jaar verdieping, achtergrond en

vermaak voor de studenten én docenten die rondlopen in het Pc Hoofthuis en het

Kunsthistorisch Instituut. tevens bieden wij een podium voor beginnende schrijvers

die zich willen oefenen op een onpartijdig platform voor hun mening.

Eindeloos krijgt steeds minder steun van de faculteit, verenigingen

en adverteerders. Daarom zijn wij op zoek naar nieuwe

bronnen van inkomsten om onze persen draaiende te houden. Voor meer informatie

over de mogelijkheden voor het nemen van een steunabonnement, een donatie,

of advertentiemogelijkheden kunt u mailen met [email protected]. alle

hulp wordt zeer op prijs gesteld!

De hoeveelheid mogelijke onder-

zoeksvragen is bijna oneindig,

de toegankelijkheid is hoog,

eigen onderzoek isgoed in bredere

kaders te plaatsen ener is nog nauwelijksonderzoek naar

gedaan


Nathalie Maciesza - RegisseurWoody Allen, sinds de jaren zeven-tig iconisch als persoon, legenda-risch als regisseur, heeft afgelopenjaar zijn nieuwste film You WillMeet a Tall Dark Stranger uitge-bracht. We kennen Allen als de narvan de filmwereld, een satiricus totop het bot, die ons diep in onze ziellaat kijken en onze perceptie vanwat ‘normaal’ is doet wankelen.

Ook You Will Meet a TallDark Stranger is een onderzoeknaar de menselijke psyche, naar deveranderlijkheid van de liefde, maarvooral een zoektocht naar de bete-kenis van het leven. Deze thematiek,gecombineerd met de voice-over dieons door de film leidt, de bijna kari-katurale types die we ontmoeten

maakt het een film die goed past inhet oeuvre van deze grootmeester.

Anthony Hopkins speelt eenman die de middelbare leeftijd allangere tijd gepasseerd is en zijnvrouw heeft verlaten voor een call-girl die actrice meent te zijn. Zijnvrouw (Gemma Jones) zoekt na eenamateuristische zelfmoordpogingdagelijks hulp bij zowel een waar-zegster als een fles sherry en raakter steeds meer van overtuigd dathet allemaal beter wordt, in een vol-gend leven. Haar dochter (NaomiWatts) probeert zowel haar fanta-sieën over haar nieuwe baas(Antonio Banderas) als haar onver-vulde kinderwens te onderdrukkenom haar man, een schrijver te steu-nen. Haar man (Josh Brolin) beseftzich echter dat hij een eendagsvlieg

is en zoekt in de zijn nieuwe buur-vrouw een muze.

Woody Allen vertelt ons datware liefde een illusie is, net zoalshet geloven in waarzegsters. De per-sonages in deze film nemen, doorhoop op een beter leven en op bete-re liefde radicale beslissingen. Naeen tijd doemt echter de grote vraagop: en wat nu? Wat te doen als jevriendin vreemdgaat met iedereenvan de sportschool? Wat te doen alsje baas totaal niet in je geïnteres-seerd blijkt te zijn? Wat te doen alshet niet loopt zoals je het hadbedacht?

Allen laat ons zien dat wijmensen onszelf zo hebben gepro-grammeerd om te overleven. Hoopis wat ons op de been houdt, hoeabsurd onze verklaringen voor water in ons leven gebeurt en wat wijzelf doen ook kunnen zijn. Allen zouzichzelf echter niet zijn als hij onskijkers niet kritisch naar onze eigenuitvluchten zou laten kijken.

Woody Allen heeft in zijngehele oeuvre ons proberen te ver-tellen dat het leven en vooral deliefde niet zo simpel is. Annie Halluit 1977, één van zijn onbetwistemeesterwerken, liet een op het oogperfecte relatie zien. De hypochon-drische en uiterst neurotische Allen,

You Will Meet a Tall Dark StrangerDe psychologische portretten van Woody Allen

Woody Allen vertelt ons

dat ware liefde een illusie is

Diane Keaton en Woody Allen in Annie Hall (1977)


zoals wij hem het liefst zien, en eenonschuldige Diane Keaton ontmoe-ten elkaar en het is liefde op heteerste gezicht. Dat het niet altijdeven duidelijk is hoe het verdermoet, zien we in de briljante scènewaarbij Keaton en Allen een dialoogvoeren, maar wij in de ondertitelinghun ware gedachten zien: vindthij/zij mij wel leuk? Het loopt ech-ter voorspoedig, ze worden verliefden gaan samenwonen. Maar natuur-lijk is er dan de vraag: en wat nu?Waar veel romantische komediesstoppen bij het moment dat dehoofdpersonages elkaar eindelijk opde bovenste verdieping van hetEmpire State Building in de armenkunnen sluiten, gaat Allen verder.

Dit hebben we ook gezien infilms als Hannah and Her Sisters uit1986 en Vicky Cristina Barcelonauit 2008. In Hannah and Her Sistersvolgen we Michael Caine die ver-liefd wordt op de zus van zijnvrouw. Tot zijn verrassing begintzijn schoonzus ook gevoelens voorhem te ontwikkelen. Het lijkt tegaan werken tussen de twee, want ishet niet zo dat ware liefde, waar jedeze ook treft, uiteindelijk over-wint? Nee, schreeuwt de regisseur,dit kan gewoon nooit goed gaan! InVicky Cristina Barcelona zien wehetzelfde thema, de complexiteitvan intermenselijke verhoudingen,terug in een meer bohèmien jasje.Vicky (Rebecca Hall) en Cristina(Scarlett Johansson) brengen dezomer door in Barcelona, waar ze deaantrekkelijke kunstenaar JuanAntonio (Javier Bardem) ontmoeten.Cristina ziet eindelijk kans aan hetburgerlijke leven te ontsnappen,waar Vicky juist naar verlangt. Inhet huis van de kunstenaar voelt ze

zich direct op haar plaats in de rolvan muze… totdat zijn grote liefde,zijn ex-vrouw (Penelope Cruz) haarintrede in hun gezamenlijke levendoet.

In de afgelopen paar filmsvan Allen zien we de komische dia-logen plaatsmaken voor psychologi-sche portretten die het denken vande mens, het absurde denken opmomenten, weergeven, en ook demoeilijke relaties tussen mensententoonspreiden. In de laatste scènevan You Will Meet a Tall Dark

Stranger vraagt de voice-over: ‘Alsje weet dat het leven vol pijn is, hoehoud je het vol?’. En hoewel hij dewaarzegster in zijn film op de hakneemt door haar kaarten te latenlezen met een dek speelkaarten inplaats van tarotkaarten, geeft Allenzijn antwoord met veel genegen-heid: “Soms is de illusie beter danhet medicijn”. Hier zien we WoodyAllen als realist en als de filmmakerdie ons wil zeggen dat er meer istussen leven en liefde. d

You Will Meet a Tall Dark StrangerDe psychologische portretten van Woody Allen


Micha van der Wal - Het is crisis.En niet alleen op economischvlak; het is erger; de democratieis in gevaar! De Humanities (watongeveer, maar net niet als ‘deGeesteswetenschappen’ vertaaldkan worden) worden schromelijkverwaarloosd. De ondertitel vanMartha Nussbaum’s Not for Profitmaakt direct duidelijk waar zij dekiem voor de crisis ziet: WhyDemocracy Needs the Humanities.Zonder Humanities dus geen(goede) democratie.

Het punt dat Nussbaum maakt isvergelijkbaar met John Tosh’ in2008 verschenen Why HistoryMatters, waarin Tosh duidelijkmaakt dat historici een instru-mentele functie voor de democra-tie (zouden moeten) vervullen. Inhaar korte boek zet Nussbaum oplucide wijze uiteen waarom dezetak van wetenschap zo belangrijkis om van klapvee kritische bur-gers te maken. Nussbaum’s plei-dooi heeft niet alleen betrekkingop de Humanities die aan de uni-versiteit onderwezen worden,maar op het gehele onderwijs, van

basisschool tot universiteit. De trend die Nussbaum

ziet, en aan de hand van citatenook aannemelijk maakt, is dat stu-dies die slechts ‘rote learning’bieden, oftewel het slaafs aanle-ren van feiten en methodes zon-der kritische reflectie, de voor-keur krijgen boven de geesteswe-tenschappelijke studies. Ditomdat er bij eerstgenoemde stu-dies, waarschijnlijk de bedrijfswe-tenschappelijke studies, een zeerdirect uitvloeisel in termen vangeldelijk gewin kan zijn, waar deHumanities dat zouden ontberen.Zo citeert ze president Obama omte laten zien hoe zelfs hij voorbij-gaat aan het belang van deHumanities voor de samenleving:

“Never in this entire lengthy speechdoes he [Obama] mention the demo-cratic goals I have emphasized. Andwhen he mentions critical thinking –once – it is in the context of what bus-inesses need for profitability. (...) Evenmore problematic, President Obamarepeatedly praises nations of the FarEast, for example Singapore, which inhis view, have advanced beyond us intechnology and science education.And he praises such nations in an omi-nous manner: “They are spending lesstime teaching things that don’t matter,and more time teaching things thatdo.” In other words “things that mat-ter” is taken to be equivalent to “thingsthat prepare for a career.”

Dit moge ten dele zo zijn,Nussbaum brengt hier echtertegenin dat een bloeiende econo-mie een middel is om een samen-leving goed te laten functioneren,maar zeker geen doel op zich: erzijn belangrijker zaken dan het

kunnen opmaken van balansen.Want dat is het waar het kortwegop neerkomt: de Humanities zijnbij uitstek geschikt om dievaardigheden aan te leren dieNussbaum van essentieel belangacht voor een goed functioneren-de democratie. Kort samengevatzijn dit drie zaken. Allereerst hetonderwijzen van compassie, datook inhoudt dat men in staat isom de standpunten van een anderserieus te overwegen en die anderte zien als iemand die evenveelrecht heeft op een menswaardigbestaan als je zelf hebt. Ten twee-de de socratische dialoog, diemensen leert kritisch na te den-ken en niet blindelings de stemvan autoriteit te volgen. Tenderde kennis die de eigen natieoverstijgt, zodat men dingen van-uit een mondiaal perspectief kanbekijken. Het leren van een taalzou hier erg nuttig voor zijn,evenals kennis over de wereldge-schiedenis.

Aan de hand van denkersals Tagore, Rousseau en Socrates,maar ook de pedagogenPestalozzi, Froebel en Dewey,

Waarom ‘wij’ belangrijk zijn; ook voor de democratie!

...het boek wordt eenlofzang op het(bedreigde)Amerikaanse

systeem, met zijnbrede opleiding tij-dens de eerste jarenvan de universiteit...

Recensie Martha Nussbaum - Not for Profit


geeft Nussbaum een model vanhoe het wel zou moeten: het actiefstimuleren van discussie, het ont-wikkelen van kritisch denkvermo-gen en het uitdagen op creatiefvlak. Dit zijn allemaal zaken dielogisch lijken, maar er in de prak-tijk vaak bij inschieten.

Hoewel Nussbaum eenwereldwijde crisis constateert enook de ambitie uitspreekt het pro-bleem mondiaal te analyseren,blijkt het boek zich vooral op deAmerikaanse situatie te richten.Zo nu en dan maakt Nussbaumeen kleine excursie naar India,waar ze enige t ijd onderzoekheeft verricht, en naar Europa.Vooral in dat laatste geval blijktze niet bijster goed geïnformeerd.Daarmee maakt ze impliciet haareigen stelling waar: aan deAmerikaanse scholen ligt de focusnog steeds teveel op de eigen

natie, waardoor kennis over ande-re landen, die voor de wereldbur-ger onontbeerlijk is, ontbreekt.Waar ze de diepte ingaat overEuropa gaat het toch vooral overEngeland, dat vervolgens vooraldient als negatief contrast met deV.S. Op deze wijze wordt het boekeen lofzang op het (bedreigde)Amerikaanse systeem, met zijnbrede opleiding tijdens de eerste

jaren van de universiteit, waariedereen enige vakken in deHumanities moet volgen en destudenten op deze wijze eenstoomcursus democratie krijgen.Voor Europa, waar de eerste jarenop de universiteit over het alge-meen niet zo breed zijn opgezet,verliest dat argument aan gel-dingskracht. Voor het gemakimpliceert Nusbaum dan ook datEuropa er goed aan zou doen hetmodel van de V.S. ten minstegedeeltelijk over te nemen.

Dit is niet het enige pro-bleem van het boek, want zoalsNussbaum zelf stelt: ‘This is amanifesto, not an empirical study,...’ En dat is het zeker: vanwege depamflettist ische aard van hetwerk schiet de analyse van som-mige van Nussbaum’s vooronder-stellingen nogal door, gaat denuance verloren, en worden argu-menten nogal oppervlakkiggebracht. Sommige vragen gaatNussbaum uit weg, zoals de vraagin welke mate deGeesteswetenschappen instru-menteel voor de democratie moe-ten zijn. Of waarom deze vaardig-heden, zoals het socratische argu-ment, nu zo eigen zijn aan deHumanities en ofdeze vaardighedenniet in andere dis-ciplines geïnte-greerd kunnenworden. Dit zijnonderwerpen waar-bij ze uitgebreiderstil had kunnenstaan.

Uiteindelijkmaakt Nussbaumhet zichzelf moei-lijk door een tegen-stelling te creërentussen een ‘educa-tion for profit’

en een ‘education for a moreinclusive type of cit izenship’ ,ofwel de Humanities. Dit impli-ceert enerzijds dat de andere dis-ciplines deze mogelijkheid tot kri-tische reflectie ontberen, iets watik betwijfel, en anderzijds dat deHumanities en winst makenelkaar uitsluiten, wat ook nogmaar de vraag is. Waar Nussbaumhet heftigst tegen protesteert isjuist het winststreven dat allesonderhevig maakt aan zichzelf, endaarbij zelfs het functioneren vande democratie. Hierdoor ziet ze deHumanities in het gedrangkomen, ten faveure van de studiesdie slechts ‘rote learning’ aanbie-den. Ze stelt daarom dat we meeraandacht aan de Humanities moe-ten besteden, want dan wordtiedereen een kritisch burger diezich beseft dat er meer is danwinstmaximalisatie. Zo lijkt heteen cirkelredenering te worden,die vooral voor de eigen parochiebedoeld is en niet echt in staateen ander publiek aan te spreken.Dat is erg jammer, want het pro-bleem dat Nussbaum aansnijdt isgeen schijnprobleem, zoals ook deop hand zijnde bezuinigingen hierten lande nogmaals bevestigen. d

Waarom ‘wij’ belangrijk zijn; ook voor de democratie!

...waar iedereenenige vakken in de

Humanities moet volgen en de studen-ten op deze wijzeeen stoomcursusdemocratie krijgen

De Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum


Clara van de Wiel - Hoewel studerennatuurlijk zijn voornaamste bezig-heid is houdt menig geschiedenis-student er ook tal van andere acti-viteiten op na. Eindeloos gaat maan-delijks op zoek naar een uitzonder-lijke nevenactiviteit die gecombi-neerd wordt met de studie!

Hoewel bij het horen van haar naamwellicht nog geen belletje gaat rin-kelen, zullen velen Nellie Plooijerkennen zonder het te weten. Nellieis namelijk dé stem die op stationsvan de Nederlandse Spoorwegen devertragingen, omleidingen, vermis-singen en andere berichtenomroept. Naast haarOnderzoeksmaster Geschiedeniswerkt zij als medewerker reisinfor-matie bij Prorail. ‘Op de meeste sta-tions is tegenwoordig een automati-sche omroep: een computerpro-gramma met bijbehorende stem. Wijnoemen haar Tuf fy. Ooit is ditnamelijk ingesproken door Tuf fyVos, de dochter van Tineke de Nooij.Tuf fy kan echter geen gecompli-ceerde berichten formuleren.Internationale mededelingen moetwij bijvoorbeeld sowieso doen,evenals wijzigingen door onver-wachte gebeurtenissen. Zelf heb ikook wel in het Grieks, Spaans en

Italiaans omgeroepen, maar hetmoet niet te ingewikkeld worden.’

‘We roepen ook wel per-soonlijke berichten om, bijvoor-beeld mensen die elkaar kwijt zijnof iets vergeten zijn. Zo’n acht jaargeleden zette een reiziger zijn kat ineen mandje in de trein en bond zijnhond in de coupé vast. Vervolgenswilde hij nog even zijn koffer op hetperron pakken maar natuurlijk slo-ten net de deuren en reisden kat enhond samen naar Utrecht. De con-ducteur heeft zich toen over de die-ren ontfermd en ik heb omgeroependat de dieren veilig naar Utrechtreden en vermeld waar hij ze weerkon ophalen. Maar je moet natuur-lijk nooit omroepen of Jan de Boerzijn portefeuille bij de balie komtophalen, want dan blijken er opeenswel heel veel Jan de Boeren op hetCentraal rond te lopen.’

‘Reacties op mijn werk zijnvrijwel alleen positief, maar als ervan alles mis lijkt te zijn met hetspoor, dan komen daar wel opmer-kingen over. Als ik uitleg dat hetvaak overmacht is of ook aan ande-re reizigers ligt heeft men meerbegrip. Een minder leuk onderdeelis het omroepen van nare medede-lingen. Het is wel eens gebeurd datik wist dat er iemand aan het ster-

ven was op Spoor 5 op AmsterdamCentraal, en dat ik toch moestomroepen dat er op dat momentgeen treinverkeer was en de reizi-gers gewoon over een spoorwijzi-ging moest informeren. Ik vond dattoen zo banaal: dat iemand dan nogzulke dingen moest horen in plaatsvan iets aardigs.’

‘Het werk is heel afwisse-lend en op rustige momenten kan ikaf en toe een stukje lezen of watwoordjes leren, maar me echt in eenboek verdiepen gaat niet omdat iksteeds alle computerschermen in degaten moet houden. Desondanksvalt het goed te combineren doorde flexibele werktijden, die ook inde weekend- en avonduren kunnenliggen. Iedereen is erg soepel. Toenik mijn bachelor had behaald heb ikmijn collega’s dan ook getrakteerdop gebak en andere versnaperingen,omdat het zonder hun hulp nietmogelijk was geweest.’

‘Over drie jaar heb ik vijfmaanden verlof aangevraagd, ikhoop dan mijn Masterscriptie tekunnen schrijven, het liefst inGriekenland. Wellicht kan ik mijnverblijf dan combineren met eenstudie aan de universiteit daar,maar anders is een welverdiendevakantie op het strand ook best!’ d

Bijzondere BijbaantjesNellie Plooijer is omroepster bij de NS

‘Tuffy kan echter geen

gecompliceerde berichtenformuleren’

‘Een minder leuk onderdeel is het omroepen

van nare mededelingen’


Ruimte voor Advertentie


Joris Belgers - Twee maanden terugzette onze correspondent-KHISteven van den Haak een niet al teflatteus beeld neer van de heden-daagse geschiedenisstudent. Ditdeed hij in een beschouwing overstereotypen die over en weer vanstudenten geschiedenis en kunstge-schiedenis bestaan. Wie de balkaatst kan hem terug verwachten,en onze redacteuren Blom en Vedergaven in de decemberuitgave vanEindeloos een vinnig weerwoord.Tot slot in deze serie die nooit eenserie had mogen zijn, een korte ana-lyse.

Misschien was iemand wiens statu-supdates op Facebook variëren van‘Heb ik mijn intense liefde voor decombinatie Arrogant Frog - Sacre duPrintemps al vermeld?’ tot‘Genieten bij het haardvuur met

Bizet en lange vingers’ niet de aan-gewezen persoon om zelf over ste-reotypes te gaan schrijven. Aan deandere kant is ‘Gordon & replay,GOD wat mis ik ze </3’ ook de nietde meest representatieve tweet vaneen geschiedenisstudent.

Termen als ‘antagonistischeimpasse’ en ‘met archiefstofbesneeuwde cultuurhater’ vlogen jeom de oren. Ook waren beide artike-len gelardeerd met namedroppingom zo maar zo intelligent mogelijkover te komen of dat de ander juistte verwijten. Het is typisch dat inhet laatste stuk wordt gesprokenover de vrolijke pretentieloze stu-denten die in hun Allstars over devijfde verdieping huppelen.

Daarnaast is ook Van denHaaks conclusie opvallend: dat degeschiedenisstudent zich louter mettrivialiteiten bezighoudt terwijl hij

net de helft van zijn stuk heeft vol-gepropt met namen uit de modewe-reld die niemand hoeft te kennen endie vermoedelijk ook niemand zalleren kennen. Het spreekwoord meteen pot, een ketel en iets verwijtenkomt onwillekeurig boven drijven.

De auteurs van beide stuk-ken vallen over stereotypen, die nietzouden kloppen, of júist wel, maardan is het niet erg. Maar wanneerwe even wat hermeneutische tekst-analyse toepassen – of gewoon tus-sen de regels doorlezen – wordt dui-delijk waar het nu eigenlijk echt omgaat. De student van vandaag dedag is gewoon veel te veel met zich-zelf bezig. Met zijn eigen imago, zijneigen reputatie, zijn eigenSelbsverwirklichung. De één vindtdie in lange vingers, Bizet of TheSartorialist, de ander in deHolocaust en bier. Mensen zoeken

Hier past een ongelofelijk pretentieuze kop


HoofredacteurJoris Belgers

EindredactieStephanie Blom

Bob van ToorMicha van der WalClara van de Wiel

VormgevingJoris Belgers

PenningmeesterThomas Smits

RedactieStephanie Blom

Juliëtte van den Hil

Kick HommesNathalie Maciesza

Thomas SmitsBob van ToorMaria Veder

Micha van der WalClara van de Wiel

Gemeentelijk liaisonMicha Mos

RedactieraadDr. Jouke J. B. Turpijn

Dr. Willem F. B. Melching Prof. Dr. Wyger R. E. Velema

Dr. Wendelien A. W. van Welie

Eindeloos is een onafhankelijk periodiek van en voor de

studierichtingen Geschiedenis enKunstgeschiedenis aan de

Universiteit van Amsterdam en isgelieerd aan Studievereniging Kleio.

Eindeloos ligt iedere maand bij delift op de vijfde verdieping van het

P. C. Hoofthuis en in hetKunsthistorisch Instituut. Reacties en

ingezonden stukken kunt u mailen naar

[email protected].

cOLOfONEd Ed

altijd aansluiting bij een groep. Watdat betreft is het PC Hoofthuis nietsminder dan een voortzetting van deaula van je middelbare school. Inplaats van Ralph Laurens of Dr.Martins zijn het nu MacBooks, ken-nis van alle winnaars van deManBookerPrize of een idiootobscure muzieksmaak. Een veiligtussenstation voordat we écht degrote boze wereld in worden gewor-pen. Ha, jij dacht dat je er al was!

En zoals de twee stukken inonze voorgaande Eindelooseditieshebben aangetoond, wordt het pasecht leuk als men elkaar gaat ver-wijten pretentieus te zijn, of pleitdat juist niet te zijn. Natuurlijk trekteen studie als Kunstgeschiedeniseen bepaald soort mensen aan –zoals ongelofelijk lekkere wijven enhomo’s - en heb je bij Geschiedenisdoor alle ellende waar je over leest

geen andere keus dan alcoholist tezijn. Anderzijds is de verklaring datvan dat imago ook nog eens een ver-sterkende werking uitgaat: in dejaren dat ik rondliep op de vijfdevan het PCH voelde ik ook niet echtde behoefte meer om me te scherenof een nieuwe broek te kopen.

Naar elkaar kijken is leuk enhet pretentieus tegen elkaar opbok-sen is nog leuker. Maar wat al hele-maal leuk is het is het neerkijken opmensen. En ik denk dat wij vanGeschiedenis en Kunstgeschiedenishet er over eens kunnen zijn dat wedan het beste op mensen vanPoliticologie of Media & Cultuurkunnen neerkijken: wat we daar vanvinden, daar zal iedereen het welover eens zijn. d

Hier past een ongelofelijk pretentieuze kop

In plaats van Ralph Laurens of Dr.Martins zijn het nu

MacBooks, kennis vanalle winnaars van deManBookerPrize of

een idioot obscure

muzieksmaak


Maria Veder – Niet zo lang geledenkreeg ik van een vriend een kleinboekje met essays van George Orwellcadeau, In defence of British cookinggeheten. Althans, ik moet het waar-schijnlijk terug geven maar dat is vanlater zorg.

Mijn punt is dat dit boekje een gewel-dig boekje is. Het soort boekje datieders vermoeden bevestigt datGeorge Orwell, naast het feit dat hijAnimal Farm heeft geschreven, ooknog eens een heel erg leuke man was.Ook het soort boekje waardoor menzich realiseert dat mensen in de jarendertig, net zoals nu, niet precies wistenwat de termen links en rechts nou pre-cies inhielden - laat staan welke van detwee de wereld nou naar de verdoe-menis zou gaan helpen. Het essay Mycountry right or left, voor het eerstgepubliceerd in het najaar van 1940,ontkracht daarnaast nog een in mijnogen veel schadelijkere illusie, name-lijk dat je vóór de TweedeWereldoorlog tenminste nog kon ster-ven voor een duidelijk, helder ideaal.Zo’n ideologie waar een mens tenmin-ste nog wat aan had, het Marxisme ofzo. Zoals George Orwell het essay zelfinleidt: contrary to popular belief,gebeurde er vroeger eigenlijk net zoweinig als nu. Ik vind dat prettig, datsoort wijsheden.

Maar gezien dit natuurlijk eenkookcolumn is zal ik de rest van mijnwoorden wijden aan het essay waar-naar de bundel is vernoemd, In defen-ce of British cooking. Het is een kortessay van in totaal drie pagina’s.Orwell merkt om te beginnen op, datde Britse keuken dan wel bekend magstaan als de slechtste keuken terwereld, maar dat dit volgens hem eengrove leugen is, afkomstig van deFransen uiteraard. Deze stelling

onderbouwt hij vervolgens door deresterende tweeënhalve pagina op tenoemen wat hij allemaal lekker vindt.Hij wijdt een hele paragraaf aan ver-schillende manieren om aardappels tebakken, en ook de neiging van deBritten om alles in puddings en pies testoppen is iets waar Orwell erg trotsop is. Geen speld tussen te krijgen.

Toad in a Hole

Dit recept is heel makkelijk en je zultje er waarschijnlijk misselijk aan eten.

Ingredienten:- Zes worstjes, gewoon die je lekkervindt- 125 gram bloem- 2 eieren- 150 mL melk- 150mL water- theelepel mosterd- zout, peper, nootmuskaat

Meng het water, melk, eieren, enbloem. Voeg dan de nootmuskaat,mosterd, zout en peper naar smaaktoe. Laat het mengsel een kwartierrusten en verhit de over tot 220 gra-den. Vet een ovenschaal in met boteren zet het in de oven tot de schaalgloeiend heet is. Doe het mengsel inde schaal en leg de rauwe worstjes erin. Zet terug in de oven voor 20 tot 30minuten. Het deeg moet er goud uitzien. Serveer met groene sla. d

Afl. 4: Toad in a Hole

Maria’s achterkantIedere maand een historisch recept!

MAANDBLAD VOOR STUDENTEN (KUNST) GESCHIEDENIS - … · bestaan over het doel van het beoogde...

Documents

Transcript of MAANDBLAD VOOR STUDENTEN (KUNST) GESCHIEDENIS - … · bestaan over het doel van het beoogde...