Maandblad van de

Evangelisch-Lutherse gemeente

te ’s-Gravenhage

13e jaargang

no. 9

sept. 2018

Lutherse Burgwal 7-9, 2512 CB Den Haag Tel: 070-363 66 10 www.luthersdenhaag.nl e-mail: info@luthersdenhaag.nl

Gemeenteverga-dering op 9 september

Pag. 3

Bazaar op 15 september

Pag. 5

Door de week heen: samen vieren

Pag. 6

Young Info

Pag. 11

Vakantie voor Luther! En jawel: Maarten Luther is op reis geweest. Naar de Kathedraal in Reims, naar Parijs (de lutherse kerk, Notre Dam en de Eiffeltoren), naar de eigen achtertuin. En eerder dit jaar was Luther ook al in Noorwegen te vinden en op Nuestra Senora de la Pena. Een reislustig man. Her en der in deze Luther Heraut treft u foto’s aan van diverse gemeen-teleden die Luther op de gevoelige plaat vastlegden. We heten u nu weer welkom dichter bij huis. Allereerst bij de afscheidsdienst van ds. Trinette Verhoeven en daarna bij alle mooie activiteiten die we organiseren.

2

Inhoudsopgave Pastoralia 2 Uit de gemeente 3 Rondom de zondag 5 Door de week heen 6 In de stad en verder... 7 Overzicht activiteiten 10 Young Info 11 Overzicht diensten 12

Pastoralia Beste mensen, Dit wordt de laatste keer, dat ik u schrijf als uw dominee. Eind augustus neem ik afscheid. Het is goed geweest. Ik ben graag in uw midden geweest. Ik heb met plezier gewerkt. U hebt me de laatste zeven jaar met de Lukaskerk moeten delen. Ups en downs hebben we beleefd. De 105- jarige Elizabeth van Gils zei bij haar verjaardag eind juli: je blijft me toch wel bezoeken. Ik ben nu 105. En we zijn al zo lang met elkaar opgetrokken. Wie kon weten dat ik enkele weken later haar begrafenis zou leiden. Het is ook bijna onvoorstelbaar dat ik uw predikant niet meer zal zijn. Gelukkig is collega Hanneke Allewijn in ons midden. Het voelt in het werken met haar of ze er al jaren is. Ik weet van haar dat u haar al net zo gastvrij ontvangt als u mij steeds heeft ontvangen. Verder wil ik u op de valreep vragen op te blijven letten op nieuwe kerkgangers. Ze komen zo nu en dan binnen. In augustus, na een gezamenlijke dienst stonden twee nieuwe mensen aan de kant. Niemand die op ze afstapte. Misschien dachten de Lutheranen wel: het zal wel iemand van de Lukaskerk zijn en omgekeerd: de mensen uit de Lukaskerk zeker een Lutheraan. Ik begrijp dat wel. Maar het is zo belangrijk elkaar te zien. Beloof me, dat u op elkaar zult letten. U hebt in ieder geval op mij gelet. En daar ben ik u heel dankbaar voor. In tijden van ziekte kreeg ik lieve kaarten, bloemen. Maar ook op gewone momen-ten was u er altijd voor mij. Ik ben de kerkenraad in het bijzonder dankbaar. Verder dank ik alle mensen die hun huis open deden en mij gastvrij ontvingen en hun levens met mij wilden delen. Het was goed.

Het ga u goed, ds. Trinette

In memoriam Op 13 augustus namen we in het voor haar zo geliefde Delft afscheid van Elizabeth van Gils – Vellekoop, Bep. Ze werd 105 jaar oud. Tot maar enkele maanden tevoren woonde ze nog zelfstan-dig, totdat een val dat onmogelijk maakte. De kerk ging haar zeer ter harte. Ze deed belijdenis toen ze al wat ouder was. Zeker in haar tijd deed je belijdenis, als je 18 was. Maar Bep wou niet zo maar belijdenis doen. Ze was 24 en toen nam ze de stap. Het is nu heel gewoon om er eerst nog maar eens over na te denken, of je wel belijdenis zou doen. Maar dat was toen niet. Toen deed je gewoon. Maar zo was Bep niet. Ze deed niet gewoon. Ze dacht goed na over wat ze wilde. En zo zou zij haar hele leven de stappen die ze zetten zou, serieus overwegen. Ze trouwde een man die 7 jaar jonger was. Maar hij overleed toen hij 61 jaar was. Ze kregen samen geen kinderen. Ondanks dat, kwam Bep niet alleen te staan; ze had een ruime kennissenkring, ook van mensen die veel jonger waren dan zij. Ze wist hen te binden door een ruime interesse in hen, maar ook in de wijde wereld. Wie bij Bep op bezoek kwam, werd gastvrij ontvangen en zou niet spreken over koetjes en kalfjes, maar steeds over de wijde wereld. Het dagblad Trouw werd door Bep gespeld. We namen afscheid van Elizabeth van Gils – Vellekoop met de woorden van psalm 139:

Doorgrond mij, God, en ken mijn hart, peil mij, weet wat mij kwelt, zie of ik geen verkeerde weg ga, en leid mij over de weg die eeuwig is.

ds. Trinette

DE LUTHER HERAUT voor oktober 2018 verschijnt op zaterdag 29 september 2018. Uiterste inleverdatum van kopij: vrijdag 14 september 2018. Inleveren kopij: digitaal via lutherheraut@gmail.com of via het adres van de kerk (onder vermelding van kopij LH). Bij digitale verzending ontvangt u altijd een ontvangstbevestiging Zo niet, neemt u dan contact op met Mascha de Haan (070-3689044).

3

Afscheidsdienst Op zondag 26 augustus 2018 om 15.00 uur neemt onze predikante Trinette Verhoeven afscheid van de Evangelisch-Lutherse gemeente Den Haag en van de Lukaskerk. Trinette is sinds 1994 predikant in de Lutherse kerk en sinds 2011 van de Lukaskerk. Vanaf 14.00 uur bent u welkom voor een kopje koffie of thee. U bent van harte uitgenodigd deze dienst bij te wonen. Na afloop heffen we tijdens een afscheidsreceptie het glas op Trinettes nieuwe baan als classispredikant van de classis Utrecht. U kunt de viering extra feestelijk maken door u kleurrijk te kleden. Wij hopen u op 26 augustus te mogen begroeten!

Frank Everaarts, voorzitter

Uit de gemeente De kerkenraad vergaderde Uit de vergadering van 9 juli: vanaf het septem-bernummer wordt het printen en versturen van de Luther Heraut uitbesteed aan Print123 in Den Haag. De afscheidsdienst van Trinette Verhoeven op 26 augustus en het beroepingstraject komen uitge-breid aan de orde. Over de afscheidsdienst en het beroepingstraject bent u geïnformeerd en heeft u een oproep ontvangen voor de gemeenteverga-dering van 9 september a.s. Een traditie wordt in ere hersteld: het uitnodigen van werkgroepen/commissies met vrijwilligers die werkzaam zijn voor onze kerk. Bedoeld als een open gesprek om te luisteren naar ervaringen en behoeften van onze vrijwilligers. Het eerste gesprek met de vrijwilligers van de Jour der Seni-oren, de seniorenkringen en de ouderendiensten is op 10 september in de Lukaskerk. Op 2 september wordt in de lutherse gemeente Gouda als lutherse predikant Catrien van Opstal bevestigd. Mascha de Haan gaat hier naar toe namens onze gemeente. Met de Lukaskerk is het programmaboekje 2018-2019 in voorbereiding. In augustus was er geen kerkenraadsvergade-ring. De eerstvolgende vergadering is op 10 sep-tember, gezamenlijk met de kerkenraad van de Lukaskerk.

Loes Klijn, secretaris Meet, eat and greet op 1 september Na de zomerstop ontmoeten we elkaar graag bij een goede maaltijd. In de Lutherse Kerk komen we bij elkaar, gemeenteleden van de lutherse gemeente en van de Lukaskerk om elkaar te vertellen over de zomerperiode. Welke reizen hebben we gemaakt, welke boeken gelezen, welke spellen gedaan? Heerlijk uitgerust of ingespannen? Na een drankje steken we de BBQ aan en genieten we van elkaar en het eten. We starten om 17.30 uur met een hapje en drankje, om 18.00 uur met de BBQ. We rekenen op een vrijwillige bijdrage. Aanmelden via kosterij@luthersekerk-denhaag.nl. Bij onverwachte verhindering ook graag weer een afmelding!

Opvolging van ds. Trinette Verhoeven gemeentevergadering In juli lieten we u al weten dat de beide kerken-raden hebben besloten om in principe op zoek te gaan naar één predikant voor de Lukaskerk en de lutherse gemeente samen. Tijdens de zomer zijn de kerkenraden doorgegaan met het voorberei-den van het beroepingswerk, zodat de vacature die ds. Trinette Verhoeven achterlaat zo snel mogelijk ingevuld kan worden. Beide kerkenra-den praten u bij over de vorderingen, en we kunnen van gedachten wisselen over het verdere traject en de rol van de gemeente daarin. Hoewel we veel samen doen, is het ook goed soms onder elkaar te zijn. De gemeentevergade-ring is zo’n gelegenheid. De Lukaskerk komt op 2 september na de dienst bijeen, de lutherse gemeente op 9 september.

Frank Everaarts, voorzitter

Van de Ouderlingen Begin juli hebben er in onze beide gemeenten flappen gehangen waarop we u bevroegen op de ervaringen rondom het vieren van gezamenlijke diensten. De gezamenlijke ouderlingen hebben de opgehaalde meningen besproken. Er zijn positie-ve geluiden, er zijn mensen die moeite hebben met gezamenlijk vieren of met een deel van die gezamenlijkheid. Het totaalbeeld is voornamelijk positief, daarom hebben de gezamenlijke ouder-lingen geadviseerd om het initiatief voort te zetten. De kerkenraden hebben dat advies overgenomen. Zo blijven we in 2019 samen vieren volgens het principe:

• Laatste zondag van de maand, om en om.

• In deze maandelijkse diensten geen avond-maal en de ontvangende gemeente han-teert de eigen liturgie.

Beide gemeenten kijken nog naar de aandachts-punten waar de lutherse gemeente en de Lukas-kerk rekening mee kunnen houden. Ook hebben de gezamenlijke ouderlingen de laatste hand gelegd aan een heus programma-boek voor het komende seizoen 2018-2019. Hierin staan alle reguliere activiteiten, maar ook de eenmalige bijeenkomsten genoemd. Door in een vroeg stadium het gehele seizoen door te nemen, worden we ons bewust van de veelheid en diversiteit van het aanbod. Nog niet alle activiteiten stonden vast bij het ma-ken van deze Luther Heraut, dus leest u vooral ook het programmaboek, dat begin september gereed is. U bent van harte uitgenodigd aan te sluiten bij wat u aanspreekt!

Mascha de Haan

4

Uit de Diaconie Hanneke Allewijn sluit voor de eerste keer aan in de diaconie-vergadering, We bespreken wat er al gebeurt (en gebeurd is) en wat we verder willen ontwikkelen. Hierbij denken we aan kortlopende activiteiten. Het Citykwartier is geëvalueerd. De ervaringen van de vrijwilligers en bezoekers van het Citykwartier zijn onder-zocht. Er zijn twee verschillende groepen bezoekers. Er is een kleine vaste groep, die voor een stille plek te midden van alle drukte komt. Daarnaast is er een andere groep, die vooral komt voor de koffie en om hun verhaal te kunnen vertellen. Er wordt voor gezorgd dat er voldoende vrijwilligers zijn om beide groepen te begeleiden. Er komt nog een bijeenkomst voor alle vrijwil-ligers. Ineke Peereboom Voller

Bazaar op zaterdag 15 september De Bazaar is een van de leukste evenementen die wij als gemeen-te gezamenlijk uitvoeren en resul-teert al jaren op rij in een mooi bedrag, waar we de kerk weer

mee steunen. De voorbereidingscommissie zoekt:

• opbouwers en sorteerders op donderdag 13 en vrijdag 14 september, zodat alles er verkoopwaardig bij staat;

• enthousiaste verkopers op zaterdag 15 september, die voor iedere euro gaan, omzet draaien dus, in een gezellige en gemoedelijke sfeer;

• taarten bakkers;

• creatievelingen;

• opruimers op maandag 17 en dinsdag 18 september;

• mensen die loten verkopen en kopen. De intekenlijsten voor diverse data en activiteiten liggen in de kerk, maar aanmelden via de mail is ook mogelijk. Inleveren van spullen mag op zondag 2 en 9 september. Helaas hebben we eerder onvoldoen-de ruimte in de kerk, omdat alle bijzalen door de week heen verhuurd worden.

Contactadressen en activiteiten Alle activiteiten vinden plaats in de kosterij, Lu-therse Burgwal 7, tenzij anders aangegeven. Kosters: H. Baaima en N. Lamb, tel. 070-3636610, e-mail: kosterij@luthersekerk-denhaag.nl De kerkenraad Voorzitter: F.W. Everaarts, tel. 070-3250220 Secretaris: mw. L. Klijn, tel. 070-3107999 info@luthersdenhaag.nl; Ouderlingen: mw. D. Groeneveld, mw. M. de Haan, mw. M. van Middelkoop; Kerkrentmeesters: mw. J. Valstar-Vos, A.E. Grund, H. Koopman; Diaconie: mw. I. van der Kam, mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, Chr. Minderhoud, mw. A. Sapioper. Predikant en diaconaal medewerker Ds. J.J. Allewijn, tel. 06-44960369. h.allewijn@pkn.nl, werkdagen: maandag en woensdag. Diaconaal medewerker: Rien Sprong, 070-8877220, contact@riensprong.nl; bezoekwerk aan senioren en advies bij voorzieningen en instanties. Swaenesteyn en Swaenehove Saffier, die de verzorgingshuizen van voormalige Lutherse signatuur beheert, heeft als geestelijk verzorger Ds. A.Hommens-van de Steeg voor zowel WoonZorgPark Swaenehove (Heiloostraat 296, 2547 KX Den Haag, 070-3084830) als WoonZorgPark Swaenesteyn (Nieuwendamlaan 1, 2547 JG Den Haag, 070-4487000). Seniorenbijeenkomst Mw. E. Pellen, tel. 079-3423963 en mw. J. Momberg, tel. 079-3516094. Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk Bereikbaar via mail: scmlk070@gmail.com Orgelcommissie Contactpersoon: dhr. N. van Stokrom. Kerkkoor Maarten Luther Cantor: mw. M.Y. Schendelaar Contact: mw. I. van der Veen, secr., tel. 070-3464953, e-mail: inekevanderveen@caiway.nl. Elke dinsdagavond van 20:00 – 22:00 uur.

Per 1 januari 2019 is er binnen het College van Diakenen een vacature. We zoeken iemand die ons college wil komen versterken. Wie komt er tijdens de vergadering mee praten over de diaconale activiteiten? Voor welke doelen we collecteren? Wie heeft er individuele hulp nodig? Hoe kunnen we de vrijwilligers ondersteunen? Overleg met onze diaconaal medewerker en onze predikant. Daarnaast participeren in de kerkenraad. We zoeken een penningmeester, maar er kan ook binnen het college geschoven worden, als eerst meedoen als lid een betere optie is. Heeft u interesse: spreek dan één van de Diakenen aan.

5

Stichting Wees– en Oudeliedenhuis Dhr. F.W. Everaarts, tel. 070-3250220. Jour der Senioren Mw. E. Gaemers, tel. 070-3200972. Coördinatie auto– en taxivervoer Kun u door omstandigheden niet op uw gebruike-lijke manier naar de zondagse eredienst komen, dan kunt u in overleg treden met mw. Th. Jager (tel. 06-44300971) voor vervoer per taxi. U kunt van deze mogelijkheid 12 keer per jaar gebruik maken, tegen betaling uwerzijds van de kosten van het openbaar vervoer. Schroom niet om hiervan gebruik te maken. Diaconale hulp Algemene informatie: Mw. I. Peereboom Voller-Lelieveld, 070-3695444. Rekeningnummers

Evangelisch-Lutherse Gemeente 's-Gravenhage te Nootdorp NL09FVLB0226115682

Evangelisch-Lutherse Gemeente 's-Gravenhage inz. Verhuur NL33FVLB0225390272

Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag NL91INGB0000037958

Orgelfonds ELG ’s-Gravenhage te Leidschendam NL29INGB0000614866

Evang.-Lutherse Jeugdraad te Den Haag NL96 FVLB 0227010590

Kampcommissie ELJR ’s-Gravenhage te Delft NL17INGB0000124553

Penningm. Kerkkoor Maarten Luther te Delft NL70INGB0001917129

Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk te Leidschendam NL73INGB0006817612

Rondom de zondag Opbrengsten van de collecten Vanaf 1 juli tot en met 19 augustus 2018 Straatpastoraat € 103,40 Stek de Halte € 162,30 Diaconie € 207,77 Luthers Genootschap € 123,11 Aardbeving Lombok* € 567,55 Kerk € 496,55 Onderhoud gebouwen € 328,70 *Deze collecte is in de plaats gekomen van de collecte voor het Micro Hydra Project. De Centra-le Diaconie verdubbelt de collecte voor Lombok. U kunt een collecte ondersteunen door een bij-drage over te maken aan:

Ev. Luth. Gem. ’s-Gravenhage te Nootdorp, IBAN: NL09FVLB0226115682, onder vermelding van het doel: kerk en onder-houd gebouwen

Diaconie ELG ’s-Gravenhage te Den Haag, IBAN: NL91INGB0000037958, onder vermelding van het doel: Straatpastoraat, Stek De Halte, Diaconie en Luthers Genoot-schap

Alle gevers hartelijk dank.

Collecten Diaconie Zondag 2 september – Voedselbank Naast de producten, die in de kist in de kerk wor-den verzameld, is er ook geld nodig om verse producten te kunnen kopen. Daar is deze collecte voor bestemd. Zondag 9 september – Straatkrant Mensen helpen zichzelf te helpen, is het principe van Straatnieuws: een krant met een hart. Straatnieuws werd in december 1996 opgericht om dak- en thuislozen uit Den Haag en omgeving de kans te geven om op een eerlijke manier een boterham te verdienen: niet stelen of bedelen, maar werken voor je geld. Inmiddels is Straatnieuws gericht op zowel Rotterdam als Den Haag en biedt het tientallen verkopers een bescheiden inkomen en een zinvolle dagbeste-ding.

6

Zondag 16 september – Vredesweek Pax Christie Vrede is niet vanzelfsprekend. Wereldwijd zijn 65 miljoen mensen op de vlucht voor oorlog en ge-weld. In Nederland zien we polari-satie toenemen. Juist nu is het belangrijk te werken aan vrede. Als Protes-tantse Kerk doen we dat onder meer door samen met plaatselijke kerken praktische hulp of een luisterend oor te bieden aan vluchtelingen. Daarnaast ondersteunen we vredesactiviteiten in oorlogsgebieden en stellen we onrecht aan de kaak. Werken aan vrede en veiligheid is urgenter dan ooit. In de Vredesweek vragen Kerk in Actie en PAX daar met klem aandacht en financiële steun voor. Doet u mee? Zondag 23 september – Voedselbank Het blijft nog steeds nodig om de wekelijkse kratjes aan te vullen met verse producten en producten voor de hygiëne. Daarvoor staat de kist voor de voedselbank in de kerk en collecte-ren we. Zondag 30 september – dienst in de Lukaskerk Zondag 7 oktober – Israël zondag Voor de Protestantse Kerk is de relatie met Israël een essentieel element van de eigen identiteit. Ons geloof is voortgekomen uit de Joodse traditie. De Protestantse Kerk onderstreept de verbondenheid met het volk Israël. Op landelijk niveau zijn er contacten met Joods Nederland en komen thema’s als antisemitisme ter sprake. Om plaatselijke gemeenten te stimuleren om deel te nemen aan het gesprek met en over Israël, ontwikkelt de Protestantse Kerk inspiratiemateri-alen, vinden er ontmoetings- en netwerkdagen plaats en verschijnt het tijdschrift Kerk & Israël Onderweg dat theologische bezinning en informa-tie combineert. Uw steun via de collecte maakt al deze activiteiten mogelijk. Opdat het gesprek met en over Israël nooit op zal houden. Ouderendienst Zondag 9 september vieren we ’s middags alweer de derde ouderendienst van dit jaar. Deze dienst is bedoeld voor mensen die, om wat voor reden ook, de ochtenddiensten niet meer kunnen bezoeken. Ds. Hanneke Allewijn gaat in deze dienst voor en we vieren het heilig avondmaal. Tijdens deze dienst is de ontmoeting een belangrijk onderdeel. Dus is er volop gelegenheid om bij te praten vooraf en tijdens de pauze in de dienst. Er zijn diverse vrijwilligers die een helpen-de hand bieden waar nodig. Wanneer u vervoer nodig heeft wordt dat door de Diaconie geregeld. Kortom, wat houdt u tegen om deze dienst mee te maken? Vanaf 14.00 uur bent u van harte welkom. Om 14.30 begint de dienst en rond 16.15 uur gaan we weer huiswaarts. Wilt u de dienst mee maken, of wilt u als vrijwilli-ger meedoen, neem dan even contact op met Sara de Weerd, Christien Scheurkogel of Rien Sprong. Rien Sprong

Door de week heen Samen vieren Laat ik eerst zeggen, dat ik heel blij ben dat de gezamenlijke vieringen van de beide gemeenten, Lukas, luthers, doorgaan. Ik weet dat sommigen het niet eenvoudig vinden. We hebben zo allemaal onze eigen manier van doen. En de kerkenraden hebben besloten het rustig aan te doen: gezamenlijk avondmaal vieren – behalve in de zomerdiensten – doen we niet. We houden de eigen liturgie. In de lutherse kerk staat bij de viering van het avondmaal de gave van Christus centraal, in de Lukaskerk valt de nadruk veel sterker op de onderlinge verbondenheid. In het voorjaar heb ik me erg verdiept in de avondmaalsliturgie. Met professor Boendermaker was ik in gesprek om een liturgie te ontwerpen die op de Didache of ook wel genoemd: het onderwijs van de twaalf apostelen, gebaseerd was. Professor Boenderma-ker overleed en ik kreeg een nieuwe baan. Het is niet meer van een uitwerking gekomen. En toch wil ik u nog laten delen in hetgeen ik leerde. De Didache geeft de oudst bekende liturgie voor het avondmaal. Dankzegging staat centraal. De instellingswoorden komen er niet in voor. Paulus, en onafhankelijk van hem Marcus, noemt de woorden: dit is het lichaam, dit is het bloed. De schrijver van de Didache kent de instelling van het avondmaal door Jezus niet. Ook het meebele-ven van Jezus’ dood en opstanding kent de Didache niet. Daar draait alles om de dankzeg-ging, Er wordt wijn gedronken en brood gedeeld: één brood dat symboliseert dat de deelnemers van de maaltijd één geheel vormen, of tot één geheel samengevoegd willen worden, dankbaar voor God die dit alles mogelijk maakt. Paulus, Marcus en de Didache hebben gemeenschappelijk dat er samen gegeten wordt, echt gegeten, in zoverre gaat het om avondmaal. De interpretatie van brood en wijn als staande voor Christus is ongetwijfeld oud. Toch nemen wetenschappers nu aan dat de instellingswoorden later ingevoerd werden. Er is immers geen goede reden waarom de Didache ze weg zou laten. Er zijn bovendien liturgieën uit de tweede en derde eeuw na Christus bekend die veel meer lijken op de Didache dan op de liturgieën die ontsproten zijn aan Paulus en Marcus.

7

Met hun nadruk op de eenheid van Jezus en zijn leerlingen zijn zij succesvol gebleken. De wijze van vieren zoals die in de Didache beschreven staat, is langzamerhand verdwenen. In het oude dienstboek van de Lutheranen is er een verwijzing naar de Didache. En ook Oosterhuis is ermee bezig geweest. Helemaal weg was de Didache niet. Waarom schrijf ik dit allemaal. Ik wil uw harten zacht maken voor verschillende opvattingen. Ik weet als geen ander dat forceren niet goed is. Misschien mag ik u toch in overweging geven meer aandacht te besteden aan gezamenlijk eten, echt gezamenlijk eten. De oude kerkvaders zagen het al als mogelijkheid om samen te groeien in geloof. Ik geloof zo in samen, niet om verschillen weg te poetsen, maar als middel om samen van geloof te getuigen, elkaar te bemoedi-gen, werk mogelijk te maken dat iedere gemeen-te alleen niet kan doen maar dat samen groeit en bloeit.

ds. Trinette Seniorenkring in september Het nieuwe seizoen is weer gestart. We komen in september bij elkaar op dinsdag 11 en dinsdag 25 september voor de spelletjesmiddag.

We spelen rummikub, woordrummikub, scrabble, triominos of een gezellig spelletje klaverjassen. En natuurlijk wordt er gezellig samen gepraat tijdens het drinken van een kopje koffie of thee. U bent van harte welkom van 13.30 tot 15.30 uur op de Lutherse Burgwal 7 in Den Haag. Ook kunnen we elkaar in september ontmoeten tijdens de ouderendienst op zondagmiddag 9 september, de Jour der Senioren op woensdag 19 september om 13.30 uur of tijdens de bazaar op zaterdag 15 september van 10.00 tot 17.00 uur. Al deze bijeenkomsten vinden plaats in onze kerk aan de Lutherse Burgwal.

Met een hartelijke groet, namens de vrijwilligers,

Els Pellen

In de stad en verder... Prinsjesdagviering Vrede, vertrouwen, een betere wereld. Daarover gaat de jaarlijkse interlevenbeschouwelijke bezin-ningsbijeenkomst op Prinsjesdag. Veelkleurig mo-ment van bezinning. Kleur bij de opening van het parlementaire jaar. Met dit jaar het thema: één mensenfamilie! Verschillende religies en levens-beschouwingen dragen bij met teksten, liederen en creativiteit. En brengen hun boodschap aan regering, parlement en samenleving elk jaar weer in een gezamenlijke bijeenkomst voor het voet-licht. Ook u kunt erbij zijn. Op 18 september, om 10.30 uur stipt in de Grote Kerk in Den Haag. Www.prinsjesdagviering.nl

Uitnodiging voor een dag van ontmoeting Op 29 september a.s. komen oud-katholieke en lutherse vrouwen en hun gasten weer bij elkaar om samen interessante dingen te doen. Deze keer in Leeuwarden, de Culturele Hoofdstad van Europa met als thema mienskip (gemeenschap). Gemeenschap is ook het thema van onze ont-moetingsdag. De Nederlandse Lutherse Vrouwenbond en de Stichting Oud-Katholieke Vrouwen in Beweging hebben een expositie ingericht met als titel Mienskip en deze bestaat uit foto’s en teksten van priester/kunstenaar Annemieke Duurkoop en uit een kruiswegstatie, gemaakt door gemeente-leden van verschillende kerken in Leeuwarden. De expositie is interactief en dat betekent dat we op deze ontmoetingsdag ook zelf aan de slag gaan in de vorm van een workshop. De ontmoetingsdag begint om 10.00 uur met inloop, koffie met een Friese lekkernij en het bekijken van de expositie. Na een korte viering stappen wij op de CITYTRAIN voor een ludieke rondleiding door Leeuwarden onder leiding van een bevlogen en bekwame gids. Daarna wordt u een heerlijke lunch aangeboden. Vervolgens gaan we ons verdiepen in de expositie in de vorm van een workshop. Eén workshop betreft de kruiswegstatie, de andere workshop betreft het werk van Annemieke Duurkoop. Als we tijdens de workshop elkaars antwoorden bekijken en met elkaar daarover in gesprek raken, dan ontstaat er als vanzelf een gemeenschap.

Deutsche Evangelische Gemeinde Bleijenburg 3B

Kledingmarkt

29 september 2018 9.30 t/m 14.00 uur

Koffie en gebak

uit eigen keuken.

8

Immers gemeenschap vorm je door samen bete-kenis aan de werkelijkheid te geven. We sluiten de dag af met een slotwoord en een lied. Rond 15.30 uur gaan we gezegend op huis aan. Locatie: Lutherse Kerk Leeuwarden, Nieuwe Oos-terstraat 28-30, 8911 KN Leeuwarden Deelname aan deze ontmoetingsdag is voor lu-theranen geheel kosteloos. Ook uw reiskosten mag u declareren bij de NLVB. Graag aanmelden en declareren reiskosten via h.v.axler@gmail.com Reiskosten declareren, met kopie van kaartjes of print van reisbewijs OV. Met de auto € 0,19 per kilometer. Ook mannen zijn van harte welkom op onze activiteiten. Neem gerust uw partner of vriend mee. Voor degenen die niet zo goed ter been zijn en met de trein komen, regelen we vervoer van het station naar de Lutherse kerk.

Prof. Dr. Sabine Hiebsch op 29 juni geïnaugureerd als Luthers hoogleraar in Kampen In het ‘Lutherjaar’ 2017 nam in Meppel de Gene-rale Synode (PKN) op 20 juni een belangrijk besluit. Zij stemde in met de instelling van een bijzondere leerstoel aan de Theologische Univer-siteit Kampen (Gereformeerde Kerken in Neder-land) vanwege de Kooiman-Boendermaker Luther Stichting voor ‘Luther en de geschiedenis van het (Nederlandse) lutheranisme’. Op 31 oktober (!) maakte het College van Bestuur van de ThU Kampen bekend dr. Sabine Hiebsch te hebben benoemd tot bijzonder hoogleraar op die leerstoel. Voor Luthers Nederland een belangrijke benoeming, evenals voor de ThUK. Voor de universiteit is de aanstelling een aanwinst voor onderzoek en onderwijs, traditioneel geworteld in de gereformeerde theologie en traditie. Sabine Hiebsch’ deskundigheid op het gebied van Luthers’ theologie en van de lutherse traditie verbreedt het reformatieonderzoek aan deze universiteit en maakt het mogelijk om de lutherse en gereformeerde traditie (in Nederland) in onderlinge samenhang te onderzoeken. Dat alle inspanningen van het bestuur van de Kooiman- Boendermaker Luther Stichting voor deze leerstoel zijn beloond, is een felicitatie waard. Ook financiële bijdragen van een aantal Lutherse

Fondsen en gemeenten hebben hieraan meege-werkt. Om dit draagvlak voor de lutherse leerstoel in Kampen te behouden, blijven die nodig. In het afgelopen voorjaar werd bekend dat Sabine’s inauguratie als hoogleraar zou plaatsvin-den op vrijdag 29 juni 2018 in de Bovenkerk in Kampen. Het Reformatorisch Dagblad en het Nederlands Dagblad hadden er al de nodige aandacht aan besteed. Het beloofde een opmerkelijke bijeenkomst te worden, niet alleen vanwege de gereformeerde en lutherse ontmoe-ting, maar ook doordat Sabine de eerste vrouwelijke hoogleraar in de geschiedenis van de vrijgemaakte ThU Kampen zou worden. Wij (Sara en Ries de Weerd) besloten op deze mooie zomerdag ook naar Kampen te gaan, en wel per trein. Veel (prominente) lutheranen uit heel Nederland en van daarbuiten waren van de partij, waaronder de president van de Ev. Luther-se Synode (PKN) Andreas Wöhle en voormalig presidente Ilona Fritz die er voor uit Duitsland was overgekomen. Dr. Hans v.d. Meer, adviseur van K-B Luther Stichting, was er ook. Later in haar dankwoord zou Sabine deze laatste twee nog speciaal noemen, evenals Robert de Vos en Jan Kofman. Toen wij de Bovenkerk binnenkwamen, werden we meteen al verrast door Sander v.d. Houten die aan het oefenen was met de cantorij; Sander is namelijk ook onze 1e organist in Den Haag. De cantorij heeft tijdens de inauguratie zowel Bach’s “Allein Gott in der Höh sei Ehr” als Palestrina’s “Sicut Cervus” op schitterende wijze gezongen. Pieter van Dijk bespeelde het orgel. Wat een akoestiek heeft die kerk! Vice-rector prof. dr. De Bruijne (rector prof. dr. Kuiper was door een sterfgeval verhinderd) installeerde na zijn opening en welkom prof. dr. Sabine Hiebsch als bijzonder hoogleraar; afgesloten met de lezing van 1 Timotheüs 1:12-17 en samenzang van lied 908 “Ik heb U lief, o mijn beminde”. Moment suprême: de oratie van onze kersverse Lutherse hoogleraar: “Luther en Nederland, ver-leden-heden-toekomst”. Centraal zou staan het inhoudelijk voorstellen van de nieuwe leerstoel en presentatie van voorgenomen activiteiten. Immers, de leerstoel was nieuw en het ambt van bijzonder hoogleraar voor deze stoel was nieuw. Als inspiratie gelden de drie gezamenlijke speer-punten in het werk van Kooiman en Boenderma-ker: Martin Luthers theologie waarbij de brontek-sten centraal staan, aandacht voor de liturgiek en de kerkelijke religieuze praktijk, toegankelijk maken van Luthers gedachtengoed en van de (Nederlandse) lutherse traditie voor een breed publiek. De leeropdracht is aldus:

• De theologie van Martin Luther en de tradi-ties van belang voor haar ontstaan.

• De ontvangst van Luthers theologie en haar ontwikkeling m.n. in de Lage Landen.

• De geschiedenis van het Nederlandse lutheranisme en het religieuze leven van de lutherse gemeenten, ook in hun relatie tot het wereldwijde lutheranisme.

• De verhouding van het lutheranisme tot de andere religieuze stromingen in de Neder-landen, in het bijzonder het gereformeerd protestantisme.

9

Van hieruit trok prof. Hiebsch lijnen vanuit het verleden via het heden naar de toekomst. Van Wittenberg naar Antwerpen en na 1585 (val van Antwerpen, herstel van het Spaanse gezag in de Zuidelijke Nederlanden) naar Amsterdam als luthers centrum in de Republiek, de Lutheranen die hun plaats kregen tezamen met Doopsgezin-den en Joden te midden van de gereformeerde meerderheid, het ontstaan van nieuwe gemeen-ten, de internationale invloeden, vooral vanuit Duitsland. Onder invloed van ‘de Verlichting’ ontstond een scheuring in Luthers Nederland in 1791. Na de Franse tijd ontstonden er in het Koninkrijk der Nederlanden twee lutherse kerkge-nootschappen, die pas in 1952 weer herenigd werden. Vanaf 1985 gingen de lutheranen meedoen met het ‘Samen-op-Weg’ proces met Hervormden en Gereformeerden, uitmondend in de PKN-fusie op 1 mei 2004. Bestuderen en interpreteren van het lutherse verleden doet ons de typerende kenmerken van het Nederlandse Lutheranisme ontdekken, evenals een terugke-rende ‘strategische pendelbeweging’ tussen het wel of niet nadrukkelijk benoemen en naar voren brengen van lutherse standpunten. Net als in de 16e en 17e eeuw blijkt dat in de huidige tijd nogal eens een hachelijke onderne-ming, aldus Sabine Hiebsch. Wèl of teveel doen kan irritatie en benadeling tot gevolg hebben, niet of te weinig benoemen maakt de lutherse traditie telkens onzichtbaar. Het blijft spannend. Hoe beoefen je (lutherse) kerkgeschiedenis? Prof. Hiebsch ziet Luther als een bij uitstek ‘contextuele theoloog’, en wij zijn het met die visie nadrukkelijk eens. Elk van zijn geschriften ontstond in een concrete context (gebeurte-nissen, voorvallen, ontmoetingen, disputen, conflicten, e.d.). Die is onmisbaar voor de inter-pretatie. Kenmerkend voor de ontwikkeling van Luthers theologie is het dynamisch proces ervan, benadrukte prof. Hiebsch. Ook voor de toekomst is het nodig, dat we de kennis van Luthers theo-logie en van de Nederlandse lutherse geschiede-nis en traditie niet opsluiten in de lutherse gemeenschap en ook niet in de Protestantse Kerk in Nederland. Luther en de Nederlandse lutherse traditie horen thuis op de grote religieuze en culturele kaart van Nederland. De nieuwe hoogle-raar zei in haar slotwoord dat zij zich (ook daarom) verheugde op de verdere samenwerking met de nieuwe generatie theologische studenten in Kampen. Met de regels van het 1e couplet van gezang 293 “Wat de toekomst brengen moge” eindigde prof. dr. Sabine Hiebsch haar oratie (die is te downloaden vanaf internet). Na de felicitaties door dr. Hans v.d. Meer presen-teerde Peter Johannes van Uitgeverij Vuurbaak Sabine Hiebsch’ nieuwste boek “Luther voor

Leken”. Drs Conny Boendermaker, bestuurslid van de K-B Lutherstichting ontving als dankbetui-ging het eerste exemplaar. We zongen samen lied 970: 1-5 “Vlammen zijn er vele, één is het licht”. Tijdens de geanimeerde, drukbezochte receptie hierna verraste Ilona Fritz Sabine met een originele fles Lutherwijn (2017), die zij voor deze gelegenheid speciaal in Wittenberg was gaan halen.

Sara en Ries de Weerd

Een ontdekkingsreis door de wereld van geloof en bijbel Zou je wel eens iets meer willen weten over de bijbel. Hoe zit die bijbel nou eigenlijk in elkaar en hoe zit het met het oude en nieuwe testament? Wat is de geschiedenis van de kerk en waarom zijn er in de loop van de tijd allerlei dogma’s ontstaan? Wat betekent dat eigenlijk? Welke vragen kom je tegen bij ethiek en filosofie? En hoe zit het met al die variaties in de liturgie in de verschillende kerken? Deze en nog veel meer vragen komen aan de orde in de cursus Theolo-gische vorming voor geïnteresseerden (TVG). De cursus behandelt breed de verschillende aspecten van de theologie tijdens de lessen wereldgodsdiensten en niet-westerse theologie. Ook het Jodendom en Spiritualiteit zullen je vast inspireren. Vragen rond kerk en samenleving komen ook aan de orde. Maar de meeste aandacht gaat toch uit naar de verhalen in het oude en nieuwe testament. Misschien schrikt het woord theologie wel af. Dat is niet nodig: ‘Theologie’ wil alleen maar zeggen dat we met elkaar onder leiding van deskundige docenten nadenken over godsdienst en de bete-kenis van het (Christelijk) geloof. Veel cursisten hebben dit ervaren als een verras-sende ontdekkingsreis. De docenten komen uit Den Haag en omstreken en hebben ook een verschillende achtergrond. Iedereen is welkom op de cursus ongeacht leeftijd, achtergrond, oplei-ding en wel of geen godsdienst of geloof. De cursus duurt drie jaar en wordt in Den Haag in de zalen van de Betlehemkerk gegeven. Elk cursusjaar omvat 29 weken met per bijeen-komst twee lessen van vijf kwartier. Je tekent je per jaar in. Aan het eind van de cursus krijg je een certificaat Nieuwsgierig? Ga dan naar de website van de TVG Den Haag: www.tvgdenhaag.nl.

10

Overzicht activiteiten ook op www.luthersdenhaag.nl en in de zondagsbrief

Wilt u actuele informatie vanuit de onze gemeente lezen:

WEBSITE Kijk op www.luthersdenhaag.nl

LAATSTE NIEUWS Abonneer u op de emailservice voor extra aankondigingen. U kunt zich aanmelden door een emailbericht te sturen naar lutherheraut@gmail.com

FACEBOOK Ga naar luthersdenhaag. Geen lid van Facebook? Geen nood: u kunt de pagina ook bekijken op internetpagina www.facebook.com/elgdenhaag

LUTHER HERAUT Lees het maandblad Luther Heraut. U kunt het per post ontvangen voor €25 per jaar, maar ook gratis via de email. Via lutherheraut@gmail.com kunt u uw voorkeur aangeven. Voor onze gasten liggen er meeneem-exemplaren op de leestafel bij de uitgang.

Dinsdag 11 september Seniorenkring, 13.30 uur (pag. 7) Woensdag 19 september Jour der Senioren, 13.30 uur (pag. 7)

Dinsdag 25 september Seniorenkring, 13.30 uur (pag. 7)

11

Kinderkerk Dag meisjes en jongens, Dat is raar! We gaan starten met de kinderkerk op zondag 26 augustus en de volgende dag met school. Maar we beginnen eerst met afscheid nemen van Trinette, onze dominee, op de 26ste. Het is niet anders. Trinette gaat werken in de provincie Utrecht. Daar werkt zij niet voor één gemeente, maar helpt zij en assisteert zij andere dominees bij het bedenken hoe je nog beter samen kunt leven en werken in een gemeente. Nou Trinette, we denken dat je dat kunt. Wij wensen jou een fijne tijd toe en hopen dat jij af en toe nog eens aan ons denkt. Wij vergeten zeker jou en de verhalen bij de doos en de avonturen van Kees en Rooie niet! Dank je wel daarvoor! Intussen heeft de kinderkerkleiding samen met Trinette voor de komende zondagen bedacht wat te doen. Lees en hoor maar: zondag 26 augustus nemen we feestelijk afscheid van onze dominee met het verhaal van het brood waar alle mensen van konden eten. In deze dienst vieren we ook het heilig avondmaal. Op 2 september gaat er een wereld open voor een blinde man die beter wordt en kan zien. Zondag 9 september praten we met jullie over jullie superhelden, waarom zij belangrijk zijn en wat je zou moeten doen om op hen te lijken? Moed houden: wat heb je nodig om vol te houden, om moed te houden. Dat verhaal horen jullie op 16 september. De leerlingen van Jezus maken ruzie over wie de belangrijkste is. Als je de oudste bent, weet je dan ook alles veel beter? We praten, denken na en werken hierover op 23 september. Mag het echt? Af en toe vragen wij ons af of iets goed of slecht is, of het wel of niet mag. De leer-lingen van Jezus zitten daar mee en in het bijbel-verhaal horen zij van Jezus hoe hij daarover denkt en wat hij vindt. Dit horen wij op 30 september samen met de kinderen van de Lukas-kerk. Trinette gaat weg, jammer. Gelukkig is dominee Hanneke Allewijn er. Wij gaan samen met haar verder. Natuurlijk horen de verhalen bij de doos daar ook bij. Zien we jullie zondag? Dag!

Groeten van de leiding van de kinderkerk

Wie is God? Wat te doen met de regels van God? Hoe nodig maar ook hoe beklemmend kunnen die zijn. Kees zuigt op zijn duim. De tandarts heeft gezegd, dat dat niet goed is. Zijn voortanden gaan naar voren staan. Mama heeft hem een mooi nieuw boek beloofd, als hij niet meer duimt. Kees doet erg zijn best. Maar het valt hem niet mee. Soms wil hij zo graag zijn duim in zijn mond steken. Maar dan denkt hij aan het beloofde boek. Vandaag speelt hij thuis met een vriendje. Ze doen een erg moeilijk spelletje. Kees pakt als vanzelf zijn duim. Zijn vriendje roept: Moeder van Kees. Kees duimt. De tranen prikken in zijn ogen. Mama komt binnen. Ik heb niets gezien. Dat telt niet, en ze knikt naar Kees. Hij gaat nooit meer op zijn duim zuigen. Hij weet het zeker. God is als een moeder. Hij heeft geen regels opgesteld om ons te vangen, maar om ons te helpen.

Ds. Trinette

47e jaargang no. 9 Sept 2018

12

Citykwartier: elke woensdagmiddag van 12.00 tot 13.30 uur. Liturgisch moment van 12.45 tot 13.00 uur.

Kerkdiensten Evangelisch-Lutherse kerk Lutherse Burgwal 9, aanvang 10.15 uur Elke zondag crèche (0 t/m 4 jaar) en kinderkerk (basisschoolleeftijd) Swaenehove (14.30 uur) / Swaenesteyn (14.30 uur)

Lezingen (oecumenisch leesrooster)

Collecten (pag. 5-6)

Zondag 26 augustus Dertiende zondag na Trinitatis Afscheidsdienst van ds. W.T.V. Verhoeven 15.00 uur Swaenehove: dhr. P. Koster

Orgelfonds Onderhoud gebouwen

Kleur: groen Zondag 2 september Veertiende zondag na Trinitatis Ds. J.J. Allewijn Viering Heilig Avondmaal Swaenesteyn: dhr. P. Koster

Zacharia 8:4-8, 20-23 Efeziërs 6:10-20 Marcus 8:22-26

Voedselbank Kerk

Kleur: groen

Zondag 9 september Vijftiende zondag na Trinitatis n.n.b. Gemeentevergadering na de dienst Ouderendienst (middag) Swaenehove: dhr. M. van der Laan

Deut. 4:1-2,9-20 Jakobus 1:17-27 Marcus 8:27-9:1

Straatkrant Onderhoud gebouwen

Kleur: groen

Zondag 16 september Zestiende zondag na Trinitatis Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra Swaenesteyn: ds. A. Wicke

Jesaja 45:20-25 Jakobus 2:1-18 Marcus 9:14-29

Vredesweek Kerk

Kleur: groen Zondag 23 september Zeventiende zondag na Trinitatis Ds. J.J. Allewijn Swaenehove: ds. A. Cuperus

Deut. 13:2-24 Jakobus 3:16-4:6

Marcus 9:30-37

Voedselbank Onderhoud gebouwen

Kleur: groen Zondag 30 september Achttiende zondag na Trinitatis Gezamenlijke dienst in de Lukaskerk (Om en Bij 2), 10.15 uur Swaenesteyn: ds. Y. Schoonhoven

Kleur: groen Zondag 7 oktober Negentiende zondag na Trinitatis Ds. M.M.B. van der Meij-Seinstra Viering Heilig Avondmaal Swaenehove: ds. A. Hommens– van de Steeg (m.m.v. Sjalomkoor)

Maleachi 2:10-16 Hebreeën 3:1-6 Marcus 10:1-16

Israëlzondag Kerk

Kleur: groen

Colofon Administratie: Kosterij, Lutherse Burgwal 7,

2512 CB Den Haag, 070-3636610

Internet: www.luthersdenhaag.nl Abonnement: gratis voor gemeenteleden

indien digitaal, per post € 25,- per jaar middels overschrijving

Eindredactie: Loes Klijn Opmaak: Mascha de Haan