BLOK 8, keuzeopdracht 3.

Zijn vingerafdruk-lijnen erfelijk bepaald?Inleiding.Iedereen weet dat het uiterlijk van twee mensen aangeeft of ze mogelijk erfelijk verwant zijn aan elkaar. Kinderen hebben bijvoorbeeld vaak gelaatstrekken, die aan hun ouders doen denken. (En soms is dit heel sterk.) Dit komt natuurlijk omdat ze van elke ouder de helft van hun DNA hebben gekregen.

Bij deze keuze-opdracht gaat het om de vraag of deze gelijkenis ook opgaat voor kleine eigenschappen, zoals de vingerafdruklijnen. Je kunt dit onderzoeken wanneer je met je familie bij elkaar bent (bij kerstmis b.v.). Zijn de vingerafdrukpatronen geheel willekeurig of niet? In het laatste geval moet er erfelijkheid in het spel zijn.

AchtergrondDe ontwikkeling van je eigen vingerfdruklijnen is al begonnen voor je geboorte. Tijdens je embryonale ontwikkeling vormen zich gedurende week 10 tot 24 verhoogde lijnen op de buitenste huidlaag (epidermis) van de vingertopjes van de foetus. Dit patroon van ribbels is uniek en blijvend en verandert niet gedurende iemands leven. (Als de persoon groeit verandert natuurlijk wel de grootte van de vingerafdruk, maar niet het patroon.) Daarom kunnen vingerafdrukken worden gebruikt voor identificatie, bijvoorbeeld door de politie als iemand van een misdrijf wordt verdacht.

Er zijn drie basispatronen (zie onder), maar het aantal lijnen, het verloop en de ruimtelijke verdeling kan verschillen van persoon tot persoon en dat maakt de vingerafdruk uniek.

Benodigdheden Minstens één stel ouders en hun biologische kinderen. (Hoe meer personen, des te

betrouwbaarder zal het resultaat zijn.) Een vergrootglas

VoorbereidingBekijk om in het onderwerp thuis te raken wat afbeeldingen van vingerafdrukken. Er zijn drie basispatronen: een lus, een boog en een winding.

Bij een lus kan de lijn van links of van rechts komen, omhoog buigen en terugkeren naar dezelfde kant. Kwam de heenlijn van links, dan gaat de retourlijn ook naar links, etc.

Bij een boog komt de lijn van een bepaalde kant, vormteen lage, centrale heuvel en loopt dan verder naar de andere kant.

Bij een winding lopen de lijnen rond.

Als je je er tevoren vertrouwd mee maakt, zul je de patronen makkelijk gaan herkennen. Je zult merken dat er enige variatie bestaat in de basispatronen. Een daarvan is de ‘tentvormige boog’, die scherper gekromd is dan de standaard boog en in het centrum een spits ‘tentje’ heeft.

Methode1. Inventariseer met behulp van je vergrootglas

binnen je familiegroep het lijnenpatroon van de rechter wijsvinger. Is het een lus, een boog of een winding?

2. Breid je onderzoek uit door van andere familieleden (opa’s, oma’s, ooms en tantes) de rechter wijsvinger te inspecteren. Is het een lus, een boog of een winding? Is er al een trend te onderkennen? Ziet het er naar uit dat nakomelingen hetzelfde lijnenpatroon hebben als hun ouders? Of niet?

Bedenk dat het lijnpatroon, dat je ziet, in feite een fenotype is. Wat er uiteindelijk ontstaat tijdens de foetale ontwikkeling wordt ook beïnvloed door het milieu, in dit geval de omstandigheden in de baarmoeder.

3. Uitbreiding (optioneel).Om de betrouwbaarheid van je conclusie te vergroten ga je nu meer mensen betrekken in je onderzoek in en de aanpak pas je wat aan.

De vraag is nu: ‘bestaat er bij verwante mensen (broers en zussen) meer overeenkomst, dan bij onverwante proefpersonen?

De aanpak wordt nu dat je een verzameling aanlegt van paren mensen. Probeer tenminste 15 verwante paren (broers en zussen) te vinden (groep 1) en 15 niet-verwante paren (groep 2).

Is per paar het patroon hetzelfde of niet? Hoe vaak was dat in groep 1 (percentage)? En hoe vaak in groep 2 (percentage). In welke groep is het percentage van overeen-komst het hoogst? Komt dit overeen met je verwachting? Wat betekent dit voor de oorspronkelijke vraag of vingerlijnpatronen erfelijk zijn of niet?

NabesprekingHeb je voorbeelden gevonden van overerfde vingerlijnpatronen?

Ga er niet van uit datje op grond van dit beperkte onderzoek keiharde conclusies kunt trekken. Ten eerste was het aantal waarnemingen beperkt.Ten tweede betreft de genetische achtergrond hier niet de eenvoudigste situatie. Het gaat namelijk niet om een monohybride situatie, maar zijn verschillende genen bij betrokken.

Naar een tekst van George Retseck in Scientific American.