Lieve Ponnet Adviseur-generaal

Studiedag FOD WASO maandag 25 september 2017 en maandag 9 oktober 2017

1. Voorgeschiedenis

2. ARAB

3. Uitwerking codex

4. Coördinatie/codificatie

5. Structuur Codex over het welzijn op het werk

6. Hoe verwijzen naar de codex?

7. Wat blijft er over van het ARAB?

8. Uitdagingen 2

• Decreet

15/10/1810

•Wet

2/7/1899

Afzonderlijke

uit-

voeringsbesl

uiten

•KB

23/12/1937

gecoördineerde

wet

Besluit regent

11/2/1946 en

27/9/1947

ARAB

•Wet 10

juni 1952

Wijzigingen

ARAB

MO

5/10/1992

codex

•Welzijns-

wet

4/8/1996

Codex

welzijn op

het werk

28/4/2017

4

Titel I: Gevaarlijke en ongezonde inrichtingen = bepalingen inzake leefmilieu

= staatshervorming

Titel Ibis: Toepassingsgebied en voorkomingsprincipes

= omzetting van kaderrichtlijn 89/391 van 12 juni 1989

= overgenomen in welzijnswet en KB-welzijnsbeleid

6

Titel II: Algemene bepalingen betreffende de arbeidshygiëne alsmede de veiligheid en de gezondheid van de arbeiders

= arbeidsveiligheid (arbeidsplaatsen, brand, voorkomingsbeleid, veiligheidssignalering) = arbeidsgeneeskundige diensten en medisch toezicht = arbeidsklimaat, sanitair, werkkledij….

Titel III: Bijzondere bepalingen toepasselijk in zekere nijverheidstakken

= specifieke regels inzake leefmilieu = elektrische installaties, gevaarlijke stoffen = fabricage en gebruik van bepaalde toestellen: liften

7

Titel IV: Speciaal regime voor de stoomtoestellen en stoommachines

= fabricage van stoomtoestellen

= leefmilieu

Titel V: Eindbepalingen Hoofdstuk I: Erkende organismen

Hoofdstuk II: Organen voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing der werkplaatsen

Hoofdstuk III: Toezicht en bestatiging der overtredingen

8

10

Technologische evolutie = veroudering bv. Titel III en IV ARAB

Denken over preventie bv. Titel Ibis, II en V ARAB

Staatshervorming bv. Titel I, III en IV ARAB

Europese richtlijnen bv. Titel Ibis, II en III ARAB

11

Proloog ◦ Herstructurering van het ARAB

Vaststellen van een structuur ◦ Ministeriële omzendbrief van 28 september 1993

Uitwerking van aparte koninklijke besluiten ◦ Eerste KB: 12/8/1993 gebruik arbeidsmiddelen

◦ Laatste KB: KB 20/5/2016 elektromagnetische velden

12

Invoering van nieuwe regels ingevolge Europese richtlijnen Bv. Beeldschermen, manueel hanteren lasten, optische stralingen, elektromagnetische velden

Uitvoering welzijnswet Bv. welzijnsbeleid en organisatorische structuren

Modernisering ARAB Bv. gezondheidstoezicht, arbeidsplaatsen, brandpreventie, thermische omgevingsfactoren

14

Nieuw Koninklijk besluit = Er wordt een volledig nieuwe regelgeving uitgevaardigd die alle vorige aparte koninklijke besluiten vervangt

Gevolgen: ◦ Het gaat om een reglementair besluit ◦ De koning oefent volledige uitvoeringsbevoegdheid

uit ◦ Alle wettelijk gestelde vormvereisten moeten

nageleefd worden = geen discussie mogelijk over de waarde van de tekst!

15

Toepassing van principes van coördinatie/codificatie ◦ Nieuwe structuur ◦ Hernummering en verwijzing naar nieuwe artikelen ◦ Aandacht voor eenvormigheid in de terminologie ◦ Aanpassing van verwijzingen naar andere wetteksten

en besluiten die niet behoren tot de codex ◦ Geen fundamentele wijzigingen aan de inhoud van

de besluiten, behalve waar dit noodzakelijk is voor de eenheid van de tekst Bv. vereenvoudiging formulering toepassingsgebied

regelgeving ernstige arbeidsongevallen

16

Integratie van meerdere teksten a) Ernstige arbeidsongevallen ◦ Artikel 26 tot 28 KB 27 maart 1998

welzijnsbeleid ◦ KB 28 mei 2003 (deskundigen) ◦ MB 31 mei 2006 (model van lastenboek, verslag

en termijn) b) Vorming preventieadviseurs ◦ KB 17 mei 2007 vorming PA interne dienst PBW ◦ KB 5 december 2003 vorming PA externe dienst

PBW

17

Integratie van meerdere teksten c) Toevoeging aan de codex van teksten die zich buiten de codex bevonden

◦ Laboratoria: KB 31 maart 1992

◦ Erkenning asbestverwijderaars: KB 28 maart 2007

Schrappen van overgangsbepalingen waarvan de termijn verstreken is

18

Recente besluiten tegenover oudere besluiten Bv. arbeidsmiddelen Afstemmen van specifieke besluiten op de algemene

bepalingen betreffende de arbeidsmiddelen Bv. ioniserende stralingen Aanpassen van verouderde verwijzingen (artikel 28bis

ARAB) Aanpassen terminologie (arbeidsgeneeskundige dienst) Aanpassen bevoegde administratie (arbeidshygiëne en –

geneeskunde)

Aandacht voor toepassingsgebied ◦ Artikel I.1-2: Algemeen toepassingsgebied ◦ Specifiek in bepaalde boeken bv. jongeren,

zwangere werkneemsters….

19

streven naar eenvormig begrippenkader ◦ Begrippen in verband met preventie

Gevaar, risico, risicoanalyse, risicobeoordeling, preventie, gezondheidstoezicht, eerste hulp

◦ Begrippen in verband met veel gebruikte termen

Psychosociale risico’s op het werk

Dynamisch risicobeheersingssysteem, globaal preventieplan en jaaractieplan

Werkpost en sociale voorzieningen

Chemisch en biologisch agens

Arbeidsmiddel, CBM, PBM, werkkledij, veiligheids- en gezondheidssignalering

20

streven naar eenvormig begrippenkader ◦ Begrippen in verband met actoren

Hiërarchische lijn = Alle door de werkgever aangeduide werknemers die een gedeelte van het gezag van de werkgever over de werknemers uitvoeren

Preventieadviseur Algemeen = de natuurlijke persoon die vanuit de interne of externe dienst PBW de werkgever, de leden van de hiërarchische lijn en de werknemers bijstaat in de uitvoering van het welzijnsbeleid en die voldoet aan de reglementaire voorwaarden voor de uitoefening van zijn functie in functie van discipline

Preventieadviseur psychosociale aspecten, arbeidsgeneesheer, arbeidsveiligheid

Vertrouwenspersoon

21

streven naar eenvormig begrippenkader ◦ Begrippen in verband met actoren

Bevoegd persoon

= Een persoon die aangeduid is door de werkgever en die door middel van een opleiding de vereiste kennis heeft verworven om specifieke door de codex bepaalde handelingen te stellen, inzonderheid in verband met de toepassing van bepaalde preventiemaatregelen of het uitvoeren van controles

Andere aanwezige personen

22

Oneigenlijke definities/Verkorte citeerwijzen ◦ Wetteksten:

Wet, codex, ARAB, AREI, algemeen reglement ioniserende stralingen, verordening 1272/2008, verordening 1907/2006

◦ Actoren op niveau van overheid: Minister, diensten en ambtenaren van FOD

WASO, Hoge Raad, vaste operationele commissie

◦ Actoren op niveau van onderneming: Interne en externe dienst, EDTC, erkend

laboratorium, comité

23

Er wordt voorzien in een termijn van twee jaar vanaf de inwerkingtreding van de codex om de documenten waarin verwezen wordt naar bepalingen van de “oude” codex aan te passen aan de nieuwe nummering opgenomen in de “nieuwe” codex

10 boeken in plaats van 8 titels

Enkele wijzigingen in samenstelling boeken

BOEK: bepaalt het eerste cijfer van het artikelnummer, dat een Romeins cijfer is

TITEL: bepaalt het tweede cijfer van het artikelnummer dat een Arabisch cijfer is, waarna een doorlopende nummering volgt na een plat streepje

HOOFDSTUK

AFDELING

ONDERAFDELING

25

26

VOORBEELD

Boek VIII ergonomische belasting

Titel 1 werkzitplaatsen en rustzitplaatsen Artikel VIII.1-1 tot VIII.1-4

Titel 2 Beeldschemen Artikel VIII.2-1 tot VIII.2-6

Titel 3 Manueel hanteren van lasten Artikel VIII.3-1 tot VIII.3-10

27

Bijlagen worden gevoegd bij elk boek ◦ Romeins cijfer verwijst naar het boek ◦ Arabisch cijfer verwijst naar de titel ◦ Arabisch cijfer na plat streepje (= nummer van

bijlage) ◦ Bv. bijlage VIII.2-1 is de eerste bijlage bij titel

2 van boek VIII

Boek I Algemene beginselen

Titel 1: inleidende bepalingen ◦ Oorsprong van de bepalingen

= verwijzing naar de Europese richtlijnen die omgezet worden in Belgisch recht

◦ Toepassingsgebied = Algemene bepaling betreffende de personen op wie de

codex van toepassing is – in specifieke boeken is een afwijking mogelijk

◦ Definities = definities die gelden voor de hele codex

Bv. gevaar, risico, chemisch agens, werkkledij…

= definities die verkorte citeerwijze zijn = de codex, de minister

28

Boek I Algemene beginselen Titel 2 Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid

Titel 3 Preventie van psychosociale risico’s

Titel 4 Maatregelen in verband met het gezondheidstoezicht op de werknemers

Titel 5 Eerste hulp

Titel 6 Maatregelen in geval van arbeidsongeval

Integratie van alle bepalingen i.v.m. ernstige arbeidsongevallen: definities, voorwaarden voor deskundige, honorarium, model verslag en lastenboek, termijn voor indiening verslag 29

Boek II Organisatorische structuren Titel 1 Interne dienst PBW Titel 2 Gemeenschappelijke interne dienst PBW Titel 3 Externe dienst PBW Titel 4 Vorming en bijscholing van preventieadviseurs - organisatie van de vorming - inhoud vorming preventieadviseurs intern en extern

Titel 5 Externe dienst technische controles op de werkplaats Titel 6 Laboratoria Titel 7 Comités voor preventie en bescherming op het werk Titel 8 Rechtstreekse participatie Titel 9 Hoge raad voor preventie en bescherming op het werk

30

Boek III Arbeidsplaatsen Titel 1 Basiseisen betreffende arbeidsplaatsen Titel 2 Elektrische installaties Titel 3 Brandpreventie op de arbeidsplaatsen Titel 4 Ruimten met risico’s voor explosieve atmosfeer Titel 5 Opslagplaatsen voor ontvlambare vloeistoffen Titel 6 Veiligheids- en gezondheidssignalering Titel 7 Tijdelijke of mobiele bouwplaatsen

Nog toe te voegen!

31

Boek IV Arbeidsmiddelen Titel 1 Definities

Titel 2 Bepalingen van toepassing op alle arbeidsmiddelen

Titel 3 Mobiele arbeidsmiddelen al dan niet met eigen aandrijving

Titel 4 Arbeidsmiddelen voor hijsen of heffen van lasten

Titel 5 Arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte

32

Boek V Omgevingsfactoren en fysische agentia

Titel 1 Thermische omgevingsfactoren

Titel 2 Lawaai

Titel 3 Trillingen

Titel 4 Werkzaamheden in hyperbare omgeving*

Titel 5 Ioniserende stralingen

Titel 6 Kunstmatige optische straling

Titel 7 Elektromagnetische velden

* Vroeger bij arbeidsplaatsen 33

Boek VI Chemische, kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia

Titel 1 Chemische agentia

Titel 2 Kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia

Titel 3 Asbest

Titel 4 Erkenning van asbestverwijderaars

Boek VII Biologische agentia Titel 1 Algemene bepalingen

34

Boek VIII Ergonomische belasting (nieuw boek)

Titel 1 Werkzitplaatsen en rustzitplaatsen (ex-arbeidsplaatsen)

Titel 2 Beeldschermen (ex-arbeidsmiddelen)

Titel 3 Manueel hanteren van lasten (ex bijzondere werksituaties)

Boek IX Collectieve en individuele uitrusting Titel 1 Collectieve beschermingsmiddelen

Titel 2 Persoonlijke beschermingsmiddelen

Titel 3 Werkkledij 35

Boek X Werkorganisatie en bijzondere werknemerscategorieën

Titel 1 Nachtarbeiders en werknemers in ploegendienst

Titel 2 Uitzendarbeid

Titel 3 Jongeren op het werk

Titel 4 Stagiairs

Titel 5 Moederschapsbescherming

36

38

Codex= wetboek ◦ Dus: codex over het welzijn op het werk

En niet codex over het welzijn op het werk van 28 april 2017

Verwijzing naar boek, titel, hoofdstuk, afdeling en onderafdeling telkens met kleine letter en dus geen hoofdletters

Bij verwijzing naar een onderdeel van de codex citeren van de hoogste indeling naar de laagste indeling

Dus afdeling 3 van boek IX, titel 2, hoofdstuk I

En niet afdeling 3 van hoofdstuk I van titel 2 van boek IX

Uitzondering: titel 2 van boek IX, want op een na hoogste niveau

39

Verwijzing naar een onderdeel met vermelding van de inhoud: ◦ Men verwijst naar het boek, titel, hoofdstuk met

vermelding van het opschrift van het onderdeel

◦ Bv. Hoofdstuk X betreffende de grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling van boek VI, titel 1 van de codex

Verwijzing naar een artikel: ◦ Men verwijst naar de codex in zijn geheel en niet

naar het onderdeel van de codex waarin zich het artikel bevindt

◦ Bv. artikel X.3-2 van de codex en niet artikel X.3-2 van boek X, titel 3 van de codex

41

Artikel onderwerp

28 Toepassingsgebied van het ARAB

44ter1 en 2 Verbod zich onder een bepaalde last te begeven

en stabiliteit van toestellen

51 Voorzorgsmaatregelen ter voorkoming van ongevallen

door gevaarlijke stoffen

52 Constructievoorschriften ter voorkoming van brand

53 Werkzaamheden op plaatsen met gevaarlijke gassen

(maatregelen ter voorkoming van verstikking en

reddingsmaatregelen)

54 Verbod om een rustpauze te nemen op gevaarlijke

plaatsen

54ter Afgezonderd tewerkgestelde werknemers

148decies1 Maatregelen ter voorkoming van hinder (onder meer

beroep op erkend laboratorium)

42

Artikel onderwerp

280 – 281

quater

Keuring bij ontvangst en periodieke keuring

282 - 283 Kabelbanen

323.1 en

323.2

Controles van centrifuges

341bis - 348 Aanbrengen van verf of van een bedekking

363bis Laden en lossen van tankwagens

433bis - 438 Bouw- en onderhoudswerken

452 - 453 Bepalingen van toepassing op werkbakken opgehangen

aan een hijskraan

453bis Gebruik van bepaalde stellingen enkel door bekwame

werknemers

455 Hefwerktuig gebruikt op een stelling

43

Artikel onderwerp

457 - 458 Platformen en bruggetjes

462 Werken op daken

462bis –

462duodecies

Fabrieksschoorstenen

463 Gewelfbogen

464 Slopingswerken

466 - 468 Algemene voorzorgen bij bouwwerken waaronder de

verplichting voor bedieners van een torenbouwkraan om

over een getuigschrift te beschikken (art 467bis) en

redding bij verdrinkingsrisico (art 468)

525 - 550 Vervoernijverheid

565 -574ter Garages met uitzondering van artikel 570 dat een

overgangsbepaling bevat voor dommekrachten die op

de markt werden gebracht en in gebruik genomen voor

31 december 1994

723bis15 Verbodsbepalingen gebruik van bepaalde gevaarlijke

stoffen (benzeen, PCB)

44

Elektrische installaties: ◦ Artikel 184 tot 266bis van toepassing op elektrische

installaties die op 31 december 2016 eventueel verlengd tot 31 december 2018 niet beantwoorden aan de artikelen III.2-7 en III.2-8 van de codex

Ladders: ◦ Artikel 43bis en 459: ladders ter beschikking van de

werknemers voor 25/9/2005 en nog niet vervangen of aangepast

Stellingen: ◦ Artikel 440 tot 451, 454, 454bis en 456: stellingen ter

beschikking van werknemers voor 25/9/2005 en nog niet vervangen of aangepast

45

Fabricage van persoonlijke beschermingsmiddelen die voor 30 juni 1995 werden op de markt gebracht ◦ Art. 160 en 161

Hefbruggen voor voertuigen voor 31/12/1994 op de markt gebracht ◦ Artikel 283bis ◦ Bepalingen betreffende controles blijven van kracht

Centrifuges voor 31/12/1994 op de markt gebracht ◦ Art. 320 en 323 ◦ Bepalingen betreffende controles blijven van kracht

46

Recipiënten voor samengeperst, vloeibaar gemaakt of opgelost gas ◦ Flessen, cilinders en cryogene recipiënten voor

1/7/2001 op de markt gebracht (art. 349 tot 359) ◦ Drukvaten, flessenbatterijen en tanks voor

1/7/2003 op de markt gebracht (art. 349 tot 363) ◦ Draagbare brandblussers en flessen voor

ademhalingsapparatuur voor 29/11/1999 op de markt gebracht (art 349 tot 363) Deels overgangsbepalingen

Deels bepalingen betreffende controles

Deels preventiemaatregelen

47

Artikel Hefwerktuigen en liften

267 Toepassingsgebied blijft van kracht

268 Overgangsbepaling voor hefwerktuigen op de markt voor 31/12/1994

269 Overgangsbepaling voor hijswerktuigen op de markt voor 31/12/ 1994

269bis Overgangsbepaling voor toestellenen op de markt voor 31/12/1996

volledig van toepassing op werkbakken opgehangen aan een hijskraan

270 Overgangsbepaling voor nieuwe elektrische goederenliften op de markt en

voor 31/12/1994, voor nieuwe elektrische personen- en fabrieksliften op

de markt voor 30/06/1999 en voor bestaande liften voor vervoer van

personen of personen en goederen op de makt en in gebruik voor

5/5/2003, onder de voorwaarden bepaald in het KB 9/3/2003 beveiliging

van liften.

271 Overgangsbepaling voor nieuwe hydraulische goederenliften op de markt

voor 31/12/1994, nieuwe hydraulische personen- en fabrieksliften op de

markt voor 30/06/1999 en voor bestaande liften voor vervoer van

personen of personen en goederen op de makt voor 5/5/2003, onder de

voorwaarden bepaald in het KB van 9/3/2003 beveiliging van liften.

272 Personenbouwliften blijft van kracht

273 Overgangsbepaling voor materiaalliften op de markt voor 31/12/1994

278 Ophaaltoestellen in openluchtgroeven blijft van kracht

48

Artikel Hefwerktuigen en liften

280 Overgangsbepaling voor personen- en fabrieksliften op de markt voor

30/6/1999

281 Overgangsbepaling voor liften op de markt en in gebruik voor 4 juni 2005

282 - 283 Kabelbanen: blijft volledig van kracht

452 Beweegbare hangstellingen worden gelijkgesteld met een heftoestel. Met

uitzondering van artikel 452.2 en 452.16 dat van kracht blijft, is artikel

452 een overgangsbepaling voor toestellen die op de markt werden

gebracht en in gebruik genomen voor 31 december 1996;

453 Toestellen voor verplaatsen van werknemers en het uitvoeren van werken

van korte duur worden gelijkgesteld met een heftoestel. Met uitzondering

van artikel 453.2 en 453.15 dat van kracht blijft, is artikel 453 een

overgangsbepaling voor toestellen die op de markt werden gebracht en in

gebruik genomen voor 31 december 1996

Noodzaak tot modernisering van het ARAB

= herschrijving van de regelgeving verschillende golven

Vanaf 1993: technische bepalingen

Beeldschermen, arbeidsmiddelen, manueel hanteren van lasten, chemische, fysische en biologische agentia

1998 -1999: welzijnsbeleid en structuren

2003: gezondheidstoezicht

2010: eerste hulp

2012: thermische omgevingsfactoren, elektrische installaties en arbeidsplaatsen

2014: brandpreventie

50

Rekening houden met sociaal overleg = sociaal overleg is een langdurig proces

Bv. KB thermische omgevingsfactoren: 2008 tot 2011

Bv. KB brandpreventie: 2008 tot 2011

Bv. KB arbeidsplaatsen: 2007 tot 2010

Rekening houden met het hele wetgevingsproces ◦ Technische, juridische en administratieve

voorbereiding en opvolging m.i.v. raad van state, publicatie BS, toelichtingen

◦ Politieke beslissingen

51

Can legislation help? ◦ Momentopname:

Oplossing voor een bepaald probleem

Algemeen aanvaard door de maatschappij

Statisch

Bv. Verantwoordelijkheid werkgever

◦ Evolutief:

Wet leidt eigen leven

Interpretatie

Noodzaak om lacunes op te vullen

52

Can legislation help? ◦ Impuls voor nieuwe oplossingen in veranderende

samenleving

Nieuwe technologieën: nanomaterialen

Blootstelling aan kankerverwekkende en reprotoxische stoffen

Vergrijzing

Nieuwe arbeidsvormen: onderaanneming

Migratie

…….

53

Recht in beweging ◦ Recht wil inspelen op nieuwe behoeften ◦ Gebrek aan stabiele wetgeving om tot codificatie

over te gaan Psychosociale risico’s

Ernstige arbeidsongevallen

Re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers

Complexiteit van het proces ◦ Voortdurend wijzigende regels ◦ Omvang van de codex ◦ Aandacht voor detail ◦ Nood aan gekwalificeerde medewerkers ◦ Tijd om ononderbroken te werken en tijd voor

reflectie

54

RECHT IS MENSENWERK

= nooit perfect en nooit af

= hangt af van de goede wil van mensen

= hangt af van machtsverhoudingen

= weerspiegeling van maatschappij

HET BOUWWERK VAN DE CODEX IS NOOIT AF

DE UITDAGING IS WAT BESTAAT TOE TE PASSEN

EN WAAR NODIG OF MOGELIJK TE VERBETEREN!

ELK EINDE VERWACHT EEN

NIEUW BEGIN!

55

Hâtez-vous lentement, et sans perdre courage,

Vingt fois sur le métier remettez votre ouvrage,

Polissez-le sans cesse, et le repolissez,

Ajoutez quelquefois, et souvent effacez.

(Nicola Boileau)

That which has been done well

has been done quickly enough

(Suetonius)

56