LICHT

Callewaert DonatPreventiedeskundige ergonomie

1.PROBLEEMSTELLING

•Risico op ...

-Visuele (over)belasting

klachten over het zien • (slecht zien, wazig zien, dubbel zien, nabeelden,

veranderende kleurwaarneming)

klachten over oogirritatie • (jeuk, brandende ogen, tranende ogen, droge ogen,

lichtschuwheid en pijnlijke ogen)

klachten over vermoeidheid • (vermoeide ogen, zware ogen, trillende ogen, eventueel

hoofdpijn en duizeligheid)

werktijd

Oorzaken

Persoonsgebonden factoren

Werkgebonden factoren

OorzakenPersoonsgebonden factoren

• Oogafwijking

• Bril of lenzen die het zicht niet optimaal corrigeren

Oorzaken werkgebonden factoren

- te weinig licht op het werkvlak

- spiegelingen, weerkaatsingen

- grote verschillen in helderheid tussen het werkvlak en de omgevende oppervlakken

- verblinding door te veel licht in de omgeving van het werkvlak

2. DOELSTELLING PREVENTIE

•Visuele (over) belasting vermijden

•Creëren van correcte licht (zicht) condities

Wat ...bevragen, observeren, meten... ?• Werkorganisatie

- Functievereisten

- Tijdsduur

• Werkomgeving- Voldoende lichtaangepast aan de taak? te weinig licht, te veel licht

- Uniforme verlichting

- Redelijk verschillen in helderheid (contrast) tussen taak en de omgevende oppervlakken

- Geen verblinding door reflectie of te veel licht in de omgeving van het werkvlak

- Aangepaste kleur voor verlichtingsmateriaal en omgeving

• Beeldschermwerk- Opstelling van de beeldschermen

- Kwaliteit van de schermen

2.1. Werktaak, organisatie

- Functie/Taak

- Aard van het werk : visuele eisen, concentratie-eisen, ..

- Monotoon werk of veel variatie?

- Tijdsduur

- Wat is de tijd van het visueel belastend werk?

- onderbrekingsmogelijkheden door andere taak of pauze?

Vb. : diamantbewerking

- Individueel werk

- Hoge visuele eisen (zeer kleine fijne voorwerpen)

- Hoge concentratie vereist

- Hoge verantwoordelijkheid

- Orde

2. Werkomgeving

Natuurlijk licht

Kunstlicht

We hebben licht nodig om te kunnen zien ...

voldoende licht om goedte zien ...

daglicht voor ons welzijn en onze gezondheid

Aangepaste licht en lichtverhoudingenvoor beleving van de ruimte

Daglicht en uitzicht

• Beleving van de omgeving (lichtkleur, helderheid, richting, ..)

• Klimaat - en seizoensveranderingen

• Dag - en nachtschommelingen

• Voorkomt gevoel van opgesloten zijn

“Windows serve light into a buildingand also let people out -

escape from the work”

Bevragen en observeren

• Vensters aanwezig of niet?

• Oriëntatie : noord/oost/zuid/west?

• Type glas - beleving buitenlicht?

• Netheid van de ramen

• Aangepaste lichtwering/Zonwering

Bevragen en observeren

• Is ze te sterk bij de ramen? S’avonds, s’morgens- Bekijk de licht/zonwering

• Is er voldoende natuurlijke verlichting in het hele lokaal?- Bekijk de plaatsing van werkposten

• Hindert ze het werk?- Bekijk de opstelling van de werkpost

- Bekijk de licht/zonwering

Kunstmatige verlichting...

• Lichtbronnen- Soort lampen

- Werken ze naar behoren? (Flikkeringen, lampen die uit zijn, ..)

- Hinderlijke warmte?

- Kleurweergave

• Verlichtingstoestellen- Kijkt de werknemer rechtstreeks in een lichtbron?

- Netheid en onderhoud van de verlichtingtoestellen

- Type van armaturen

- Plaatsing? Verspreid licht over de hele ruimte?

Lichtsterkte : observatie

• Verlichtingssterkte is functie van de uit te voeren taak.

Zijn de werkvlakken voldoende verlicht?

- Te weinig belet het waarnemen van details en schaadt de kwaliteit van het werk

- Te veel vermeerdert weerkaatsingen (oogvermoeidheid)

• Uniformiteit van de verlichtingsinstallatie ongeveer gelijk verlichtingsniveau op de verschillende werkposten van één werkplaats.

0 - 10 lux

Gemiddelde visuele taken

500 à 800 lux

+ 10.000 lux10.000 lux

Visueel veeleisende Taken

750 - 2000 luxVisueel eenvoudige taken

100 à 300 lux

Lichtsterkte: meten

- Werkvlak ifv de oogtaak • horizontaal, vertikaal of hellend

- Verschillende punten meten

- Apparatuur • Luxmeter

• Horizontale verlichtingssterkte : 500 à 600 lux

• Verticale verlichtingssterkte : 200 à 300 lux

500 à 600 lux

200 à 300 lux

LuminantieLuminantieverhoudingen ...

Luminantie

= maat voor de helderheid van een lichtbron of voorwerp

Luminantieverhoudingen (contrast)

= relatie tussen helderheden van de verschillende zones in de ruimte of van 2 oppervlakken.

Luminantie waardencd/m2

Negatief beeldscherm < 10

Positief beeldscherm ± 50

Goed verlicht papier ± 100 - 150

Daglicht 1000 > 10.000

Luminantieverhoudingen (contrast)

- Ruimte met monotone verlichting en waarin de helderheden van de verschillende vlakken min of meer gelijk zijn ... ervaren we als saai en weinig stimulerend.

- Zijn de helderheidcontrasten te groot dan moet het oog zich hieraan voortdurend aanpassen (adapteren)

Luminantieverhoudingen (contrast)

Groot contrast bevordert de concentratie en prestaties maar verhoogt het ongemak en de vermoeidheid

Weinig contrast vermindert de concentratie en prestaties maar geeft minder aanleiding tot ongemak en oogvermoeidheid

Luminantieverhoudingen (contrast)

vuistregel : 1:3:10

- Beeldscherm (1)

- Directe omgeving (3)

- Ruimere omgeving (10)

Luminantieverhoudingen (contrast)

- Directe omgeving(L1) / Beeldscherm (L2) Max. 3/1

- Ruimere omgeving (L1) / Beeldscherm (L2) Max. 10/1

Indien L1(= hoogste luminantie) / L2 • < 3 ideale situatie

• < 10 aanvaardbaar

• > 10 moet verbeterd worden

Luminantieverhoudingen Observeren

- Contrasten tussen vlakken (werkvlak, de zone er rond en de omgeving in het algemeen)

- Kleurcontrasten combinatie van licht en kleuren, ook om details beter te onderscheiden.

- Weerkaatsingen (reflecties)

- Rechtstreekse waarneming van lichtbronnen vermijden (verblinding)

LuminantieverhoudingenMeten

• Meten van de luminantie van een oppervlak- Luminantiemeter

- Vanuit dezelfde kijkrichting

- Op afstand van minstens 1m

• Schatting van luminantie- Luxmeter

- Op ooghoogte van de werknemer

- Richten op de verschillende vlakken

Kleur verlichtingsmateriaal en omgeving

• Type lampen (koude tot warme verlichting)

- Kleurtemperatuur (graden Kelvin)

- 2700°K : wit licht, zeer warm (rood)

- 3000°K : wit licht, warm (roodachtig)

- 4000°K : wit licht, fris (wit)

- >5000°k : wit licht (daglicht), koud (blauwachtig)

Kleur verlichtingsmateriaal en omgeving

• Oppervlakken - koude tot warme kleuren ( Psychische factor, designtrends)

- Weerkaatsing van het omgevingslicht• Donkere kleuren absorberen licht• Lichte kleuren hebben een hoge reflectiefactor

- Aangewezen reflectiecoëfficiënten zijn : • Plafond 80 - 90 %• Muren 30 - 70%• Vloer 15 - 30 %• Meubilair 30 - 50 %

3. AANBEVELINGEN

•Taak en organisatie

•Verlichting van de werkruimte

TAAK EN ORGANISATIE

- na 2 uren : onderbreking door andere taak of pauze

- bij intensief visuele belasting : na 1 uur

- intensief visuele belasting beperken tot 5 à 6 uur/dag

WERKRUIMTE

Daglicht

• Daglicht toelaten

• Uitzicht naar buiten

• Aangepaste licht/zonwering

- Dichtheid

- Buitenzicht

- Bediening

VERLICHTINGSSTERKTE

- Aanbevolen minimumlicht verzekeren, onafhankelijk van de hoeveelheid buitenlicht.

- Gebruik maken van bijkomende verlichting voor de werkpost indien de taak dit vraagt.

- Periodiek onderhoud voorzien van verlichtingsapparaten.

Uniformiteit van de verlichtingsinstallatie

- ± gelijk verlichtingsniveau op de verschillende werkposten van één werkplaats.

- Aangepaste lichtarmaturen die een juiste verdeling van het licht geven.

- Armaturen met spiegeloptieken voorzien.

- De lampen evenwijdig met de ramen plaatsen.

Juiste verhouding tussen verlichtingsniveaus op de werkpost

- Respecteer de verhoudingen (tussen werkzone, nabije en verre omgeving 1:3:10

- Maak gebruik van kleurcontrasten

- Verminder de luminantie aan de bron van de weerkaatsing

Kleuren oppervlakken

- Een juiste weerkaatsing van het omgevingslicht garandeert optimaal zicht.

- De kleur van de plafonds dient een maximale weerkaatsingscoëfficiënt te hebben. De kleur van wanden en vloer wat minder. Respecteer de aangewezen reflectiecoëfficiënten.

- Indien men plafond, muren en materialen in dezelfde kleur heeft, zal een lokaal groter schijnen

- De psychologische factor en designtrends respecteren bij de keuze van kleuren.