Lezen in de klas

colofonDeze brochure is een uitgave van

Stichting Lezen

Nieuwe Prinsengracht 89

1018 VR Amsterdam

redactie

Stichting Lezen, Annemarie Terhell (eindredactie)

vormgeving

Ramona Dales, Lijn 1, Haarlem

fotografie

Bas Alberts, Sven van Baarle, Cleo Campert,

Fred Ernst, Annelore van Herwijnen, Chris van Houts,

Sjoerd van der Hucht, Jørgen Koopmanschap,

Ineke Oostveen, Jaap Vrenegoor

druk

Spinhex & Industrie

© mei 2011 Stichting Lezen

Voorwoord Inhoudsopgave

Leesplan

projecten in de praktijk

Leesplan

Jonge Juryleesclub

projecten

De Jonge Jury

De Weddenschap

Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs

De Inktaap

Lees mij!

Boek en Film

Boekenweek

Nederland Leest

Leesdok

Poëzieprojecten

Vrij Lezen

De Brugklas Leest en Bazar

en verder…

Dag van de Literatuur

Handige websites

Onderzoek

Organisaties

Lezen in de klas. Het klinkt vanzelfsprekend en het gebeurt ook

al heel lang. Lezen is in veel opzichten waardevol, onmisbaar zelfs.

Het lezen van boeken heeft een grote impact op de prestaties van

uw leerlingen. Lezen vergroot de taalvaardigheid, leidt tot groter

inlevingsvermogen en er is concentratie voor nodig.

Stichting Lezen is altijd op zoek naar kennis over hoe je kinderen

aan het lezen krijgt, en ze aan het lezen houdt. Deze brochure is

er om die kennis met u te delen. Het blijkt dat veel docenten het

de moeite waard vinden steeds opnieuw op ideeën gebracht te

worden om hun aanpak van lees- en literatuuronderwijs zo goed

mogelijk vorm te geven. Daartoe zet deze brochure aan.

Ik weet dat tijd in het onderwijs een schaars goed is. En dat lezen

in de klas weliswaar heel logisch lijkt, maar ook dat daarvoor soms

eigenlijk geen tijd lijkt te zijn, omdat lezen voor u een van de vele

vaardigheden is die u uw leerlingen moet bijbrengen – er moet

immers zo veel. Deze brochure is bedoeld om literatuur in de klas

een structurele plaats te geven en de tijd die beschikbaar is voor

lees- en literatuuronderwijs zo effectief mogelijk te gebruiken.

U treft er beproefde voorbeelden in aan die inspirerend en verfris-

send zullen werken. Doe er uw voordeel mee en mocht u sugges-

ties hebben of uw ervaring willen delen, dan horen wij het graag.

Gerlien van Dalen

Directeur Stichting Lezen

5

6

8

10

14

18

22

24

26

28

30

32

34

38

39

40

42

46

47

Overzicht projecten4

projectna am periode onderwijsniveau website pagina

leerlingprojectenDe Jonge Jury Lezen en stemmen:

augustus t/m februari

Slotdag april 2012 1, 2, 3 vmbo-havo-vw0 jongejury.nl 1100

De Weddenschap 15 september 2011

tot 15 maart 2012 vmbo 3,4 deweddenschap.nl 14

De Dioraphte Stemmen: v.a. 1 maart 2012 bovenbouw

Jongerenliteratuur Prijs prijsuitreiking mei 2012 vmbo-havo-vwo jongerenliteratuurprijs.org 1188

De Inktaap Lezen en stemmen:

september t/m februari

Slotdag maart 2012 5 havo, 5/6 vwo inktaap.org 22

Lees mij! Het hele schooljaar 3, 4, 5 havo-vwo leesmij.nu 2244

Boekenweek 14 t/m 24 maart 2012 4, 5 havo-vwo boekenweek.nl 28

Nederland Leest 21 oktober t/m

18 november 2011 4 havo-vwo nederlandleest.nl 3300

Doe Maar Dicht Maar Slotmanifestatie mei 2012 alle klassen vo doemaardichtmaar.nl 34

v e r s nog niet bekend alle klassen vo versgedicht.nl 3366

Dag van de Literatuur Voorjaar 2013 4, 5, 6 havo-vwo dagvandeliteratuur.nl 40

ondersteunend tijdens de lesBoek en Film Het hele schooljaar alle klassen vo filmeducatie.nl 26

Leesdok Het hele schooljaar alle klassen vo leesdok.nl 3322

Gedichtendag 26 januari 2012 alle klassen vo gedichtendag.org 37

Vrij Lezen Het hele schooljaar alle klassen vo cps.nl 3388

Bazar Het hele schooljaar 1, 2, 3 en 4 vmbo bazarweb.nl 39

De Brugklas Leest Het hele schooljaar 1 vmbo-havo-vwo taalwebamsterdam.nl 3399

Leeskr8! Het hele schooljaar vmbo leeskr8.nl 43

Leesplan in het vmboOp het vmbo lopen de leesniveaus van de

leerlingen sterk uiteen. Dat geldt ook voor

belangstelling en motivatie voor lezen. Conse-

quentie daarvan is dat docenten rekening

moeten houden met de literaire competentie

van de leerling op individueel niveau. Tege-

moetkomen aan de persoonlijke belangstelling

en uitbreiding van de belevingswereld zijn

hier de uitgangspunten. Leesbevordering in

het vmbo moet in het teken staan van zoveel

mogelijk positieve ervaringen met boeken,

verhalen en gedichten, zodat de leerling ont-

dekt dat lezen plezierig, belangrijk en leer-

zaam kan zijn.

Leesplan voor havo/vwoMotiverende leeservaringen zijn ook voor

leerlingen op havo en vwo voorwaarden voor

een positieve leesattitude. Fictie- en literatuur-

onderwijs staan in het teken van leesplezier

en literaire competentie. Dit zijn culturele uit-

gangspunten die niet zozeer aan leren lezen

zijn gekoppeld.

Er zijn dan ook aparte kerndoelen en eind-

termen literatuur in de bovenbouw. In de door-

gaande leeslijn op havo en vwo is kennismaken

met een gevarieerd aanbod van jeugd- en

volwassenenliteratuur essentieel. Door het

lezen van boeken en de reflectie daarop vormen

de leerlingen eigen voorkeuren en een eigen

smaak. Deze vormen de basis voor literaire

competentie en een positieve leesattitude.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O

Leesplan 5

Iedere school eenleesplan op maat

Dit voorjaar introduceerde Stichting Lezen Lees-

plan.nl. Deze website maakt het voor onderwijs-

instellingen eenvoudig om een gerichte keus te

maken uit het activiteitenaanbod. Met Leesplan.nl

stippelt u zelf een gestructureerd toekomstplan op

het gebied van leesbeleid uit. Zo maakt u van uw

leerlingen leesvaardige en gemotiveerde lezers.

U bent taalcoördinator in het voortgezet onderwijs,

en u wilt graag ondersteuning bij het opstellen van een

degelijk leesbeleid voor de toekomst. Leesplan.nl kan

u daarbij helpen. Door het invullen van een serie vragen,

waarin u uw visie op leesbeleid, uw doelstellingen, uw

budget en langetermijnplannen verwoordt, stelt u zelf

een toekomstplan samen. Met een leesplan kunt u

schoolbreed inzetten op structurele versterking van de

leesbevordering en verbetering van het lees- en litera-

tuuronderwijs.

De som van ‘Mijn leesplan’ leidt tot een overzicht van

alle leesactiviteiten die er in een maand, een jaar, of in

een aantal jaren gaan gebeuren.

Voorbeelden van structurele maatregelen zijn:

lesuren speciaal bedoeld voor lezen; regelmatig (inter-

actief ) voorlezen; boekenkringen en boekbesprekingen;

bibliotheekbezoek. Losse leesbevorderende projecten,

zoals de Jonge Jury, De Inktaap en de Dioraphte

Jongerenliteratuur Prijs, passen door middel van het

leesplan in een groter geheel.

MEER INFORMATIE

Stichting Lezen


1018 VR Amsterdam

Postbus 16518

1001 RA Amsterdam

Telefoon (020) 623 05 66

Contactpersoon:

Agnes van Montfoort

www.leesplan.nl

Project in de prakt i jk :

Leesplan

6

Knutselen om een boek te ervaren 7

jaar hebben we Elle van den Boogaart uit-

genodigd in 2 mavo/havo. De leerlingen

werden verdeeld in groepen, die elk met

een ander boek aan de slag gingen. Daar-

bij hoorde steeds een andere opdracht:

maak een fotoverhaal, een kijkdoos, een

dans, een emotiemodeshow. Toen Elle kwam,

hebben we twee lokalen ingericht als ten-

toonstellingsruimte. Ze was zo ontroerd, ze

schreef ons na afloop een prachtige brief.

Leerlingen praten er nog steeds over.’

aan tafel voor LeesplanHet is goed als het leesbeleid schoolbreed

wordt gedragen, denkt Wisse-Weldam.

‘Op mijn vorige school werd heel methode-

gericht gewerkt, leerlingen werden vooral

feitelijk overhoord. De praktijk daar was erg

docentafhankelijk. Nu heb ik de schoolcul-

tuur helemaal mee. Er wordt in onze sectie

veel overlegd, wij nodigen elkaar ook uit

als er in de klas een project wordt gepre-

senteerd. Dit jaar heb ik met behulp van

Leesplan een officieel leesbeleid uitgestip-

peld. Het vormt een prachtig handvat bij

het inrichten van de lessen. Leesplan zet

aan tot nadenken, je kunt niet zomaar alles

in een keer invullen. Het mooie daarvan was:

ik werd gedwongen om overleg te hebben

met de mediathecaris en met de conrector

onderwijszaken. Daardoor zaten we ineens

met z’n drieën aan tafel.’

Lezen Centraal bracht schrijver Simon van

der Geest het heel mooi onder woorden:

voor de lezer is een boek een bos. Dat

kan doodeng zijn, maar als je het paadje

eenmaal gevonden hebt, kan het een

mooie wandeling worden.’

geluksmomentje‘Soms ontstaat er spontaan een nieuw pro-

ject. Laatst verkocht de openbare bibliotheek

afgeschreven boeken. Ik heb daar allerlei

dichtbundels meegenomen, die ik in mijn

eigen boekenkastje op school heb gezet.

Zo werd het een poëziekastje. Uiteindelijk

zat iedereen in de boeken te neuzen en

kwamen we in de lessen over de gedichten

te spreken. Bij één klas heb ik zelfs zeven

keer hetzelfde gedicht achter elkaar voor-

gelezen. Toen ik op de klok keek, ontdekte

ik dat we vijftig minuten met poëzie waren

bezig geweest. Dan beleef ik echt een

geluksmomentje.’

fotoverhaal en modeshowNaast regelmatig bibliotheekbezoek en het

maken van leesverslagen en verwerkings-

opdrachten, zet het St-Gregorius College ook

gericht activiteiten en campagnes in tijdens

de lessen Nederlands. Brugklassers bren-

gen een bezoek aan de bibliotheek, de

tweede klassen doen elk jaar mee aan de

Jonge Jury. Wisse-Weldam: ‘Het afgelopen

Caroline Wisse-Weldam, docent aan het

St-Gregorius College in Utrecht, is zeer

betrokken bij het leesbeleid op haar school.

Zelf verzint zij in haar lessen Nederlands

steeds een nieuwe benadering om leerlin-

gen aan het lezen te krijgen. Via voeldozen,

modeshows of gedichtenopdrachten krijgt

ze leerlingen enthousiast. ‘Als je lezen

niet leuk vindt, kom je nooit in het ver-

haal. Dan mis je het plezier en pluk je op

het laatste moment een boekverslag van

internet.’

Caroline Wisse-Weldam geeft les aan ver-

schillende klassen vmbo. ‘Niet alle leerlin-

gen vinden lezen leuk. Daarom verzin ik

graag doe-opdrachten die zijn gekoppeld aan

een boek. Laatst heb ik een klas gevraagd

om een collage van het innerlijk en uiterlijk

van de hoofdpersoon te maken. Dat dwingt

ze om goed na te denken. Kiezen ze voor

de kleur zwart als achtergrond, dan vraag

ik: waarom? Alles mag, zolang er een reden

voor is. Een van de leerlingen had voor een

gemeen personage de harde kant van een

schuursponsje uitgeknipt en gebruikt, een

leuke vondst. ‘Dat soort gekke doe-opdrach-

ten laten je het lezen veel meer beleven,’

vindt Wisse-Weldam. ‘Ik probeer ze het

boek echt te laten ervaren. Na een positie-

ve leeservaring worden leerlingen minder

angstig voor lezen. Op het congres van

foto

jørg

enko

opm

ansc

hap

Project in de prakt i jk :

De Jonge Jury

8

bezoek aan scheveningenAls afsluiting van het project gaat er ieder

jaar een bus vol leerlingen vanuit Zaandam

richting Scheveningen naar de Dag van de

Jonge Jury. Leibbrand: ‘Dit jaar kregen alle

leerlingen een kaartje voor een workshop,

voor een themagesprek of voor een schrij-

versinterview. Ze waren daar heel enthou-

siast over, vonden het erg leuk om schrij-

vers te ontmoeten. Verbazingwekkend veel

leerlingen hebben ook een boek gekocht,

bijna iedereen kreeg geld mee van thuis.

Het is enorm leuk om te zien hoe geïnspi-

reerd leerlingen raken. Mijn leesclub bestaat

nu uit havo/vwo leerlingen, hiervoor werk-

te ik op een vmbo-school. Ik heb ontdekt

dat het niveau weinig uitmaakt, je kunt lees-

bevordering in grote lijnen op dezelfde manier

aanpakken. Een leesomgeving creëren, veel

boeken aanbieden, er met elkaar over praten.

Als je heel regelmatig voorleest in de klas

om te illustreren waarom een boek zo aan-

trekkelijk is, worden leerlingen vanzelf

enthousiast. Ik probeer ze nieuwsgierig te

maken met een grappig, ontroerend of span-

nend fragment. Als dat lukt, bestaat er een

dikke kans dat je weer een aantal lezers hebt

gewonnen. Elke les zou een Jonge Juryles

moeten zijn.’

Jonge Juryleesc lub in de klas 9

stoelen in een kring. Dan gebeurt er al

gelijk wat: iedere les vliegen de leerlingen

op die boeken af om te zien wat ze nu weer

willen lezen. Gelezen boeken worden terug-

gelegd, nieuwe titels veiliggesteld.’

smaakontwikkeling‘Het hoofddoel van de bijeenkomsten is

smaakontwikkeling; met elkaar nieuwe boe-

ken ontdekken en bespreken. Dit jaar heb-

ben we de leesclub vergeleken met een eet-

club en gesproken over het verschil tussen

eten voor de televisie en dineren aan tafel.

Dat je meer kunt doen met groente en

aardappels dan stamppot maken. Dat het

leuk is om je te laten verrassen, dat iets

wat je niet kent ook heel lekker en interes-

sant kan zijn als je er even de tijd voor

neemt. We bespreken de stijl van de ver-

schillende schrijvers en allerlei onderwer-

pen die we in boeken tegenkomen. Of het

normaal is dat er seks voorkomt in jeugd-

boeken bijvoorbeeld, wat leerlingen daar-

van vinden. Een groot deel van de tijd gaat

op aan lezen, want dat doen ze toch het

liefst. Voor elk gelezen boek vullen de leer-

lingen een beoordelingsformulier in. Geen

boekverslag, maar wat afvinken en een

paar korte regels. Dat wordt bewaard in

een archief waarin andere leerlingen weer

kunnen kijken om inspiratie op te doen.’

Jasper Leibbrand, docent Nederlands op

het Pascal College in Zaandam, organiseert

elk jaar een themacursus rond de Jonge

Jury voor de eerste klassen. ‘Er is niks leu-

kers dan leerlingen nieuwsgierig maken

naar boeken. Veel voorlezen, veel boeken

laten zien. Zo creëer je met elkaar een

leesomgeving. Dat kan met eenvoudige

middelen, maar is enorm effectief.’

‘Ik vind het heel belangrijk om de lezers op

school tegemoet te komen, die komen anders

tekort in het leesaanbod en de aandacht

voor het lezen. Lezen heeft niet zo’n cool

imago, daarom is het goed om het in club-

verband te doen. De leesclub hoort thuis in

het rijtje voetbalclub, toneelclub, schaak-

club,’ vindt Leibbrand. Het Pascal College

biedt gedurende het schooljaar de zoge-

naamde X-modules aan; een keuzeaanbod

van verdiepende en ondersteunende lessen-

series van acht weken. De Jonge Jury Lees-

club is daar een van. Tussen de herfstvakan-

tie en januari verzamelt zich de leesclub

iedere dinsdag in het vaklokaal Nederlands

in de kelder van school. Leibbrand: ‘Van

tevoren maak ik een selectie uit de kern-

titels van de Jonge Jury, en zoek daar ook

andere boeken bij. Kerntitels van voorgaan-

de jaren, klassiekers, boeken die net een

stapje moeilijker zijn. Daaromheen zet ik

foto

jørg

enko

opm

ansc

hap

‘Elke les zou een

Jonge Juryles moeten zijn.’

De Jonge Jury10

MEER INFORMATIE

Passionate Bulkboek

Postbus 25264

3001 HG Rotterdam

Telefoon (010) 276 26 26

Contactpersoon: Maaike Schets

www.jongejury.nl

Prijs: Jonge Jurypakket S: € 29,-

Jonge Jurypakket M: € 36,50

Jonge Jurypakket L: € 39,-

foto

sjo

erd

van

der

hu

cht

De Jonge Jury op school

In de Jonge Jury kunnen jongeren zelf hun stem

uitbrengen, om met elkaar te bepalen welk boek

de Jonge Juryprijs verdient. Ook op school kunt u

meedoen. Er zijn lespakketten te bestellen voor

elk onderwijsniveau. De niveau-indeling van de

boeken helpt u om leerlingen het juiste boek te

kunnen aanraden. De Jonge Jury sluit goed aan

bij een belangrijk doel van het fictieonderwijs in

de onderbouw van het voortgezet onderwijs:

het bevorderen van leesplezier.

Het Jonge Jurypakket

De Jonge Jury is een flexibel project en sluit aan

bij de bestaande methodes in het literatuuronder-

wijs. U kunt het project op verschillende manieren

in uw lessen integreren. Uitgangspunt zijn de spe-

ciaal daarvoor ontwikkelde Jonge Jurypakketten.

Een Jonge Jurypakket bevat een docentenhand-

leiding, twee affiches en vijftig Jonge Jury Maga-

zines voor de leerlingen. U kunt de Jonge Jury-

pakketten bestellen via www.jongejury.nl.

Leerlingen brengen hun stem uit via de website

van de Jonge Jury en kunnen daar ook terecht voor

leestips. Voor docenten is er een aparte sectie

met allerhande informatie over de invulling van

het lesprogramma.

11Jongeren stemmen op

hun favor iete jeugdboek

Auteur Maren Stoffels: ‘Als ik op bezoek

ga bij een school die actief meedoet met

de Jonge Jury, dan merk ik dat direct.

Leerlingen zijn nieuwsgieriger, kritischer

en ook meer betrokken. Ik denk dat je

leerlingen veel gemakkelijker kunt moti-

veren om te lezen als ze weten dat het

voor een stemcampagne is. Laten we

eerlijk zijn: meedoen met de Jonge Jury

is natuurlijk veel leuker dan lezen voor

een boekverslag. Een bijkomend voor-

deel is dat meerdere klasgenoten dezelf-

de boeken lezen en daarover met elkaar

in gesprek gaan. Zo komen de boeken

echt tot leven. Van mij zou deelname

aan de Jonge Jury op alle middelbare

scholen verplicht mogen worden!’

De Jonge Jury, dat... ben jij!

De Jonge Jury is een eigentijdse cam-

pagne, gericht op jongeren twaalf tot

vijftien jaar, waarin het enthousiasme

voor lezen voorop staat.

Meedoen aan de Jonge Jury is eenvoudig.

Tussen half augustus en eind februari lezen

jongeren een aantal jeugdboeken uit 2010

naar keuze. Via de website van de Jonge

Jury kunnen zij hun stem uitbrengen op maxi-

maal vijf boeken. Om u en de jongeren op

weg te helpen, zijn twintig titels door een

groep nauw bij het onderwijs betrokken per-

sonen aangemerkt als zogenaamde kerntitels.

De boeken zijn zo gekozen dat ze een breed

publiek van jongeren zullen aanspreken.

Iedereen die stemt is automatisch lid van de

Jonge Jury. De vijf boeken met de meeste

stemmen vormen de nominaties voor de

Prijs van de Jonge Jury en worden in maart

2012 bekendgemaakt. De uiteindelijke win-

naar wordt gehuldigd tijdens de Dag van

de Jonge Jury die plaatsvindt in april. Daar

kunt u met uw leerlingen bij zijn! De Dag

van de Jonge Jury heeft een feestelijk karak-

ter. Er zijn optredens en signeersessies en

er is een informatiemarkt. Leerlingen kunnen

zich van tevoren inschrijven op workshops

die worden verzorgd door de genomineerde

auteurs. VM

BO

-HA

VO

-VW

O1

|2

|3

foto

inek

eo

ost

veen

De Dag van de Jonge Jury12

Aan de Jonge Jury is ook een recen-

siewedstrijd verbonden. Jacco Mook

(12 jaar) was de winnaar van de

recensiewedstrijd 2011. Hij schreef

over de kerntitel Air time van Marc

van Velzen:

‘Ik vind het een erg leuk boek,

omdat er veel spanning in zit en

als je een hoofdstuk uit hebt, wil

je verder lezen om te weten hoe het

afloopt. Dat soort spanning vind ik

geweldig. Vooral als het om leven

en dood gaat. En dat is in dit boek

zeker het geval.’

VM

BO

-HA

VO

-VW

O1

|2

|3

Leer l ingen en schr i jvers

ontmoeten elkaar

13

Francine Oomenwint opnieuw

Tijdens de Dag van de Jonge Jury 2011

waren 1300 scholieren getuige van de

uitreiking van de Prijs van de Jonge Jury.

Het Circustheater in Scheveningen was

afgeladen met chillende, friet etende en

handtekeningjagende scholieren.

In de gang staan slingerende rijen voor de

signerende auteurs. Francine Oomen, die is

genomineerd met Hoe overleef ik (zonder)

dromen?, scoort natuurlijk de langste rij,

maar ook de drukte bij de genomineerde

Engelse schrijfster Rachel Ward is opvallend.

‘Haar boeken zijn spannend, interes-

sant en heel anders,’ vindt Michelle

(12 jaar). ‘Zij schrijft alles zo op dat

je haar kunt geloven.’ Rachel Ward is

erg verrast over het feestelijke ver-

loop van de dag. ‘Ik had nooit

gedacht dat dit evenement zo groots

opgezet zou zijn. Zoiets hebben we

in Engeland niet !’

vijfvoudig winnaarTijdens de ochtendsessie wordt de

debutantenprijs uitgereikt aan Door

van der Wiele voor Een bewijs van

liefde (Van Gennep). Pas aan het

einde van de dag wordt de winnaar van

de Jonge Jury bekendgemaakt. Het is een

spannend moment, al weten de drie Neder-

landse genomineerde schrijfsters, Mirjam

Mous (Boy 7), Mel Wallis de Vries (Waan-

zin) en Caja Cazemier (Offline), het zeker:

natuurlijk gaat Francine Oomen die prijs weer

winnen. ‘De J.K. Rowling van de Nederland-

se jeugdliteratuur,’ wordt ze op het podium

zelfs genoemd. Francine Oomen glundert

als altijd, want of je hem nu voor het eerst

wint of voor de vijfde keer – het blijft fan-

tastisch, deze prijs van de lezer. Met elke

prijs is ze blijer, vooral omdat het de lezers

zelf zijn die haar de prijs gunnen. De Jonge

Jury is belangrijk voor jonge lezers: ‘Als je

de smaak van lezen eenmaal te pakken

hebt, heb je daarvan een leven lang plezier!’

foto

’ssj

oer

dva

nd

erh

uch

t

De Weddenschap14

MEER INFORMATIE

Stichting Lezen


1018 VR Amsterdam

Telefoon (020) 623 05 66

Contactpersonen:

Agnes van Montfoort en

Peter van Duijvenboden

www.dewedddenschap.nl

LESMATERIAAL

Voor de eerste editie van De

Weddenschap (schooljaar 2011-

2012) betaalt u alleen de verzend-

kosten voor het lesmateriaal.

Het beschikbare materiaal bestaat

uit een handleiding voor docenten,

posters en een boekje voor de

leerlingen.

U kunt uw bestellingen doen op

www.deweddenschap.nl/bestellen

Ga de uitdaging aan!

Voor vmbo-scholieren is er een

nieuwe campagne: De Weddenschap.

Drie Bekende Nederlanders – acteur

Sergio Hasselbaink, MTV-presentatrice

en model Nadia Palesa-Poeschmann en

rapper Yes-R – dagen leerlingen uit om,

net als zij, drie boeken te lezen.

Met De Weddenschap kunt u leerlingen

in de bovenbouw van het vmbo die minder

graag lezen, toch een positieve leeservaring

bezorgen. Drie BN’ers dagen leerlingen uit

om binnen een half jaar drie boeken uit te

lezen. De campagne is gemodelleerd naar

de succesvolle Vlaamse leescampagne.

De Weddenschap. De persoonlijke boodschap

van televisiebekendheden of muzikanten

blijkt in Vlaanderen ook de aarzelende lezers

over de streep te trekken. Gelijk in het eer-

ste jaar deden al duizenden scholieren aan

de campagne mee. De BN’ers zelf lezen

boeken die vooral voor leerlingen van veer-

tien jaar en ouder interessant zijn. Vanwege

het laagdrempelige en open karakter van

de actie is meedoen door leerlingen uit

lagere klassen of andere typen van onder-

wijs ook heel goed mogelijk. Elke wedden-

schap is namelijk persoonlijk: de leerling

kiest zelf boeken uit die het best bij hem of

haar passen. VM

BO

3|

4

Nieuwe leescampagne

voor het vmbo

15

De Weddenschapin de klas

De Weddenschap is een nieuw project voor het

vmbo waarin docenten, mediatheken en openbare

bibliotheken samenwerken om zoveel mogelijk leer-

lingen te laten lezen. Openbare bibliotheken kunnen

bijvoorbeeld boekencollecties op maat op scholen

bezorgen en voor leerkrachten kan De Weddenschap

een aanleiding zijn om met leerlingen een bezoek

aan de bibliotheek te brengen.

U kunt met uw klas deelnemen aan De Wedden-

schap. De campagne gaat van start op 15 september

2011, maar later instappen kan ook. Leerlingen heb-

ben tot 15 maart 2012 de tijd om drie boeken naar

eigen keuze te lezen. Op de bijbehorende website

www.deweddenschap.nl staan filmpjes waarin drie

populaire Nederlanders leerlingen uitdagen om drie

boeken helemaal uit te lezen. Leerlingen die de uit-

daging aangaan registreren zich op de site. Gaande-

weg laten zij weten welke boeken ze gelezen hebben.

Wie dat wil, leest mee met de BN’ers, maar leerlingen

kunnen ook hun eigen boeken uitzoeken. Op de site

staan links naar bijvoorbeeld www.boekenzoeker.org

en www.leesplein.nl; websites waarop jongeren pas-

sende boeken kunnen vinden. In principe is elk boek

geschikt, het gaat dus niet uitsluitend om fictie.

Winnen

Bij wedden hoort winnen. Daarom

maken deelnemers aan De Wedden-

schap kans op prijzen. Wie zich

aanmeldt op www.dewedden-

schap.nl en laat weten welke

boeken hij of zij heeft gelezen,

maakt kans op een prijs. Er zijn

individuele prijzen te winnen

zoals bioscoopbonnen, pretpark-

bonnen, treinkaartjes, boekverfil-

mingen op dvd en boekenpakket-

ten. Leerlingen die moedoen in

klassenverband aan De Wedden-

schap maken kans op een ‘meet

& greet’ met een van de BN’ers.

foto

jørg

enko

opm

ansc

hap

De Weddenschap16

Sergio leest

Sergio Hasselbaink brak door bij break-

dancegroep ISH als danser en acteur.

Hij speelde de hoofdrol in de film Sonny

Boy (2011) en was te zien in de politie-

serie Flikken Maastricht. Sergio roept

jongeren op om mee te doen met De Wed-

denschap: ‘Dit is de deal: ik ga die drie

boeken uit lezen. Dat gaat me zeker luk-

ken!’ Zelf had hij vroeger meer aandacht

voor skaten dan voor lezen: ‘Ik was echt

een typische skatedude die de hele dag

buiten was. De belangrijkste reden voor

mij om mee te doen aan De Weddenschap,

was dat veel jongens en meiden met wie

ik skate helemaal geen boeken lezen. De

meesten vinden het al vermoeiend om een

stuk tekst van honderd woorden op een

website te lezen. Dat vind ik echt zonde,

want er zijn genoeg mooie, leuke en leer-

zame boeken geschreven. Je bent geen

nerd als je een boek leest, integendeel!’

VM

BO

3|

4

17

Nadia leest

Nadia Palesa Poeschmann is VJ bij MTV.

Daarvoor was zij drie jaar model en presen-

tatrice bij Veronica en RTL, acteerde zij in

enkele korte films en had een gastrol in een

clip van Yes-R. Nadia gaat de uitdaging aan

en zal drie boeken lezen. Nadia Palesa

Poeschmann: ‘Als tiener las ik magazines,

en boeken las ik in periodes, dan kon ik

echt een tijdlang helemaal in een boek

“verdwijnen”. Er waren eigenlijk twee soor-

ten lezen: wat moest en waar je voor koos.

Voor school moest je Engelse en Franse

boeken lezen en dat was soms zo lastig

dat ik ook de Nederlandse vertaling las.

Als een boek me in de eerste twintig pagi-

na’s niet pakte moest ik echt mijn best doen.

Maar als ik dan een goed boek had, móést

het echt uit! Meedoen aan De Weddenschap

vond ik vooral heel leuk omdat het een uit-

daging is omweer te lezen, het is goed voor je

brains. Daarnaast wil ik Yes-R en Sergio en

alle andere deelnemers natuurlijk verslaan!’

Yes-R leest

Rapper Yes-R (Yesser Roshdy) staat bekend

om zijn swingende flow. Hij scoorde ver-

schillende hits, waaronder ‘Uit Elkaar’.

Behalve als rapper is hij ook bekend als

acteur en speelde hij de hoofdrol in Gang-

sterboys (2010). Op de website van De Wed-

denschap roept hij vmbo-leerlingen op om

ook te gaan lezen. Yes-R: ‘Vroeger had ik

heel weinig interesse in boeken en zat veel

liever achter de Playstation. Achteraf best

jammer maar ik wist niet beter. Nu ben ik

ambassadeur voor de Stichting Lezen &

Schrijven. Met die stichting ga ik langs

scholen waar ik een workshop rap geef met

na afloop een optreden. Ik vind dit een goed

initiatief.’

foto

’sjø

rgen

koo

pman

sch

ap

Dioraphte Jongerenl i teratuur Pr i js18

de

publ

ieks

prij

sd

eva

kju

ry,c

ateg

ori

en

eder

lan

dst

alig

de

vakj

ury

,cat

ego

rie

vert

aald

MEER INFORMATIE

Stichting Lezen


1018 VR Amsterdam

Telefoon (020) 623 05 66

Contactpersoon: Daan Beeke

www.jongerenliteratuurprijs.org

De vakjuryprijs

Onder voorzitterschap van Ronald Giphart

koos de vakjury van de Dioraphte Jongeren-

literatuur Prijs 2011 drie Nederlandse en drie

vertaalde titels. Volgens het juryrapport was

de kwaliteit van de ingezonden romans hoog.

Uiteindelijk werden de volgende zes titels

genomineerd.

In de categorie Nederlandstalig: Vogels die

vlees eten van Thijs de Boer (Prometheus),

een bundel rauwe en snijdende verhalen over

personages die balanceren op het randje van

waanzin; Spiegeljongen van Floortje Zwigtman

(De Fontein), het laatste deel van haar magis-

trale trilogie over een homoseksuele jongen

die verstrikt raakt in de vriendengroep rond

de aangeklaagde dichter Oscar Wilde;

De hemel van Heivisj van Benny Lindelauf

(Querido), een Limburgs oorlogsverhaal met

magisch-realistische trekjes, dat ook werd

bekroond met de Woutertje Pieterse Prijs 2011.

In de categorie voor het beste vertaalde

boek waren de kanshebbers Ik lieg maar één

keer van Judy Blundell, vertaald door Aimée

Warmerdam (Moon), Ik ben de sterkste van

Christian Frascella, vertaald door Henrieke

Herber (Moon), Luke en Jon van Robert Willi-

ams, vertaald door Auke Leistra (Prometheus).

De winnende titels werden gelauwerd met

een prijzengeld van 15.000 euro.

VM

BO

-HA

VO

-VW

OB

OV

EN

BO

UW

Jongeren stemmen in

l i teraire publ iekspr i js

19

De publieksprijs

In maart 2011 konden jongeren voor

het eerst stemmen op het beste

boek in een online campagne.

Schrijvers grepen de gelegenheid

aan om campagne te voeren voor

hun werk. Ernest van der Kwast

loofde de Gouden Deegroller uit

voor het ‘leukste, heftigste of

schokkendste’ campagnefilmpje

voor zijn roman Mama Tandoori

om stemmen te werven voor de

Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs.

Zijn moeder, over wie de roman

gaat, vormde het enige jurylid.

‘De deegroller komt uit haar eigen

collectie en is van massief goud en

heel hard’, schreef Van der Kwast

op zijn website. Ook schrijver Rin-

dert Kromhout voerde actief cam-

pagne voor zijn boek Soldaten

huilen niet. Met succes: beide boe-

ken kregen een nominatie van de

publieksjury. De derde genomineer-

de titel was de hilarische coming-out

roman Will Grayson, will grayson

van de Amerikaanse auteurs John

Green en David Levithan.

Jongerenliteratuur bekroond

In mei 2011 werd voor het eerst de Dioraphte

Jongerenliteratuur Prijs (DJP) uitgereikt.

Deze Nederlands-Vlaamse prijs voor het

beste literaire jongerenboek bestaat uit drie

categorieën. Een vakjury bekroont een oor-

spronkelijk Nederlands werk en een vertaal-

de roman, daarnaast kunnen jongeren zelf

online stemmen om te bepalen welk boek

de DJP publieksprijs verdient.

In het voorjaar van 2011 ging de succesvolle

publiekscampagne van start op de website van

CJP en in de Volkskrant. Een maand lang konden

jongeren tussen 15 en 25 jaar stemmen op hun

favoriete boek uit 2010.

De DJP is een uitgelezen kans om literatuur in de

klas tot leven te brengen, leerlingen aan te moe-

digen te gaan stemmen en onderling te laten

discussiëren over de criteria van moderne litera-

tuur voor jongeren. Hoe? Kijk op www.jongeren-

literatuur.org, daar vindt u informatie over de

boeken en lestips. De publiekscampagne van de

volgende editie van de Dioraphte Jongeren-

literatuur Prijs 2012 zal van start gaan in maart

2012. De prijswinnaars worden in mei bekend

gemaakt.

De Dioraphte Jongerenl i teratuur Pr i js20

ELI (14 JAAR):

‘Ik vind het handig dat de jongerenliteratuurprijs

er nu is. Het is belangrijk dat jongeren kunnen

zien wat je allemaal kunt lezen. Mond tot mond

reclame van andere jongeren werkt vaak beter

dan alleen een prijs van een vakjury. Als ik van

vrienden hoor dat een boek leuk is, zal ik het

eerder gaan lezen, dan wanneer volwassenen

het aanraden. Ik heb dit jaar gestemd op Marcelo

en de echte wereld van Francisco X. Stork (Lem-

niscaat). Dat is een fascinerend boek over een

jongen met Asperger, die je helemaal meeneemt

in zijn denkwereld. Het is heel aannemelijk

geschreven; ook al denkt Marcelo heel anders

dan ik, je begrijpt wat hij voelt, hoe hij innerlijke

muziek hoort. Dat is heel bijzonder. Pas in de

tweede helft komt de vaart in het verhaal en wordt

het ook spannend. Dat geeft niet. Ook het begin,

waarin de jongen kennismaakt met de werkkring

op het advocatenkantoor van zijn vader, is al zo

bijzonder geschreven, dat je vanzelf doorleest.’

SOFIE (15 JAAR):‘Ja, ik vind het goed dat die prijs er nu is. Voor

school moet ik veel lezen, maar dat zijn allemaal

oudere boeken, de leeslijst stopt zo’n beetje bij

het jaar 2000. Docenten zeggen dan: het moet

echt goede literatuur zijn, maar volgens mij

wordt die ook nu geschreven. Ik heb dit jaar

gestemd op de novelle Jij en ik van Niccolò

Ammaniti (Lebowski). Het binnenwerk van dit

boek ziet er haast uit als een gedicht, maar het

is proza. Het verhaal gaat over Lorenzo, een jon-

gen die geen vrienden heeft en zich verstopt in

de kelder terwijl hij doet alsof hij op wintersport

is. Het leest lekker door, je leert hem heel goed

kennen, ook al is hij anders dan de meeste men-

sen en legt hij moeilijk contacten. Een roman die

ik ook heel mooi vond, is Axolotl Roadkill van

Helene Hegemann (De Arbeiderspers). De hoofd-

persoon is hoogbegaafd, maar helemaal door-

gedraaid. Het is een vrij schokkend boek, wat ze

vertelt komt er nogal hardhandig uit. Omdat het

een boek is over mijn generatie, houdt het me

bezig.’

foto

’san

nel

ore

van

her

wij

nen

HELEN (16 JAAR):

‘Ja, het is een goed idee, die prijs. Veel jongeren

houden niet zo van lezen, zo komen er meer

mooie boeken onder de aandacht. Ik heb dit voor-

jaar mijn stem uitgebracht op Soldaten huilen

niet van Rindert Kromhout (Leopold), dat gaat

over de kunstenaarskring rondom de schrijfster

Virgina Woolf. Het is heel dromerig geschreven,

daardoor komen de gebeurtenissen die soms

best raar zijn, toch aannemelijk over. Zo vertelt

Quentin, de hoofdpersoon, hoe hij met zijn getrouw-

de moeder en broer samenwoont met een homo-

seksuele kunstenaar, terwijl hun vader alleen

woont in Londen. De sfeer in dit boek is bijna

magisch, de gevoelens zijn heel sterk beschreven.

Als Quentins broer Julian hooglopende ruzie krijgt

met hun vader, vertrekt hij naar Spanje om te

vechten aan het front. Quentins machteloosheid

is zó echt en invoelbaar. Ook heel mooi: Spotgaai

van Suzanne Collins (Van Goor), het slot van een

geweldig mooie trilogie. Dit boek is realistischer

dan de voorgaande delen: het leven onder een

dictatuur is beklemmend beschreven en komt

ineens heel dichtbij.’

VM

BO

-HA

VO

-VW

OB

OV

EN

BO

UW

IK LEES, DUS IK STEM! In de publieksvariant van de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs kan iedereen tussen 15 en 25 jaar

stemmen via internet op het beste boek uit het voorgaande jaar. Vinden jongeren het belangrijk dat zij een eigen stem krijgen

in de literaire wereld?

21

EVA (16 JAAR):

‘Ja, ik vind het belangrijk dat er een jongerenprijs

is, omdat het aangeeft welke boeken actueel zijn

en leuk om te lezen. Dat literatuur voor volwas-

senen en jeugdboeken allebei meedoen, is juist

goed. Veel jeugdboeken zitten al tegen het rand-

je van volwassenenliteratuur aan. Op deze leef-

tijd lees je toch alles door elkaar. Zelf vond ik

Galgenmeid van Jean-Claude van Rijckeghem

& Pat van Beirs (Clavis) een mooi boek met veel

vaart. Het speelt zich af in de Middeleeuwen, toen

mensen nog heel anders leefden, ongezond waren

en vaak zwarte tanden hadden. Hun andere kijk

op het leven wordt heel mooi beschreven. Gitte,

de hoofdpersoon, heeft een leuk karakter: niet

te lief, soms ook leugenachtig en onbetrouwbaar.

Ze doet wat haar het beste uitkomt. Als Gitte

wordt veroordeeld tot de galg, roept ze dat ze de

dochter is van een Spaanse hertog en ontsnapt.

Nu zouden we zeggen: Gitte heeft geen geweten,

maar in de tijd waarin zij leeft was stelen en liegen

soms noodzakelijk om te overleven. Het is mooi

als een boek dat kan duidelijk maken.’

De Inktaap22

Scholieren over Kleine dagen van Bernard

Dewulf, winnaar van De Inktaap 2011:

‘Het boek heeft ons bij de keel gegrepen

en laat ons niet meer los.’

‘Ik kon me goed inleven in de schrijver,

ook al heb ik zelf geen kinderen. Ik ben

mijn ouders nu denk ik wel wat meer

gaan begrijpen.’

‘Dewulf is hier groots. (…) De auteur tilt

de alledaagse dingen op een hoger,

universeler niveau.’

MEER INFORMATIE

Passionate Bulkboek

Postbus 25264

3001 HG Rotterdam

Telefoon (010) 276 26 26

Contactpersoon: Hanna Vlaming

www.inktaap.org

foto

’ssv

enva

nba

arle

Docenten over De Inktaap

Emile Heusen, oud-docent Nederlands

van het Gymnasium Felisenum in Velsen-

Zuid: ‘Het mooie van De Inktaap was

dat ik met de leerlingen inhoudelijk in

gesprek kon raken, op een hoger niveau

dan gebruikelijk in de les. Iedereen had

hetzelfde boek gelezen, waardoor er

ook een soort verbond ontstond in het

groepje Inktapen.’

Beate Velthuis van het Almende College

in Silvolde: ‘Als sectie Nederlands speu-

ren we voortdurend naar nieuwe moge-

lijkheden om leerlingen enthousiast voor

boeken te maken. Maar niets is heerlijker

dan dat je enthousiaste, vaak kritische

lezers nog enthousiaster weet te maken.

De Inktaap biedt dat alternatief. De

deelnemers weten met hun verhalen

vaak ook andere leerlingen voor de

genomineerde boeken te interesseren.

Noem het de Inktaap-spin-off. In tijden

van cultuurverschraling zijn evenemen-

ten als deze bemoedigend.’

De Inktaap:literaire prijs van jongeren

De Inktaap wil jongeren confronteren

met de keuze die de jury’s van de drie

grote literaire prijzen in het Nederland-

se taalgebied hebben gemaakt:

De Gouden Uil, de AKO Literatuurprijs

en de Libris Literatuur Prijs.

Deelnemen aan De Inktaap gebeurt al

enige jaren met veel succes in school-

verband. Scholieren uit de tweede fase in

Nederland, van de hoogste graad van het

secundair onderwijs in Vlaanderen en van

havo/vwo en de kweekscholen in Suriname

kunnen deelnemen. Door De Inktaap maken

jongeren kennis met literatuur voor volwas-

senen. In 2011 vond een jubileumeditie van

De Inktaap plaats. Ruim 160 scholen uit

Nederland, Vlaanderen, Suriname en Cura-

çao namen daaraan deel. Gedurende een

periode van vijf maanden lazen en bespra-

ken ruim 2.500 middelbare scholieren de

boeken om uiteindelijk op de feestelijke

slotdag dé literaire jongerenprijs van het

Nederlandse taalgebied uit te reiken. De

Inktaap 2011 ging naar Kleine dagen van

Bernard Dewulf (winnaar Libris Literatuur

Prijs 2010).

HA

VO

5|

VW

O5

|6

Jongeren beoordelen

pr i jswinnende romans

23

De Inktaap in de klas

De Inktaap brengt leerlingen in aanraking met

nieuwe literatuur. Door prijswinnende boeken te

lezen en te bespreken, versterken zij hun analy-

tisch vermogen en leren zij debatteren. De web-

site van De Inktaap biedt vele extra’s. Zo kunt u

er tips uitwisselen, actuele informatie vinden

zoals recensies, optredens van auteurs en links

naar literaire sites. Voor leerlingen is er een forum

waar zij uitgebreid kunnen discussiëren over de

gelezen boeken. Verder zijn er regelmatig leuke

wedstrijden met aantrekkelijke prijzen te vinden.

Alle juryleden en hun begeleiders worden uitge-

nodigd op een feestelijke ontmoetingsdag in

Den Haag met als hoogtepunt de uitreiking van

De Inktaap 2012.

de schooljuryBinnen elke deelnemende school wordt een

schooljury van zo’n 15 leerlingen gevormd, bege-

leid door een docent. Iedere school ontvangt van

elke genomineerde boektitel drie exemplaren.

Naast de boeken ontvangt de docent een uitge-

breide handleiding. Hierin zijn ook kopieerbladen

opgenomen met handige vragen en antwoorden

waarmee een analyse en een beoordeling van de

boeken kan worden gevormd. De juryleden lezen

en beoordelen de boeken. In een gezamenlijk slot-

debat kiezen zij de winnaar. In de handleiding

vindt u tips om ook leerlingen die niet in de jury

zitten, te betrekken bij De Inktaap.

Lees mij!24

MEER INFORMATIE

Viewpoint Productions

Cruquiusweg 111 C1

1019 AG Amsterdam

Telefoon (020) 636 36 78

Contactpersoon:

Astrid Willemsteijn

www.leesmij.nu

Lees mij! In de klas

De website Lees mij! helpt de overstap van jeugd- naar

volwassenliteratuur te vergemakkelijken. In prikkelende

filmpjes worden leerlingen verleid tot het lezen van een

roman die zij kunnen opnemen op hun literatuurlijst; voor

docenten is de website een plezierig hulpmiddel om de

lessen te ondersteunen. De website kan tijdens de litera-

tuurlessen worden getoond, bijvoorbeeld via het smart-

board. U kunt webpagina’s gebruiken bij de behandeling

van specifieke titels of auteurs, of aanhaken bij literaire

activiteiten als de Boekenweek en Nederland Leest. Voor

deze landelijke leescampagnes worden elk jaar speciale

pagina’s ingericht. Alle gebruiksmogelijkheden staan over-

zichtelijk omschreven op de docentenportal: docenten.lees-

mij.nu.

Workshop films

In samenwerking met het Eye Filminstituut Nederland is

een Lees mij!-lespakket ontwikkeld, een serie lessen om

jongeren te stimuleren uitdrukking te geven aan hun lees-

ervaringen en deze om te zetten in een persoonlijk beeld.

Het pakket kan gratis via de website worden gedownload

en sluit aan bij de kerndoelen van CKV en Nederlands.

Het is mogelijk onder begeleiding van Lees mij!-filmmakers

een workshop te geven en leerlingen zelf een filmpje te

laten maken naar aanleiding van een favoriet boek.

Het materiaal kan worden aangepast aan de situatie in

de klas, of worden geïntegreerd in lopende lessen. Resul-

taten uit deze lessen worden getoond op de website en

kunnen op het YouTube-kanaal van Lees mij! worden

geplaatst.

Literaire hangplek voorjongeren

Lees mij! presenteert literatuur op een

manier die aansluit bij de leefwereld

van jongeren: via internet en filmpjes.

Lees mij! is een buitengewoon inspire-

rende combinatie van een website,

korte video’s en literaire activiteiten,

die havo/vwo leerlingen tussen 14 en

17 jaar prikkelt om te gaan lezen.

Raoul de Jong flirt met de dood op de dak-

lijst van zijn huis terwijl hij voorleest uit Het

leven is verschrikkulluk!. Matthijs van Nieuw-

kerk en Frits Barend rennen in zwembadpas

over de Westermarkt. Een jonge vrouw ver-

knipt foto’s terwijl een voice-over voorleest

uit Twee vrouwen van Harry Mulisch.

Leesmij.nu biedt een serie van 39 intrigeren-

de korte filmpjes, die leerlingen uitnodigen

tot lezen. De boekenlijst die ten grondslag

ligt aan de site bevat een gevarieerde keuze

uit de Nederlandse literatuur, van De donke-

re kamer van Damokles tot Een verhaal uit

de stad Damsko. Ieder boek heeft zijn eigen

pagina met een filmpje, een levendige samen-

vatting, auteursachtergronden, geluidsfrag-

menten, een forum en archiefmateriaal.

Alles bij elkaar bedoeld om een indruk van

het boek te krijgen, de sfeer te proeven en

de leerling de vraag te laten stellen: is dit

boek iets voor mij?

HA

VO

-VW

O3

|4

|5

Literatuur op het web 25

Lees mij!en de canon

‘Lieve Anne, Je hebt me zoveel

verteld, ik schrijf je nu maar

eens terug. Ik fiets vaak langs

het Achterhuis en steeds

denk ik dat ik je op straat zie.

Het voelt alsof ik de brieven

van een oude vriendin heb

gelezen.’ Met die woorden

begint het Lees mij!-filmpje,

waarin een jonge Amsterdam-

se vrouw een brief voorleest

aan Anne Frank. Deze video

over het Achterhuis werd ont-

wikkeld in een serie rond de

historische canon. Ook ande-

re filmpjes behandelen tijd-

vakken uit de canon die aan-

sluiten bij de website

Entoen.nu, zoals een serie

mislukte screenshots van een

acteur die indruk wil maken

als Batavus Droogstoppel uit

Multatuli’s Max Havelaar.

www.entoen.nu

Boek en Fi lm26

MEER INFORMATIE

EYE Film Instituut Nederland

Vondelpark 3

1071 AA Amsterdam

Telefoon (020) 7582360

(secretariaat educatie)

Email [email protected]

www.filmeducatie.nl

(bestellen Boek en Film pakketten)

www.moviezone.nl

(alles over het filmprogramma

MovieZone)

www.eyefilm.nl

Een boekverfilming prikkelt

Film is een zeer geschikt medium om

literatuur te behandelen in de klas. Boek-

verfilmingen geven een verdieping aan de

literatuurles, verbinden literatuuronderwijs

met filmeducatie en zijn tegelijkertijd een

handig instrument om belangstelling voor

literatuur te wekken bij leerlingen die

minder graag lezen.

Stichting Lezen en EYE Film Instituut Nederland

ontwikkelen samen activiteiten en materialen

waarin literatuureducatie, leesbevordering en

media-educatie elkaar ontmoeten. Onder de

naam ´Boek en Film´ is een reeks veelgebruikte

lesmaterialen voor het voortgezet onderwijs ver-

schenen. Op de website filmeducatie.nl kunnen

docenten kiezen uit kant-en-klare lespakketten

op verschillende niveaus. Zo kunnen onderbouw-

klassen vmbo tot vwo gebruikmaken van opdrach-

ten rond Oorlogswinter naar het gelijknamige

jeugdboek van Jan Terlouw, en kunnen boven-

bouwklassen havo/vwo aan de slag met Phileine

zegt sorry naar het boek van Ronald Giphart.

Ook zijn er themapakketten ontwikkeld zoals

‘Boek en Film Klassiekers’, waarin verschillende

verfilmingen van dezelfde regisseur zijn opgeno-

men: Als twee druppels water van naar het boek

De Donkere Kamer van Damokles van Willem

Frederik Hermans en De Aanslag naar het gelijk-

namige boek van Harry Mulisch – beide geregis-

seerd door Fons Rademakers.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O

Literatuurverf i lmingen

in de klas

27

Boek en Filmin bioscoop offilmtheater

Regelmatig komen nieuwe Boek en Film

lespakketten en activiteiten beschikbaar.

In de afgelopen jaren zijn pakketten

rond Afblijven (2007–2008), Kruistocht

in Spijkerbroek (2008–2009), Oorlogs-

winter (2009–2010) verschenen, als

onderdeel van de schoolvoorstellingen

van MovieZone. MovieZone is hét lan-

delijke filmprogramma voor het voort-

gezet onderwijs. De MovieZone films

reizen gedurende het schooljaar langs

plaatsen door heel Nederland. Voor

2011–2012 is een nieuw Boek en Film

lespakket rond Pizzamaffia gepland.

Deelnemers aan het filmprogramma

MovieZone ontvangen het pakket gratis

bij de schoolvoorstelling. Het pakket

is vanaf november 2011 ook buiten de

MovieZone voorstelling te bestellen via

www.filmeducatie.nl

Boek en Filmin de klas

De literatuurverfilming neemt een

belangrijke plaats in in de top tien van

best bezochte Nederlandse speelfilms

en heeft definitief zijn plaats in de bios-

coop veroverd. Toch is het verfilmen

van een boek allesbehalve eenvoudig.

Boeken komen heel anders tot ons dan

films; een schrijver beschikt immers over

andere middelen dan een filmmaker.

De lespakketten van Boek en Film bie-

den docenten een kant-en-klare les-

vorm om aandacht te besteden aan

de stijlmogelijkheden van beide media.

Boekverfilmingen bieden niet alleen de

mogelijkheid om literatuuronderwijs en

filmeducatie te verbinden in bijvoorbeeld

de lessen CKV, maar zijn ook geschikt

om bij leerlingen die minder graag

lezen belangstelling te wekken voor

literatuur. De lespakketten bevatten

een docentenhandleiding, informatie

en concrete opdrachten voor leerlingen

en worden in sommige gevallen aange-

boden met dvd.

foto

jaap

vren

ego

or

Boekenweek28

MEER INFORMATIE

Stichting Collectieve Propaganda

van het Nederlandse Boek (CPNB)

Herengracht 166

1016 BP Amsterdam

Telefoon (020) 626 34 36

Contact: [email protected]

www.cpnb.nl

www.boekenweek.nl (vanaf

februari 2012 online)

Boekenweek verleidt tot lezen

In maart 2012 wordt de 77ste Boeken-

week gehouden onder het motto ‘Vriend-

schap en andere ongemakken’. Vriendschap-

pen tekenen het leven, ze maken of breken

je. In de huidige tijd van Hyves en Face-

book draait het ogenschijnlijk vooral om

hoevéél vrienden je hebt. Maar gaat het

uiteindelijk niet om de waarde ervan?

Om die ene vriendschap voor het leven?

Dat klinkt mooi, maar het onderhouden

van een levenslange vriendschap kan heel

lastig zijn. Sla de literatuur er maar op na.

Tijdens de Boekenweek staan boeken over

vriendschap tien dagen lang in de spotlights.

Tijdens deze periode geven boekhandels bij

besteding van ten minste €12,50 aan Neder-

landstalige boeken het Boekenweekgeschenk

van Tom Lanoye cadeau. Dankzij het Boeken-

weekgeschenk, de vele activiteiten in de boek-

handel en bibliotheek en de speciaal ontwik-

kelde lessuggesties is de Boekenweek een

goede aanleiding om jongeren kennis te laten

maken met volwassenenliteratuur. In de media

wordt veel aandacht besteed aan de Boeken-

week; een goed moment voor u om ook in de

klas boeken actueel te maken. In februari zijn

de lessuggesties bij de Boekenweek 2012

gratis te downloaden.

De Boekenweek vindt plaats van woensdag

14 tot en met zaterdag 24 maart 2012.

HA

VO

-VW

O4

|5

Hoogtepunt in het l i teraire jaar 29

De Boekenweek in de klas

De lessuggesties bij de Boekenweek zijn direct

te gebruiken in de klas en behandelen boeken die

binnen het thema van de Boekenweek passen. In

de lessen zijn vragen en opdrachten voor leerlin-

gen opgenomen. Daarnaast zullen er op het inter-

net opdrachten en themalijsten te vinden zijn.

Ook dit jaar zullen diverse bibliotheken, culturele

instellingen en boekhandels literaire activiteiten

organiseren die u met uw leerlingen kunt bijwonen.

Tom Lanoye

Tom Lanoye (Sint Niklaas, 1958) debuteerde in

1980 met de poëziebundel Maar nog zo goed als

nieuw en bekwaamde zich sindsdien in verschillen-

de literaire genres. In 1985 verscheen zijn proza-

debuut, het autobiografische Een slagerszoon met

een brilletje. Later volgden onder meer Kartonnen

dozen en Het derde huwelijk. Voor zijn laatste

roman Sprakeloos (2009), ontving hij zowel de

Henriette Roland Holst-prijs als de Gouden Uil

Publieksprijs. In eigen land staat Tom Lanoye

tevens bekend om de levendige manier waarop hij

zijn eigen werk op de planken ‘performt’, vaak in

avondvullende theaterprogramma’s waarmee hij

vervolgens langs de grote schouwburgen van

Vlaanderen en Nederland toert. Tom Lanoye is de

vierde Belgische auteur van het Boekenweekge-

schenk, Hubert Lampo (1969), Marnix Gijsen

(1978) en Hugo Claus (1989) gingen hem voor.

Lezen overvriendschap

Onder het motto ‘Vriendschap en

andere ongemakken’ staan tijdens

de Boekenweek 2012 verhalen over

bijzondere vriendschappen centraal;

een thema waarmee u veel kanten

uit kunt. Het ideaalbeeld van een

zielsverwantschap die een heel leven

duurt vinden we terug in De vriend-

schap (Connie Palmen) en De een-

zaamheid van de priemgetallen

(Paolo Giordano). De realiteit van

alledag werkt verwijdering of zelfs ver-

raad in de hand, zoals in De vliegeraar

(Khaled Hosseini). Sommige vriend-

schappen zijn verboden, denk aan

Het lelietheater (Lulu Wang) en De

jongen in de gestreepte pyjama (John

Boyne). Of ze horen bij specifieke

periodes in het leven, bijvoorbeeld

de studentenvriendschappen in Bij

nader inzien van Voskuil. Kortom,

‘Vriendschap en andere ongemakken’

laat het beste en het slechtste in

menselijke relaties zien.

foto

fred

ern

st

Nederland Leest30

MEER INFORMATIE OVER

NEDERLAND LEEST

Stichting Collectieve Propaganda van

het Nederlandse Boek (CPNB)

Herengracht 166

1016 BP Amsterdam

Telefoon (020) 626 34 36

Contact: [email protected]

www.cpnb.nl

www.nederlandleest.nl

Over zijn toeren kwam hij terug

en liet ons lezen

waar hij ze had zien staan

de woorden die wij zochten

de jongenszielsverwante zinnen

die zeiden wat we waren

en wat we wilden

maar best begrepen dat niet kon:

alle dagen feest

Kees van Kooten

(Fragment uit ‘Leeflezen’,

een gedicht over Het leven

is vurrukkulluk)

Nederland Leest RemcoCampert

Tijdens de campagne Nederland Leest

worden Nederlanders uitgenodigd om met

elkaar in discussie te gaan over één boek.

Komend najaar staat Het leven is vurrukkul-

luk (1961) van Remco Campert centraal.

Een maand lang mogen Nederlanders zich ver-

diepen in de eerste roman van Remco Campert,

Het leven is vurrukkulluk. Campert beschrijft

hierin een dag uit het leven van twee vrienden,

Mees en Boelie, die beiden verliefd zijn op het

zestienjarige meisje Panda. Zij steelt geld van

een oude man en samen organiseren ze een

groot feest waarbij ze verzwelgen in een wereld

van vrije liefde en marihuana. De roman werd

positief ontvangen door de literaire critici en

gewaardeerd om de lichte en ironische toon.

Nederland Leest is gemodelleerd naar de

Amerikaanse campagne One Book, One City

en beleeft dit jaar de zesde editie. U kunt met

deze landelijke leesbevorderingscampagne

meedoen door het boek in de klas te lezen en

er met uw leerlingen over te praten. Ook is het

mogelijk om aan te sluiten bij activiteiten die

openbare bibliotheken organiseren, zoals discus-

siemiddagen. De zesde editie van Nederland

Leest vindt plaats van vrijdag 21 oktober tot

en met vrijdag 18 november 2011. HA

VO

-VW

O4

Het leven is vurrukkul luk 31

Filmpje opLiteratuurplein

‘Remco Campert heeft het gevoel

dat hij altijd een jaar of zeventien is

gebleven, de leeftijd van een weife-

lende, gretige puber. Zestien, zeven-

tien, dat zijn ook Mees, Boelie en

Panda in Het leven is vurrukkulluk,

het boek dat is ontstaan tijdens

een mooie zomer in Amsterdam.

Hij woonde toen met een vriend

tijdelijk in een huis aan de rand van

het Vondelpark en beleefde er, nog

vóór Provo, de zomer van een nieu-

we jeugd die in opkomst was. Dat

gevoel van relaxedheid vertaalde

zich in een zin, ‘Het leven is verruk-

kelijk.’ Al snel werd dat ‘Het leven is

vurrukkulluk,’ uitgesproken door een

jong meisje, Panda. Toen die zin en

het meisje er eenmaal waren, schreef

hij het boek in een week of drie. Een

boek waar Kees van Kooten heel veel

aan te danken heeft. Voor hem zijn

de jaren ’60 door Campert begonnen.’

Bron: Literatuurplein.nl. Hier is ook

een auteursvideo te zien over Remco

Campert en Kees van Kooten, waarin

Van Kooten zijn gedicht ‘Leeflezen’

voordraagt.

Nederland Leest in de klas

Nederland Leest is een campagne die de discussie

over literatuur wil bevorderen. U kunt met uw

klas meedoen aan het openbare debat.

Tot mei 2011 was het Nederland Leest-boek te

bestellen bij de openbare bibliotheek voor leerlin-

gen van klas 4-havo en 4-vwo. Bij de boekenpak-

ketten horen digitale lessuggesties, die u kunt

downloaden via www.nederlandleest.nl en die u

verder helpen bij de behandeling van het boek in

de klas. Op de site www.nederlandleest.nl is een

forum waar lezers met elkaar in gesprek gaan.

Meer informatie vindt u op www.nederlandleest.nl

en www.cpnb.nl/vakinformatie onder het kopje

voortgezet onderwijs.

Remco Campert

Remco Wouter Campert (1929) is de zoon van de

dichter Jan Campert en actrice Joekie Broedelet.

In 1951 debuteerde Campert als dichter met de

bundel Vogels vliegen toch. Zijn eerste roman,

Het leven is vurrukkulluk, verscheen in 1961 en

beleeft dit jaar haar 50-jarig jubileum. In 1976

ontving Remco Campert de P.C. Hooftprijs voor

zijn poëtisch oeuvre. Samen met Jan Mulder schreef

hij van 1996 tot 2006 in de Volkskrant een dage-

lijkse column onder de naam CaMu. Het leven is

vurrukkulluk beschrijft de lotgevallen van verschil-

lende personages binnen één dag. Het wordt

gekenmerkt door de niets verbloemende toegan-

kelijke schrijfstijl en de humor die ook in Camperts

latere verhalen en columns zijn terug te vinden.

foto

cleo

cam

pert

Leesdok32

MEER INFORMATIE

CED Groep

Postbus 8639

3009 AP Rotterdam

Telefoon (010) 407 15 99

Contactpersoon:

Marianne Molendijk

www.leesdok.nl

Prijs: de materialen zijn

te verkrijgen in combinatie

met een training

Van koper naar platina

Leesdok helpt leerlingen om beter te leren lezen. Met

het Leesdok kaartensysteem krijgen leerlingen meer

grip op hun leesontwikkeling en wordt hun vooruitgang

zichtbaar. Leesdok onderscheidt verschillende niveaus,

aangeduid aan de hand van metalen, op basis van de

niveaubeschrijvingen van de expertgroep doorlopende

leerlijnen taal en rekenen. Voor elk niveau is er een

niveaukaart, waarop voor leerlingen beschreven staat

wat er van hen wordt verwacht op dit niveau. Het gaat

daarbij zowel om leeshouding en gedrag als om kennis

en vaardigheden, zoals kennis van genres en tekstsoor-

ten en het gebruik van leesstrategieën.

woordenkaart en boekenkaartWoordenschat is een belangrijke component van Leesdok.

Per niveau zijn zestig voorbeeldwoorden onderscheiden

op de woordenkaart. De leerlingen vullen die kaart aan

door per gelezen boek tenminste vier gelezen woorden

met hun betekenis te noteren. Daarnaast is er per niveau

de boekenkaart met voorbeeldboektitels. Op een boeken-

lijst vinden de leerlingen verwijzingen naar websites waar

ze meer boekentips en informatie over de boeken kunnen

vinden. De leerlingen noteren op de boekenkaart welke

boeken ze lezen. Op elk niveau wordt een minimum aan-

tal boeken gelezen. Per boek maken de leerlingen een

korte verwerkingsopdracht. Leesdok werkt het beste

indien een vast leesuur per week wordt ingeroosterd.

Voor dit uur heeft de CED Groep een format ontwikkeld.

Leeskilometers met hoogrendement

Veel scholen hebben een tijdstip waar-

op vrij mag worden gelezen. Toch heb-

ben docenten soms twijfels aan het

rendement daarvan. ‘Leerlingen vallen

soms letterlijk in slaap.’ Of: ‘Ze zitten

met een boek, maar ik vraag me af wat

ze ermee doen,’ zijn vaak gehoorde

opmerkingen.

Leesdok is ontwikkeld vanuit de behoefte

van docenten om de leestijd efficiënter te

gebruiken en meer grip op de leesontwik-

keling te krijgen. Het is een systeem waar-

bij docenten samen met hun leerlingen op

een motiverende manier stappen kunnen

zetten in de leesontwikkeling. Leesdok biedt

een doorlopende leerlijn voor lezen, waarbij

zowel aandacht is voor leesvaardigheid als

voor belevend lezen en leesattitude. De

leerling bouwt een leesportfolio op (Mijn

Leesdok), waarbij het ontwikkelen van lees-

plezier en het maken van leeskilometers

(op het goede niveau) voorop staan. Lees-

dok kan zowel in de onderbouw als in de

bovenbouw worden ingezet. Een belangrij-

ke component van Leesdok is dat de docent

gesprekken voert met de leerling over zijn

of haar leesontwikkeling.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O

Leesontwikkel ing in beeld

Ahmed (13 jaar):

‘Lezen is leuker, nu ik weet

dat ik goud kan winnen.’

Nathalie (12 jaar):

‘Ik snap nu beter wat ik

lees.’

Sem (15 jaar):

‘Mijn doel is platina, dat is

het allerbeste!’

33

foto

jørg

enko

opm

ansc

hap

Poëzieprojecten34

MEER INFORMATIE

Stichting Poëziepaleis

Postbus 41015

9701 CA Groningen

Telefoon (050) 313 84 33

Contactpersoon:

Inge Kappert

www.poeziepaleis.nl

[email protected]

Dichterbij 4 mei

Elk jaar organiseert het Poëziepa-

leis Dichter bij 4 mei, een regiona-

le dichtwedstrijd voor jongeren

rond het thema herdenken. De

winnaar mag zijn of haar gedicht

voordragen tijdens de Nationale

Herdenking op de Dam. Drie ande-

re winnaars mogen hun gedicht

voordragen tijdens de herdenkin-

gen in de voormalige kampen

Amersfoort, Vught en Westerbork.

Dichter bij 4 mei vindt ieder jaar in

een andere provincie plaats. Voor

het schooljaar 2011–2012 is de

provincie nog niet bekend. Alle

jongeren uit de betreffende pro-

vincie tussen 14 en 19 jaar kunnen

hun gedicht voor 1 februari 2012

insturen naar [email protected].

Dichter bij 4 mei wordt georgani-

seerd door het Nationaal Comité

4 en 5 mei in samenwerking met

het Poëziepaleis.

Doe Maar Dicht Maar

Middelbare scholieren met dichterlijke

ambities kunnen meedoen aan Doe Maar

Dicht Maar, de landelijke dichtwedstrijd

voor leerlingen in het voortgezet onderwijs.

Deze dichtwedstrijd van het Poëziepaleis

is een kweekvijver voor jong dichttalent.

De dichtwedstrijd Doe Maar Dicht Maar vindt

dit jaar voor de 27ste keer plaats. Jongeren

tussen 12 tot 19 jaar van alle middelbare scho-

len in België en Nederland kunnen maximaal

drie gedichten insturen voor 1 februari 2012,

via de website www.poeziepaleis.nl. Een vak-

jury en jongerenjury beoordelen de inzendingen

en kiezen de tien finalisten. De honderd beste

gedichten krijgen een plekje in de jaarlijkse

dichtbundel Doe Maar Dicht Maar, die te koop

is in boekhandels in Nederland en Vlaanderen,

of te bestellen in de webshop van het Poëzie-

paleis. De bundel wordt jaarlijks gepresenteerd

op het Doe Maar Dicht Maar Poëziefestival in

het voorjaar van 2012.

Tijdens het feestelijke Doe Maar Dicht Maar

festival in Groningen worden workshops en

andere activiteiten georganiseerd. 's Avonds

staan de winnaars van de wedstrijd centraal in

een dynamisch programma met muziek, optre-

dens, professionele dichters en nog veel meer.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O1

|2

|3

Landelijke dichtwedstrijd

Wat is het Poëziepaleis?

Het Poëziepaleis biedt een platform waarop kinderen

en jongeren kunnen kennismaken met poëzie en

zich kunnen uiten en ontplooien in de dichtkunst.

Het Poëziepaleis brengt kinderen en jongeren in aan-

raking met poëzie om hen zo met de schoonheid

van taal en de mogelijkheden, die taal biedt om

gevoelens te uiten, te laten kennismaken.

Het Poëziepaleis organiseert onder meer de wedstrij-

den Kinderen en Poëzie voor basisscholen en Doe

Maar Dicht Maar voor het voortgezet onderwijs,

verzorgt workshops en masterclasses, produceert les-

materiaal, publiceert dichtbundels en coacht jonge

dichters. Het Poëziepaleis is productiehuis, kennis-

centrum, ontmoetingsplek en vraagloket.

High School Music Competition

Voor de finalisten van Doe Maar Dicht Maar is een

uitgebreid pakket prijzen beschikbaar, waarmee jonge

dichters de kans krijgen hun werk onder de aandacht

te brengen van een breed publiek. Zo wordt elk jaar

uit de tien winnende inzending één gedicht geselec-

teerd dat wordt bewerkt tot song. De zes finalisten

van de High School Music Competition gaan met

deze tekst aan de slag en bewerken het tot een song,

die tijdens de finale in Het Paard van Troje in Den Haag

gespeeld wordt. De schrijver van het gedicht mag

plaatsnemen in de jury en het winnende gedicht

wordt gedrukt als postcard. High School Music

Competition wordt georganiseerd door de Popunie.

35

Poëzieprojecten36

MEER INFORMATIE

School der Poëzie

Postbus 11755

1001 GT Amsterdam

Telefoon (020) 3307817

Contactpersoon:

Rosa Hartogh/Mick Witteveen

www.schoolderpoëzie.nl

Prijs PoëzieRevue:

€11,00 euro per deelnemer

Gedichtendag

Gedichtendag is hét poëziefeest van

Nederland en Vlaanderen waarbij op de

laatste donderdag van januari de poëzie

een dag lang in het zonnetje wordt gezet.

Een belangrijk onderdeel van Gedichten-

dag zijn elk jaar de activiteiten die door

heel Nederland en Vlaanderen worden

georganiseerd door scholen, bibliotheken,

culturele instellingen en particulieren.

Voor scholen in het basis- en het voort-

gezet of secundair onderwijs worden

digitale lessuggesties ontwikkeld. De

suggesties zijn erop gericht leerlingen

enthousiast te maken voor poëzie en

zijn samengesteld rond het thema van

Gedichtendag 2012. Via de website kunt

u het lesmateriaal gratis downloaden.

Meer informatie op www.gedichtendag.org.

v e r s

V e r s laat kinderen en jongeren kennis-

maken met moderne Nederlandstalige

poëzie. Elk jaar worden rond de nomi-

naties van De VSB Poëzieprijs, de belang-

rijkste poëzieprijs van het Nederlandse

taalgebied, educatieprojecten ontwik-

keld door School der Poëzie.

In de lessen wordt gebruikgemaakt van

een werkbundel met informatie over de

VSB Poëzieprijs, korte biografieën van de

genomineerde dichters, een selectie gedich-

ten en het juryrapport. Ook kan er een gast-

docent van School der Poëzie langskomen

die leerlingen gedichten laat schrijven.

Deze gedichten kunnen meedoen met de

poëziewedstrijd van v e r s. De leerlingen

presenteren hun gedichten vervolgens in

een theater in de buurt van de school. Een

professionele jury selecteert in deze voor-

ronde vier winnaars die met de hele klas

naar de slotmanifestatie van v e r s in De

Balie in Amsterdam gaan. Tijdens v e r s

Centraal worden ook de v e r s PoëzieClips

gepresenteerd en vindt het slotdebat plaats

van Poëzie & Debat, waarin zeventienjarige

debaters met elkaar in gesprek gaan over

poëzie.

Meer informatie op www.versgedicht.nl en

www.schoolderpoezie.nl.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O1

|2

|3

Leer l ingen treden op

in een PoëzieRevue

School der Poëzie

School der Poëzie is een organisatie die landelijk

opereert op het gebied van poëzieprojecten voor

kinderen en jongeren. School der Poëzie heeft een

lesmethode ontwikkeld, waarmee op middelbare

scholen kan worden gewerkt – van vmbo tot en met

vwo. Jongeren maken daarin niet alleen kennis met

het lezen en schrijven van poëzie, maar ook met

het luisteren naar en presenteren van poëzie aan

een publiek. Een professionele jury beoordeelt de

gedichten van de jongeren. Jaarlijks bereikt School

der Poëzie ruim 11.000 jongeren met intensieve en

kwalitatieve projecten.

PoëzieRevue

Tijdens een PoëzieRevue presenteren de leerlingen

hun zelfgeschreven gedichten in een theaterpro-

gramma. De voordrachten worden afgewisseld met

optredens van musici, een dansgroep, acteurs en

een dichter. De School der Poëzie zorgt voor een

professionele opzet met licht, geluid en decor.

Jongeren die soms nooit eerder een theater hebben

bezocht krijgen zo een positieve ervaring met een

hoogwaardig programma, waarvan ze zelf deel uit-

maken. De voorstelling is te volgen op een video-

scherm en wordt omlijst door optredens van profes-

sionele musici, dichters en dansers. Een deskundige

jury beoordeelt de prestaties van de leerlingen.

Na de plankenkoorts zijn er voor de winnaars

bekers, applaus en een sterke stimulans door te

gaan met het lezen, schrijven en vertolken.

37

foto

’sba

sal

bert

s

Vri j Lezen, De Brugklas Leest en Bazar38

Vrij Lezen helpt

In de Vrij Lezen-aanpak is leesplezier het sleutel-

woord. Als leerlingen lezen leuk gaan vinden,

raken zij gemotiveerd om meer leeskilometers te

maken. Niet alleen is dat een stimulans voor hun

leesvaardigheid, het draagt ook bij aan achter-

grondkennis en woordenschat.

Vrij Lezen is een project waarbij wordt ingezet op

het creëren van positieve leerervaringen bij leerlin-

gen van alle niveaus. Een van de uitgangspunten is

dat leerlingen het leuk moeten vinden om te lezen.

Daarom helpt de leerkracht of mediathecaris actief

mee om lectuur te zoeken die hen interesseert.

Vrij Lezen bestaat uit een vijfstappenplan waarmee

schoolbreed kan worden ingezet op betere lees-

vaardigheid. Belangrijk is, dat deelnemende scholen

voldoende tijd vrijmaken voor vrij lezen en dienen

te zorgen voor rust tijdens de leesmomenten. Dat kan

bijvoorbeeld door drie maal per week een half uur

in te roosteren, waarop de hele school tegelijkertijd

leest – van brugklassers tot eindexamenleerlingen,

van de conciërge tot en met de

rector.

Bij Vrij Lezen is een brochure

ontwikkeld en een film. Op de

website van CPS is het artikel

Beter lezen in vijf stappen vrij

te downloaden.

’’BBiijj oons oopp sschooll ggaaat drie keer in dee wweeeekk ddee

stekker uit de telefoon en iedereen leesstt..’’

VM

BO

-HA

VO

-VW

O

MEER INFORMATIE

CPS

Plotterweg 30

3821 BB Amersfoort

Telefoon (033) 453 43 43

Contactpersoon: Lucia Fiori

www.cps.nl

Bazar stimuleert

Met Bazar lezen leerlingen jeugdboeken en strips in de

klas, werken ze met kranten en tijdschriften of komt er

een schrijver langs op school. Bazar brengt leerlingen in de

mediatheek, de bibliotheek en zelfs in het theater of de

bioscoop.

Met Bazar wordt leesbevordering een vast onderdeel van het

onderwijs. Bazar is een project met onderdelen voor alle vier

de leerjaren van het vmbo. Per leerjaar stelt u zelf de gewens-

te mix samen. Docenten ervaren het werken met Bazar als een

aangename afwisseling en verrijking van hun lesmethode.

Bovendien sluit de pragmatische aanpak van Bazar goed aan

bij de interesses van vmbo-leerlingen. Gemiddeld werken de

leerlingen een tot twee uur in de week aan één Bazarproject,

dat meestal een paar weken in beslag neemt. U beslist zelf

welke projecten u wilt opnemen en hoeveel. Bazar maakt dat

uw leerlingen slagvaardig bezig zijn door boeken, kranten en

tijdschriften te lezen of een verhaal te schrijven. Een veel-

gebruikt project is Bibliospel, waarbij u met uw leerlingen de

bibliotheek bezoekt. Leerlingen leren hoe ze informatie kun-

nen opzoeken én vinden. Ondersteuning om Bazar in uw les-

sen in te voeren, ontvangt

u via handleidingen en

tips op de website. De

CED Groep kan onder-

steunende workshops

voor docenten verzorgen.

Bazarprojecten bestelt u

via www.bazarweb.nl. VM

BO

1|

2|

3|

4

Achterstand wegwerken

door leeski lometers

De Brugklas Leest

Hoe kun je het leesvaardigheidsniveau van brugklas-

leerlingen verhogen en eventuele achterstand ver-

minderen? In de training De Brugklas Leest leren

docenten in het voortgezet onderwijs doelgericht te

werken aan de leesvaardigheid van hun leerlingen.

De Brugklas Leest is erop gericht om het leesniveau

van leerlingen, die net zijn ingestroomd in het voort-

gezet onderwijs, te verbeteren. Vanaf januari 2010

werken de brugklassen van negen verschillende scho-

len aan een speciale leesaanpak voor hun brugklas-

leerlingen. Voor elk schooltype is een aparte op maat

gesneden aanpak ontwikkeld, die in de tweede helft

van het schooljaar aan de praktijk getoetst wordt.

De aanpak, die kan bestaan uit trainingen, lesbezoek

en observaties, is ontwikkeld door CPS Groep, APS en

KPC Groep, in samenspraak met Taalweb Amsterdam.

Er is een film gemaakt, waarin te zien is hoe het pro-

ject succesvol werd geïmplementeerd op drie Amster-

damse scholen. Het doel van de film is om ook andere

gemeenten, scholen, schoolleiders en docenten te

inspireren en

interesseren voor

het verbeteren

van de leesvaar-

digheid van leer-

lingen in het voort-

gezet onderwijs.

39

MEER INFORMATIE

Taalweb Amsterdam

Burg. Hogguerstraat 2a

1064 EB Amsterdam

Telefoon (020) 4801708

Contactpersoon: Marian Konijn

www.taalwebamsterdam.nl

MEER INFORMATIE

CED Groep

Postbus 8639

3009 AP Rotterdam

Telefoon (010) 407 15 99

Contactpersoon: Ed Olijkan

www.bazarweb.nlVM

BO

1

Dag van de Literatuur40

Dag van de Literatuur

De Dag van de Literatuur is een groots

literair evenement voor scholieren uit de

tweede fase. Op dit festival maken zo’n

dertig Nederlandstalige schrijvers en een

groot aantal cabaretiers, filmsterren en

artiesten hun opwachting. Zij presenteren

zich via voorleessessies, interviews en talk-

shows. Daarnaast vinden er CKV-activiteiten

plaats, zoals het vertonen van verfilmde

literatuur, kleinkunstoptredens, exposities

en toneel. Door het festivalkarakter en de

diversiteit van het programma leren jonge-

ren een eigen keuze te maken uit het grote

boekenaanbod. Daarbij speelt het directe

contact met auteurs een belangrijke rol.

De Dag van de Literatuur is een tweejaar-

lijks evenement; de volgende editie vindt

plaats in 2013.

www.dagvandeliteratuur.nl

HA

VO

-VW

O4

|5

|6

Leer l ingen in gesprek

met schr i jvers

41

in de verkeerde stoel gaat zitten, daarna

ontstaat er al snel een boeiend gesprek.

Tom Lanoye vertelt aan de hand van een

filmscene van twee mannen in een bubbel-

bad over het verschil tussen toneelschrijven

en filmscenario’s (‘in toneel kun je een

monoloog van vijf pagina’s schrijven, bij

film wil de regisseur al na veertig woorden

schrappen’). Annejet van der Zijl bekent

waarom zij biografieën schrijft (‘ik kan niet

tegen de werkelijkheid op verzinnen’).

En Joost Zwagerman legt uit hoe het kon

gebeuren dat de onderhandelingen over de

verfilming van zijn roman Gimmick! met

vier verschillende producenten zijn gestrand

(‘ze wilden het verfilmen zonder seks, drugs

en kunst, dan blijft er van dat boek dus

niks over’). Daarna gaat Zwagerman in op

het scenario dat nu in handen is van twee

jonge filmmakers, Kees van Nieuwkerk en

Teddy Cherim.

Na afloop haalt het tweetal opgelucht adem.

Julia: ‘Het is merkwaardig, je maakt van

tevoren een draaiboek, maar toch loopt

zo’n gesprek heel anders dan je van tevoren

verwacht.’ Eefje: ‘Ik had er geen rekening

mee gehouden dat ze zo druk met elkaar in

gesprek zouden raken. Daar ben je niet op

voorbereid, maar het maakt het gesprek

wel extra boeiend.’

Tijdens de Dag van de Literatuur 2011 in

de Doelen in Rotterdam kregen middelbare

scholieren de kans krijgen om bekende schrij-

vers te interviewen in een vijftal talkshows.

Eefje Boons (17 jaar) en Julia Mullie (16 jaar)

van de SSG Nehalennia in Middelburg, spra-

ken met auteurs Joost Zwagerman, Tom

Lanoye en Annejet van der Zijl over de

verfilming van hun boeken.

Van tevoren zijn ze wel een beetje zenuw-

achtig, maar het is vooral positieve span-

ning. Toen Eefje en Julia hoorden dat leer-

lingen zich konden aanmelden voor een

openbaar interview, hoefden ze niet lang

te twijfelen. ‘We zitten in verschillende

leerjaren, maar we kennen elkaar van de

boekenclub op school,’ vertelt Eefje.

‘Gelukkig werden we geplaatst bij de ses-

sie van onze keuze. Wij zagen al direct een

rode draad voor het gesprek: de boekver-

filming.’ Julia: ‘We willen de drie schrijvers

vragen hoe ze die verfilming van hun werk

hebben ervaren, of ze daarbij actief betrok-

ken waren of juist niet.’

Als de show begint, introduceren de leer-

lingen zelf de schrijvers op het podium. Er

wordt hard gelachen als Joost Zwagerman

foto

’ssj

oer

dva

nd

erh

uch

t

Handige websites42

LEESPLEIN.NLWie op de hoogte wil blijven van kinder-en jeugdboeken kan terecht op Leesplein,

de website van de Stichting Bibliotheek.nl. Actuele nieuwsberichten worden dagelijks

bijgewerkt, daarnaast biedt de website een uitgebreid recensiearchief, informatie over

schrijvers en illustratoren, een agenda met boekbewerkingen in theater en bioscoop,

een overzicht van vakliteratuur en tenstoontellingen over jeugdboeken en de projec-

tenbank Taal en Lezen.

LEESKR8.NLMet Leeskr8! ontdekken vmbo-leerlingen dat ze meer lezen dan ze denken. Het

project benadert lezen als ontspannende bezigheid, waarbij niet alleen leesboeken,

maar ook informatieve boeken, kranten, strips en tijdschriften worden betrokken.

Het project bestaat uit een film, waarin acht jongeren vertellen waarom ze lezen leuk

vinden en wat ze eraan hebben, en de website leeskr8.nl, die bestaat uit een spel en

een lesmodule. Daarmee kunt u zelf lessen samenstellen of bestaande lessen gebrui-

ken. Daarvoor heeft u de beschikking over een lijst van 150 titels, verschillende vragen

en antwoordvormen.

BOEKENZOEKER.ORGDe Boekenzoeker is een zoekmachine voor jongeren tussen acht en achttien jaar in

drie leeftijdscategorieën. Wie kiest voor 12–15 jaar komt terecht in een retro viewmas-

ter; de styling van 15–18 jaar is stoerder. De Boekenzoeker geeft boekentips op maat

voor wie een profiel aanmaakt en zijn of haar leeftijd, hobby’s en leesvoorkeuren

aangeeft. Niet alle jeugdboeken zijn erin opgenomen: de bedoeling is dat leerlingen

juist kennismaken met boeken waar ze zelf niet zo snel voor zouden kiezen. De web-

site is ontwikkeld door de Taalunie en bevat daarom ook een ruim aanbod aan

Vlaamse jeugdboeken.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O1

|2

|3

Websites voor de onderbouw 43

JONGERENLITERATUURPLEIN.NLJongerenliteratuurplein is een website die bedoeld is voor jongeren vanaf vijftien jaar.

Zij vinden hier boekennieuws, boekideeën, gedichten en schrijversinterviews. Daar-

naast bevat de website een literaire agenda en worden tips gegeven voor de leeslijst.

LITERATUURPLEIN.NLLiteratuurplein is een uitgebreide website waar bezoekers inspiratie kunnen opdoen

en op de hoogte kunnen blijven van ontwikkelingen in de literatuur. Naast een nieuws -

overzicht, recensies, een forum en een literaire agenda zijn op deze website ook filmpjes

over auteurs te bekijken. Iris en Klaas Koppe maakten speelse video’s over onder

anderen J. Bernlef, Jeroen Brouwers, Hafid Bouazza, Wim de Bie en Gerbrand Bakker.

LITERATUURGESCHIEDENIS.NLLiteratuurgeschiedenis.nl bevat een overzicht van de literatuurgeschiedenis van

‘Hebban olla vogala’ tot Tirza. De website is opgezet als digitaal leerboek dat begint

bij de Middeleeuwen en eindigt bij de eenentwintigste eeuw. In negentig hoofdstukken

wordt de geschiedenis van de Nederlandse literatuur verteld, omringd door pagina's

over afzonderlijke teksten, schrijvers en thema's, en voorzien van diverse extra's.

Met behulp van het didactische filter kunnen docenten een selectie maken uit het

aanbod met bijbehorende vragen en opdrachten.

ABCYOURSELF.NLOp www.abcyourself.nl bloggen zes jonge schrijftalenten tussen achttien en twintig

jaar hun eigen alfabet bij elkaar als vingeroefening voor wat in de toekomst ooit een

roman moet worden. Initiatiefnemer en coach van het project is jeugdboekenschrijver

Edward van de Vendel. ABCYourself.nl kan worden gebruikt als inspiratiebron voor

bovenbouwleerlingen die geïnteresseerd zijn in schrijven.

HA

VO

-VW

O4

|5

|6

Websites voor de bovenbouw44

LEZENVOORDELIJST.NLDe belangrijkste succesfactor voor de literaire ontwikkeling is het lezen van het juiste

boek op het juiste moment. Lezenvoordelijst.nl ondersteunt leerlingen en docenten

bij de keuze en verwerking van Nederlandse literatuur. De website bevat een catalogus

van 200 titels, die zijn ingedeeld naar zes leesniveaus: van zwakke lezers tot en met

excellente leerlingen. Door met uw leerlingen te spreken over hun eigen leesniveau,

weten leerlingen waar zij staan en kunt u bepalen naar welk niveau u wilt toewerken.

DBNL.ORGDe website van de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren bevat duizenden

gedigitaliseerde werken uit de Middeleeuwen tot nu. U vindt er literaire teksten, taal-

kundige werken en informatie over de cultuurgeschiedenis van Vlaanderen en Neder-

land. Verder staan er op de site illustraties, brieven, video’s en geluidsfragmenten.

LITERATUURONDERWIJS.ORGEen startpagina binnen taalunieversum.org met onderzoeksbeschrijvingen, samen-

vattingen van artikelen uit vaktijdschriften, projecten, nieuws, links en een agenda

over literatuuronderwijs. Ook is er de publicatie Literatuuronderwijs in Nederland en

Vlaanderen te downloaden, die een overzicht geeft van wat bekend is over literatuur-

onderwijs in het Nederlandse taalgebied.

LEZEN.NLOp de website van Stichting Lezen leest u meer over leesbevordering en literatuur-

educatie. U vindt er onder meer een nieuwsoverzicht, een projectagenda, een overzicht

van publicaties en onderzoek en u kunt alle voorgaande nummers van het Tijdschrift

Lezen digitaal inzien – een smaakmakend magazine waarin actuele onderwerpen op

het gebied van literatuur voor 0–18 jarigen worden belicht.

Websites voor docenten 45

Onderzoek46

In het internationale lees-

vaardigheidsonderzoek

PISA (Programme for Inter-

national Student Assess-

ment) wordt in een groot

aantal landen de praktische

kennis en vaardigheden

van vijftienjarige scholie-

ren in het voortgezet onder-

wijs onderzocht.

Ook in de Amerikaanse monitor PIRLS

worden schoolgaande kinderen driejaarlijks

vergeleken op hun leesvaardigheid. De meest

recente studies tonen opmerkelijke resul-

taten voor Nederlandse leerlingen.

leesvaardigheid is stabielSinds PISA in 2003 van start ging, zijn

de prestaties van Nederlandse leerlingen

stabiel op het gebied van begrijpend lezen,

maar toch verliezen ze terrein ten opzichte

van leeftijdsgenootjes in andere landen.

Nederland scoort ruim boven het interna-

tionale gemiddelde en is na Finland nog

altijd het tweede EU-land op de ranglijst,

maar raakt verder achterop bij de Aziatische

en de Oceanische landen, die erin slagen

hun prestaties te verbeteren (PISA 2003,

2006 en 2009).

laaggeletterdheidHet percentage vijftienjarige laaggeletterden

in Nederland steeg van 11,5% in 2003 naar

15,1% in 2006 en daalde naar 14,3% in 2009,

tegenover een internationaal gemiddelde

van 17,7%. Van de vijftienjarige leerlingen

op scholen voor praktijkonderwijs, vmbo 1

en 2 en vmbo basisberoepsgericht, is de

helft laaggeletterd. Op de hogere school-

niveaus komt laaggeletterdheid niet tot

nauwelijks voor.

verschillen tussen seksenMeisjes hebben een hogere leesvaardigheid

dan jongens, en autochtonen presteren beter

dan allochtonen. Uit internationaal onder-

zoek blijkt dat zowel vijftienjarige als tien-

jarige meisjes significant betere lezers zijn

dan jongens op deze leeftijden. In Nederland

is het verschil kleiner, maar eveneens signi-

ficant. Meisjes lopen ongeveer een half vaar-

digheidsniveau ofwel één heel schooljaar

voor op de jongens. (PISA 2009, PIRLS 2006)

weinig leesplezierEen zeer opvallend resultaat is dat Neder-

landse leerlingen internationaal gezien het

minste plezier beleven aan lezen. Op de

PISA-index voor leesattitude bungelt Neder-

land helemaal onder aan de lijst van 65 OESO-

landen. Bijna de helft van de Nederlandse

vijftienjarigen geeft aan nooit voor hun

plezier te lezen, tegen 37% internationaal.

Een positieve houding ten opzichte van

lezen blijkt belangrijk voor de leesvaardig-

heid: het verklaart 17% van de verschillen

in de leesvaardigheidscores.

wie divers leest, scoort beterEen andere verklarende factor voor de lees-

vaardigheid is een divers aanbod van lees-

materiaal: 13% van de toetsscores kan

hierdoor verklaard worden. Leesvaardige

leerlingen nemen een bredere waaier aan

teksten tot zich, zoals fictie, kranten en

tijdschriften. Zij kiezen effectief voor bepaal-

de strategieën bij het lezen op het gebied

van informatie begrijpen, herinneren, samen-

vatten en in verband brengen met hun eigen

kennis. Voor Nederlandse vijftienjarigen

kan 20% van het verschil in leesprestaties

verklaard worden door het verschil in de

mate van bekendheid met deze strategieën.

De gepresenteerde resultaten zijn terug te

vinden in het PISA 2009 onderzoek, tenzij

anders vermeld. U vindt de resultaten op

www.pisa.nl, voor PIRLS zie pirls.bc.edu.

Nederlandse scholieren beleven weinig leesplezier

foto

jorg

enko

opm

ansc

hap

Organisat ies 47

Passionate Bulkboek

Postbus 25264

3001 HG Rotterdam

Telefoon (010) 276 26 26

www.passionatebulkboek.nl

Stichting Collectieve Propaganda

van het Nederlandse Boek (CPNB)

Klantenservice

Postbus 10576

1001 EN Amsterdam

Telefoon (020) 626 34 36

www.cpnb.nl

CED Groep

Postbus 8639

3009 AP Rotterdam

Telefoon (010) 407 15 99

www.bazarweb.nl

Viewpoint Productions

Cruquiusweg 111 C1

1019 AG Amsterdam

Telefoon (020) 636 36 78

www.leesmij.nu

Nederlandse Taalunie

Postbus 10595

2501 HN Den Haag

Telefoon (070) 346 95 48

www.taalunieversum.org

APS

Zwarte Woud 2

3524 SJ Utrecht

Telefoon (030)28 56 600

www.aps.nl

Doe Maar Dicht Maar

Postbus 41015

9701 CA Groningen

Telefoon (050) 313 84 33

www.doemaardichtmaar.nl

Stichting Poetry International

Eendrachtsplein 4

3012 LA Rotterdam

Telefoon (010) 282 27 77

www.poetry.nl

School der Poëzie

Postbus 11755

1001 GT Amsterdam

Telefoon (020) 330 78 17

www.schoolderpoezie.nl

Stichting Schrijvers School

Samenleving (SSS)


1018 VR Amsterdam

Telefoon (020) 623 49 23

www.sss.nl

EYE Film Instituut Nederland

Vondelpark 3

1071 AA Amsterdam

Telefoon (020) 7582360

www.filmeducatie.nl; www.eyefilm.nl

Stichting Poëziepaleis

Postbus 41015

9701 CA Groningen

Telefoon (050) 313 84 33

www.poeziepaleis.nl

KPC groep

Kooikersweg 2

5223 KA 's-Hertogenbosch

Telefoon (073) 6247247

www.kpcgroep.nl

CPS

Plotterweg 30

3821 BB Amersfoort

Telefoon (033) 453 43 43

www.cps.nl

CJP

Westerstraat 187

1015 MA Amsterdam

Telefoon (020) 5210220

www.cjp.nl

foto

sjo

erd

van

der

hu

cht


1018 vr Amsterdam

Postbus 16518

1001 ra Amsterdam

Lezen in de klas

Documents

Transcript of Lezen in de klas