DBNL De Limburgse letteren

De Limburgse letteren

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

Inleiding

De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, www.dbnl.nl, heeft een speciaal

Limburg-portaal met daarin een grote verzameling gedigitaliseerde Limburgse literatuur.

In deze les maak je kennis met veel verschillende voorbeelden van Limburgse literatuur

en met het Limburg-portaal van DBNL.

Je gaat eerst kijken wat je al weet van de Limburgse letteren, vervolgens maak je kennis

met vijftien auteurs en ten slotte ga je je mening geven over het onderwerp.

1. Wat is dat eigenlijk Limburgse literatuur?

Wat is Limburgse literatuur? Probeer zonder dat je je al in het onderwerp verdiept een

zo goed mogelijk definitie te geven van Limburgse literatuur.

2. Even kijken of je al wat namen kent...

Welke van de onderstaande schrijvers van jeugdliteratuur komt niet

uit Limburg en heeft daar ook geen linkje mee?

A) Joke van Leeuwen

B) Benny Lindelauf

C) Mirjam Oldenhave

D) Jacques Vriens

E) Ton van Reen

F) Anne Winkels

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

Welke van de onderstaande schrijvers hebben nooit in Limburg gewoond? Kies er twee.

A) Joost Zwagerman

B) Connie Palmen

C) Peter Buwalda

D) Karel Glastra van Loon

E) Elle Eggels

F) Wiel Kusters

Limburg-portaal

Het Limburg-portaal van de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren,

www.dbnl.nl, bevat talloze Limburgse teksten. Maar er ontbreken ook nog heel veel

teksten. In de volgende opdracht maak je eerst kennis met 15 verschillende Limburgse

auteurs en vervolgens met 15 tekstfragmenten. Het is de bedoeling dat je de juiste

auteur bij het tekstfragment zoekt. Het zijn drie opdrachten met steeds 5 auteurs en 5

teksten.

3. Zoek de teksten bij de auteur

De teksten op tekstblad 1 (zie bijlagen) horen bij de auteurs op auteursblad 1. Dat is bij

tekstblad 2 en 3 eveneens het geval. Zoek de auteurs bij de juiste teksten.

Blad 1.

1.

2.

3.

4.

5.

Blad 2

1.

2.

3.

4.

5.

Blad 3

1.

2.

3.

4.

5.

4. Wie woont waar?

Je hebt net kennis gemaakt met 15 Limburgse auteurs. Maar weet je nog waar ze

vandaan komen? Op de volgende pagina staat een Limburgse kaart. Trek een lijn van

de auteursnaam naar de plek waar hij woont of woonde. Spieken kan op de

provinciekaart van DBNL, maar je kunt het natuurlijk ook helemaal zelf proberen.

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

Leon Verdonschot

Hendrik van Veldeke

Jack Poels

Frans Erens

Connie Palmen

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

Wanneer je de auteursinformatie goed bekeken hebt, is je misschien opgevallen dat veel

schrijvers die tot de Limburgse literatuur gerekend worden helemaal niet in Limburg

geboren zijn of niet in Limburg wonen. Dat begon eigenlijk al met de eerste Limburgse

dichter, Hendrik van Veldeke. De volgende opdrachten gaan over deze belangrijke

auteur. Maar laten we eerst even wat beter kennis maken.

Hendrik van Veldeke, die leefde in de tweede helft van de twaalfde eeuw, is de eerste

Nederlandse schrijver die we bij naam kennen. We moeten hem wel delen met onze

Duitse buren: zijn werk wordt namelijk zowel tot de Duitse als de Nederlandse literatuur

gerekend. Niet vreemd, wanneer je bedenkt dat hij leefde en werkte op de grens van

twee taalgebieden. Kijk maar eens naar dit filmpje van het Letterkundig Museum.

Lees ook de informatie over Van Veldeke op Literatuurgenschiedenis.nl

5. Hendrik van Veldekevragen

Onder de geleerden waren nogal wat opvattingen over het beroep van Hendrik van

Veldeke. Hieronder staan alle beroepen waarvan men ooit dacht dat hij ze uitoefende,

maar er staat ook een beroep tussen dat niemand hem toeschreef. Welk beroep is dat?

A) Geestelijke

B) Ridder-dichter

C) Onderwijzer

D) Poorter van Maastricht

E) Speelman

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

De vogels laten weten

dat ze de bomen in bloei zien staan.

Deze regels van Van Veldeke bevatten een stijlfiguur die je bij veel van zijn gedichten

terugziet. Hoe heet die stijlfiguur?

A) Paradox

B) Metafoor

C) Eufemisme

D) Natureingang

E) Pleonasme

Hendrik van Veldeke woonde in verschillende landen. Maar waar woonde hij het eerst?

Zet de landen in de juiste volgorde. Duitsland, België, Nederland.

1. __________________

2.___________________

3. __________________

6. Limburgse schrijvers?

Zoek op DBNL naar een Limburgse schrijver die nog niet genoemd is en bekijk of die

wel 100% Limburgs is. Noteer de naam van de bestudeerde schrijver en daaronder je

bevindingen.

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

7. Discussie

Zoek op DBNL naar meer informatie over Limburgse auteurs die niet helemaal Limburgs

zijn en bereid je voor op een discussie over

het feit of de Limburgse literatuur nu wel of niet bestaat. Maak hieronder alvast wat

aantekeningen.

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

Auteursblad 1

Hendrik van Veldeke (+/- 1150 - 1200)

Schrijver van de Maastrichtse Servaaslegende, een van de eerste Duitse en

Nederlandse minnezangers. Leefde een groot deel van zijn leven in het huidige

Duitsland. Maastricht

Ton van Reen (1941)

Kinderboekenschrijver en auteur van romans voor volwassenen, die zich vaak in

Limburg afspelen Hij werd heel bekend met een roman over het overlijden van zijn

vader. Geboren in Waalwijk heeft verder altijd in Limburg gewoond, maar heeft een

grote hang naar Afrika.

Leon Verdonschot (1973)

Popjournalist, tv-presentator, schrijver meest sexy vegetariër. Schrijft columns en

romans over rock & roll. Geboren in Geleen, woont in Utrecht.

Mechteldes van Lom (+/- 1600 - 1653)

Zeventiende-eeuwse kloosterzuster die aan god gewijde liederen schreef. Haar familie

zat eeuwenlang in het Venlose stadsbestuur.

Peter Buwalda (1971)

Redacteur en schrijver, werd met zijn opzienbarende debuut genomineerd voor alle

grote literaire prijzen en sleepte alle debutantenprijzen binnen. Is geboren in Brussel,

opgegroeid in Blerick, en woont in de Randstad.

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

Auteursblad 2

Jacques Vriens (1946)

Een van Nederlands bekendste kinderboekenschrijver met een zeer groot oeuvre, ook

actief als toneelschrijver en regisseur. Een deel van zijn jeugdromans speelt zich af in

Limburg. Geboren in Den Bosch, groeide op in Helmond, woont tegenwoordig in Cadier

en Keer.

Connie Palmen (1955)

Zeer succesvol schrijfster van filosofisch en persoonlijk getinte romans. Ze groeide op in

een katholiek gezin in haar geboorteplaats Sint-Odiliënberg Als kind al was ze

gefascineerd door het leven van paters en nonnen. Later kwam ze in de ban van de

filosofische stroming van het existentialisme van o.a. Jean-Paul Sartre. Connie Palmen

had met De wetten in 1991 een glorieus debuut in de literatuur.

Jack Poels (1957)

Zanger en tekstschrijver van een van de belangrijkste Limburgse dialectbands. Eigenlijk

grafisch ontwerper. Komt oorspronkelijk uit America.

Pierre Kemp (1886-1967)

Schilder en dichter die veel over vrouwen schreef. Enige Limburgse PC

Hoofdprijswinnaar. Woonde vrijwel zijn hele leven in Maastricht.

Geuzenliedboek (1574)

Geen persoon, maar boek met strijdliederen uit de Tachtigjarige oorlog, onder andere

over de slag op de Mokerhei. Willem van Oranje gebruikte deze liederen vooral als

propaganda voor zijn strijd. Speelt zich af in de buurt van Mook.

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

Auteursblad 3

Pe Hawinkels (1942 -1977 )

Veelzijdig vertaler en schrijver van een klein oeuvre, die tijdens zijn studietijd afstand

nam van het katholieke geloof. Komt uit Hoensbroek, maar is in Nijmegen gaan studeren

en blijven hangen.

Elle Eggels (1946)

Schrijfster van een bijna magisch realistische roman, waarin de doden een rol spelen.

Schreef voor dit debuut vooral over mode. Komt uit Swalmen, heeft in Hilversum en

Mexico gewoond, woont thans in de Voerstreek.

Frans Erens (1857-1935)

Uit Schaesberg afkomstige Tachtiger. Had grote invloed op de vernieuwing van de

Nederlandse literatuur aan het eind van de negentiende eeuw. Mede door zijn verblijf in

Parijs. Heeft in Bonn en Parijs gestudeerd, heeft in Amsterdam gewoond, sleet zijn

laatste dagen in Houthem.

Jan Hanlo (1912 - 1969)

Experimenteel dichter, waarover zelfs kamervragen gesteld werden vanwege discussie

over zijn geaardheid. Hanlo geldt als een van de belangrijke vernieuwers van de poëzie

in Nederland. Hij schreef een gedicht met alleen maar klanken. Is op Bandung geboren,

heeft in den Haag gewoond, is naar Limburg gekomen, naar Amsterdam vertrokken en

weer naar Limburg gekomen. Jan Hanlo (1912 - 1969)

Joke van Leeuwen (1952)

Cabaretière en schrijfster van liedjes, jeugdliteratuur, poëzie en proza. Is stadsdichter

van Antwerpen geweest. Heeft in Kerkrade en Maastricht gewoond, woonde verder in

België.

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

Tekstblad 1

a) In eynen dall scoen ende liecht,

Effen ende wael ghedaen

Daer twee water tsamen gaen,

Eyn groot ende eyn cleyne,

Claer, schoen ende reyne.

Dats die Jeker ende die mase.

Beide te korne ende te grase

Es die stadt wale gheleghen

Fragment uit Servaaslegende

b) Mijn hert, mijn siel, mijn leven

sijt ghij, o wesen goet!

Mijn hart mijn ziel mijn leven

Zijt gij o wezen goed

Ghij sijt die ick beminne,

o alderhooghste goet

Fragment uit Liedeken

c) In al die dagen waarin vader in het ziekenhuis is en zijn gevecht levert met de dood,

hebben wij geen idee meer van tijd. De dagen rijgen zich aaneen in steeds eendere

periodes van wachten. Soms is dat wachten zo erg dat we het waken aan het ziekbed

beginnen te missen. Fragment uit Het winterjaar

d) In werkelijkheid was Sebastiaan, zijn twee jaar oudere broer, die jarenlang op

zaterdagen in Venlo op een streekbusje had gereden e. Maar hij vertelde dat hij zelf op

een zaterdagmiddag de stad uit reed en op de tweebaansweg naar Tegelen, een

Maasdorp ten zuiden van Venlo, vlak voor de afslag naar het ziekenhuis bijna

aangereden werd. Fragment uit Bonita avenue

e) Als je het verschil niet meer kunt horen tussen Dire Straits en Talking Heads, God,

wat ben je dan dronken. Alleen een delirium kan de kloof tussen Mark Knopfler en David

Byrne dichten. Fragment uit Denvis

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

Tekstblad 2

a) En ‘s oaves l laat de hoar nog naat

Nog efkes en nar bed

b) De raam wiet oap genne sloap

En d'n hemel waas veurroej

Mist hing op 't land

's Oaves laat da stong de piel in brand

Fragment uit De peel in brand

Waar komen al die vrouwen

opeens in den avond vandaan?

Zijn zij niet in de vouwen

van haar bedden slapen gegaan?

Er is ook geen vuurwerk,

dan dat van de maan.

Fragment uit Drukke nacht

c) Te vier uren smorghens hoort mijn vermaen,

Hoordmen de Spangiaerts allarm slaen,

En waren seer wel ghemoet om vechten

De Geusen waren seer moede van gaen,

Niet wel dorsten sy bestaen te vechten.

Fragment uit De slag om Mook

d) Stef kijkt voorzichtig om zich heen. De mijnwerkers sjokken kalm voort, praten wat

met elkaar of roken een sigaret. Niemand vindt het raar dat hij hier loopt.

Maar dat kan helemaal niet. Jongens van elf mogen nog niet naar beneden.

Pas over een paar jaar, dan is het zover. Fragment uit Tien torens diep.

e) Het geluid stond opeens stil voor mij. Ik sloeg mijn ogen op en keek in het van woede

verwrongen gezicht van de pastoor. Hij draaide zich in volle breedte naar mij toe en tilde

de monstrans hoog boven zijn hoofd.

“Knielen”, siste hij, “kniel voor het Allerheiligste, witte!”.

Ik boog niet door mijn knieën, ik stortte erop neer.

Ik wou bidden om vergeving, geloof ik, maar ik wist niet meer wie mij vergeving moest

schenken, God, mijn grootvader of Mijnheer Sartre. Fragment uit De wetten

Een kennismaking met de Limburgse literatuur

DBNL De Limburgse letteren

Tekstblad 3

a) In den Landgraaf speelde ik vaak als kind. Ik vond het prettig daarin naar beneden te

loopen en te rollen en dan weer op te klimmen langs den rand, waarop hier en daar

boomen waren geplant. Later hebben de eigenaars die boomen gekapt en het stuk van

den Landgraaf, waarop zij recht hadden, gelijk gemaakt met het overige veld. Voor

zoover ik weet, zijn de sporen van den Landgraaf nu uitgewischt. Alleen door hen, die

nauwkeurig daarnaar zouden gaan zoeken, kunnen nog overblijfsels worden gevonden.

Fragment uit Vervlogen jaren

b) Oote oote oote

Boe

Oote oote

Oote oote oote boe

Oe oe

Oe oe oote oote oote

A

A a a

Fragment uit Oote

c) Zeven mannen wachten daar, een

voor het haar, een voor de huid, een

voor als alles uit, een voor de

klit, een voor de g, een

helpt met alles mee, een lacht om

wat gedacht wordt, levend

Fragment uit Hemeltje lief

d) Ik sloeg in de kerk, in de kindermis, 's zondags om negen uur, niet zelden, door

flauwtes overmand, tegen de bodem. Men moet namelijk weten, dat het absoluut uit den

boze werd geacht om voordat het geheime lichaam van de Verlosser door je keelgat

gleed ook maar je dat te nuttigen. Fragment uit Autobiografische flitsen en fratsen.

e) Ik leerde mijn vader pas kennen toen hij dood was. We zaten op de binnenplaats aan

tafel De hitte hing als een beschonken kerel over ons heen en we dronken grenadine die

in de kelder gekoeld was omdat de koelkasten de weg nog niet hadden gevonden naar

de keukens, waar in die dagen grote kolenfornuizen stonden en lange tafels met veel

stoelen, omdat de gezinnen nog omvangrijk waren. Fragment uit Het huis van de zeven

zusters

Een kennismaking met de Limburgse literatuur