leesfragment Complot in Congo - Jeanette Windle

Jeanette Windle

Complot in Congo

Thriller

Vertaald door Willem Keesmaat

Complot in Congo 1-528:Opmaak 1 11-04-2013 08:16 Pagina 3

© Uitgeverij Voorhoeve – Utrecht, 2013Postbus 13288, 3507 LG Utrechtwww.kok.nl

Oorspronkelijk verschenen onder de titel Congo Dawn bij TyndaleHouse Publishers, Inc., Carol Stream, Illinois, USA.© Jeanette Windle, 2013

Vertaling Willem KeesmaatOmslagillustratie TyndaleOmslagontwerp IDDOpmaak binnenwerk ZetSpiegel, BestISBN 978 90 297 2122 6ISBN e-book 978 90 297 2123 3NUR 302/332

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden ver-veelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, ofopenbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch,mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier,zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, sto-red in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means,electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, withoutthe prior written permission of the publisher.


Ik draag dit boek op aan medisch personeel, zendingspiloten en anderevrijwilligers die moedig en onbaatzuchtig het heldere licht van Yesu’s(Jezus’) liefde in het duister van het Ituri oorlogsgebied laten schijnen, envooral aan degenen die bijgedragen hebben aan dit verhaal. Jullie wetenzelf over wie ik het heb.

Hoewel alle gebeurtenissen, personages en het zendingshospitaalvan Taraja (‘Hoop’) volledig verzonnen zijn, is het verhaal vanComplot in Congo gedeeltelijk geïnspireerd op de echte tegenhan-gers in het regenwoud van Ituri – Nebobongo en Nyankunde –doelwit van wrede massaslachtingen en vernietigingen door re-bellen tijdens de opstanden in het noordoosten van de Democra-tische Republiek Congo, tussen 1964 en 2002.


Proloog

Het verloren paradijsDat vertaalde stuk literatuur, geschreven door een oude bui-

tenlandse dichter, was de favoriet geweest van Jezuïtische monni-ken die vele jaren geleden een Congolese weesjongen haddenleren lezen en schrijven en hun taal leren spreken. Misschienomdat ze het gevoel hadden gehad dat ze dat moesten doen tij-dens hun verbanning naar zijn land.

‘Baba. Vader. Hebt u niet begrepen wat ik zei? Hiermee kun-nen we van ons huis een paradijsje maken.’

Vader en zoon stonden op een rotsachtig uitsteeksel dat bovenhet oerwoud uit in de lucht priemde. Het was een van de tien-tallen vreemde rotsformaties die als termietenheuvels boven deboomtoppen uitstaken. Hun steenachtige structuur vertoondegeen enkele overeenkomst met de zanderige aarde of de rode kleiwaaruit de bodem van de jungle bestond. ‘Grafbergen van deOuden’ werden ze genoemd, voor de bleke buitenlanders arri-veerden om hun begrippen zoals magmatische en vulkanische ano-malie aan te leren.

‘Baba, ziet u niet wat een wonder dit is? Net zo’n groot won-der als dat ik u levend heb teruggevonden. Deze plek, onze men-sen, ze zullen nooit meer dezelfde zijn.’

De lange jongeman met zijn ebbenhouten huid viel hier uitde toon in zijn gesteven overhemd, nette broek en glimmendeschoenen die zijn voeten nooit hadden gezien in de tijd dat zeuitgroeiden tot hun huidige maat. Maar de vurige, donkere ogenen stralende glimlach waren niet veranderd, hoewel hij nu eenhandvol grijze kiezels vasthield, in plaats van het schoolwerk uitzijn kindertijd. In voorgaande jaren zou zijn vader hem zonder

7


aarzelen hebben gecomplimenteerd, maar nu schuifelde hij voor-zichtig op zijn blote voeten naar voren om over de rand van deklif te kunnen kijken.

De open plek onder hen strekte zich uit tot aan de oever vaneen brede, traag meanderende rivier met water waarvan de kleurgrensde aan die van thee, een drankje dat de Jezuïtische monni-ken de oudere man hadden leren waarderen. Enkele tientallenuit lemen stenen en stro opgetrokken hutten bezetten het ho-gere gedeelte, buiten bereik van de hoogwaterlijn van de regen-tijd. Vrouwen die gekleed gingen in kleurige, zelfgewoven wik-kelrokken die pagnes werden genoemd, bogen zich over cassave,maïs, bonen, jams en pinda’s. Anderen liepen over een pad datvan de rivier vandaan leidde en ze hielden met hun zwierigemanier van lopen aardewerken potten met water op hun hoofdin evenwicht.

Kinderen die te jong waren om te werken of naar school tegaan, renden tussen de bananenplanten door en speelden eensoort verstoppertje. Op de rivier dreef een aantal met de handuitgehouwen boomkano’s traag in de richting van een bocht,waar de brede waterloop weer in het ongetemde oerwoud ver-dween. Verscheidene mannen uit het dorp, die op een lenden-doek na naakt waren, net als de oude man, stonden zichzelf inevenwicht te houden in de kano’s en gooiden hun netten uit, diewaren vervaardigd van dunne, soepele lianen. Ze haalden ze weerbinnen en visten er meervallen en alen uit, waarna ze nog eensuitwierpen.

Het verloren paradijs.Er was een tijd geweest dat de oudere man ook in die be-

woordingen over deze afgelegen junglelocatie had gedacht. Toendeze plek voor hem een onrechtvaardig en wreed verbannings-oord had geleken.

Hij was toen nog jong geweest, jonger dan zijn jongste die nunaast hem stond. Hij was een van de eerste jongens van het landgeweest die hun middelbareschooldiploma hadden gehaald nadathun koloniale meesters uiteindelijk de biezen hadden gepakt. Een

8


legerofficier met de naam Mobutu nam de macht van hen over,waarna hij het land omdoopte tot Zaïre en beloofde dat de enormebodemschatten niet langer zouden worden weggedragen doorbuitenlanders, maar in plaats daarvan zouden zorgen voor rijk-dom, gerechtigheid en vrede voor het Congolese volk. De oudereman die op de rotsen stond, was de eerste gekozen beheerder ge-worden van het schoolgebouwtje en de medische post waarvanhun regering plechtig had beloofd dat ze die in elk dorp zoudenbouwen.

Het leven was hier toen niet zo geïsoleerd geweest. Er was eenweg. Het was niet meer dan een onverhard spoor dat was uitge-hakt in het regenwoud, maar breed genoeg voor gemotoriseerdverkeer. De wegenbouwers hadden dan ook geen enkele interessein het dorp. Dit gebied had geen van de bodemschatten waar debuitenlandse meesters naar op zoek waren geweest. Geen dia-manten. Geen goud. Geen koper. Zelfs geen goede landbouw-grond die kon worden gebruikt voor de aanplant van katoen,suikerriet of andere goedlopende gewassen. Het was niet meerdan een stip op de kaart. En hoewel de belastingambtenaren deweg gebruikten, deden de legereenheden die voor een welkomestabiliteit zorgden dat ook.

Toch voelde de overplaatsing hierheen voor een jongere die devoordelen van de stad had gekend – de smaak van geïmporteerdefrisdranken en het stimulerende effect van boeken lezen en rei-zen – meer aan als een afstraffing dan als een promotie. Helaas wasook hij een wees zonder familie geweest, zonder connecties, bloed-band of rijkdom om betere kansen te creëren.

Waarom was hij eigenlijk gebleven? Vooral omdat Mobutu’snieuwe naam voor een oud land het veel langer bleek vol tehouden dan zijn beloftes. In plaats van scholen en medische pos-ten hadden Mobutu, zijn stroopsmeerders en buitensporig heb-zuchtige familieleden paleizen, parken en vermaakscentra voorzichzelf gebouwd. Verraad dat weer tot een opstand leidde. Re-bel lerende milities van elk soort tribale achtergrond begonnennet zo goed deel uit te maken van het Congolese landschap als af-

9


brokkelende bruggen, verlaten treinstations en gestrande rivier-schepen.

Misschien was het niet eens ingewikkelder dan een dorpsmeisjemet haar ebbenhouten rondingen, een gracieus opgeheven hoofdonder haar watervat en sterke ledematen van een ware vrouwe-lijke schoonheid dat ondertussen zijn aandacht had getrokken.Omdat de gemeenschap op de oever in principe een stam was diealleen onderling trouwde, had hij samen met een echtgenote eenhele familie erbij gekregen die hij in dat Jezuïetenweeshuis nooithad gehad.

De oudere man die nu aan de rand van de klif stond, was nooitmeer uit het Ituri regenwoud vertrokken. Toen het beloofde be-tonnen schoolgebouw er niet kwam, had hij zijn eigen ambtena-ren salaris gebruikt om van lemen bakstenen een gemeenschaps-centrum op te trekken. Daar had hij les gegeven en rudimentairegezondheidszorg verleend tot de groeiende problemen buiten hetregenwoud uiteindelijk dat magere loontje lieten opdrogen. Entoen er ook geen gemotoriseerde voertuigen meer langskwamen,raakte de weg overwoekerd door lianen en varens. Marktproductenwerden gereduceerd tot wat er aan de frames van de weinige fiet-sen kon worden gehangen, die nog steeds een smal pad open-hielden op de oorspronkelijke weg. Het golfplaten dak van hetgemeenschapscentrum roestte langzaamaan weg, om ten slotte teworden vervangen door eenzelfde dak van gras als de andere ge-bouwen in het dorp hadden.

Tegen die tijd had het schoolhoofd zelf een gezin, dat steedsgroter werd. Hij had hen, net zoals de andere gezinshoofden de -den, van voedsel voorzien door een en ander te planten, en dataan te vullen met wat het oerwoud en de rivier opbrachten. Hijhield de school open en onderwees elke nieuwe lichting jongensen meisjes uit de verkruimelende leesboeken in het Swahili en deHeilige Schriften, de enige boeken die het dorp bezat. Hoewel demeeste dorpelingen het verloren tijd en moeite vonden om bin-nen over versleten leitjes en beschimmelde bladzijden gebogen tezitten, waren er enkele bij die een honger naar kennis hadden. Ze

10


hadden er een volledige dagwandeling voor over om naar de plaatste lopen waar de buitenlandse volgelingen van God de zieken uitde regio hadden genezen en een hogere opleiding aanboden aanhun kinderen.

Inclusief zijn jongste zoon die nu voor hem stond.De jongen was nog niet lang weg toen met de laatste fietshan-

delaren het nieuws binnen druppelde dat de blanke buitenlandershet regenwoud uit waren gejaagd, dat hun ziekenhuis en hunmiddelbare school door plunderende rebellen tot op de grond toewaren afgebrand, en de Congolese inwoners waren afgeslacht.Om het nog erger te maken, hoorden ze geruchten over dorpendie waren uitgemoord door soldaten die geen rebellen waren, maarmilitaire uniformen van de regering droegen.

Terwijl in de buitenwereld de oorlog woedde, sloot het dorpzichzelf op. Het fietspad was een bijna ondoordringbare wildernisgeworden. Het dorp had al seizoenen lang zelfs geen bezoekersuit andere jungledorpen gezien. Ze hadden net zo goed de enigeoverlevenden op deze planeet kunnen zijn.

En toch bleef het schoolhoofd, dat nu door iedereen als dorps-hoofd werd beschouwd, de kinderen hoop geven dat op zekeredag de weg zich weer zou openen naar een grotere wereld.

En de weg had zich inderdaad geopend, om hem de zoon terugte geven voor wiens leven hij had gevreesd. Tegen een rotsblokonder hen stond een kleine motorfiets die zich op de een of an-dere manier over de dichtgegroeide weg had weten te worstelen.Het verhaal dat zijn zoon vertelde, was niet ongewoon in de Congo.Hij was met enkele andere studenten mee geëvacueerd met deblanke buitenlanders en was in een vluchtelingenkamp terecht-gekomen dat vele, vele dagen lopen bij het dorp vandaan lag. Enandere overlevenden hadden hem verteld dat elk dorp in het Ituri-gebied met de grond gelijk was gemaakt.

De opleiding van de jongen leverde hem al gauw een baan alsvertaler op. De buitenlandse hulpverleners sponsorden zijn verdereopleiding, op een gegeven moment zelfs buiten de Congo. Toenhij uiteindelijk weer terug kwam, had hij niet verwacht het dorp

11


nog terug te vinden. Maar hij was al net zo blij geweest om teontdekken dat zijn familie nog leefde, als zij waren om hem terugte zien.

Pas toen hij er op stond dat zijn vader samen met hem dezerotspartij zou beklimmen, vertelde hij de ware reden voor zijnterugkeer. De oudere man schudde nu zijn hoofd naar de grijzekiezels in de uitgestrekte hand van zijn zoon, niet omdat hij hetniets vond, maar omdat hij perplex stond.

‘Iedereen weet dat de grond van ons land vol zit met enormebodemschatten. Maar er zijn hier al eerder buitenlanders geweestdie deze heuvels hebben onderzocht. Toen jouw oudste broernog aan de borst van zijn moeder lag. Ze noemden deze rotsengrafiet.’

Hij pakte een kiezel uit de hand van zijn zoon en kraste ermeeover een kei. Het liet een donkere streep achter. ‘Zie je, zoon?Onze kinderen hebben ze gebruikt om ermee te schrijven toende potloden eenmaal op waren. Maar het komt te algemeen voorin het land om het voor de mijnbouwbedrijven aanlokkelijk temaken om helemaal hierheen te komen.’

‘De mensen die hier vroeger zijn geweest, zaten ernaast, baba.Dit is wat ik heb gestudeerd, sinds ik hier ben vertrokken. Geo-logie. Weet u het nog, de verzameling die ik als jongen had aan-gelegd toen u ons voor het eerst vertelde over de rijkdommen diesteen kan bevatten?’

Ja, de oude man herkende het kleine zakje dat van zonge-droogde duikerhuid was gemaakt. Hij herinnerde zich ook de te-leurstelling op het gezicht van de jongen toen de gelige schitte-ring in een kiezel geen goud bleek te zijn, maar pyriet.

Zijn zoon praatte enthousiast door. ‘Weet u nog hoe boos ikwas dat het altijd anderen waren – de buitenlanders, onze cor-rupte overheid – die ervandoor gingen met de opbrengsten vandie rijkdommen, in plaats van dat de mensen in wier grond zewaren gevonden er beter van werden? U hebt me geleerd omniet te haten en ook niet te blijven hangen in onrecht uit het ver-leden. Om student te worden en geen rebel. En als student nam

12


ik mijn verzameling mee, zelfs toen ik op de vlucht was en in eenvluchtelingenkamp terecht kwam. Ik bewaarde de stenen omdathet het enige was wat ik nog van mijn geboorteplek had. Maartoen ik een baan bij een mijnbouwbedrijf vond, heb ik deze ste-nen in hun laboratorium onderzocht. En dat was het momentdat ik erachter kwam dat degenen die hier vroeger zijn geweest,ernaast zaten. Dat is geen grafiet, wat u daar in uw hand houdt,maar iets wat veel waardevoller is. Dit is een stof die men in uwjeugd nog niet eens kende, kostbaar genoeg om werkgelegen-heid, goede wegen en elektriciteit naar dit dorp te halen. Beterescholen en een ziekenhuis. Alle goede dingen die ik in de ont-wikkelde gebieden heb gezien en die onze mensen al zolang zijnontzegd.’

De stem van de jonge man stierf weg toen hij voor het eerstopmerkte dat zijn vader niet meeging in zijn enthousiasme.‘Waarom bent u niet blij, baba? Is dit niet waarvoor u hebt ge-beden? Een beter leven voor onze mensen? Voor de kinderen dieu hebt lesgegeven?’

Het dorpshoofd was nu te erg in de war om het nog te kunnenverbergen. Was dit de reden geweest dat hij zijn zoon het regen-woud uit had gestuurd om een hogere opleiding en een beterewereld te gaan zoeken? Zo’n naïviteit? Zulke dwaasheid?

Het verloren paradijs.Vreemd dat het dorpshoofd nu pas, nu hij nadacht over het

verlies, de overeenkomsten ontdekte tussen deze plek waar hijtientallen jaren geleden zo aarzelend naartoe was verhuisd eneen tuin die in de Heilige Schrift werd beschreven. Een tuinwaar de eerste man en vrouw hun ogen hadden geopend in ge-zelschap van een scheppende God Die met Zijn kinderen wan-delde.

Had dat eerste stel net als hij nu staan uitkijken over zulke ein-deloze, diepgroene golven? Hadden ze zich verwonderd over debomen met hun oranje, roze en lila bloesems en orchideeën inalle kleuren van de regenboog die zich langs takken en stammenslingerden? Hadden ze geglimlacht of gefronst om het tjirpen,

13


kwebbelen, kwaken, koeren en de andere geluiden die het tekenwaren van een rijk gevarieerde fauna? Zwart met witte colobus-apen. Papegaaien. Een van de zeldzaamste zoogdieren van het re-genwoud, de okapi, een vreemde maar schitterende kruising tus-sen een zebra en een giraffe. De wat overvloediger voorkomendeduikers en de bongo antilopen die qua aantallen op peil werdengehouden door panters.

En ook menselijke rovers, een indicatie dat dit uiteindelijk tochniet het originele paradijs was. Beneden hen verscheen een rijmannen uit het regenwoud, die een boomgaard met kokospalmen,citrusbomen, mango’s en papaja’s in liepen. Het dorpshoofd zagdat de slappe vormen die tussen hen in hingen een antiloop, eenwild zwijn en een pangolin waren, een dier dat op een opossummet een gordeldierpantser leek. En als je daar ook nog eens devangst van de mannen in de boomkano’s bij optelde, zou het dorpvanavond goed eten.

Ja, het leven hier was eenvoudig, geïsoleerd, onzeker en altijdafhankelijk van de natuur, die zomaar opeens een overstroming,een bosbrand of een ziekte op de nederzetting af kon sturen, maarmisschien was het hier toch niet zo slecht als de oude man vaakhad gedacht.

Met een gebaar waarvan hij zelf schrok, sloeg hij de stenen uitde hand van zijn zoon. ‘Zoals je al zei, jongen, wanneer hebben demensen die bovenop die rijkdommen leefden, daar ooit de voor-delen van mogen proeven? Nou?! Wie heb je over deze bodem-schatten verteld?’

Zijn zoon leek eerder verwilderd en teleurgesteld door zijn va-ders reactie dan boos. ‘Ik zag geen enkele reden om het geheimte houden. Integendeel, ik heb mijn best moeten doen om mijnwerkgevers ervan te overtuigen dat ik hun tijd niet aan het ver-knoeien was.’

De jongeman hield een klein, rechthoekig voorwerp omhoog.Van de dorpelingen zou alleen het dorpshoofd weten waar hetvoor diende. Een mobieltje.

‘Ik heb hun al laten weten dat ik bevestigd heb kunnen krijgen

14


dat hier genoeg te delven valt om hun interesse te rechtvaardigen.En waarom niet? We zullen hulp van buitenaf nodig hebben – heel wat investeringen – om dit gebied te ontwikkelen. De eer-ste stap is het vrij maken van de oude weg.’

Hij was de aandacht van zijn vader kwijt. Deze rotspartij wasaltijd een handig uitkijkpunt geweest voor bosbranden. Maar nietvoor vijanden die het dorp binnen wilden glippen. Daar was hetbladerdak te ondoorzichtig voor. Maar deze keer zorgde de hoogteervoor dat hij een invasie kon zien aankomen. De oudere manklauterde vlug naar beneden, in de richting van het dorp, zo snelals de steile helling dat toeliet. Zo gauw hij binnen gehoorsafstandwas, slaakte hij een alarmkreet.

Het was te laat. Het gebulder van twee helikopters die laag overde jungle scheerden, wekte meer nieuwsgierigheid dan dat het de mensen bang maakte. De dorpelingen haastten zich naar eenopen plek om naar de helikopters te staren die boven een cassave -veld hooverden.

Glimmend zwarte schoenen slipten en gleden over de rotsenachter het dorpshoofd toen zijn zoon achter hem aan klauterde.‘Baba, jullie hoeven niet bang te zijn. Dat zijn gewoon onze in-vesteerders.’

Maar de mannen die uit de open zijkanten van de helikopterssprongen, droegen geen zakelijk aandoende pakken en attaché-koffertjes. Dit waren jagers. En niet van dieren, maar van mensen.En wat nog onheilspellender was, was dat niet iedereen de don-kere huid of de gelaatstrekken van een Congolees had.

Zijn zoon stond nu naast hem. ‘Dit moet een vergissing zijn. Ikga wel even met hen praten.’

Maar zijn vader duwde hem met een kracht die voortkwam uitwoede, paniek en wanhoop de dekking van de bomen en hetstruikgewas in. ‘Nee, ik ben het dorpshoofd. Ik zal voor mijnmensen spreken. Jij moet vluchten. Je moet hulp zoeken.’

Het gegil was al begonnen. Zijn jongste zoon gehoorzaamdehem en was al uit het zicht verdwenen. Toen de oudere man hetdorp in beende, wist hij dat hij op één punt al gelijk kreeg.

15


Het leven voor zijn mensen, zijn dorp, dit schitterende regen-woudparadijs, zou nooit meer hetzelfde zijn.

CNN, Kinshasa, DRC – De Democratische Republiek Congomaakte vandaag bekend dat in de noordoostelijke provincie Iturivan dit mineralenrijke land een molybdenietader is gevonden.Deze ader, die de belangrijkste grondstof van het zeldzame me-taal molybdeen bevat, belooft nu al groter te zijn dan de recentemolybdenietvondsten in Mexico en Siberië samen.

Wall Street Journal, New York – Mijnbouwbedrijven die winsthoopten te maken met het molybdeniet in het Ituri kregen eenteleurstelling te verwerken toen bleek dat het mondiaal opere-rende Earth Resources al een exclusieve overeenkomst met hetMinisterie van Mijnbouw in Kinshasa had voor het hierboven ge-noemde gebied. De CEO van Earth Resources, Trevor Mulroney, ende regionale gouverneur Jean Pierre Wamba spraken in Bunia, dehoofdstad van de provincie, hun tevredenheid uit over het feit datdit project voor een broodnodige economische stimulans enwerkgelegenheid zou zorgen in deze door oorlog en armoede ge-plaagde provincie.

Military Industry Today, Londen – Nieuwsflits voor de privé-legerindustrie. De prominente Britse zakenman Trevor Mulroneykondigt aan dat zijn consortium Earth Resources grootaandeel-houder is geworden van het beveiligingsbedrijf Ares Solutions.Mulroney, die twintig jaar geleden Ares Solutions oprichtte, lietweten blij te zijn met deze nieuwe band tussen Ares Solutions enEarth Resources, en hij verwacht dan ook een blijvende snellegroei en overeenkomstige winsten voor beide bedrijven en hunaandeelhouders.

Kinshasa Times, Bunia, DRC – Rebellen hebben een lang durigstaakt-het-vuren verbroken en bedreigen de vrede van hetnoordoosten van de Congo. Onder dekking van het Ituri regen-

16


woud vallen ze dorpen aan en overvallen ze installaties van de re-gering. Dagelijks komen er berichten over gruwelijkheden bin-nen in het hoofdkwartier van de VN-vredesmacht in de provin-ciale hoofdstad Bunia. De recentelijke opkomst van de regio inde mijnbouw wordt bedreigd door aanvallen op de molybdeniet-mijn en de ertstransporten.

17


leesfragment Complot in Congo - Jeanette Windle

Documents

Transcript of leesfragment Complot in Congo - Jeanette Windle