Ap Dijksterhuis -Het slimme onbewuste: denken met gevoel"Wat bij mij vooral blijft hangen van dit boek is vooral dat de vrije wil een illusie is. En dat het bewustzijn van z'n voetstuk wordt gehaald; het onbewuste stuurt ons gedrag. Ik vind dat allemaal heel spannend. iedereen

heeft het idee dat hij van alles bewust beslist, dat geloof ik nu niet meer, er is wetenschappelijk ook geen bewijs

voor. Nee, ik ben niet geschrokken. Ik ben wetenschappelijk ingesteld, ik ga er mijn voordeel mee

doen, meer letten op de eerste indruk, mijn intuïtie, zeker op mijn vakgebied. Ik was bang voor een zweverig boek, maar het blijkt niet zweverig. Ik ga meer op mijn intuïtie vertrouwen. Je hoeft niet alles te beredeneren. En met complexe dingen doe ik het als altijd: daar slaap

ik een nachtje over."

Herman Klok; Vrije wil is geen illusieSinds de oudheid is er discussie tussen aanhangers van het

determinisme die de hersenen beschouwen als een onveranderbaar substraat waarbij alles al in de baarmoeder is

vastgelegd en anderzijds de aanhangers van het 'maakbare' brein waarin de plasticiteit van de hersenen voorop staat. Het verschil

tussen 'nature' en 'nurture'. Na de boeken van Dick Swaab en Viktor Lamme is deze discussie weer opgelaaid. Met name is het

de vraag in hoeverre er een vrije wil bestaat. Vanuit filosofische en forensische hoek is daar al veel over geschreven.

“Hij steunt op de ideeën van de filosoof Dennett. De sleutel tot de vrije wil is bewustzijn, aandacht en ervaring. Ook put hij uit zijn

rijke ervaring binnen de spraak- en taalaandoeningen. Een boek dat zich afzet tegen Swaab en Lamme, maar ook een gedegen

positief tegengeluid laat horen.”

Victor Lamme - de vrije wil bestaat niet; over wie er echt de baas is in het brein

Dick Swaab - Wij zijn ons brein

Jan Derksen - Bevrijd de psychologie: uit de greep van de hersenmythe

Tor Norretranders - Het bewustzijn als bedrieger: een mythe ontrafeld

Daniel Dennett: Gereedschapskist voor het denkenIn een lange rij spraakmakende boeken verdedigt de

Amerikaanse filosoof Daniel Dennett de gedachte dat men zaken als bewustzijn, betekenis en vrije wil moet begrijpen vanuit de evolutie. Met deze combinatie van materialisme

en atheïsme beweegt hij zich op een terrein vol felle discussies waar kennis van zaken en helderheid van denken vaak ver te zoeken zijn. In dit boek doorkruist hij datzelfde terrein, maar nu op een nieuwe manier: hij bespreekt niet

zozeer de problemen als wel het gereedschap waarmee je ze aanpakt.

Ook in de bieb:Daniel Dennett - Aspecten van bewustzijnDaniel Dennett -Het bewustzijn verklaard

Daniel Dennett (1942) is een Amerikaans filosoof, schrijver en cognitiewetenschapper, wiens onderzoek gericht is op de filosofie van de geest, wetenschapsfilosofie en filosofie van de biologie. Hij is momenteel co-director van het Center for Cognitive Studies, Austin B. Fletcher Professor of Philosophy, en universiteitshoogleraar aan Tufts University, VS. Professor Dennett heeft de meest fundamentele culturele vragen van

deze tijd aan de orde gesteld, zoals de vraag waar wij vandaan komen en wat het is dat ons tot mens maakt. Door

de jaren heen heeft Dennett gewerkt aan een filosofische theorie die biologische en culturele fenomenen integreert in

één overkoepelend, verenigend principe, daarbij Darwin’s evolutietheorie als uitgangspunt nemend voor zijn

wereldbeschouwing.

Erasmusprijs 2012

Geen vrije wil? Bizar! Belachelijk slecht onderbouwd! Denkfouten die je bij een student zou verwachten… Jullie hebben hier Dick Swaab en Victor Lamme. Ze komen voor in mijn schurkengalerij van wetenschappers die ernaast zitten. Daniel Dennett

Wij hebben het idee dat wij vrij zijn, dat wij alles kunnen beslissen, en dat is natuurlijk niet zo. Dick Swaab

Ons brein bepaalt wat we doen en onze gedachten, meningen en intenties hobbelen daar achteraan. Daarom zijn wij makkelijk te manipuleren en weet een hersenscan beter wat we willen dan dat we dat zelf weten. Victor Lamme

Daniel Dennett Lezing 12-3-2016 Nijmegen‘Free will is an illusion. Humans are nothing but moist robots.

Just relax and let it happen.’ (uit de bekende Dilbert-strip van Scott Adams)

Daniel Dennett en Dick Swaab: We zijn ons brein

We zijn ons brein, zo stelt Dennett. Er is geen onsterfelijke ziel, geen immaterieel zelf. Onze ziel en onze mind zijn ons brein, en daarmee

een fysisch orgaan. Onze huidige wetenschappelijke kennis leert ons dat er geen vrije wil is aan te tonen in ons brein. Er is geen

‘wonder tissue’. Op dit punt is Dennett het eens met de Nederlandse neurobioloog Dick Swaab,

die een vrij radicaal standpunt heeft ten aanzien van onze vrije wil.

Daniel Dennett en Dick Swaab: verantwoordelijkheidMaar Dennett en Swaab zijn het oneens over de opvatting van onze verantwoordelijkheid. Voor Swaab is vrije wil een illusie. Hij meent dat we verantwoordelijkheid baseren op onze vrije wil, en dat als we dus geen vrije wil hebben, we

ook geen verantwoordelijkheid hebben. Dennett is het met hem eens dat dit geldt voor bijvoorbeeld ernstig geestelijk gehandicapten of voor baby’s. We geven hen om die reden

ook minder burgerrechten. Maar Dennett is het oneens met het idee dat de vrije wil een illusie is, en al helemaal met

het standpunt dat het niet kunnen aantonen van een vrije wil in ons brein betekent dat we niet verantwoordelijk zijn

voor onze daden.

John Gray: De ziel van de marionet

‘Gray knoopt aan bij de beroemde dialoog over het marionettentheater van Heinrich von Kleist, waarin de marionetten met hun niet door de zwaartekracht gehinderde sprongen een hogere vrijheid wordt toegedicht, ook al trekken ze niet zelf aan de touwtjes. Net zon beeld houdt de moderne wetenschap ons voor, meent Gray: hoewel het steeds minder duidelijk wordt wie bij de mens in control is, blijven wetenschap en techniek onvermoeibaar in de weer ons heil en zegen via godgelijke kennis in het vooruitzicht te stellen. En keer op keer blijkt dat een aanbod dat we maar moeilijk kunnen weerstaan.’ NRC Handelsblad