LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE

Ophthalmologica Belgica

November 2004

WAT IS LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ?

• « Veroudering » van de macula

Macula = gele vlek = centrale deel van de retina :

hier is een verhoogde concentratie en kwaliteit van visuele

cellen (fotoreceptoren) die het scherptezicht mogelijk maken

optic nerve

macula

vessels

WEERSLAG VAN DE LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE

• In ernstige vorm :

- vermindering van de scherptevisus,

detailwaarneming

- handicap voor het lezen, naaien,

detailwaarneming, gelaatsherkenning in

de straat, tv kijken

VOORKOMEN VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE

• Eerste oorzaak van ernstige slechtziendheid in de ontwikkelde landen

• Vaak na leeftijd van 50 jaar, meestal na 60 jaar

• Tast beide ogen achtereenvolgens aan met een relatief kort interval tussen beide

FREQUENTIE VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE

• Frequente aandoening

prevalentie :

- 2% tussen 55 en 65 jaar

- tot 25-30% na 75 jaar

In Frankrijk zijn er 2.000.000 patienten ouder dan 65 jaar die een leeftijdsgebonden macula degeneratie hebben.

WORD JE BLIND VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ?

• Neen !

• Enkel het centrale deel van het netvlies

is aangetast

- de scherptevisus is verminderd

- een visus van ≤ 1/10 = legale blindheid

MAAR :

WORD JE BLIND VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ?

• De perifere retina is normaal

- het gezichtsveld blijft dus bewaard

- men behoudt een relatieve autonomie voor het eten, om zich te kleden, om zich te verplaatsen

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : WELKE ZIJN DE EERSTE SYMPTOMEN ?

• Geen functionele weerslag in beginstadium (enkel oogfundus kan leeftijdsgebonden macula degeneratie detecteren)

• Latere stadia :

- verminderd zicht (leesproblemen)

- slechte detailwaarneming

- vervormde beelden (metamorphopsia)

- zwarte vlek in centraal zicht = scotoom

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : WELKE KLACHTEN ?

• Geen klachten in het beginstadium

- Enkel in oogfundus waar te

nemen:

wit-gele vlekken in de retina = drusen

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : WELKE KLACHTEN ?

• In latere stadia :

– vervormde beelden (metamorphopsia)– centrale zwarte vlek (scotoom)

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : verband symptomen en oogfundusletsels in vergevorderd

stadium

. 2 vormen :

- droge vorm

- centraal scotoom

- langzame progressieve evolutie

- natte vorm

- metamorphopsia

- snelle progressie

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : verband symptomen en oogfundusletsels in

vergevorderd stadium

. Droge vorm

progressieve atrofische letsels ter hoogte van de macula met verlies van visuele cellen (fotoreceptoren)

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : verband symptomen en oogfundusletsels in vergevorderd

stadium

. Natte vorm

nieuwvaatvorming met

- risico op bloeding

- oedeem in de retina

- vernietiging van de

centrale retina (macula)

WAT ZIJN DE OORZAKEN VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ?

• Precieze oorzaak nog niet gekend

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : oorzaken

• Eerste risicofactor : leeftijd

• Erfelijkheid ? – bepaalde families meer aangetast

• Tabak ?– bewezen risicofactor

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : oorzaken

• Overdadig lezen of TV kijken « ver-

sleten »• Geneesmiddelen aan basis van

leeftijdsgebonden macula degeneratie

NEEN

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : behandeling

• Meteen oogarts raadplegen

• Oogonderzoek :- meten van de visus ver en dichtbij

met optimale correctie en eventuele

beeldvervorming opsporen met

rooster (Amsler)

- oogfundusonderzoek met gedilateerde pupil

- paraklinische technische onderzoeken

ONDERZOEK BIJ DE OOGARTS

. Oogfundus . Angiografiefluoresceïne – indocyanine groen

biomicroscoop gedigitaliseerde camera

ONDERZOEK BIJ DE OOGARTS. Oogfundus . Angiografie

oedemateuse en fluo : zichtbare nieuwvatenhemorragische leef-tijdsgebonden maculadegeneratie

BEHANDELING VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE

• Geen preventie mogelijk

• Rol van vitamines ?

• Optische correctie

BEHANDELING VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE

• Geneesmiddelen : geen bewezen effect

• Vitamines of oligo-elementen :

- AREDS-studie : eventueel positief effect bij inname van anti-oxydantia (C,E,betacaroteen) en zink

- Carotenoïdes (luteïne en zeaxanthine) ?

• Optische correctie : - Klassieke brilglazen neen

- Wel low vision loupes

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : ROL VAN DE OOGARTS IN DE BEHANDELING

• Droge vorm :– geen behandeling, opvolgen en raad geven

• Natte vorm : – in bepaalde gevallen :

- laser

- dynamische fototherapie

- heelkunde

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : behandeling

• Wat is een laserbehandeling ?

- de laser coaguleert met licht vernietigt nieuwvaatvorming

litteken op het netvlies.

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : BEHANDELING

• Indicatie voor laserbehandeling- natte vorm van leeftijdsgebonden

macula degeneratie

- enkel als nieuwvaatvorming buiten het fixatiepunt ligt

• Doel van de laserbehandeling :- stoppen van groei van nieuwvaten

- stabiliseren of partieel herstellen van het scherptezicht

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : BEHANDELING

• De « nieuwe » behandeling :

PDT of dynamische fototherapie

• Wat is er specifiek aan deze behandeling?

- vernietigt selectief de choroidale neovascularisatie - de retinacellen worden niet verbrand

- deze eigenschappen laten behandeling van centrale

letsels toe

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE – BEHANDELING

• PDT – principe :- men gebruikt Visudyne, een kleurstof die zich bij voorkeur in de nieuwvaatvorming opstapelt

- deze kleurstof wordt geactiveerd door een IR diode laser gedurende 83 seconden

- een chemische reactie maakt vrije radicalen vrij die een thrombose van de neovascularisatie geven met afsluiten van deze vaten

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE – BEHANDELING

• Indicaties voor PDT- Natte leeftijdsgebonden macula degeneratie- Centrale neovascularisatie- Snel progressieve – actieve vorm

• Voorzorgen in geval PDT behandeling- Zon en fel licht vermijden de eerste 48 uren

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE - BEHANDELING

• Resultaat van PDT behandeling- vertraagt de evolutie van leeftijdsgebonden macula

degeneratie

- geeft eerder een stabilisatie dan een verbetering

- sommige gevallen antwoorden niet op Visudyne

- vaak zijn verschillende behandelingen nodig

- Visudyne is zeer duur

- wordt terugbetaald onder bepaalde specifieke medische

voorwaarden

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE - BEHANDELING

• Na laser of PDT :

oogheelkundige opvolging is nodig

- recidief van neovascularisatie is

mogelijk.

- bij de oogarts, angiografie

- soms herbehandeling nodig

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE - HEELKUNDE

• Doelstelling

- Neovascularisatie wegnemen

- Verplaatsen van gezonde retina

naar zone weg van neovascularisatie

Beperkte indicaties !

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE – TOEKOMSTIGE BEHANDELINGEN ?

• Intravitreale injectie van inhibitoren van de angiogenese : beloftevol

• Retina transplantatie of greffe : neen tot nu toe

• Gentherapie : neen tot nu toe

• Implantatie van een microprocessor op de retina : nog experimenteel

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : BEHANDELING ?

• Naast medische en heelkundige behandeling is

visuele revalidatie

de belangrijkste hulp voor patienten

VISUELE REVALIDATIE

• Laat toe om de rest visus optimaal te gebruiken.

• Wordt gedaan in gespecialiseerde centra

VERGROTENDE HULPMIDDELEN

• Loupes- vaak goede hulp bij het lezen

- eenvoudig gebruik

• Telescopische systemen- vermoeiend

- iets ingewikkelder

- soms grote hulp

VERGROTENDE HULPMIDDELEN

• TV camera- TV loupe

- Camera verbonden aan TV

Laat toe om de tekst tot 50 x te vergroten

BESLUITEN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE

• Herkennen• Vroegtijdig ! • Aangepaste behandeling• Regelmatige follow-up

De basisaandoening blijft bestaan en

recidieven zijn frequent• Visuele revalidatie