Leden van de Woonbond datum - UwHuurdersraad · de situatie in de huursector. In plaats van de...

Betreft: Eindejaarsbrief

1/4

Postbus 3389 1001 AD Amsterdam 020-5517700 www.woonbond.nl

Leden van de Woonbond

datum 20 december 2017 kenmerk V17.0797 bijlage(n) 8

Geachte leden van de Woonbond, Het einde van 2017 nadert alweer. Een goed moment om terug te kijken op het afgelopen jaar én om vooruit te kijken naar het volgend jaar. We maken van de gelegenheid gebruik om u interessante informatie toe te zenden. Deze vindt u in de bijlagen. Een terugblik op 2017 Het afgelopen jaar vroegen de Tweede Kamerverkiezingen onze aandacht. De Woonbond heeft in aanloop tot de verkiezingen diverse activiteiten georganiseerd, zoals een verkiezingsdebat met Aedes en VNG en een eigen Huurstemwijzer. Tijdens de coalitiebesprekingen hebben we voor onze lobby de zeven Woonbondspeerpunten onder de aandacht van de partijen gebracht. Inzet op huurverlaging Eén van de speerpunten is betaalbare woonlasten. De Woonbond vindt dat de huurprijzen weer meer in verhouding moeten komen te staan met wat mensen kunnen betalen. Daarom vinden we dat de huren gemiddeld met 10% omlaag moeten. We hebben goede argumenten waarom het nodig is: de huurprijzen zijn enorm gestegen de afgelopen jaren, de armoede onder huurders is toegenomen en de hoge huren drijven de rijksuitgaven aan huurtoeslag enorm op. Maar we hebben ook goede argumenten waarom huurverlaging kan: er is genoeg financiële ruimte in de sector (helemaal als de verhuurdersheffing geschrapt wordt) en het heeft een groot inverdieneffect voor de overheid door een daling van de huurtoeslaguitgaven. Regeerakkoord Rutte III Het nieuwe regeerakkoord stemt de Woonbond niet tot tevredenheid, want het heeft weinig oog voor de situatie in de huursector. In plaats van de hoognodige huurverlaging zorgt het kabinet Rutte III ervoor dat de koopkracht van veel huurders achteruit gaat. Door deze maatregelen verslechtert de betaalbaarheid van het huren. Door verkoop van sociale huurwoningen holt de beschikbaarheid van betaalbare woningen verder achteruit. Bovendien wordt veel te weinig gedaan aan verduurzaming en het aanpakken van de woningnood. De Woonbond heeft voor de komende jaren een offensieve agenda geformuleerd als tegenwicht voor de kabinetsplannen. Belangrijke elementen in deze agenda zijn: verlaging van de woonlasten onder andere in combinatie met energiebesparing, uitbreiding van de sociale huurvoorraad, versterking van de huur(prijs)bescherming en de positie van huurders in de vrije huursector.

2/4 V17.0797

Successen Het is de Woonbond gelukt om het afgelopen jaar meer aandacht te vragen voor de groeiende wachtlijsten en de problemen met de betaalbaarheid in de huursector. Verder is het gelukt om het initiatiefrecht voor huurders weer op de politieke agenda te krijgen. We willen huurders in staat stellen om zelf het initiatief te nemen voor verbetering van huurwoningen. Te vaak lopen huurders nu tegen verhuurders op die niet willen bewegen. Juist als het gaat om verduurzaming en geschikte woningen om langer zelfstandig te kunnen wonen, moeten huurders een redelijk voorstel kunnen afdwingen. Ook hebben we samen met studentenvakbond LSVb de wantoestanden in de huursector aangekaart, omdat we signaleren dat een toenemend aantal verhuurders stelselmatig een te hoge huur rekent, geen onderhoud pleegt en zelfs intimideert en dreigt. Veel werk voor huurdersorganisaties Huurdersorganisaties krijgen steeds meer verantwoordelijkheid op hun schouders. Overleggen met de verhuurder, in veel gevallen ook nog met de gemeente, contacten met de achterban, inbreng op verschillende thema’s voorbereiden en uitwerken. Bij elkaar is het veel werk, maar het biedt ook kansen om echt wat te bereiken voor de huurders. De Woonbond is voortdurend op zoek naar manieren om lidorganisaties op een goede manier te ondersteunen. Heeft u wensen voor hulp en ondersteuning? Neem contact op met uw consulent. Hij of zij kan meedenken en tips geven. Een vooruitblik op 2018 Op de Landelijke Ledendag op 23 september spraken we met elkaar over belangrijke actuele onderwerpen in tien themasessies. Uit deze sessies zijn aanbevelingen gekomen die verwerkt zijn in het werkplan voor 2018. We geven een korte toelichting op vijf speerpunten voor het komend jaar. Huurverlaging van gemiddeld 10% De huurprijzen zijn de afgelopen jaren veel te sterk gestegen, waardoor veel huurders moeite hebben maandelijks de huur te betalen. U zult dit ongetwijfeld bij uw eigen huurders zien. We willen dat dit gecorrigeerd wordt. In de vorm van een campagne willen we samen met huurdersorganisaties aandacht vragen voor de noodzaak van huurverlaging. Bovendien komen we met suggesties hoe dit gerealiseerd kan worden. Meer betaalbare huurwoningen De sociale woningvoorraad is verkleind, terwijl meer mensen behoefte hebben aan een betaalbare huurwoning. De woningnood vraagt dringend om oplossingen. Wij willen dat er minder verkocht en meer gebouwd wordt. De focus van het kabinet op het middenhuursegment mag zeker niet ten koste gaan van de voorraad sociale huurwoningen. Verduurzaming en een betere woningkwaliteit Er is extra inzet nodig om te woningvoorraad in 2050 energie- of CO2-neutraal te maken. De Woonbond koppelt verlaging van de woonlasten aan energiebesparende maatregelen. Ook is een goede basiskwaliteit van huurwoningen van belang. Meer aandacht voor huurders in de commerciële sector De Woonbond wil de betaalbaarheid van woningen in de commerciële huursector verbeteren en meer huurprijsbescherming regelen in het duurdere ‘middensegment’. Verder vinden we het noodzakelijk om de zeggenschap van huurders(organisaties) te versterken. We overleggen met de landelijke koepel voor institutionele beleggers in de huursector om tot afspraken te komen voor een gematigde huurprijsontwikkeling bij nieuwbouw in het middensegment en een laagdrempelige voorziening voor geschilbeslechting. Huurdersorganisaties versterken Het HO+-project krijgt in 2018 een extra stimulans met het deelproject ‘Een stap vooruit, van denken naar doen’. Huurdersorganisaties krijgen intensieve begeleiding om een stap te zetten in hun

3/4 V17.0797

ontwikkeling. Er zijn nog enkele plekken beschikbaar voor 2018. Voor meer informatie en aanmelding kunt u bij uw consulent terecht. Veel huurdersorganisaties krijgen onvoldoende financiële ondersteuning van hun verhuurder. Dat bleek dit jaar uit onderzoek door de Woonbond. Mijn oproep is daarom om niet te bescheiden te zijn. Vaak zijn verhuurders bereid om een hogere bijdrage te verstrekken, omdat ze zien dat die nodig is om het huurderswerk volwaardig te verrichten. De Woonbond is altijd bereid om met u mee te denken om een geschikte manier om uw activiteiten voldoende gefinancierd te krijgen. Informatie in de bijlagen De gemeenteraadsverkiezingen in maart bieden huurdersorganisaties mogelijkheden om invloed uit te oefenen op het gemeentelijk woonbeleid. In de bijlage levert de Woonbond enkele ondersteunende documenten. De flyer over de gemeenteraadverkiezingen bevat tips hoe u als huurdersorganisatie er voor kan zorgen dat belangrijke thema’s, zoals betaalbaarheid, beschikbaarheid en energiebesparing, geagendeerd worden. Het Energiecafé op 16 februari gaat over de invloed op de woonvisie en gemeentelijk beleid met als doel om op het terrein van betaalbaarheid en energiebesparing stappen te zetten. In het Stook je rijk magazine vindt u informatie en goede voorbeelden over samenwerking aan de versnelling van energiebesparing in de sociale huursector. Het manifest ‘Samen leven, gemeenschappelijk wonen’ kunt u ook gebruiken in de aanloop van de verkiezingen. Het is een oproep aan politiek, gemeente, corporaties en lokale partijen om burgerinitiatieven van gemeenschappelijk wonen te laten bloeien. Verder sturen we mee: informatie hoe u als huurdersorganisatie in de corporatiesector gebruik kan maken van de Aedes-benchmark, een flyer over de Winteractie brochures en de data van de Provinciale Vergaderingen in 2018. Tot slot Als laatste wil ik nog twee zaken onder uw aandacht brengen.

x Op vrijdag 13 april 2018 organiseert de Woonbond een landelijk symposium en op zaterdag 29 september vindt de Landelijke Ledendag plaats die dit jaar wordt ingevuld als kennisfestival voor hurend Nederland. Zet de data alvast in uw agenda!

x Vanaf 25 mei 2018 gelden er nieuwe privacyregels. Deze hebben ook gevolgen voor huurdersorganisaties. Begin 2018 zullen we onze lidorganisaties informeren hoe ze aan de nieuwe wettelijke eisen kunnen voldoen.

De Woonbond gaat altijd uit van het principe ‘samen staan we sterk’. Daarom werken we ook komend jaar weer graag samen met u aan een breed toegankelijke en betaalbare huursector. Ik wens u fijne feestdagen en een heel goed 2018. Met vriendelijke groet, namens de Woonbond,

Ronald Paping, Algemeen directeur

x De oude Toolkit voor het contact met de achterban is vervangen door een nieuwe versie. Digitaal, up to date, met voorbeelden van social media. Doe inspiratie op en bekijk de kaarten via www.woonbond.nlͬƚŽŽůŬŝƚͲĂĐŚƚĞƌďĂŶ

4/4 V17.0797

Bijlagen:

x Brochure Stook-je-Rijk x Uitnodiging voor bijeenkomst gemeenteraadsverkiezingen georganiseerd door het E-team op

16 februari 2018 x Flyer over de gemeenteraadsverkiezingen x Aedes-benchmark voor huurdersorganisaties in de corporatiesector x Flyer over de Winteractie brochures x Manifest ‘Samen leven, gemeenschappelijk wonen’ x Data PV-vergaderingen

STOOKJE RIJKM A G A Z I N ESamen werken aan versnelling van energiebesparing in de sociale huursector

WWW.STOOKJERIJK.NL

Doorgaan!De lijst met initiatieven van corporaties, gemeenten, huurdersorganisaties en onafhankelijke denkers om de sociale huursector energieneutraal te maken, is indrukwekkend. Het kan niet anders dat ook u, na lezing van dit boekje, tot die conclusie komt. De isolatie van woningen wordt steeds beter, zonne-panelen verschijnen op steeds meer daken en aardgasleidingen worden stap voor stap losgekoppeld. Tegelijkertijd zetten Aedes, Bouwend Nederland, de Woonbond en de Natuur en Milieu-federaties zich in om voorwaarden te creëren om al die initiatieven optimaal tot hun recht te laten komen. Door ken-nis te delen, door goede initiatieven op te schalen, door beweging te forceren in de markt van energiezuinige installaties en door de financiële voorwaarden te verbeteren. Om maar een paar voor-beelden te noemen.

Ons enthousiasme kan niet verhullen dat het ook vreselijk schuurt. De ont-wikkelingen in de particuliere sector staan nagenoeg stil en niemand neemt het voortouw om daar verandering in te brengen. Bovendien lijkt het nieuwe kabinet niet van plan om de verhuurder-heffing, jaarlijks bijna twee miljard euro die afkomstig zijn van de huurders, vrij te maken om te investeren in duurzaam-heid.

De gezamenlijke Natuur en Milieu-federaties en de Woonbond blijven zich inzetten om deze grootse omissies te herstellen. Tegelijkertijd gaan wij – in de geest van zes jaar Stook je Rijk – door met goede initiatieven aan elkaar te koppelen.

Annie van de PasNetwerkdirecteur van de Natuur en Milieu federaties.

November 2017

Hoe die energieneutrale gebouwen en hun energie-voorziening er in 2030 precies uitzien en welke tech-niek daarvoor nodig is, is voor Jansen op dit moment minder duidelijk. ‘Dat kan ook niet. De techniek en de kosten van de verschillende ingrepen zijn doorlopend in ontwikkeling. We proberen daar zo slim mogelijk op in te spelen.’Utrecht maakt zoals alle gemeenten zijn jaarlijkse pres-tatieafspraken gericht op de realisering van gemiddeld label B in 2020. Jansen: ‘Vier van de vijf corporaties halen die doelstelling, twee zelfs heel ruim. Alleen Mitros, de grootste corporatie, haalt het niet. Dat is vanwege hun vele oude woningen en vanwege hun financiële situatie. Maar ook Mitros heeft er nu de vaart in. Gemiddeld label B wordt in 2024 verwacht, dat zou eerst 2026 zijn.’

Herontwikkeling warmtenetDe prestatieafspraken voor 2018 en de jaren daarna anticiperen op de doelstellingen voor 2030. Concreet betekent dat herontwikkeling van het warmtenet, isoleren door een wijkgerichte aanpak van de energie-verliezen, het op grote schaal stimuleren van zonne- energie en het loskoppelen van het aardgas. Voor de herontwikkeling van het warmtenet wordt samen met eigenaar Eneco gekoerst op een geleidelij-ke overgang naar lagetemperatuurwarmte, waardoor de invoering van restwarmte, geothermische warmte en zonnewarmte economischer wordt en het systeem-rendement hoger. De eerste gebieden die daarvoor in aanmerking komen, zijn de laatste delen van Leidsche

WETHOUDER PAULUS JANSEN, GEMEENTE UTRECHT

Ambitieus Utrecht zet de toon

Dat het ambitieus is hoef je Paulus Jansen, wet houder wonen en bouwen in Utrecht, niet te vertellen. Utrecht wil dat de sociale woningbouw én het eigen gemeentelijk vastgoed in 2030 energie neutraal zijn. Geen enkele stad in Nederland heeft zo’n scherp doel.

FOTO

: JAC

K TI

LLM

ANNS

FOTO

: MAR

NIX

SCHM

IDT

2 - Stook je rijk magazine

Rijn, de grotere inbreidingsprojecten in de bestaande stad en Overvecht-Noord. Andere ontwikkelingen om het warmtenet te verduurzamen zijn de bouw van een biowarmteketel en het vervangen van een oude hulpwarmtecentrale, gestookt op diesel, door een ringleiding.

Loskoppeling van het aardgasOvervecht-Noord is in Utrecht de eerste wijk die losgekoppeld wordt van het aardgas. ‘Een spannend project’, meent Jansen. ‘We kiezen voor die wijk omdat de aardgasleiding er aan vervanging toe is en omdat er relatief weinig partijen bij betrokken zijn. Slechts 30

procent van de woningen is particulier bezit. Het helpt ook flink dat er al een warmtenet ligt. Qua prijs-prestatieverhouding is deze wijk het gunstigst

om ervaringen op te doen voor de rest van de stad.’ Er is al wel een aantal hobbels gesignaleerd, zoals een hoog afsluittarief voor gas van het netwerkbedrijf. Ook is er in de samenwerking met energiebedrijven en corpo-raties meer experimenteerruimte nodig voor lokale oplossingen.

Een boel geldJansen: ‘De gemeenteraad van Utrecht heeft de ambi-tie uitgesproken dat al onze gemeentelijke gebouwen in 2030 energieneutraal zijn. Bij renovatie of sloop/

nieuwbouw op natuurlijke momenten zijn we klaar in 2036, met een zogeheten onrendabele top van 35 mil-joen euro, waarvoor we nog dekking zoeken. Gaan we versnellen naar 2030, dan wordt de onrendabele top een factor drie tot vier groter. Dat is een boel geld, maar niet op voorhand onhaalbaar bij een gemeentelijke be-groting van 1,5 miljard euro. De berekende onrendabele top is gebaseerd op de huidige energieprijzen. Daarbij helpt het degressieve tarief van de energiebelasting niet. Bij kleinverbruikers bestaat meer dan de helft van het tarief uit energiebelasting, grootverbruikers betalen vrijwel niets. Als je maar 6 cent per kWh betaalt voor elektriciteit, remt dat de noodzakelijke investeringen bij grootverbruikers.’

Gelijkblijvende woonlasten‘Bij het aardgasvrij maken van bestaande wijken is de steun van de bewoners cruciaal’, vervolgt hij. ‘De huur-dersorganisaties staan positief tegenover de verduur-zaming van het woningbezit, maar hameren erop dat de totale woonlasten hierdoor niet mogen stijgen. Dat is ook onze inzet. Bij eigenaar-bewoners is de grootste uitdaging om ze te bereiken. Er is geen overkoepelende organisatie waarmee je afspraken kan maken. We heb-ben geluk dat er in Utrecht al een groot warmtenet ligt, dat maakt de overgang eenvoudiger. Desondanks zal de verbouwing van de energievoorziening in bestaande wijken de nodige overlast opleveren, maar we gaan proberen om huurders en eigenaar-bewoners zoveel mogelijk te ontzorgen!’

‘We kiezen voor aardgasvrij maken van Overvecht-Noord. De gasleiding

is er aan vervanging toe is en er is tegelijk een grote renovatieopgave.’

‘De investeringen moet je zien in het perspectief van de omzet van de stad Utrecht.’

Stook je rijk magazine - 3

WIM HAZEU, WONEN LIMBURG

Je moet brancheoverstijgend werken, anders red je het niet

Grootschalige isolatie en zonne-energie ‘Bij de bestaande voorraad bereiken we aardgasloos stapsgewijs en is de aanpak de eerste jaren vooral gericht op het beperken van de energievraag en het toepassen van zonne-energie. Wonen Limburg heeft recent een grote aanbesteding van vierduizend wonin-gen gedaan. Daarbij houden we rekening met mogelijke vervolgstappen, zoals een extra schil over enkele jaren. Om nu grootschalig in één keer tot nul-op-de-meter te komen, los van enkele eerste pilotprojecten, is financieel nog niet haalbaar.’ Wonen Limburg is zelf ook doorlopend aan het experimenten en het innoveren. Hazeu: ‘Met de snel voortschrijdende technische en prijsontwikkelingen is het noodzaak continu mee te groeien en de vinger aan de pols te houden. Uiteindelijk leren we daarvan en bepalen die ervaringen onze route. Zekerheid is wel het programma Zonnig Limburg. In dat kader hebben inmiddels bijna tweeduizend huurders van Wonen Limburg zonnepanelen op hun dak.’

Ingewikkelde uitbouwIngewikkeld vindt Hazeu de vele woningen met uitbouw, een in Limburg veelvoorkomend fenomeen. ‘Uitbouwen zijn enorme energielekken. Die uitbouwen zijn in iedere woning anders. De aanpak vraagt om

Woningcorporatie Wonen Limburg wil op de route naar een CO2-neutrale woningvoorraad in 2030 al aardgasloos zijn. ‘De lat ligt hoog’, stelt bestuurder Wim Hazeu. ‘De weg ernaar toe is er een van voort-durend innoveren, experimenteren en opschalen.’

Wonen Limburg ligt goed op koers om de kortetermijn-doelstelling label B in 2020 te halen. ‘Dat is niet niks’, weet Hazeu. ‘De komende drie jaar moeten we jaarlijks nog voor duizend woningen een labelsprong bewerkstelligen.’ Daarbij worstelt Wonen Limburg –

26.000 duizend woningen verspreid over de provincie Limburg en Zuidoost- Brabant – met de doel-stelling voor de korte termijn en de doelstelling

voor de lange termijn. ‘Alles wat we nu doen, plaatsen we in het perspectief van de vervolgstappen die we komende jaren moeten maken.’ Aardgasloos is volgens Hazeu iets anders dan CO2- neutraal. ‘Maar als je aardgasloos bent, dan ben je een eind op weg naar CO2-neutraal. Sinds de EPV-intro-ductie is alle nieuwbouw aardgasloos. Bij het eerste opgeleverde project wordt in tien nieuwbouw woningen geen aardgas meer gebruikt. Dat is het begin.’

‘Met het programma Zonnig Limburg hebben inmiddels bijna twee-

duizend huurders zonnepanelen op hun dak gekregen.’


maatwerk, waardoor de kosten om aardgasloos te worden hoog zijn.’ Bij hoogbouw betekent aardgasloos overschakelen op duurzame warmtenetten. Een schil, zoals bij laagbouw, om tot nul-op-de-meter te komen, is volgens Hazeu bij hoogbouw op dit moment nog lastig. ‘Maar duurzame warmtenetten zijn ook niet makkelijk. We willen experimenteren met een soort aardwarmte door mijnwater op te pompen. En chemie-reuzen als Sabic en DSM hebben enorme hoeveel-heden restwarmte die tot op heden nauwelijks gebruikt worden. Een mogelijke uitkomst voor toekomstige warmtenetten, maar het is natuurlijk wel warmte die afkomstig is van fossiele brandstof.’

Routekaart naar energieneutraalWonen Limburg maakt zoals alle corporaties een routekaart op weg naar energieneutraal. Die route-kaart, in Limburg loopt de route via aardgasloos, is de basis voor een gesprek met de gemeenten. ‘We hebben woningen in ruim twintig gemeenten en zullen met de verschillende gemeentebesturen, maar ook met netwerkbeheerders en warmte-aanbieders serieus het gesprek moeten voeren over de gezamen-lijke aanpak. Samen komen we zo tot een regionale energievisie. Je moet brancheoverstijgend werken, anders red je het niet.’

‘Alles wat we nu doen, plaatsen we in het perspectief van de vervolgstappen die we komende jaren moeten maken.’

Amba

ssad

eurw

etho

uder

Stoo

k je R

ijk 2

017

Geert Ritsemawethouder gemeente Arnhem

Wat is het grootste succes van uw ambassadeur-schap?‘Wat ik in Arnhem een groot succes vind, is dat er met álle corporaties en huurdersverenigingen afspraken zijn gemaakt over hoe we huurwoningen energiezuiniger kunnen maken. Zo mag dat niet leiden tot hogere woonlas-ten, liever zie ik de lasten zelfs dalen. Duurzaamheid mag worden beloond.’

Wat is uw drijfveer om u voor dit onderwerp in te zetten?‘Ik vind dat iedereen moet kunnen meedoen met

duurzaamheid. Dat is één van mijn drijfveren. Dat niet alleen mensen met een goed gevulde portemon-nee zonnepanelen op hun dak kunnen leggen. Maar juist ook de mensen die het wat minder hebben. Ook zij moeten kunnen genieten van het comfort van een energiezuinige woning.’

Hoe woont u en wat doet u thuis aan energiebesparing?‘Zelf woon ik in een goed geïsoleerde woning met stadsverwarming én zonnepanelen. Ik wil graag alle stroom zelf opwekken, maar dat lukt nu nog niet. Daarom koop ik ook nog een deel groene stroom van het net.’


RONALD PAPING, WOONBOND

Verhuurderheffing is belediging voor huurders en milieu

De Woonbond ondersteunt met volle overtuiging de inspanningen om corporatiewoningen ener-gieneutraal te maken. ‘We maken daartoe een routekaart en ondersteunen huurders maximaal’, vertelt directeur Ronald Paping. ‘Laten we echter de particuliere sector en de eigen woningen niet vergeten.’

Ondersteuning voor huurdersorganisatiesDe Woonbond ondersteunt huurdersorganisaties bij het maken van een routekaart voor energiebesparing in de woningvoorraad. Een dergelijke routekaart laat zien wat er op korte, middellange en lange termijn nodig is om CO2-neutraliteit in 2050 te halen. De routekaart is een hulpmiddel voor huurders-organisaties om in beeld te brengen welke maatregel wanneer genomen moet worden, welke besparing dat oplevert en wat de gevolgen zijn voor de woonlasten. Huurdersorganisaties kunnen de routekaart gebruiken om met verhuurders in gesprek te gaan over de scenario’s die de verhuurder (mogelijk) gaat ontwikkelen en om concreet met de gemeente(n) in overleg te treden over het bereiken van een energieneu-trale woningvoorraad. De Woonbond inschake-len bij het maken van een routekaart? Zie voor meer informatie www.woonbond.nl/energie-besparen.

De Woonbond vertegenwoordigt drie miljoen huurders, waarvan meer dan de helft bij de bond is aangesloten, en is volgens Ronald Paping al ruim tien jaar een van-zelfsprekende partner als het gaat om het energie-zuinig maken van huurwoningen. ‘We waren al van de partij bij het eerste energieconvenant in 2008. Energie-besparing was in die tijd niet erg populair bij huurders. Vooral vanwege slechte ervaringen in de jaren tachtig. Dat beeld keerde snel’, herinnert de directeur zich. ‘De energieprijzen stegen tien jaar geleden fors, energie-besparing was meer dan rendabel en drukte zelfs de totale woonlasten. Bovendien ging energiebesparing vaak samen met verbetering van de woningkwaliteit. Tocht en vocht werden immers ook aangepakt.’

Nog steeds veel steunAnno nu is er bij huurders soms twijfel over inspannin-gen om woningen energiezuiniger te maken. Betaal-baarheid en het aanbod van voldoende huurwoningen zijn minstens zo urgent. De energieprijzen zijn, anders dan verwacht, al jaren gelijk of stijgen minimaal. De kale huren daarentegen zijn in de afgelopen jaren flink gestegen. Paping: ‘De Woonbond heeft landelijke afspraken gemaakt met het ministerie en Aedes, met als doel dat alle sociale woningen in 2050 energie-neutraal moeten zijn. Die plannen gaan we gewoon samen uitvoeren. Er is echter ook nog steeds veel steun bij de huurders voor zowel de grote als de kleine stappen. Dat laatste is mede te zien aan het aantal energiecoaches. We hebben er inmiddels ruim twee-honderd opgeleid en ieder jaar komen er tientallen bij.’

Behulpzame routekaartOm die CO2-neutraliteit daadwerkelijk te bereiken, ontwikkelt de Woonbond een routekaart die huurders en huurdersorganisaties helpt daaraan bij te dragen. Net als Aedes een routekaart maakt voor de aan-gesloten corporaties, en net als de VNG dat doet voor

de gemeenten. De routekaart van de Woonbond moet inzichtelijk maken welke investeringen het meest ef-fectief zijn en hoe de kosten het beste te verdelen zijn. Paping: ‘Wij vinden dat kosten voor energie besparing zo min mogelijk moeten worden doorgerekend aan huurders. Investeringen in energiebesparing moeten voor de huurders ertoe leiden dat de totale woonlasten bij CO2-neutraliteit zeker niet stijgen. De Woonbond is er ook in geslaagd dat wettelijk te laten vastleggen in de Woonlastenwaarborg. Liever nog zien we natuur-lijk dat de energierekening sneller daalt dan dat de huurprijs stijgt. Dat is dé manier om het aantrekkelijk te maken voor huurders. Net overigens als het combi-neren van verduurzaming met andere verbeteringen aan woningen. Veel klachten van huurders hebben te maken met geluidsoverlast. Als een woning eenmaal goed geïsoleerd is, verdwijnt ook die overlast.’

Huurdersperspectief De routekaart is de basis voor gesprekken tussen de Woonbond en lokale huurdersorganisaties. In alle regio’s worden energiecafés georganiseerd om leden te informeren over de veranderingen die eraan komen en worden ervaringen uitgewisseld. Ook krijgen huurdersorganisaties adviezen over hoe ze het huurders perspectief bij de prestatieafspraken en bij het daaropvolgende proces het beste kunnen bewaken. Eind dit jaar is de routekaart klaar. Een van de adviezen aan de huurdersorganisaties is om bij prestatieafspra-ken in te zetten op de zogeheten no regret-afspraken. Dat wil zeggen: investeren in energiebesparing met het oog op het later energieneutraal maken. ‘Dat betekent investeren in duurzame opwekking en in de schil rond-om woningen om energieverliezen tot een minimum te beperken. Voor de energiezuinige installaties, zoals die geplaatst worden bij nul-op-de-meter-woningen, is het vaak nog te vroeg. Die installaties zijn te duur en werken nog allesbehalve optimaal.’

‘Kosten voor energiebesparing moeten zo min mogelijk worden doorgerekend aan huurders.’

FOTO

: JAN

REI

NIER

VAN

DER

VLI

ET


Scheve balansPaping is ondanks zijn loyaliteit bij de gemaakte afspra-ken over energiebesparing, kritisch over het beleid van de overheid. ‘De verhuurderheffing blijft bestaan, ondanks breed gedragen kritiek. Die heffing is een enorme rem. Ze is wrang genoeg een half jaar na de afspraken over de energiebesparing ingevoerd en heeft direct geleid tot het schrappen van investeringsplan-nen.’ Het pleidooi van onder meer de Woonbond om het geld van de verhuurderheffing op zijn minst in te zetten voor de verduurzaming van de woningen, heeft nauwelijks iets opgeleverd. ‘Een korting van honderd miljoen euro op een heffing van meer dan 1,7 miljard euro is een belediging voor huurders en het milieu. Huurders, veelal mensen met de lagere inkomens, blijven deze onrechtvaardige belasting betalen en die honderd miljoen is volstrekt onvoldoende om verduur-zaming te stimuleren.’ Volgens Paping blijven de particuliere verhuur en de eigen woningen ver achter als het gaat om energie-besparing. ‘Terwijl daar juist het geld zit. Alle aandacht is gericht op de corporaties. Die nemen zelf de vaak forse aanloopverliezen, zoals bij de nul-op-de-meter woningen voor hun rekening. De balans is echt helemaal scheef. Het is hoognodig dat er gelijke eisen worden gesteld.’

Amba

ssad

eurw

etho

uder

Stoo

k je R

ijk 2

017

Jeroen Hatenboerwethoudergemeente Enschede Wat is het grootste succes van uw ambassadeur-schap?Het grootste succes als ambassadeur van Stook-jerijk was het feestje rond de 1.000ste gerenoveerde woning. Een project dat we samen met de woning-corporaties en Reimarkt hebben gerealiseerd.

Wat is uw drijfveer om u voor dit onderwerp in te zetten?Als je begaan bent met Enschede zoals ik, is het van vanzelfsprekend dat je ook over de toekomst van de stad nadenkt. Automatisch kom je dan bij het vraagstuk van de energietransitie en weet je dat wachten slechts uitstel van executie is. Het antwoord is simpel ‘beginnen en kijken wat er nu al opgelost kan worden’.

Hoe woont u en wat doet u thuis aan energie-besparing?We wonen in een jaren 30 huis met erker. Het huis is al grotendeels geïsoleerd. Helaas is het dak niet geschikt voor zonnepanelen. We denken er nu aan een serre aan te bouwen van doorzichtige zonnepanelen.


HELEN VISSER, BOUWEND NEDERLAND

Verduur zaming vraagt om andere financiering

‘Er zijn al veel mooie klimaatneutrale renovatieconcepten ontwikkeld. Echter pas als klanten echt grootschalig gaan vragen om klimaatneutrale renovaties loont het voor meer bouwbedrijven om fors te investeren in de doorontwikkeling van dergelijke concepten’, stelt Helen

Visser, adviseur Duurzaamheid bij Bouwend Nederland. ‘Meer massa in de markt is een voorwaarde

om bedrijfseconomisch verantwoord te kunnen investeren. Verduurzaming houdt vanwege de kosten van inno-vaties, materialen en werkuren echter altijd een prijskaartje. Het is daarom belangrijk te kijken naar andere financie-ringsvormen, vormen waarbij gebouw-eigenaren niet geconfronteerd worden met enorme investeringskosten. Die investeringskosten zijn nu vaak alleen mogelijk ten koste van andere uitgaven die voor particulieren en corporaties meer prioriteit hebben.’

Andere financieringsvormenEnergieneutraal maken van alle wonin-gen kost ongeveer 255 miljard, schetst Visser. ‘Dat is niet te betalen uit investe-ringsbudgetten van woningcorporaties, lokale overheden of particulieren. Dat

Energieneutraal maken van alle woningen kost ongeveer 255 miljard, stelt Helen Visser adviseur Duurzaamheid bij Bouwend Nederland.

vraagt om een andere financiering. Zon-der die andere financiering komen we niet verder dan projecten met telkens enkele huizen nul-op-de-meter maken in één straat in telkens een andere stad. Bouwend Nederland onderzoekt samen met andere stakeholders zoals banken, pensioenfondsen, diverse overheden en andere brancheorganisaties, in een werkgroep bij het Ministerie van BZK, welke andere financieringsvormen mogelijk zijn.’ Een voorbeeld daarvan is het Deventer Woonabonnement. Dat biedt consu-menten de mogelijkheid de woning energiezuinig te maken zonder zelf een euro te hoeven investeren. Zij kunnen de woningisolatie, energiezuinige cv-in-stallatie of zonnepanelen aanleggen tegen een vaste maandelijkse energierekening. Bouwend Nederland is erg positief over de introductie in de Miljoenennota 2018 van Invest NL. Visser: ‘Invest NL is een fonds waarmee overheid en pensioen-fondsen samen investeren in grote maatschappelijke opgaven, waaronder klimaatneutraal. Voor pensioenfondsen is investeren pas interessant als projec-ten voldoende massa hebben. Dat zijn dus geen projecten van een

‘Zonder andere financierings-constructies komen we niet verder dan projecten met telkens enkele huizen nul-op-de-meter maken.’

‘Door op wijkniveau in een brede coalitie aan de energietransitie

te werken kan er een gedegen plan gemaakt worden voor de toekomstige

duurzame energievoorziening.’

FOTO

: FED

DE D

E W

EERT


Amba

ssad

eurw

etho

uder

Stoo

k je R

ijk 2

017

Hans Haringwethoudergemeente Woerden

Wat is het grootste succes van uw ambassadeurschap?‘We hebben in Woerden de eer-ste succesvolle stappen gezet in het gasvrij maken van onze gemeente. Daarnaast hebben we al van veertig woningen nul-op-de-meterwoningen gemaakt. Beide stappen maken de transitie heel goed zichtbaar.’ Wat is uw drijfveer om u voor dit onderwerp in te zetten?‘Duurzaamheid is zuinig en slim omgaan met spullen, zodat toekomstige generaties kunnen leven zoals wij leven. Als bestuurder wil ik uitdragen dat duurzaamheid ook daadwer-kelijk kan, dat het feitelijk heel gewoon is. Ik hoop met onze aanpak andere gemeenten te inspireren. Dat inspireren is we-derzijds. De recente ronde tafel met mijn collega’s uit Alphen aan de Rijn, Zeist en Gouda is daar een mooi voorbeeld van.’

Hoe woont u en wat doet u thuis aan energiebesparing?‘Thuis ben ik voortdurend alert op mijn energiegebruik, zonder dat ik inlever op mijn comfort. Mijn slimme meter is daarbij zeer behulpzaam. Vijf jaar geleden heb ik zonnepanelen aangebracht op mijn dak.’

paar ton, maar projecten van minimaal 50 miljoen. Wij pleitten in onze lobby al lange tijd voor een vehicle als Invest NL.’

Kansrijke wijk voor verduurzamingAndere financieringsvormen en grotere budgetten is één van de voorwaarden voor grotere projecten. Bouwend Ne-derland, de Metropoolregio Rotterdam–Den Haag, netbeheerders en enkele gemeenten zijn met een pensioenfonds in gesprek dat mogelijk wil investeren in een wijk in de Metropoolregio Rotter-dam. ‘De betrokken partijen zijn zich nog aan het oriënteren over welke wijk in welke stad het moet worden’, zo vervolgt Visser. ‘Het VNG-programma energie heeft potentiekaarten opgesteld met data waarmee snel inzichtelijk is welke huizen/wijken kansrijk zijn voor verduur-zaming. Netbeheerders hebben in beeld welke netten moeten worden vervangen of onderhouden. Door deze informatie te bundelen zijn kansrijke wijken voor ver-duurzaming te identificeren. Uiteraard is draagvlak onder bestuurders en bewo-ners van de betreffende gemeente en financiële partners ook een belangrijke voorwaarde bij de keuze voor een wijk. Door op wijkniveau in een brede coalitie

aan de energietransitie te werken kan er een gedegen plan gemaakt worden voor de toekomstige duurzame energievoor-ziening. Ook biedt een grootschalige wijkaanpak kansen om naar andere opgaven te kijken, zoals het tegengaan van wateroverlast of hittestress, of duurzaam materiaalgebruik.’

Rust in de marktBouwend Nederland doet meer om massa in de markt te krijgen. Visser: ‘Samen met Aedes publiceren we in 2018 een standaardmodel prestatie-contract (MPC) verduurzaming corporatie woningen. Het MPC moet rust in de markt brengen. Nu rouleren diverse afwijkende contracten, dit leidt bij corporaties en bouwers tot onzekerheid over waar het project exact aan moet voldoen. Het MPC benoemt de voor-waarden voor het verduurzamen van het corporatiebezit. Insteek is renoveren naar nul-op-de-meter in combinatie met langjarig onderhoud. Het MPC garandeert bepaalde isolatiewaarden en de efficiëntie van installaties. Het is mogelijk dat bij afwijkend gebruik van de woning voor energie bijbetaald moet worden. Daarvoor is het bouwbedrijf niet verantwoordelijk.’

FOTO

: ANK

E BO

T


FOTO

: FRA

NK H

ANSW

IJK ©

PORT

AAL

‘De meerkosten om een woning nul-op-de-meter te maken be-dragen 20.000 tot 25.000 euro.’


Te weinig kennis bij corporaties en inefficiënte subsidies zitten de doorbraak van nul-op-de- meterwoningen in de weg, meent Jan Willem van

de Groep. Van de Groep stond aan de wieg van de nul-op-de-meterwoningen.

Nul-op-de-meterwoningen. De naam is bedoeld om de eenvoud van het concept te verduidelij-

ken: de energierekening van pakweg twintig jaar investeren in de schil van de woning en in energie-

zuinige installaties. Het betekent in feite hetzelfde als energie- of klimaatneutraal. Onder de vlag van het project Stroomversnelling werden drie jaar geleden door een groot aantal partijen grootse ambities ge-formuleerd, maar vooralsnog gaat het nog steeds niet in het gewenste tempo.

Dat beaamt ook Van de Groep. ‘Om energieneutraal te zijn in 2050 moet zo’n 65 procent van de voorraad op woningniveau naar energieneutraal. Dat betekent dat er zo’n 750 wo-

ningen per dag nul-op-de-meter gemaakt moeten worden. Anno nu zijn dat er slechts drie tot vijf per dag. Het is een lastige en versnipperde markt. Iedere corporatie, iedere gemeente, maar ook iedere aan-nemer vraagt of creëert zijn eigen oplossinkje. Ook is er grote afstand tussen de toeleverende industrie en de bouwondernemers. Gevolg is dat het aanbod aan innovatieve massaproducten achterblijft. Er zijn uitzonderingen, zoals de gevelfabriek in Dokkum, die duurzame gevels levert. Die doorbraak is sneller dan verwacht.’

Te weinig kennisHet ligt volgens Van de Groep zeker niet alleen aan de markt dat het met de nul-op-de-meterwoningen veel minder snel gaat dan verwacht. ‘Er is bij corporaties en bij projectleiders van bouwprojecten te weinig kennis over wat mogelijk is. Er kan veel meer gedaan worden. Geld is geen probleem. Negentig procent van de corporaties heeft voldoende. Zeker wanneer je je realiseert dat de meerkosten, bovenop een ‘normale’ renovatie, om een woning nul-op-de-meter te maken slechts 20.000 tot 25.000 euro bedragen. Als mensen het hebben over hoge kosten van de nul-op-de- meterwoning, dan hebben ze het over de 40.000 tot 60.000 euro standaardkosten voor een renovatie én over meerkosten bij elkaar. Dat is een enorm groot misverstand in de sector. De veel voorkomende aanpak van kleine stapjes, telkens één of twee labels beter, is nergens voor nodig. Door die aanpak raken we steeds verder achter bij het doel voor 2050. Ze stapelen namelijk nooit door naar energieneutraal.’

Ontwikkelen van de markt Rijkssubsidies kunnen volgens Van de Groep ook slimmer. ‘Subsidies zitten dicht bij de klant, daarmee maak je geen markt. De overheid zou er beter aan doen grote tenders uit te schrijven voor concepten waarmee je een paar veelvoorkomende woningtypes aanpakt. Dat moet je doen voor zo’n vijftigduizend woningen. Wanneer dan vooraf duidelijk is hoeveel de overheid bijdraagt, zoals bij wind op zee, dan weet ik zeker dat er morgen ondernemers opstaan om fabrieken te starten. De kostprijs zal dan, opnieuw analoog aan de kostprijs van wind op zee, snel gaan dalen, zodat er geen overheidsgeld meer bij hoeft. Zo ontwikkel je een markt.’

JAN WILLEM VAN DE GROEP

Tenders voor vijftigduizend woningen

Succesvolle samenwerking in Tilburg

Een goede samenwerking tussen gemeente, woningcorporatie en huurders-organisatie is essentieel om onze klimaatdoelen te halen. Hoe werkt dat in de praktijk? Volgens de drie partijen in Tilburg zijn daarvoor de belangrijkste ingrediënten: vertrouwen, transparantie en goede ervaringen.

De woningcorporatieRené Scherpenisse, directeur woning-bouwcorporatie Tiwos

‘Het woonlastenonderzoek in 2009 was voor ons, voor de huurdersorganisaties en voor de gemeente een eye opener. We schrokken van het aandeel van de energierekening in de toch al hoge woonlasten. Door de goede samenwer-king was er meteen een gezamenlijk gevoelde noodzaak om stevig te gaan isoleren.’ Stevig geïsoleerd werden vierduizend Tilburgse woningen, 1200 daarvan zijn van Tiwos. ‘Die woningen, ruim een kwart van ons bezit, werden naar gemiddeld energielabel B gebracht, de norm voor dat moment. Mede dankzij de transparantie over de voortgang, bleef het draagvlak groot.’De gezamenlijk gevoelde urgentie bleef. Scherpenisse: ‘Dat leidde vier jaar gele-den tot de Tilburgse deal om aan de slag te gaan met nul-op-de-meterwoningen. Inmiddels is er een nieuwe urgentie. Het gas is bijna op. In alle situaties is de taakverdeling dat de corporatie het moet doen, dat de gemeente faciliteert en dat de huurders het moeten willen. Ingrijpende veranderingen als woningen loskoppelen van het aardgas, redden we alleen maar in gezamenlijkheid, met een groot lerend vermogen, met grondige evaluaties en met veel vertrouwen.’

De huurdersorganisatieGerard Klaassen, voorzitter huurders-koepel SBO-Tilburg

‘We hebben veel goede ervaringen met maatregelen gericht op duurzaamheid. Die goede ervaringen zijn een vertrou-wensbasis bij ieder nieuw voorstel’, stelt Gerard Klaassen. ‘Dat geldt dus ook voor de voorstellen over het energieneutraal maken van de Tilburgse woningen.’ Klaassen is al vijf jaar voorzitter van SBO-Tilburg, de koepel van de vier samenwerkende Tilburgse huurders-organisaties, en al elf jaar voorzitter van de huurdersorganisatie van TBV-Wonen. Hij roemt de Tilburgse samenwerking.

‘We worden goed en tijdig geïnformeerd en er is voor ons huurders een fulltime adviseur van Bouwhulp Nederland beschikbaar. De adviseur leest en duidt voor ons alle voorstellen en zit ook in gemeentelijke projectgroepen, zoals de projectgroep die zich nu richt op het energieneutraal maken van de Tilburgse woningen.’ De ervaring van Klaassen is dat in de projectgroepen wordt vastge-legd wat er voor huurders nodig is. ‘De manier waarop zonnepanelen worden verrekend is daar een voorbeeld van. Daarmee wordt voorkomen dat op de huurtoeslag wordt gekort. Als het niet werkt en de woonlasten stijgen in plaats van dalen, zoals bij één project het geval was, dan wordt het project aangepast.’

De gemeenteBerend de Vries, klimaatwethouder gemeente Tilburg

Dat de problemen zoals die zich voor-deden met de eerste nul-op-de-meter-woningen in Tilburg snel en adequaat zijn opgelost, is volgens de Tilburgse klimaatwethouder Berend de Vries voor een groot deel te danken aan de goede langjarige samenwerking tussen ge-meente, corporaties en huurders. ‘Door de goede verstandhouding en het ver-trouwen in elkaar werden de problemen die zich aandienden snel bespreekbaar en zijn ze uiteindelijk ook naar ieders tevredenheid aangepakt.’De samenwerking is volgens De Vries in Tilburg al zeker twintig jaar goed: ‘De nieuwe Woningwet heeft bij ons dan ook niets veranderd. Behalve dan dat we jaarlijks een bericht sturen naar Den Haag. Huurders zitten ook standaard aan tafel bij het maken van prestatie-afspraken en bij het opstellen van de Woonvisie. Zij hebben een volwassen positie.’ Bij de Tilburgse prestatieafspraken staat betaalbaarheid centraal. ‘Duurzaamheid is een middel om dat te bereiken’, aldus De Vries. ‘Huurders zorgen voor een extra check op hetgeen wij en de corpo-raties bedenken. Hun betrokkenheid is ook noodzakelijk voor het draagvlak voor duurzaamheid in de huursector.’


Amba

ssad

eurw

etho

uder

Stoo

k je R

ijk 2

017

Taco Kuiperwethoudergemeente Zoetermeer

Wat is het grootste succes van het ambassadeurschap?‘Dat zijn er drie. Het afsluiten van de Green Deal ‘Palenstein Aardgasvrij’. Met netbeheerder Stedin en de corporaties Vestia, Vidomes en De Goede Woning hebben we afgesproken om dit jaar een transitiedocument op te stellen over hoe en wanneer de wijk Palenstein aardgasvrij kan worden. Succes is ook de realisatie van de eerste 120 nul-op-de-metertransformaties bij bestaande woningen. Num-mer drie is de eerste corporatie in Zoetermeer en misschien wel van de hele regio met een concrete aanpak hoe de hele voorraad van ongeveer zes-duizend woningen voor 2040 aardgasvrij gaat worden.’ Wat is uw drijfveer om u voor dit onderwerp in te zetten?‘Het besef dat we heel erg zuinig moeten zijn op onze mooie planeet!’ Hoe woont u en wat doet u thuis aan energiebesparing?‘We hebben ons huis zelf gebouwd in 2011, met extra isolatie en een balansventilatie. Dat was toen redelijk vooruit-strevend. Nu had ik zeker ener-gieneutraal gebouwd. Ik douche veel korter dan vroeger.’

Woningcorporatie OFW in Dronten is een van de best presterende corporaties als het gaat om energiebesparing. De landelijk afgesproken doelstelling om voor het gehele woningbestand van de corporatie in 2020 uit te komen op gemiddeld label B, is nu al gehaald. ‘We zitten op een gemiddelde Energie-Index van 1,22’, stelt OFW-directrice Truus Sweringa. ‘Dat is bijna gelijk aan label A. We hebben al jaren een aanpak waarbij we bij een groot aantal woningen tegelijk investeren in de isolatie van die wonin-gen. Daarnaast investeren we jaarlijks een miljoen euro in zonnepanelen. Iede-re huurder die zonnepanelen wil en waar het technisch en qua ligging kan, krijgt zonnepanelen. Ongeveer de helft van de opbrengst is voor de huurder.’

Effect op gedrag huurdersOp basis van de genoemde index van 1,22 kan volgens Sweringa het theore-tische energiegebruik worden uitge-rekend. Sinds kort kan OFW ook het werkelijke energiegebruik uitlezen op basis van cijfers van de netbeheerder (op het niveau van vijf woningen). ‘Er kan een groot verschil zitten tussen het theoretische en het feitelijke gebruik. Bij OFW was het werkelijke gasverbruik lager dan het theoretische. Omdat we met een proef van Liander meededen, kregen we ook de cijfers van 2008. Het gasverbruik nam sinds 2008 af met een derde, van 1587 naar 1045 m3, en het elektriciteitsgebruik is in die periode met een kwart afgenomen, van 3373 naar 2472 kWh gemiddeld per woning. Dat gaat tegen de landelijke trend in van een al maar stijgend elektriciteitsgebruik. Een verklaring kan zijn dat bewoners na modernisering van hun huis een behoorlijk bedrag terugkrijgen van hun

TRUUS SWERINGA, OFW-WONEN

Investeringen in een goede schil zijn altijd goede investeringen

Een no-regretaanpak lijkt een nieuwe toverformule voor alle partijen. Voor woningcorporatie OFW in Dronten betekent dit investeren in de schil van de woningen en vooralsnog afzien van dure installaties om woningen energieneutraal te maken.

FOTO

: OOS

T FL

EVOL

AND

WOO

NDIE

NSTE

N

energiebedrijf, soms wel 350 euro. Dit is erg belonend en daar praat men over. Hierdoor zijn bewoners zich bewust dat energiebesparing ertoe doet. Dit stimu-leert om meer te doen.’

Gas vervangen op natuurlijk momentResultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Ook voor OFW is er nog een lange weg te gaan naar energieneutraal, zoals blijkt uit het min of meer doorsneedoel energieneu-traal in 2050. Sweringa: ‘Het gaat dan wel om de ruime definitie, voor gas én elektriciteit. Met gas en warm water wil-len we in 2030 energieneutraal zijn. We zoeken naar een natuurlijk moment om gas te vervangen en over te stappen op alles elektrisch. Nu is ‘all electric’ vaak duurder. Daarom ligt op de korte termijn de nadruk op schilisolatie. We hebben straks een groot deel van ons bezit, alle woningen uit de jaren zestig en begin jaren zeventig, gemoderniseerd. Hierna komen de woningen vanaf halverwege de jaren zeventig aan de beurt. Die zijn nog maar zeer beperkt geïsoleerd. De volgende stap is dat we daarmee aan de slag gaan. Gelijktijdig met het groot onderhoud. Dat is no-regret pur sang. Investeringen in een goede schil zijn altijd goede investeringen.‘

Geen lerende houdingInstallaties om woningen nul-op-de-meter te maken zijn volgens Sweringa nog te duur, hebben veel kinderziektes en zijn te weinig gebruiksvriendelijk. ‘Met de huidige prijs van de installaties kost het minstens een ton om een woning nul-op-de-meter te maken. Het bedrag van 20.000 tot 30.000 euro per woning dat vaak genoemd wordt, is pure mar-


keting’, laat zij stellig weten. ‘Meer dan experimenteren met een paar woningen is op dit moment niet verantwoord. Zelfs dat kan rendabeler, wanneer de aan-bieders van de installaties ook daadwer-kelijk een lerende houding aannemen. Die houding is er nu niet altijd.’Sweringa vreest dat de prijs van de energiezuinige installaties in de ko-mende tien jaar niet veel zal dalen. ‘De bouw is booming. Er is grote schaarste aan materialen en aan personeel. De

industrie moet opschalen, zorgen dat zij duurzame bouwmaterialen gaat pro-duceren. Het is belangrijk dat personeel wordt opgeleid om duurzaam te kunnen bouwen, maar ook duurzame gebouwen te kunnen beheren. Zeker in de installa-tietechniek is nieuwe kennis nodig. Een overheid die duidelijke lijnen uitzet, helpt deze ontwikkeling te stimuleren. Maak bijvoorbeeld driedubbelglas ook voor de bestaande bouw tot standaard, dan komt die prijsdaling er vanzelf.’


‘Het gemeten elektriciteitsgebruik bij onze huurders is sinds 2008 met een kwart afgenomen. Het gemeten gasgebruik met een derde.’

MARNIX NORDER, AEDES

40 euro per woning is niet genoeg

Meer nodigDe eerste plannen worden begin 2018 verwacht. ‘De plannen worden stuk voor stuk getoetst. Dat gebeurt dwingender dan met de eerdere afspraken dat corporatiewoningen in 2020 gemiddeld label B moeten scoren. De afspraken voor 2050 kwamen er op verzoek van de leden. Ze zijn allemaal overtuigd van de noodzaak van deze aanpak.’ Op dit moment worden corporaties ook al verge-leken op basis van gemaakte labelsprongen. Die methode is volgens Norder echter onvoldoende nauwkeurig. ‘Zo wordt bijvoorbeeld de aansluiting

In 2018 presenteren alle corporaties een plan om in 2050 klimaatneutraal te worden. Meer steun van de nieuwe regering maakt het een stuk mak-kelijker om die plannen te realiseren, vindt Marnix Norder, voorzitter van Aedes, de vereniging van woningcorporaties.

De driehonderd bij Aedes aangesloten corporaties hebben met elkaar afgesproken ieder een plan te maken over hoe zij de doelen van Parijs gaan halen. ‘Iedere corporatie kan daarbij zijn eigen pad uit-werken’, verduidelijkt Norder. ‘Zo kan in Zuid- Limburg mijnwater een prominente rol krijgen, in Heer hugowaard zon en wind en in Amsterdam stadsverwarming. Om maar eens enkele moge-lijkheden te noemen. Hoe je de Parijsdoelen haalt, maakt niet uit. Als er in 2018 maar driehonderd plannen liggen.’Aedes ondersteunt corporaties bij het opstellen van de plannen. ‘We bieden workshops aan om infor-matie te tanken, bijvoorbeeld over techniek of over financiering. We organiseren uitwisselingsbijeen-komsten waar corporaties plannen en ervaringen kunnen delen. En we hebben een routekaart, een handleiding voor het maken van zo’n plan. Van al die hulp wordt veelvuldig gebruikgemaakt.’


‘Van de twaalf maanden huur gaan twee maanden rechtstreeks naar de belastingdienst.’

Succesvolle inmenging door huurdersDe drie grote woningcorporaties in Zwolle scoren alle drie uitstekend als het gaat om duurzaamheid. De huur-dersorganisaties hebben een aanzien-lijk aandeel in die goede score.

‘We denken doorlopend mee over ver-duurzamen.’ Jan Besselink, voorzitter van De Woonkoepel, de huurders-belangenvereniging van woningcorpo-ratie SWZ, is stellig. ‘Er is veel kennis bij onze huurdersorganisatie. Zo weten wij bijvoorbeeld wanneer het wél en vooral wanneer het níet verstandig is om zonne panelen te plaatsen. Niet ieder dak is immers even geschikt voor zonne- energie. Plaatsing van zonnepanelen is dan een desinvestering. Wij beplei-ten in zo’n geval betere isolatie van de woningen.’Bij de huurdersorganisatie van corporatie Openbaar Belang is eveneens veel ken-nis. ‘We worden betrokken bij elk besluit’, vertelt Henk Loeters, voorzitter van de Centrale Huurdersraad. ‘Dankzij ons ad-vies komen ongezonde woningen eerder op de planning voor aanpassingen, en gaat Openbaar Belang 180 woningen uit de jaren vijftig slopen. In plaats daarvan komen nul-op-de-meterwoningen. En worden er nog eens vijftig extra wonin-gen bijgebouwd. De woonlasten zullen daardoor waarschijnlijk niet wijzigen.’

Veel kennisbronnenBesselink, Loeters, maar ook de net geheel vernieuwde huurdersorganisatie van corporatie deltaWonen hebben veel bronnen voor hun kennis. Besselink: ‘De

vele cursussen die de Woonbond aan-biedt helpen ons enorm. Onze huurders hebben ook veel kennis. De door ons bestuur georganiseerde workshop duur-zaamheid werd door maar liefst zestig huurders bezocht. Loeters is zeer te spreken over de opleiding van de Woonbond: ‘We maken gebruik van de kennis van een adviseur voor zover die bij de corporatie aan-wezig is. We voeren veel gesprekken met huurders en zien er vervolgens op toe dat de informatie zoals die aan huurders wordt aangeboden, voor alle huurders begrijpelijk is.’ Ineke Knoeff van de huurdersorganisatie van deltaWonen vult aan: ‘Wij proberen ons de materie zo snel mogelijk eigen te maken. We gaan ons licht opsteken bij een project van deltaWonen voor plaat-sing van zonnepanelen en bij een project voor energieneutrale renovatie. Zo hopen we productief mee te kunnen denken in de ontwikkelingen.

Aardgasvrij Voor de lange termijn ontleent Loeters steun aan de routekaart die Openbaar Belang volgend jaar maakt. ‘We kun-nen op grond daarvan samen met de corporatie een planning maken voor de investeringen in energieneutraal.’ Aardgasvrije woningen vormen een van de belangrijkste projecten waarin de huurders van SWZ zich aan het verdiepen zijn. Besselink: ‘We zijn enthousiast over het vooruitstrevende doel en laten ons nu uitgebreid informeren over experi-menten met een warmtenet.

op een warmtenet daarin niet meegenomen. We willen toe naar een methode die inzicht geeft in de daadwerkelijk vermeden CO2-uitstoot. Dat is toch waar het om gaat.’ Prachtige initiatieven natuurlijk, maar gaan ze zorgen voor de noodzakelijke versnelling die nodig is om in 2050 klimaatneutraal te zijn? ‘Daarvoor is inderdaad meer nodig’, geeft Norder toe. ‘Met de hui-dige middelen zijn we pas klimaatneutraal in 2066. En 2066 halen we alleen als al het beschikbare geld wordt geïnvesteerd in duurzaamheid.’

Regeerakkoord ondersteunt niet De goede intenties van de corporaties worden volgens Norder niet ondersteund door het regeer-akkoord. ‘De inzet van Aedes is dat de jaarlijkse 1,7 miljard euro van de verhuurderheffing via een fonds is in te zetten voor investeringen in duur-zaamheid. Er komt echter slechts een fonds van 100 miljoen euro en ook nog eens pas in 2021. Dat is 40 à 50 euro per woning, over vier jaar. Daarmee kun je net een paar spaarlampen kopen. Per woning is 40.000 à 50.000 euro nodig. En intussen loopt de verhuurderheffing naar verwachting op tot meer dan 2 miljard euro in 2022.’Het is niet alleen omwille van duurzaamheid dat de verhuurderheffing in de huidige vorm van tafel moet. Norder: ‘De verhuurderheffing komt uit de portemonnee van de huurder, het is een huurders-belasting. Van de twaalf maanden huur die een huurder betaalt, gaan twee maanden rechtstreeks naar de belastingdienst. Bij de eigenwoningbezitter is dat precies omgekeerd. Die krijgt belastinggeld te-rug. Overigens is het ook vreemd dat de koopsector niet is gevraagd klimaatneutraal te worden. Hooguit één of twee procent van de particuliere eigenaren is bezig op een manier vergelijkbaar met de huursector.’

Grootschalige inkoop organiserenKan klimaatneutraal ook zonder politieke steun ge-realiseerd worden, eenvoudigweg doordat de kosten van de nul-op-de-meterwoningen dalen? ‘Er is in de markt zeker ook verandering nodig. Nul-op-de-meter woningen zijn nu nog losse projecten. We moeten toe naar projecten met tientallen woningen, naar honderdtallen en naar duizendtallen. Zonder opschaling krijgen we geen 2,4 miljoen woningen klimaatneutraal. Dure, storingsgevoelige en gebruikersonvriendelijke installaties zijn een andere belemmering. Norder: ‘Voor de duurzame installaties die nu op de markt zijn, heb je een hele fietsenstalling nodig. Als Aedes hebben we UNETO-VNI, de installatiebranche, en het ministerie van Economische Zaken opgeroepen be-tere en meer betaalbare producten te ontwikkelen. Zorg voor de cv-ketel van de eenentwintigste eeuw, een ketel die in een rugzak past, dat is de oproep die we bij hen hebben neergelegd. EZ kan dat onder-steunen door voor die benodigde ontwikkeling een innovatiepotje in te stellen.’

FOTO

: FRA

NK H

ANSW

IJK

FOTO

: JOO

P HE

TEBR

IJ

Feestelijke ondertekening van de Prestatieafspraken in de gemeente Zwolle


Stookjerijk informeert, verbindt en daagt uit ‘Samenwerken aan de versnelling van energiebesparing in de sociale huur-sector. Dat is het doel van Stookjerijk, een landelijk project van de Natuur- en Milieufederaties’, vertelt Maarten Visschers van de Gelderse Natuur en Milieufederatie. ‘In 2011 gingen huurdersverenigingen, corporaties en gemeenten met elkaar in gesprek over energiebesparing. De partijen waren direct enthousiast. Energiebesparing levert immers voor alle partijen winst op. Voor huurders betekent het meer comfort en lagere woonlasten, corporaties krijgen een kwalitatief betere huurvoorraad en het is goed voor het klimaat. De gemeenten hebben daarin een aanjaagfunctie. De nieuwe Woningwet van 2015 geeft wind in de zeilen. Het driepartijenoverleg om tot gedragen prestatieafspraken te komen, is geboren en in de nieuwe wet opgenomen. In het project Stookjerijk volgen we jaar-lijks vier ambassadeurwethouders met de ambitie om de huursector in hoog tempo te verduurzamen. Er worden rondetafelgesprekken gehouden om ervaringen te delen en waar mogelijk knelpunten op te lossen. Daarnaast monitoren we de voortgang van de

energiebesparing in de 36 grootste gemeenten en reiken we jaarlijks de Stookjerijk Trofee uit aan de gemeente met de beste energieprestaties in de sociale huursector. Uitdagingen liggen in de samenwerking en in de bekostiging van de energiemaatregelen. Uitdagingen voor elke partij afzonderlijk én gezamen-lijk. Immers in je eentje ga je misschien sneller, samen kom je verder. In 2017 volgen we wethouders Hans Haring (gemeente Woerden), Geert Ritsema (gemeente Arnhem), Jeroen Hatenboer (gemeente Enschede) en Taco Kuiper (gemeente Zoetermeer). De Stookjerijk Trofee wordt voor de zesde keer uitgereikt.’

Woonbond: betrokken vanaf het eerste momentDe Woonbond is vanaf het allereerste begin betrokken bij Stook je Rijk. ‘We wilden huurders meer betrekken bij af-spraken over verduurzaming’, stelt Jaap van Leeuwen, consulent Energiebespa-ring bij de Woonbond. ‘Het was een schot in de roos. Huurders kregen een volwas-sen inbreng. Stook je Rijk liep ver vooruit op wat nu via de Woningwet steeds normaler wordt: een goede samenwer-king tussen gemeente, corporatie en huurdersvereniging.’ De Woonbond ver-zorgde bij de vele tientallen bijeenkom-sten in het hele land presentaties over de rol van huurders en over het belang van energiebesparing voor huurders. ‘Vaak verzorgden we ook nog parallelle sessies voor huurders, om hen voor te bereiden op de bijeenkomsten met gemeenten en corporaties.’

ColofonDit magazine is een uitgave van de Woonbond en de Natuur en Milieufederaties in het kader van het project Stookjerijk. Doel van het project is om samen te werken aan het versnellen van de energiebesparing in de sociale huursector. © November 2017

WWW.STOOKJERIJK.NL

Tekst Michel Jehae, milieujournalist, publicist en presentator

Eindredactie De Natuur en MilieufederatiesVormgeving Het Lab ontwerp + adviesDrukwerk DPN Rikken Print

Correspondentieadres StookjerijkGNMFJansbuitensingel 146811 AB [email protected] | www.stookjerijk.nl

Gemeente Zwolle winnaar Stookjerijk-Trofee 2015

Energiecafé 'Na de gemeenteraadsverkiezingen' Mammoni, Utrecht De gemeenteraadsverkiezingen staan voor de deur. Daarna zal een nieuw college met een nieuwe Woonvisie komen. Voor huurdersorganisaties is het dus van belang dat zij politieke partijen tijdig laten weten wat zij willen voor de lokale huurmarkt. Hoe kun je er als huurdersorganisatie voor zorgen dat belangrijke thema’s rond energiebesparing en betaalbaarheid worden geagendeerd? Hoe bouw je een goede band op met de nieuwe wethouder?

CO2-neutraal wonen, zonder aardgas, heeft de toekomst. Corporaties, huurdersorganisaties en gemeenten brengen samen in kaart wat er moet gebeuren om alle woningen CO2-neutraal te maken. Welke visie hebben lokale politieke partijen op: in welk jaar (uiterlijk 2050) moet de gemeente CO2-neutraal zijn en wat zijn de mogelijkheden voor onder meer zonnepanelen op daken, windmolens en duurzame warmtenetten in de wijk?

Programma 16 februari 2018 14:00 Inloop met koffie/ thee 14:30 Welkom door gespreksleider Michel Jehae 14:35 Inleiding door en interview met Marjan Minnesma, directeur Stichting Urgenda 15:25 Gesprek met Ronald Paping, directeur Woonbond 15:40 Interactief college succesvol lobbyen met beleidsadviseurs Rutger Groot Wassink en Erik Maassen 16:30 Napraten tijdens de borrel

U kunt zich aanmelden via woonbond.nl/agenda

GEM

EENTER

AADS-

VER

KIEZIN

GEN

Hoe kunt u er als huurdersorganisatie voor zorgen dat

belangrijke thema’s (over betaalbaarheid, beschikbaarheid

en energiebesparing) worden geagendeerd?

De gem

eenteraadsverkiezingen staan voor de deur. D

aarna zal een nieuw C

ollege met een nieuw

e Woonvisie kom

en. H

et is voor huurdersorganisaties dus van belang dat zij politieke partijen laten w

eten wat zij w

illen voor de lokale huurmarkt.

21 MA

ART 2018

Maak een plan. W

at wil de

huurdersorganisatie bereiken? H

oe ziet jullie ideale woonvisie eruit?

Bedenk activiteiten die hier aan

bijdragen.

Kom m

et feiten. Lokale cijfers over betaalbaarheid en beschikbaarheid zijn te vinden op w

ww.w

aarstaatjegemeente.

nl. Ga naar het dashboard en zoek uw

gem

eente. Met deze cijfers kunt u als

huurdersorganisatie uw verhaal onder-

steunen. Het biedt ook m

unitie om

bijvoorbeeld persberichten te sturen naar lokale m

edia. ‘Uit cijfers blijkt dat,

en dus wil de huurdersorganisatie…

’

Kies geen partij. H

et is belangrijk om

als huurdersorganisatie voor alle partijen een gesprekspartner te blijven.

Leg stellingen voor aan de partijen. D

oordat ze hier op m

oeten reageren zet u partijen aan het denken over voor huurders belangrijke onderw

erpen. Daarnaast kunt u de

antwoorden gebruiken om

voorlichting te geven aan kiezers door hierover te com

municeren op uw

website, sociale

media, een verkiezingskrantje of

zelfs in de vorm van een kiesw

ijzer.

Organiseer een peiling

onder uw achterban. D

it doet het vaak goed in de pers en zorgt ervoor dat u uw

speerpunten goed onder de aandacht kan brengen. H

ierin kunt u bijvoorbeeld vragen naar de problem

en die ze ervaren.

Organiseer een debat

over huren. Nodig lijsttrekkers of

woonspecialisten van verschillende

uit en laat ze voor een zaal vol huurders in debat gaan over stellingen die jullie belangrijk vinden.

Nodig de lokale m

edia uit bij een debat of presentatie van cijfers naar aanleiding van een peiling of bij een ludieke actie. Een goed fotom

oment

levert veel media-aandacht op.

De lobby eindigt niet na de

verkiezingen. Wanneer partijen

aan tafel gaan om te onderhandelen over

een nieuw C

ollege wordt de inhoudelijke

koers voor de komende jaren bepaalt.

Schrijf een brief aan de formerende

partijen of ga met ze in gesprek om

te laten w

eten wat er volgens huurders

moet gebeuren.

PRAK

TISCHE TIPS IN

DE

GEM

EENTELIJKE LO

BBYPR

AKTISCH

E TIPS IN D

E G

EMEEN

TELIJKE LOBBY

Decem

ber 2017

De gem

eente gaat niet direct over de hoogte van de huurprijzen m

aar is natuurlijk wel een

belangrijke gesprekspartner voor verhuurders. Een gem

eentebestuur dat oog heeft voor de noodzaak van betaalbare huurprijzen is dus een goede m

edestander.

BETAA

LBAA

RHEID

De nieuw

e Woonvisie zal voor een belangrijk

deel over het aantal beschikbare woningen gaan.

Wat is er nodig? En voor w

ie? Het is belangrijk

om in kaart te brengen w

at de verschillende partijen hierover denken. En ga voor de lobby richting partijen nu al na w

at er volgens uw

huurdersorganisatie in een Woonvisie m

oet staan.

BESCHIK

BAA

RHEID

ENERG

IEBESPARIN

GCo

2 -neutraal wonen (zonder aardgas) heeft

de toekomst. Corporaties, huurdersorganisaties

en gemeenten brengen sam

en in kaart wat er

moet gebeuren om

alle woningen co

2 -neutraal te m

aken. In welk jaar (uiterlijk 2050) w

illen de partijen co

2 -neutraal zijn? En w

elke mogelijkheden zien ze voor onder

meer zonnepanelen op daken, w

indmolens

en duurzame w

armtenetten in de w

ijk?

WWW.WOONBO

ND.NL/EN

ERGIE-BESPA

REN

��

�**,�#//,� ,-*,"�)$-�.$ -

� �( -. ��*,+*,�.$ -��* )�( ��)��

� )�#(�,&��**,�#//,� ,-*,"�)$-�.$ -��$%

�*,+*,�.$ -��$ �.�� )�#(�,&��/-�**&� )�(**$

&�)-�*(�� +, -.�.$ -�0�)�� $" )��*,+*,�.$ -�( .

�)� , �*,+*,�.$ - . �0 ," '$%& )��,�1*,�.�" & & )

)��,�� 0*'" )� �*)� ,1 ,+ )

• �//,� ,-**,� '

• �,$%!-'�-. )

• �//,2��(# $�

• �)� ,#*/�� )�0 ,� . ,$)"

• -�#$&��,# $�� )�� .��'��,# $��

��,�&/).�/ � �� )�#(�,&

0$)� )�

� �� )�#(�,&�$-�. �0$)� )�*+�111�� -�)'��

&/).�� 2* &!/)�.$ �*+�� -$. �" �,/$& )�*!

- ' �. ,��*0 )$)� ,-.�6�*--$ ,-7� )��,)�

6� �,$%!-0* ,$)"7��'$&��)�*+ � � -�� )�#(�,&

�*0 )��)�$)�� '$%-.�

�'$&��)�*+�6 )�#(�,&�1*)$)"�*,+*,�.$ -

�//,� ,-�+*-$.$ 0 ,��'�" , �� ,$%!-'�-. )��)$ /1-�7�

� 2 �-.��.�*)� ,�� &*+ ��

��)� ,��)�*+�� 2 �+�"$)��0$)�.�/��

(*" '$%&# $��*(�+ ,��*,+*,�.$ � )�/$.�,��$�.

(�& )�0�)�� )�#(�,&, -/'.�. )� �/' � �)��(

0�)�/1��*,+*,�.$ $) ) &'$&�*+�# .�0 ,",**."'�-�

� .�� 2 �-�( )0�..$)"�0 ," '$%&.�/ � �*,+*,�.$

( .�� " ($�� '� �+, -.�.$ - 0�)��'' ��*,+*,�.$ -�

�* �&/).�/ � �� -�

� )�#(�,&�' 2 )�

�,�2$%)�0$%!�+, -.�.$ 0 '� )�1��,*+��*,+*,�.$ -

*)� ,'$)"�1*,� )�0 ," ' & )��+�� ,-. �0$ ,

0 '� )�" !.�� )�#(�,&�+ ,��*,+*,�.$ �( .� )

' .. , � �-�*, ��)�

• �� /$� '$%& �*0 ) " ($�� '�

• ��" ($�� '�

• �� /$� '$%& � ) � ) " ($�� '�

�*(-�2$%)� ,�" )�" " 0 )-�*0 ,� )��*,+*,�.$

� -�#$&��,��)�*).�, &.�**&�� ' .. ,��+�# .

0$%!� �+, -.�.$ 0 '��6 -�#$&��,# $�� )

� .��'��,# $�7�1*,�.�� ' .. ,�)$ .�*+ )��,

" (��&.��(��,�� #. ,'$"" )� �" " 0 )-�-.��)

1 '�$)�� )�#(�,&�

$%�� 0 '� ) �� ) ��

1*,�.�" & & )�)��,�� . 0, � )# $��0�)�)$ /1

#//,� ,-� 0 ,.,*&& )�#//,� ,-� )�#//,� ,-�( .

)�, +�,�.$ 0 ,2* &�� **,� ' )�0�)�� 2

#//,� ,-�1*,� )�*)� ,'$)"�0 ," ' & )� )�*+" . '�

.*.� )�" 2�( )'$%&�6�//,� ,-**,� '7��**,��

� �,$%!-'�-. )�#�). ,.�� -� )�0 ," '$%&��,

��)+�&��,�$%�1*,�.��'' ) " & & ) )��,��

6� 3)0'* ��, 7�� ,$%!-'�-. )�2*�'-

+ ,-*) '-&*-. )� ) �� 0 ,#//,� ,# !!$)"� )

� '�-.$)" )�2$%)�)$ .�. �� 3)0'* � )� )�0�'' )

��,�/$. )�

�**, �� 1*,�.�" & & )�)��,�# .

" ($�� '� � ) ,"$ '�� '�0�)� )��*,+*,�.$ ��(��,

**&�)��,�� /$.-.**.��)�� +,�&.$%&��'$%&.��,

" )�-. ,& �, '�.$ �./-- )� )�$-�# .�"* ��*(�)��,

� $� �. �&$%& )�

� � �

�**,�� 0 ," '$%&$)"�*+ ��

1*,�.�)$ . �'' )�" & & )�)��,�#* 0 '�" '�� ,

1*,�.�" 3)0 -. ,��(��,�%/$-.�**&�)��,�# .�-**,.

1*)$)" )��/� �1*)$)" )�0,�" )�$(( ,-�( ,

*)� ,#*/��)

)$ /1 � )

�++�,. ( ). )�2$%)

�//,� ,�$)

*)� ,#*/��)

)�

" 2$)-1*)$)" )�

��,0**,�1*,�.

��)�" �*,,$" ,��

1��,�**,

�*,+*,�.$ -�1 '

*)� ,'$)" .

0 ," '$%& )�2$%)�

�,�$-��/-�" )�' .. ,

.* " 1 2 )��)

# . +, -.�.$ 0 '�

��

��

�(�� 2 �.

0 ," '$%& ) &/).�/

2 '!�"��)�&$%& )

)��,�� +, -.�.$

0�)�/1��*,+*,�.$ �

$%0**,� '��)��,

� �" ($�� '�

#//,+,$%-� �

� )�#(�,&�� 0�.

)�, &-��)

" " 0 )-�*0 ,

� -�#$&��,# $�� )

� .��'��,# $�

1��,*+ / )

�*,+*,�.$ �&/).

0 ," '$%& )�( .

�)� , ��*,+*,�.$ -�

�* �&/).�/ � �� )�#(�,&

" �,/$& )�

� �� )�#(�,&��$ �.� ) (**$�$)2$�#.�$)�#*

�*,+*,�.$ -�. )�*+2$�#. �0�)� '&��,�-�*, )�� & ,��$%

-' �#. �-�*, - ��-�*, -� $-�# .�"* ��*(��$.��'-

*)� ,1 ,+�*+�� " )��0**,�# .�*0 ,' "�.

2 .. )��* �&�)�# .��.�� *,+*,�.$ �-' �#.�-�**,.

)�1�.�$-�# .�+'�)�$-�*(��,�1�.��) . �"��)��* )�

�*,+*,�.$ -�2 '!�0 ," '$%& )�2$�#�*)� ,'$)"�**&

",��"��.��* )�2 �*(�2*�0�)� '&��,�. �&/)) )

' , )� � .�$-�0 ,-.�)�$"�*(�. �$)!*,( , )�*! �

$" )��*,+*,�.$ ��.�**& # !.�" ��)� )�1�.�2

��,0�)�# �� )�" ' ,��

��.�0$)�. � ��**)�*)��

� �**)�*)��1��,� ,.�� $)2 .�0�)�� -�*(

2$�#�$)�. �2 .. )�0**,�.,�)-+�,�).$ �*+�� +, -.�.$ -

0�)��*,+*,�.$ -��,�&/)) )�2*1 '��*,+*,�.$ -��'-

#/)�#//,� ,-�0 '�0�)�' , )� �*,+*,�.$ - 2 '!

� )* ( )�",��"�1��,�2$%�"* ��*+�-�*, )� )

#*/� )�#/)�(*)��*0 ,�1��,�2$%�-' �#.�*+�-�*, )�

� -�. �#�,� ,�2$%) &,$.$-�# �#//,� ,-�)*�$"�*(

0 ,#//,� ,- . � 0,�" ) *+�1�.�($)� ,�"* ��"��.�

� .�$- . ' /,-. '' )��. � �-�*, *+�# .

+, -.�.$ 0 '� -�#$&��,# $�� )�� .��'��,# $�

)$ .�*+ )��,�1*,�.�" (��&.��)/$.�# .�**"+/).

0�)�� .��'��,# $��2$%)�'�" �#/, )� )�0 '

� -�#$&��, �1*)$)" )�)�.//,'$%&�# .��* '�

*0 )�$ )�"��.�# .�#$ ,�$% *(�� & ,).�& )�0�)

)��*,+*,�.$ ��,�)-+�,�).$ �$-�#$ ,��/-�*+�2$%)

+'��.-� �*'" )��%��,�(* .��.��)� ,-�

��

Deze winter doet de Woonbond tien brochures in de aanbieding. Bestel nu een of meer van deze brochures voor de helft van de normale prijs in de webwinkel van de Woonbond! Deze winteractie loopt tot 1 februari 2018.

Tot 1 februari 2018 tien brochures met 50% korting!

Comfortabel en gezond wonenTips voor comfortabel en gezond wonenNu: € 2,45 (leden) / € 4,90 (niet-leden) normaal € 4,90 / € 9,80

Fusie van woningcorporatiesOver het fuseren van corporaties en de positie van huurdersorganisatiesNu: € 7,45 (leden) / € 14,90 (niet-leden) normaal € 14,90 / € 29,80

Huurders en asbestAntwoord op de belangrijkste huurdersvragen over asbestNu: € 6,25 (leden) / € 12,45 (niet-leden) normaal € 12,45 / € 24,90

Klussen in een huurwoningInformatie en tips over zelf aangebrachte veranderingen (zav) in uw huurhuisNu: € 6,25 (leden) / € 12,45 (niet-leden) normaal € 12,45 / € 24,90

Verkoop van huurwoningenInformatie over de regels voor de verkoop van sociale huurwoningenNu: € 7,45 (leden) / € 14,90 (niet-leden) normaal € 14,90 / € 29,80

Winteractie

WijkvernieuwingInformatie en tips voor huurdersorganisaties over wijkvernieuwingNu: € 7,50 (leden) / € 15,- (niet-leden) normaal € 15,- / € 30,-

Wonen in zelfbeheerGids over de mogelijkheden van zelfbeheer voor bewonersorganisaties Nu: € 6,25 (leden) / € 12,45 (niet-leden) normaal € 12,45 / € 24,90

Woningwaarderingsstelsel 2015Tekst en uitleg over het vernieuwde puntenstelselNu: € 4,95 (leden) / € 9,90 (niet-leden) normaal € 9,90 / € 19,80

Woningwet 2015Informatie voor huurdersorganisaties over de vernieuwde WoningwetNu: € 6,20 (leden) / € 12,40 (niet-leden) normaal € 12,40 / € 24,80

Woonruimteverdeling volgens de Huisvestingswet 2014Gids voor huurdersorganisaties over het toewijzen van huurwoningenNu: € 6,20 (leden) / € 12,40 (niet-leden) normaal € 12,40 / € 24,80

50%-

A www.woonbond.nl/webwinkel

Manifest ‘Samen leven, gemeenschappelijk wonen!’ Op donderdag 28 september 2017 heeft de LVGO een bijzondere bijeenkomst georganiseerd in Amersfoort, voor burgerinitiatieven en partijen op het gebied van (gemeenschappelijk) wonen. Deelnemers waren vertegenwoordigers van Landelijke Vereniging Centraal Wonen, de Woonbond, Nederland Zorgt voor elkaar, Woningbouwvereniging Gelderland, Centrum Groepswonen (Den Haag), Landelijk Overlegorgaan Cliëntenraden zorg LOC Bouwpool), Kenniscentrum Wonen Zorg en de Landelijke Vereniging van Gemeenschappelijk Wonen van Ouderen. Dit Manifest is de uitkomst van het gesprek en wordt onderschreven door onderstaande organisaties.

Gemeenschappelijk wonen, al dan niet met zorg, is van grote waarde voor de samenleving en verbindt mensen. Saamhorigheid is even vanzelfsprekend als ruimte voor privacy. Samen wonen met zelfbeheer houdt mensen redzaam. Ze blijven langer gezond en er is meer welbevinden. Dit geeft veiligheid, gaat eenzaamheid tegen en bevordert samen-redzaamheid. Deze vorm van wonen hoort toegankelijk te zijn voor iedereen. Jongeren en ouderen, mensen die gezond zijn en mensen met beperkingen zijn van betekenis voor elkaar en in de buurt.

De samenleving heeft groot belang bij gemeenschappelijk wonen, ook vanwege de vergrijzing van de bevolking. We roepen de politiek, gemeenten, wooncorporaties en lokale partijen op om deze burgerinitiatieven te laten bloeien.

1. Gemeenschappelijk wonen is goud waard! Gemeenschappelijk wonen voegt sociale waarde toe en geeft nieuwe oplossingen voor complexe sociale problematiek in de samenleving. We vinden het belangrijk dat de meerwaarde hiervan onderkend wordt en meer bekend wordt bij het publiek, de gemeenten en de woningcorporaties.

2. Geef burgers de ruimte bij gemeenschappelijk wonen Initiatiefgroepen dienen gelijkwaardig partij te zijn bij de vorming van nieuwe woonvormen. Zie deze burgers als volwaardige samenwerkingspartners die participeren in elk (nieuw) project.

3. Waardeer en stimuleer burger(woon)initiatieven Burgers verzetten veel werk om tot een woongemeenschap te komen. Nieuwe initiatieven hebben proces-begeleiding nodig en expertise om een woon(zorg)project op te zetten Elke gemeente kan startsubsidie beschikbaar stellen voor ondersteuning en gemeentegarantie bij koopgroepen.

4. Woongemeenschappen hebben flexibele huurgrenzen nodig Momenteel veroorzaakt passend toewijzen twee belangrijke problemen voor bestaande groepen in de huursector. Ten eerste worden mensen met een hoger inkomen uitgesloten van woningen met een lagere huur. Dit is echter geen wettelijke noodzaak en corporaties moeten deze zelfbepaalde begrenzing laten vervallen. Ten tweede mogen huurders met een lager inkomen geen woningen met een huur boven de aftoppingsgrens huren. Flexibiliteit is belangrijk, bijvoorbeeld door het werken met een tweehurenbeleid. Hierbij wordt de hogere huur verlaagd als het inkomen laag is. Daarmee krijgen woongemeenschappen de broodnodige vrijheid om geschikte kandidaten toe te laten.

5. Inkomen mag geen selectiecriterium zijn Woongemeenschappen met sociale huur hebben behoefte aan eigen regie over de samenstelling. Die samenstelling moet gemengd kunnen zijn qua opleiding en achtergrond. Inkomen mag geen selectiecriterium en belemmering zijn om mee te doen. Dat betekent dat corporaties bij woongemeenschappen gebruik moeten maken van de vrije ruimte bij de toewijzing op basis van inkomen. Die ruimte is nu nog grotendeels onbenut.

6. Bouw functioneel-flexibel Gezien de demografische veranderingen is het van belang om met het oog op de toekomst te bouwen. Dit betekent aanpasbare woningen, flexibele bouw die levensloopbestendig is (woonkeur 2015 en bij zorg het Pluspakket Wonen met Zorg).

7. Hanteer visie op wonen Bouwen voor de toekomst vraagt om een woonvisie van gemeenten, woningcorporaties en politiek. Woningen en bouwgrond mogen niet alleen maar gezien worden als speculatieobjecten. Door gemeenschappelijk wonen mogelijk te maken ontstaan er leefbare buurten waar mensen hun verantwoordelijkheid (blijvend) nemen.

8. Zet de rem op speculanten Gemeenten moeten bereid zijn om gronden beschikbaar te stellen tegen sociaal verantwoorde grondprijzen. Het gaat om maatschappelijke bestemming van grond en panden waardoor mensen de kans krijgen hun leefomgeving zelf te scheppen en te onderhouden.

9. Werk samen! We willen betere samenwerking tussen gemeenten, wooncorporaties, particuliere bouwondernemers en woongemeenschappen, om de leefbaarheid in de complexen en de buurt te verbeteren. Daar waar zorg geboden dient te worden kunnen ook zorgaanbieders samenwerkingspartner zijn.

10. Geef gemeenschappelijk wonen prioriteit in volkshuisvesting Landelijk is stimuleringsbeleid nodig. In de nieuwe lijst van prioriteiten volkshuisvesting dient gemeenschappelijk wonen opgenomen te zijn als één van de prestatie-indicatoren. Ondertekend door:

LOC

LVCW

WBVG

Stichting Thuis in Welzijn

Woonbond

NZVE

Centrum Groepswonen

LVGO

Vergaderschema Provinciale Vergaderingen 2018 Kenmerk V17.0788

provincie maart

periode 05 t/m 13 maart

juni periode 04 t/m 12 juni

november periode 12 t/m 20 november

GRONINGEN Groningen 19.30 - ± 22.00 uur

maandag 12 maandag 11 maandag 12

FRIESLAND Leeuwarden 19.30 - ± 22.00 uur

woensdag 7 woensdag 6

woensdag 14

DRENTHE Beilen 19.30 - ± 22.00 uur

dinsdag 6 dinsdag 5 dinsdag 13

OVERIJSSEL Nijverdal 19.30 - ± 22.00 uur

dinsdag 6

dinsdag 5 dinsdag 13

GELDERLAND Arnhem 19.30 – ± 22.00 uur

maandag 12

maandag 11 maandag 19

UTRECHT Utrecht 19.30 - ± 22.00 uur


FLEVOLAND Wisselende locaties 19.30 – ± 22.00 uur

maandag 5 maandag 11 maandag 12

NOORD-HOLLAND Heerhugowaard / A'dam 19.30 - ± 21.45 uur

maandag 12 Heerhugowaard

maandag 11 Amsterdam

maandag 19 Amsterdam

ZUID-HOLLAND Rotterdam 10.00 – ± 12.30 uur

zaterdag 10

zaterdag 9

zaterdag 17

ZEELAND Goes 19.30 - ± 22.00 uur

dinsdag 6


West Brabant Etten-Leur 19.30 - ± 22.00 uur

dinsdag 13


Oost Brabant Eindhoven 19.30 - ±22.00 uur


LIMBURG Geleen 19.00 -± 21.00 uur

maandag 12

maandag 11 maandag 19

LANDELIJKE LEDENDAG

zaterdag 29 september 2018

VERENIGINGSRAAD

zaterdag 24 maart

2018

zaterdag 30 juni 2018

zaterdag 6 oktober

2018

zaterdag

8 december 2018

Vastgesteld in de Verenigingsraad van 25 november 2017

Leden van de Woonbond datum - UwHuurdersraad · de situatie in de huursector. In plaats van de...

Documents

Transcript of Leden van de Woonbond datum - UwHuurdersraad · de situatie in de huursector. In plaats van de...