Landenanalyse H4

Les 1 Landenselectie & landenrisico

Maatschappelijke consensus Overeenstemming. Weinig tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen en werkgevers en nemers. Het is dus goed. Weinig verschillen

A= V.SB= West EuropaC= China/India D= Afrika

Welke risico’s en problemen zijn er verbonden aan het exporteren naar het buitenland?- Wisselkoers - Cultuurverschillen - Tekort op de handelsbalans, dat er minder wordt geïmporteerd- Accijnzen omhoog - Bestedingsbeperkende maatregelen, belastingen omhoog zodat er minder geïmporteerd wordt.

Classificatie naar regio Ontwikkelingslanden zuid Amerika, Afrika, AziëEmerging markets opkomende economieën, China, India, Brazilië, Rusland, China, Zuid AfrikaTriade 34 rijkste landen van de wereld V.S., Europa, Japan

Poverty tap landen die arm zijn houden zichzelf arm Take-off Je komt uit de poverty tap, je ontwikkeld je Waarom is dit toepasselijk om ontwikkelingslanden? Ze moeten sparen, maar dat kunnen ze niet want er is geen geld, en zo kunnen ze dus niet investeren.

West-Europese thuismarkt: 4 regio’s 1. Scandinavische landen D, E2. Rijnlandregio C3. Angelsaksische landen (groot Brittannië) A4. Zuid-Europa B, F

Exportrisico’s 1. Onvoldoende deviezen in het land aanwezig of beschikbaar (=landenrisico)2. Wisselkoersrisico Meer importeren als de koersen omlaag gaan (van het land dat importeert) 3.Culturele risico’s Debiteurenrisico’s4. Transportrisico’s (door vaak grotere afstand) 5. Aansprakelijkheidsrisico

LandenrisicoEen ondernemer loopt in het buitenland landenrisico. Het landenrisico is het risico dat buitenlande handelspartners door overheidsmaatregelen hun betalingsverplichtingen niet kunnen nakomen. De maatregelen van de overheid kunnen voortkomen uit onvermogen (niet kunnen betalen) of uit onwil (niet willen betalen). Een landkan niet betalen als het onvoldoende vreemde valuta heeft. Een deviezentekort is vaak het gevolg van een lage concurrentiekracht. Hierdoor levert export te weinig geld op om aan alle buitenlandse verplichtingen te kunnen voldoen. Dit deel van het landenrisico is vooral een economisch risico. Er is sprake van onwil als de overheid alle betalingen aan het buitenland blokkeert, terwijl er genoeg

1

Landenanalyse H4

vreemde valuta's beschikbaar zijn. Dit gebeurd vaak tijdens of na een revolutie of oorlog. Dit is dan het politieke risico. De overheid van een land kan de internationale betalingen ook stop zetten op grond van andere redenen zoals een natuurramp. In dit geval zijn alle beschikbare deviezen voor noodhulp of schadeherstel. Het landenrisico is belangrijk voor iedereen die internationaal zakendoet. Exporteurs lopen het risico dat afnemers hun rekeningen niet betalen en multinationale ondernemingen lopen het risico dat zij de behaalde winst niet kunnen overmaken naar het hoofdkantoor. (deviezen zijn buitenlandse betaalmiddelen)Economische risico’s Te weinig deviezen aanwezig, te veel schulden. Vooral als de concurrentiepositie slecht is.

Deviezen = Buitenlandse valuta in een land aanwezig Divisie voorraad omhoog of omlaag? Meer geld binnen dan uitgeven. Maar de directe investeringen (kapitaalrekening) gaat meer uit. Moet in evenwicht zijn = formeel evenwicht --> Positie verslechterd dus.

Het landenrisico voor een exporteur Een exporteur loopt het risico dat een afnemer niet kan betalen omdat de overheid een deviezenstop heeft afgekondigd (maatregel van de overheid waardoor alle internationale betalingen in buitenlandse deviezen worden verboden). Voor een exporteur is het dus van belang de kand op een deviezentekort in een bepaald land in te schatten. Een analyse van het landenrisico moet de exporteur een beeld geven van de toekomstige betalingscapacitiet van een land op korte termijn (de liquiditeit) en op lange termijn (de solvabiliteit). De betalingscapaciteit van een land stijgt naarmate de bestaande deviezenreserves en het deviezengenererend vermogen groter zijn. Bij de betalingscapaciteit van een land kijk je naar: - De politieke en sociale stabiliteit - De toestand van de binnenlandse economie (economische groei, lage inflatie, goede economische structuur, gezonde overheidsfinancieen)Een stabiele thuisbasis is een noodzaak voor een sterke concurrentiepositie en instroom van deviezen- Externe positie zegt iets over de:

- De omvang van de internationale reserves Kans op deviezentekort is groter naarmate de internationale reserves in een land lager zijn. Hierbij is de invoerdekking van belang:de internationale reserves van een land in verhouding brengen met de maandelijkse import. Het geeft dus aan hoeveel maanden import de internationale reserves nog toereikend zijn. - Buitenlandse schuld Deviezenbehoefte bestaat niet alleen uit import. Ook de rente, en aflossingsverplichtingen op de buitenlandse schuld leiden tot een deviezenuitstroom. Niet alleen de omvang maar ook de doorlooptijd van de buitenlandse schuld is van belang. Hoe korter de looptijd, hoe groter de kans op een acute betalingscrisis. - De betalingsbalans De betalingsbalans registreert de herkomst en besteding van deviezen. Deviezen komen het land binnen door export en kapitaalimport: deviezen stromen het land uit door import en kapitaalexport. Een land verdient vreemde valuta door de export van goederen en diensten. Als de opbrengsten afhankelijk zijn van een beperkt aantal producten of afnemers dan neemt het landenrisico toe.

De deviezenbehoefte hangt af van de import en de kapitaalexport. Een groot deel van de deviezen kan nodig zijn voor rente en aflossing op buitenlandse schulden. Het is dan de vraag of er genoeg deviezen overblijven voor de import.

2

Landenanalyse H4

Hoe het landenrisico meten? Invoerdekking (= internationale reserves / import) Deze moet minimaal 3 zijn, zo hoog mogelijk Debt ratio = verhouding tussen buitenlandse schuld en export. Deze moet zo laag mogelijk zijn. Zegt niks over de looptijd van de schuld, als deze lang is hoeft te ratio niet zo laag te zijn.Debt-service ratio (= rente+aflossing / export) op de buitenlandse schuld, moet ook zo laag mogelijk zijn.

Bereken de invoerdekking en de debt-ratio van onderstaand land: Waarde goud + deviezen 500Buitenlandse schuld 1500 (rente 5%, aflossing 100 per jaar)Import (2013) 100Export (2013) 500Is het landenrisico voor dit land groot? Invoerdekking = 5 (5 maanden de tijd om de export te betalen met de internationale reserves) is dus goedDebt ratio = 3 (veel te weinig export om de buitenlandse schuld te betalen, is goedDebt-service ratio = 175(5% rente van 1500 + 100)/500= 0,35

Waarom is het niet verstandig om naar een land te exporteren met een hardnekkig tekort op de lopende rekening?(import groter dan export)Tekort aan de deviezen. Ze lopen risico dat ze het geld niet krijgen. Deviezen raken op. Ze maken de munt minder waard waardoor producten in het land zelf voor het buitenland goedkoper wordt, er komt meer geld binnen. PAG32!!1. Deviezen raken op 2. Overheid devalueert de eigen munt 3. Overheid voert importbelemmeringen in 4. Overheid treft bestedingsbeperkende maatregelen 5. Rente kan aan oplopen(leg uit) Blz. 123

Beheersen van het landenrisico Ondernemen betekend risico's nemen. Een exporteur kan het landenrisico zien als een normaal ondernemersrisico dat hij op de koop moet toenemen. Hij accepteert dan dat hij vanwege het landenrisico een bepaald percentage van de buitenlandse vorderingen moet afschrijven. Dit kan alleen als de financiële positie van het bedrijf dat toelaat. Een exporteur kan een landenrisico beheersen door: 1. De keuze van de betalingsvorm 2. Het afsluiten van een exportkredietverzekering 3. Geografische spreiding van de afzet.

Wisselkoerssystemen 1. Vrije wisselkoers (= zwevende wisselkoers) appreciëren/depreciëren (veel fluctuaties en risico’s, geen grenzen)Koers omhoog, koers gaat omlaag door vrije markt = vraag en aanbod2. Vaste wisselkoers revalueren/devalueren 3. Vaste wisselkoers met bandbreedte is een combinatie van 1 en 2 (binnen bandbreedte een vrije wisselkoers, daarna laat je het aan de markt over, je gaat het beter maken voor de inflatie)4. Één munt

1. Zet de 4 wisselkoerssystemen in volgorde van risico voor een exporteur! (minste risico bovenaan!)4, 2 (is vast dus de bank gaat revalueren en devalueren), 3, 1

3

Landenanalyse H4

2.Geef voor elk systeem een voorbeeld van een munt waar dit systeem op van toepassing is! 3= deense kroon t.o.v euro1= Euro tov dollar 2 = gulden t.o.v van Duitsland Bulgarije heeft een vaste wisselkoers met europa

Land A export is groter dan import meer vraag naar valuta. Andere landen moeten betalen aan jou er komt meer vraag naar de valuta. Als de koers van valuta omhoog gaan. Ze worden dus goedkoper dan het BL. Voor import is het slechter ze moeten hiervoor meer voor betalen.

Lage koers is slecht voor de import import wordt duurder Valuta land A is 1A, tov de Euro1A = 2€ hier is de koers dus lager. Is goed voor land A (om te exporteren is dus goedkoop voor buitenland, niet importeren producten in buitenland zijn duurder)1A= 6€ hier is de koers dus hoger.

Wisselkoers stijgen? Goed of slecht? Ben je duurder voor BL is slechter voor de export. Centrale bank laat de wisselkoers dalen dus devalueren. Door de daling van je eigen valuta, de wisselkoers,, import wordt duurder. Inflatie gaat dus omhoog. Wel beter voor de export.

Les 2 Macro filter + wisselkoersrisico’s

Exportrisico’s 1. Onvoldoende deviezen in het land aanwezig of beschikbaar (= LANDENRISICO)

Wisselkoersrisico 2. Culturele risico’s (o.a. betalingsmoraal debiteurenrisico)3. Transportrisico (door vaak grotere afstand)4. Aansprakelijkheidsrisico (vak: recht)

Hoe het ‘Landenrisico’ meten? 1. Invoerdekking (= internationale reserves / import) 2. Debt ratio (= buitenlandse schuld/ export)3. Debt-service ratio (= rente+aflossing / export) buitenl. schuld

Bereken de invoerdekking en de debt-ratio van onderstaand land: Waarde goud + deviezen 500

4

Landenanalyse H4

Buitenlandse schuld 1500 (rente 5%, aflossing 100 per jaar)Import (2013) 100Export (2013) 500Is het landenrisico voor dit land groot? Wat invoerdekking (=5) zit het goed. Wat betreft Debt-ratio niet als de schulden een korte looptijd (minder dan een jaar) zouden hebben. Er komen dan onvoldoende deviezen uit de export om de schuld af te lossen. Daarom is de Debt-service ratio (= 175/500) een betere maatstaf. Namelijk voldoende deviezen uit de export om de schuldenlasten te betalen.

Wisselkoersrisico (=valutarisico)Risico dat de (toekomstige) winst van een onderneming beïnvloed wordt door wisselkoersschommelingen.

De omvang van het valutarisico wordt bepaalt door 2 factoren: - valuta-exposure mate waarin de onderneming bloot staat aan wisselkoersschommelingen- valuta-volatiliteit bewegelijkheid van de wisselkoers. Veel beweging je loopt meer risico. Is de wisselkoers stabiel is het risico kleiner. Dit is altijd een percentage. Een bedrag x een percentage. Daar komt een bedrag uit dat is het valuta risico!

Leg uit:1) Shell kent een hoge valuta-exposure (is dat zo?)Is groot. Vooral in dollars is het risico wel kleiner. Je loopt minder risico. 2) Handelen met de VS is risicovoller dan met Denemarken.(vanuit NL) Bij de dollar is het groter. Denemarker heeft een vaste wisselkoers met de euro (bandbreedte) Euro gekoppeld aan de kroon. Dalen en stijgen tegelijk. Kroon stabieler dan de dollar.

!4 vormen val valutarisicoPretransactierisico = ‘offerterisico’Op het moment dat een onderneming een offerte in een vreemde valuta naar een potentiële afnemer stuur, ontstaat er al een valutarisico. Offerte de deur uit van 100.000 dollar. Als importeur het accepteert kan de koers al weer veranderd zijn. Transactierisico = ‘kredietermijnrisico’ Als de afnemer de offerte accepteert, is de verkooptransactie een feit. Vanaf dit moment loopt de onderneming transactierisico. Het transactierisico kan je omschrijven als het valutarisico dat ontstaat doordat het tijdstip van de totstandkoming van een transactie meestal niet samenvalt met de betaling. Gedurende de krediettermijn staat de winstmarge op de transactie bloot aan ongunstige ontwikkelingen in de wisselkoers. Gedurende de krediettermijn loop je dus risico. Translatierisico = ‘omrekenrisico (vaste) activa op de balans’ loopt voor uit Overname, pas om moment van koop of verkoop loop je risico. Dit vloeit voort uit de omrekening van balansposten in een vreemde valuta. Een overname van een Amerikaans bedrijf door een Nederlandse onderneming leidt, voor zover de overname niet met dollars is gefinancierd tot een translatierisico met betrekking tot de dollat. Als de dollat in een bepaald jaar in waarde daalt, neemt de waarde in euro's van de Amerikaanse dochteronderneming af. Dit valuta verlies wordt pas gerealiseerd op het moment dat de dochteronderneming wordt verkocht.

Economisch of structureel risico = ‘concurrentierisico’ Dit is het risico dat de toekomstige winstgevendheid van een onderneming (negatief) beïnvloed wordt door fluctuaties in de

5

Landenanalyse H4

wisselkoersen. Zo is de toekomstige winstgevendheid van een Nederlandse bierbrouwer die concurreert met een Amerikaans bedrijf gevoelig voor veranderingen in de wisselkoers van de dollar. In feite gaat het bij het economisch risico dan ook om de invloed van wisselkoersschommelingen op de concurrentiepositie van een onderneming. Een Nederlandse exporteur met een Amerikaanse concurrent zal dus alleen zijn concurrentiepositie zien verslechteren als de dollar deprecieert. (de munteenheid in waarde daalt ten opzichte van een andere munteenheid.)Structureel mate waarin concurrentiepositie wordt beïnvloed door het valuta risico. Door daling koers wordt concurrentie positie beter. Koers stijgen wordt concurrentiepositie slechter. Kijk dus naar de valuta opbouw van je concurrenten. Misschien kunnen zij wel beter concurreren.

Bij welk risico horen onderstaande gebeurtenissen?A) Philips verkoopt een dochterbedrijf in de VS translatierisicoB) AH hoeft de geleverde frisdrank pas over een maand te betalen aan haar Duitse leverancier. Je loopt geen risico. Kan een concurrentierisico. Als Duitsland handelt met niet euro landen.C) BMW verkoopt steeds meer auto’s in China. Pretransactie kan ook, concurrentierisico is er ook.

Wisselkoersfluctuaties kunnen een grote invloed op de winst van een onderneming hebben. Het management zal in de doelstellingen van het valutarisicobeheer moeten vastleggen in hoeverre het bereid is valutarisico's te accepteren. Je kan 3 alternatieven onderscheiden: - Risico minimalisatie (Full-cover) Alle valutaposities worden ingedekt. Zo kom je niet voor verassingen te staan maar het brengt wel hoge kosten met zich mee. Samen met een valutatermijncontract kan je je verzekeren tegen ongunstige ontwikkelingen in de wisselkoers. Er zijn verschillende redenen voor deze strategie: 1. Het valutarisico dat uit de uitoefening van de kernactiviteit voortvloeit moet het management zoveel mogelijk beperken. Als je dit niet doet waag je dus een kans, als dit verkeer uitpakt kan dit de continuïteit van de kernactiviteiten in gevaar brengen. 2. De winst wordt stabieler en beter voorspelbaar. 3. Het kan een noodzaak zijn voor ondernemingen met een zwakke financiële marktpositie. - Kosten minimalisatie (no cover) Door een keuze voor deze strategie accepteert de ondernemer dat de winstmarges van de onderneming bloot staan aan ontwikkelingen op de valutamarkt. Voordeel is dat de onderneming geen transactiekosten voor het indekken van valutaposities maakt. Redenen voor kostenminimalisatie: 1. Om het valutarisico goed te beheren moet het management weten hoe grot het risico is. Dit hangt

6

Landenanalyse H4

af van de valuta-exposure en de volatiliteit van de wisselkoers. Deze zijn moeilijk voorspelbaar. 2. Komt voort uit de koopkrachtpariteitstheorie. Deze theorie stelt dat inflatieverschillen op termijn gecompenseerd worden door wisselkoersmutaties. 3. Een derde argument betreft het translatierisico. Het translatierisico beïnvloedt de feitelijke geldstromen pas om het moment dat het valutaresultaat gerealiseerd word. (bijv bij verkoop van een buitenlandse deelneming.)- Winst maximalisatie (selectieve cover)De verwachte baten van het indekken wegen niet op tegen de verwachte kosten ervan. Nadeel hiervan is dat het onvoldoende duidelijkheid schept over de vraag wanneer wel of wanneer niet moet worden ingedekt.

Economische exposure De economische waarde van een onderneming wordt bepaald door de toekomstige winstgevendheid. De economische valuta-exposure geeft aan in welke mate de toekomstige winst van de onderneming blootstaat aan wisselkoersfluctuaties. Dit is heel belangrijk, maar moeilijk te meten. Voor het bepalen van de economische exposure moet de onderneming vaststellen in welke mate haar concurrentiepositie wordt beïnvloed door wisselkoersschommelingen. De economische exposure verander niet alleen door de beslissingen van de onderneming zelf maar ook de elke strategische beslissing van de concurrent.

Wat is een goede wisselkoersvoorspelling? De beste wisselkoersvoorspelling is de voorspelling die het dichts bij de toekomstige koer ligt.

Valuta-instrumenten Hiermee kan je risico’s indekken.De valuta exposure van een onderneming wordt bepaald door de valutaopbouw van kosten, opbrengsten, bezittingen en schulden. Uiteindelijk hangt et valutarisico dus samen met de strategische beslissingen die de onderneming neemt over inkoop, productie en verkoop.

7

Landenanalyse H4

Om de invloed van plotselinge wisselkoersschommelingen op de winst te neutraliseren kan je verschillende instrumenten gebruiken. Je maakt onderscheid tussen interne en externe instrumenten

Interne valuta-instrumenten Maatregelen die de onderneming zelf kan nemen ter vermindering van het valutarisico. Deze maatregelen zijn er op gericht de exposure die een onderneming extern moet indekken zo laag mogelijk te houden. (besparing transactiekosten) Deze zitten binnen je bedrijf kosten niks extra. 1. Netting (in-house banking) salderen vreemde valutaposities. Dit houdt in dat een onderneming alle vreemde valutaposities binnen de onderneming saldeert, waardoor alleen de netto-exposure extern hoeft te worden ingedekt. Netting vermindert het totale valuta risico dat de onderneming loopt dus niet, maar het leidt wel tot een besparing van de transactiekosten op. (Stel je hebt veel ontvangsten in dollar en ook veel uitgaven in dollar. Kan je dat weg strepen. Netto blijft over en dit moet je indekken.)2. Matching inkomsten en uitgaven op zelfde tijdstip Matching heeft als doel het tijdstip van inkomende en uitgaande kasstromen in vreemde valuta's op elkaar af te stemmen. (Tijdstippen van betaling en ontvangst op elkaar afstemmen. Proberen je betalingen uit te stellen bijv. dit is natuurlijk niet heel goed. Hier kijk je niet naar de koers. )3. Leading en lagging betalingen en/of inningen versneld of vertraagd uitvoeren.Dit lijkt op matching. Dit houdt in dat de ondernemer betalingen of ontvangsten in vreemde valuta's versneld of vertraagt. Een exporteur die een dollardepreciatie verwacht zal vorderingen in dollars snel willen innen (leading). Omgekeerd zal een importeur met dezelfde verwachtingen een betaling in dollars willen uitstellen (lagging). Dit heeft wel risico want de relatie met je handelspartner kan hierdoor schade oplopen. Hier kijk je naar wisselkoers voorspellingen. Leading is versnellen, versnelt betalen of versnelt ontvangen. Lagging is vertragen. Concurrent als de koers zal hij wil versnellen anders wordt het minder waard. Als exporteur wil versneld, importeur wil vertragen.4. Balansbeheer Afstemming bezittingen en schulden in vreemde valuta’s, je kan omrekenverliezen zoveel mogelijk voorkomen. Ga je financieren in dollars of ik je lokale valuta. Zo heb je een schuld en een lenig in dezelfde valuta.

Externe valuta-instrumenten Externe valuta instrumenten zijn financiële producten die de ondernemer verkoopt op de financiële markten of bij het bankwezen. Aan het gebruik van deze instrumenten zijn kosten verbonden.

1. Valutatermijncontract (via een bank af te sluiten!) Dit is een bindende overeenkomst tussen een band en een onderneming, waarin wordt afgesproken valuta's op termijn te kopen of te verkopen tegen een nu vastgelegde termijnkoers. Dit kan voor alle valuta's. Dus je weet waar je aan toe bent. Contante koers: 1€ = $ 1,23 dit bedrag ontvang je dus zeker. 3-maandstermijnkoers: 1€ = $ 1,25Koers zet je vast! Dus als het veranderd, positief voor jou dan heb je daar niks aan. Het is erg populair want het brengt relatief lage kosten met zich mee en het is eenvoudig. Een nadeel is van het valutatermijncontract is het gebrek aan flexibiliteit. Als de koers nadelig is, zit je er wel aan vast.

8

Landenanalyse H4

2. Transacties op de geldmarktJe kan ook gebruik maken van leningen en deposito's op de geldmarkt. Tegenover een bezitting in een vreemde valuta wordt een schuld gecreëerd of omgekeerd. Aangezien een bezitting en een schuld in vreemde valuta elkaar compenseren is het valutarisico geneutraliseerd. De korte termijnbezittingen en korte termijnschulden worden dus op elkaar afgezet. Voor bedrijven zijn geldmarkttransacties vaak duurder dan termijncontracten omdat banken de beste prijzen in de markt kunnen bedingen. Conclusie: het gebruik van een transactie op de geldmarkt is alleen nodig wanneer een onderneming zaken doet in valuta's warvoor geen termijncontracten bestaan.

Opgave: een Amerikaans bedrijf ontvangt over een half jaar € 100.000. De debetrente (=leenrente) in Europa bedraagt 5% en de creditrente (=spaarrente) in de VS 2%. De contante koers van een $ is 0,76€.Hoeveel moet het bedrijf nu leven om ver 3 maanden 100.000 te betalen.

A) Hoeveel euro zal het Amerikaans bedrijf nu lenen? (En direct omzetten in $!)2,5% per half jaar. 2,5 X bedrag A = 100.000Bedrag A moet je dus weten

(AX2,5%) + A = 100.000AX0,025 + A = 100.000A X 1.025 = 100.000A= 100.000 / 1,025 = 97560,98 €Dit lenen + de rente, moet je 100.000 terug betalenOmrekenen dus. 1 $ = 0,76€A = 97560,98 / 0,76 = 128369,70 $ Dit bedrag heeft hij dit. Hier krijg je nog rente over. Na 3 maanden ontvangt hij 100.000 vanuit de verkoop. Daarmee kan hij de lening die hij heeft afgesloten terug betalen.

B) Wat is de zekere opbrengst voor het bedrijf in dollars?Is dus de 128369,70 je krijgt nog rente van 1% dus 129653,39

3.Valutaoptie Bij het valutatermijncontract kan je niet profiteren van een gunstige wisselkoers. Dat kan bij de valutaoptie wel. Een valutaoptie is het recht om een bepaalde valuta te kopen (calloptie) of te verkopen (put-optie) tegen een in het optiecontract vastgelegde koers (uitoefenprijs). recht betekend dat je het niet hoeft uit te oefenen. Is de koers gunstig, dan oefen je je recht niet uit want dan kan je er aan verdienen. Voor het kopen van een valutaoptie moet een prijs worden betaald (optiepremie). Deze worden gekocht op de optiebeurs of bij de ban. Je hebt dus een beursgenoteerde valutaoptie, die zich kenmerkt door gestandaardiseerde bedragen. De valutaoptie die aangeboden worden door banken worden Over-The-Counter (OTC) valutaopties genoemd. De OTC biedt de meeste flexibiliteit. WAAROM EEN OPTIE-CONTRACT i.p.v. EEN TERMIJNCONTRACT?Een valutaoptie biedt meer flexibiliteit dan een termijncontract. Daar staat teenover dat een valutaoptie in het algemeen duurder is dan een termijncontract.

9

Landenanalyse H4

Opdracht: een Amerikaan koopt een calloptie op de euro met een uitoefenprijs(Koers) van €0,75. (dit is dus 1dollar. Op de expiratiedatum is de koers €0,78. Zal hij de optie uitoefenen?1 dollar is 0,75 euro of 1 dollar voor 0,78. Dus hij oefent de optie niet uit. Het valt positief uit dus nee.

4.Valutaswap Een valutaswap is een tijdelijke ruil van valuta's. Het is een combinatie van een contante valutatratransactie + tegenovergestelde valutatransactie op termijn. Een ondernemer die bijvoorbeeld een bezitting n Euro's tijdelijk om wil zetten in een bezitting in dollars koopt op de contante markt dollars en verkoopt ze tegelijk tijdig op termijn. De tegenpartij zet via deze valutaswap een bezitting in dollars tijdelijk om in een bezitting in euro's.

5. Koersrisicoverzekering Op de termijnmakrt kan een ondernemer valutarisico's met een looptijd tot 2 jaar indekken. De looptijd van valutarisico's van exporteurs en aannemingsbedrijven is vaak langer dan 2 jaar. Ondernemers in deze bedrijfstakken kunnen tegen betaling van een premie een koersrisicoverzekering afsluiten. is af te sluiten bij een kredietverzekeraar. Feitelijke koers en een verzekerde koers, het verschil wordt uitgekeerd. Hoe hoger de verzekerde koers hoe meer premie je moet betalen.

Hoe doet UCC Benelux dat? twee risicomomenten 1. Inkoop koffie op de wereldmarkt in $Bij het tekenen van het contract wordt direct de waarde in dollars op de $-rekening gestort (tegen huidige koers) Als dollar daalt kunnen ze daar niet van profiteren. Als de dollar koers stijgt is het risico ingedekt. 2. Verkoop aan klanten in andere valuta Bij verkoop van koffie wordt de buitenlandse valuta direct aan de bank verkocht tegen de termijnkoers. Als het bedrag later binnenkomst staat de €-waarde vast.Wat we steeds meer doen is dat wij factureren in euro en leggen daarmee het risico bij de klant. Welk risico dekt hij nu niet in? Het concurrentierisico.

Figuur 8.2 landenselectie volgens de filtermethode

10

Landenanalyse H4

Mogelijke voorselectiecriteria: hoogte BBP per inwoner, (burger)oorlog, hoogte importbelemmeringen, bepaalde kenmerken van de binnenlandse markt.Macrocriteria: politieke situatie, demografische ontwikkelingen, hoogte buitenlandse schuld, overgewaardeerde munt.Meso- en microcriteria: analyse van de bedrijfstak en de markt. Bijvoorbeeld de intensiteit van de concurrentie in de bedrijfstak.

Economische ontwikkeling/groei verloopt in 3 fasen:1. Factorgedreven groei Landen die wat betreft hun groei afhankelijk zijn van de export van grondstoffen en arbeidsintensieve producten. Vaak ontwikkelingslanden

2. Investeringsgedreven groei Buitenlandse directe investeringen zorgen voor een verdere groei, waar deze landen standaardgoederen en –diensten vaak goedkoop kunnen produceren door hun lage prijzen van productiefactoren (m.n. arbeid). Pas bij opkomende economieën.

3. Innovatiegedreven groei Het steeds opnieuw innoveren zorgt voor verdere groei. Past bij de triade.

Opdracht Welke groei is van toepassing op de volgende landen: V.S. / Ghana / China VS innovatie-facotr-investering

Macro-analyse: Politiek Dmografsich Cultureel Juridisch

Economisch

Politiek - Politieke structuur en stabiliteit - Kwaliteit van overheid (corruptie) - Internationale betrekkingen - Handelspolitiek Dreigen er op korte termein interne of externe conflicten?Staatsvorm, internationale betrekkingen, politieke structuur en stabiliteit, lidmaatschap int. organisaties (WTO, IMF) Overheid corrupt, bureaucratisch functioneren, eigen ondernemingen bevoordelen, importbelemmeringen

Demografisch - Omvang en groei van bevolking zit er groei in de markt - Samenstelling bevolking Verschil arm, rijk, oud, jong, - Urbanisatiegraad Bereikbaarheid, hoe makkelijk is de consument te bereiken

11

Landenanalyse H4

- Opleidingsniveau hoe communiceer je met mensenVergrijzing door afname bevolkingsgroei (minder jongeren) en betere medische zorg. In Japan is de vergrijzing nog veel groter dan in Europa. Vergrijzing kan leiden tot spanningen op de arbeidsmarkt.Voordelen urbanisatie (meer kans op gezondheidszorg en scholing). Nadelen urbanisatie: armoede, vervuiling e.d.Bedrijven kunnen door urbanisatie hun klanten beter bereiken.

Cultuur - Taal en religie - Omgangsvormen - Hiërarchische verhoudingen Veel machtverschil? - Handelsethiek en betalingsmoraal omgangsnormen tussen bedrijven. Hoe ga je met corruptie om?

Economisch- Economisch systeem - Omvang en verdeling BBP zegt iets over de welvaart Planeconomie, overheid neemt veel maatregelen. Veel overheidinterventies Interne economische situatie: - Belangrijke sectoren - Inflatie hoge inflatie meer importeren jou land is duurder. - Economische groei van BBP groei in de markt - Economische politiek

Externe economische situatie: - Wisselkoers - Betalingsbalans - Buitenlandse schuld - Internationale reserves

Les 3 Bedrijfstakfilter/ Internationaliseringvorm

Herhaling 1. Een Europees bedrijf ontvangt over 3 maanden $ 100.000.Welk soort valutarisico loopt dit bedrijf?TransactierisicoWelke ‘intern’ instrument kan worden ingezet om het wisselkoersrisico af te dekken?Leading en lagging of matching Welk ‘extern’ instrument kan worden ingezet om het wisselkoersrisico af te dekken?Transacties op de geldmarkt of valuta termijn transacties of valutaoptie, het recht wat je dan hebt.

2. Waarom is het wellicht onverstandig om te exporteren naar een land dat:

12

Landenanalyse H4

Een hoge inflatie heeft?Je gaat minder exporteren, wisselkoers daalt in het andere land. Kan ook invloed hebben op de koopkracht als alles in je land duurder word. Relatief veel importeert?Ze houden weinig diviezen over. Je moet veel betalen in buitenlandse diviezen. Geld aanbod in je land gaat omhoog. Een lage economische groei kent Lage economisch groei, lonen kunnen stijgen, markt is verzadigd.

Geldmarkttransactie Internationaliseringvormen Indirect: via een agent of importeur.Joint venture: geen zeggenschapdirecte investering: wel zeggenschap – bestaande overnemen of je neemt een dochteronderneming.

Wanneer kiezen voor export en wanneer voor productie ter plekke?Export: - Als je een sterke naam hebt. Je hebt concurrentie voordeel- Als een product niet cultuur gebonden is- Als een product een hoge toegevoegde waarde heeft, je hebt al meer winst. Als dit laag is kan je beter gaan produceren, dan heb je ook geen transportkosten etc. Dit is ook zo bij hele grote zware producten. Zodat je dan niet hoeft te transporteren die zwaar op de eindprijs drukken. - Lage import belemmeringenProductie ter plekke : - Bij hoge import belemmeringen - Lage toegevoegde waardeKeuze van de internationalisingsvorm Hoog rendement behalen. Je hebt altijd een achterstand en deze moet je deze compenseren; bijv door: Eigendomsvoordelen = DuurzaamconcurrentievoordeelOpbrengstenkant: superieure kwaliteit of technologie, sterk merk of marketingformule.Kostenkant: grote schaal- of ervaringsvoordelen, toegang tot goedkope grondstoffen.

Landenvoordelen Landenvoordelen: voordelen van het ter plekke gevestigd zijn, zoals inspelen op de lokale voorkeuren, omzeilen van importheffingen, lage productiekosten.

Internationalisatievoordelen: voordelen van zeggenschap hebben over het bedrijf, zoals zekerheid

13

Landenanalyse H4

dat merknaam niet in diskrediet wordt gebracht, er geen kennis weglekt naar concurrenten, je niet hoeft te onderhandelen over de waardering van het eigendom. Groot nadeel als je bijv. een dochteronderneming neemt je loopt veel economisch risico en dit kan je niet spreiden.

7.11 = C7.12 = C7.13 = D7.15 = B7.16 = D

Handelstheorieën Basis voor internationale handel:Comparatieve kostenverschillen Welvaart gaat omhoog bij handel.

Cijfer voorbeeld Eerste schema is absoluut en de andere comparatief

14

Landenanalyse H4

De opofferingskosten om een computer te produceren zijn in Japan het laagst. De opofferingskosten om voedsel te produceren zijn in Nederland het laagste.

De landen doen er verstandig aan om zich in deze producten te specialiseren. Op die manier wordt arbeid het meest efficiënt gebruikt.

Vraag B1.6 voor 600€ 1 koelkast dus 3 stereotoren (600/200)Voor 250€ 1

koelkast 150€ 1 toren en dus 0,6 koelkasten (150/250)1.7 A

15

Landenanalyse H4

Betalingsbalans = overzicht van alle ontvangsten uit en betalingen aan het buitenland Lopende rekening alle geldstromen door export en import van goederen en diensten Kapitaalrekening alle geldstromen door beleggingen, leningen en investeringen uit en aan het buitenland. Ze krijgen meer geld Tekort op de kapitaalrekening

Meer ontvangsten 50 deviezen het land uit

Wat moet er gebeuren met de muntwaarde van het betreffende land? De koers zal dalen Ze betalen meer deviezen, aanbod van de lokale valuta in het land neemt toe,(aanbod van je eigen munt neemt dus toe) koers zal dalen

Tekort op lopende rekening je importeert veel. Dollar koers werkt tegen over gesteld. (zie sheets)De inflatie stijgt wat gebeurd er met concurrentie positie? Deze wordt slechter waardoor je minder gaat exporteren en minder gaat importeren. Wat gebeurd er dan met de lopende rekening? Deze verslechterd. Wat gebeurd er met de wisselkoers bij meer export en minder import? Deze zal dalen, je krijgt minder geld binnen. Je hebt minder vraag naar de lokale valuta. Wat gebeurd er dan met de concurrentiepositie als de wisselkoers daalt? Deze wordt beter want je wordt goedkoper voor het buitenland, ze willen producten uit jou land hebben. Wat gebeurd er met de export als concurrentiepositie beter wordt: (je wordt goedkoper) Je gaat meer exporteren en minder importeren. Is positief voor je lopende rekening.

Door de werking van de wisselkoers wordt het resultaat van de lopende rekening dus beter.

Les 4 Bepalende factoren voor de wisselkoers. Transacties tussen de eurozone en de rest van de wereld leiden tot transacties op de valutamarkt. Deze worden geregistreerd op de betalingsbalans. Export en kapitaalimport (investeringen of beleggingen door buitenlanders in de eurozone). leiden tot vraag naar euro's en import en kapitaalexport leiden tot aanbod van de euro's op de valutamarkt.

16

Landenanalyse H4

Een eerste koersbepalende factor is het saldo op de lopende rekening van de betalingsbalans. Als een land meer exporteert dan het importeert, is de vraag naar de valuta groter dan het aanbod ervan. Dit leidt tot een stijging van de wisselkoers. De tweede bepalende factor is het prijsniveau in een land. Dit kan je illustreren aan de hand van de koopkrachtpariteittheorie. De kern van deze theorie is dat de wisselkoers ervoor zorgt dat de prijzen van internationaal verhandelde goederen overal ter wereld hetzelfde zijn. Stel dat een identiek pakket goederen in de eurozonde €100 kost en in de VS $125, dan treed de koopkrachtpariteit op bij een koers van €1,- = $1,25. Een euro vertegenwoordigd dan evenveel koopkracht als $1,25. Als de marktkoers van de euro op een gegeven moment lager is dan $1,25 dan zijn Europese producten goedkoper dan Amerikaanse. Hierdoor neemt de export van de eurozone naar de VS toe en stijgt de koers van de euro totdat de koopkrachtpariteit weer €1 = $1,25 is. De koopkrachtpariteit veranderd onder invloed van de inflatieverschillen tussen landen.

Voorbeeld De koopkrachtpariteit van de euro bedraagt in een bepaald jaar $1,06. De inflatie in de eurolanden bedraagt 1% en in de VS 4%. Wat gebeurd er met de koopkrachtpariteit van de euro t.o.v de dollar? - De koopkrachtpariteit van de euro zal gelijk worden aan: $1,06 X 1,04/1,01=$1,09. De oorzaak van de stijging van de euro is dat de concurrentiepositie van de eurolanden verbetert t.o.v de VS.

Saldo lopende rekening V.S. (in mld $) BBP (VS) = ca. 12.000 miljard $

Vragen1. Wat is de oorzaak van het enorme tekort op de lopende rekening van de V.S.?Andere landen kunnen goedkoper produceren, zoals China. Overgrote deel van de import komt uit China. De enorme groei van China ligt ten grondslag aan het tekort van de VS.

- Wat doen de Chinezen met het overschot van dollars? Dit lenen ze dan weer uit aan Amerika. Eigenlijk financieren de Chinezen de import van de Amerikanen.

2. Wat zou dit moeten betekenen dit voor de waarde van de dollar?Je zou verwachten dat de Amerikaanse dollar heel erg zou zakken.3. Waarom gaat de dollar niet compleet onderuit?Er wordt op heel veel markten gehandeld met de dollar, dus de dollar is zo in trek en dus zal er veel vraag zijn naar de dollars. - Er is geen enkel land in de wereld die dat tekort zich zou kunnen permitteren.- Amerika importeert veel meer dan dat ze exporteren.- In verhouding met het BBP is het tekort niet zo hoog.

17

Landenanalyse H4

Regionale economische integratie:- Vrijhandelsgebied;- Douane-unie - Gemeenschappelijke markt - Economische unie 5. Economische Monetaire Unie- Er wordt steeds meer samengewerkt om zo oorlogen te voorkomen.

Vrijhandelsgebied - Geen onderlinge tarieven - Waarom zouden landen dit afspreken? Het zal leiden tot meer specialisatie. Omdat de grenzen wegvallen is het voor de consumenten uit beide landen gunstig, want:

1. Invoertarief zakt weg, dit drukt de prijs2. Meer concurrentie hierdoor zakt de prijs nog meer.

- Voorbeeld: VS (0%) en Mexico- VS: buitentarief: 5%- Mexico: Buitentarief: 10%

Europees bedrijf gaat spullen verkopen in Mexico. De spullen gaan niet rechtstreeks naar Mexico, maar gaan via de VS. want dan is het 5% ipv 10%.

- Welke partijen zijn hier blij/niet blij mee:- Mexico: Niet fijn- VS: Fijn- Milieuorganisaties: Niet fijn

Douane-unie Geen onderlinge tarieven Gemeenschappelijk buitentarief

Gemeenschappelijke markt Geen onderlinge tarieven Gemeenschappelijk buitentarief Vrij verkeer productiefactoren- Kapitaal: Geldkapitaal, leningen en beleggingen, mogen vrij de grens over.

- Voordeel: Lagere rente, doordat er meer concurrenten zijn en je kan een veel groter bedrag lenen

- Arbeid: Elke EU inwoner kan in elk land zo gaan werken. Natuurlijk wel wat papierwerk, maar dat is geen belemmering.

- Voordeel: Dat je eigenlijk 2 problemen oplost, een te krappe arbeidsmarkt en de werkloosheid. De lonen zullen ook lager worden.

Dit levert meer welvaart op!

Economische Unie Geen onderlinge tarieven Gemeenschappelijk buitentarief Vrij verkeer productiefactorenGemeenschappelijk economisch beleid (Bijv. overheden mogen geen groter tekort hebben dan 3% van het BBP)

- Fiscaal: Nee, niet hetzelfde BTW tarief

18

Landenanalyse H4

Handelsschepping: binnenlandse productie wordt vervangen door import uit het land met de laagste kosten binnen douane-unie. --> Positief effect op de welvaart - Gunstig voor de welvaart van je land- Voor de Unie maakt hij het product zelf, is die lid van de unie dan gaat die het importeren, dus maakt een ander land het.- Nadeel: Hogere werkloosheid, want er kunnen hele sectoren verdwijnen

Handelsverschuiving: Import uit een land met lage kosten buiten douane-unie wordt vervangen door import uit een land met hogere kosten binnen de unie --> Welvaartsverlies - Ongunstig voor de welvaart van je land- Voordat je aan de Unie deelnam importeerde je het product al, maar nu ga je het importeren vanuit een land wat lid is van de Unie

Voorbeeld- Prijs kosten voetbal voor de Unie:

- Amerikaans: 30 euro -> met importtarief: 42 euro- Frans: 35: euro -> met importtarief 49 euro

Dus dan kies je toch voor de Nederlandse bal, want die is goedkoper- Prijs kosten voetbal bij deelname Unie:

- Amerikaans: 30 euro -> met importtarief 42 euroDus je gaat dan de bal kopen in Frankrijk -> De welvaart gaat per voetbal met 5 euro omhoog.Dit is dus handelsschepping want het is gunstig voor de welvaart.

Antwoorden beide A

Opgave 1 Corruptie In 2001 reageerde de Russische minister van Binnenlandse Zaken op het verwijt dat 70% van de Russische ambtenaren corrupt zou zijn door te zeggen dat corruptie niet verward moest worden met het aannemen van steekpenningen. Er zou volgens hem alleen sprake zijn van corruptie als degeorganiseerde misdaad erbij betrokken is. In 2007 stond Rusland op een 143ste plaats op de internationale corruptieranglijst (zie de volgende tabel).

19

Landenanalyse H4

Hoe ontstaat corruptie?Corruptie ontstaat als ambtenaren de prikkel en de gelegenheid hebben om steekpenningen te accepteren. Een belangrijke prikkel voor corruptie is een laag salaris. Als ambtenaren in een land onderbetaald worden, neemt de kans op corruptie toe. De gelegenheid voor corrupte praktijken neemt toe als het (democratische) toezicht op het ambtenarenapparaat beperkt is. In een open en democratische samenleving worden corrupte praktijken veel eerder aan de kaak gesteld dan in gesloten autoritaire samenlevingen.

Welk verband bestaat er tussen de cultuur in een land enerzijds en corruptie anderzijds?In individualistische samenlevingen komt corruptie veel minder voor dan in collectivistische samenlevingen. In laatstgenoemde samenlevingen is het niet raar om de leden van de groep waarvan men deel uitmaakt te bevoordelen ten opzichte van niet-leden. In individualistische samenlevingen, waar ieder individu gelijk behandeld dient te worden, wordt dit niet getolereerd.

Welke invloed heeft corruptie op de aantrekkelijkheid van een land als potentiële vestigingsplaats? Corruptie maakt een onderneming gevoelig voor willekeur van ambtenaren. Bovendien bestaat het gevaar dat werknemers van de onderneming ook corrupt worden, wat de reputatie van de onderneming op de thuismarkt kan schaden.

Opgave 2 Urbanisatie Ongeveer 3,5 miljard mensen wonen op dit moment in steden. Dat is de helft van de wereldbevolking. Volgens de Verenigde Naties neemt het aantal stedelingen de komende decennia verder toe. De VN verwacht dat in 2050 bijna 7 van de 10 wereldburgers in stedelijke gebieden leeft. Volgens de Wereldbank is urbanisatie belangrijk omdat steden in veel gevallen de motoren zijn van de economie in een land.a Wat verstaan we onder de urbanisatiegraad?b Welke voor- en nadelen brengt een snelle urbanisatie voor een ontwikkelingsland met zich mee?c Welke gevolgen heeft een toename van de verstedelijking in de ontwikkelingslanden voor een Nederlandse voedingsmiddelenfabrikant die verpakte merkartikelen in deze landen wil afzetten?

Opagave 3 Deelname euro In Groot-Brittannië bestaat bij het publiek veel weerstand tegen de invoering van de euro. Bedrijven en sommige politici maken zich echter zorgen over het feit dat investeerders het land zouden kunnen mijden vanwege de euro. Investeerders zien het als een handicap dat productie in Groot-Brittannië en verkoop op het Europese vasteland gepaard blijft gaan met wisselkoersrisico.

20

Landenanalyse H4

a Welke voor- en nadelen heeft toetreding tot de Europese muntunie voor Groot-Brittannië?- Voordelen:

- Geen transactie- en omwisselkosten meer- Bedrijven lopen geen wisselkoersrisico meer- Meer handel

- Nadelen:- Het helpt de Britten om met de Pond concurrerend te zijn. Als je meedoet aan de euro kan dat niet meer.- De Engelse centrale bank kan nu de rentepercentages bepalen, dan doet de ECB dat.- De Britten zijn ‘afhankelijk’ van de euro, ze hebben het niet zelf meer in de hand

b Welke voorwaarden gelden er voor deelname aan de euro?Geen groter overheidstekort hebben dan 3% van het BBP

- Overheidsschuld mag niet meer dan 60% zijn van het BBP- Inflatie mag niet hoger zijn dan die van 3 landen met de laagste inflatie

c Het Japanse Toyota produceert een aantal automodellen voor de Europese markt (onder andere de Avensis) in Groot-Brittannië. Waarom kan het feit dat Groot-Brittannië niet meedoet aan de euro een probleem worden voor Toyota?

Het is dan moeilijker om de producten in te voeren. Japan heeft dan namelijk 2 keer last van een wisselkoersrisico. De eerste keer van de Yen naar de Pond en dan van de Pond naar de Euro.In ponden en in euro’s:

- Toyota krijgt geld binnen in Euro’s- Kosten zijn in ponden

Dus als de euro minder waard worden hebben ze meer kosten dan inkomsten. Als bedrijf loop je geen risico als er net zoveel uitkomt als er in gaat.

4.30 Een onevenwichtigheid op het saldo van de lopende rekening van de betalingsbalans werkt door in de binnenlandse economie. Als een land een tekort heeft op de lopende rekening, zal – overige omstandigheden gelijkblijvend –a de rente stijgen, waardoor de bestedingen en de import zullen dalen.b de rente dalen, waardoor de bestedingen en de import zullen stijgen.c de rente stijgen, waardoor de bestedingen en de import zullen stijgen.d de rente dalen, waardoor de bestedingen en de import zullen dalen.

4.31 Door een negatief saldo op de lopende rekeninga daalt de wisselkoers, waardoor de concurrentiepositie verbetert.b daalt de wisselkoers, waardoor de concurrentiepositie verslechtert.c stijgt de wisselkoers, waardoor de concurrentiepositie verbetert.d stijgt de wisselkoers, waardoor de concurrentiepositie verslechtert.

4.32 In een systeem van vaste wisselkoersen is een aanpassing van de wisselkoers toegestaan als er sprake is van een fundamentele onevenwichtigheid. Een land mag zijn munt devalueren als er sprake is van:a hoge binnenlandse bestedingen en een tekort op de lopende rekening.b hoge binnenlandse bestedingen en een overschot op de lopende rekening.c lage binnenlandse bestedingen en een tekort op de lopende rekening.

21

Landenanalyse H4

d lage binnenlandse bestedingen en een overschot op de lopende rekening.

4.28 Directe investeringen worden in de betalingsbalans geboekt opa de goederenbalans.b de inkomensrekening.c de financiële rekening.d vermogensoverdrachten.

4.24 De lopende rekening van de betalingsbalans omvatde goederen- en dienstenbalans, de inkomensrekening en de inkomensoverdrachten.

4.11 Een vrijhandelsgebied kenmerkt zich doorhet ontbreken van zowel onderlinge invoertarieven als een gemeenschappelijk invoertarief aan de buitengrenzen.

4.12 Een douane-unie kenmerkt zich doorhet ontbreken van onderlinge invoertarieven en een gemeenschappelijk invoertarief aan de buitengrenzen.

7.13 Welke van volgende alternatieven is een voorbeeld van een landenspecifiek voordeel?a Hoge onderhandelingskosten.b Een sterk merk.c Lage transportkosten.d Hoge importbelemmeringen.

Indirecte export is via een buitenlandse agent

De Nederlandse betalingsbalans kenmerkt zich door een overschot op de lopende rekening en een tekort op de financiële rekening.

4.30 A - 4.31 A - 4.32 C - 4.28 C - 7.13 D

22