A[bewerken]

A fortiori "Sterker nog..."

A posteriori "Achteraf gedacht", "Vanuit de ervaring"

A priori "Van tevoren", "voorafgaand aan de zintuiglijke waarneming"

A mari usque ad mare

"Van zee tot zee" (Psalm 71(72):8, motto van Canada) Absentem laedit, qui cum ebrio litigat

"Hij die met een dronkaard bekvecht, kwetst een afwezige"

Ab amicis honesta petamus

"Laten we van onze vrienden louter eerzame dingen vragen"

Ab imo pectore

"Uit het diepst van het hart"

Ab incunabulis

"Van jongs af"

Ab initio

"Vanaf het begin" (een ab initio berekening in exacte wetenschappen gaat uit van

eerste principes) Ab ovo (usque ad mala)

"Vanaf het ei (tot de appels)", "Van het begin (tot het eind)"

Ab uno disce omnes

"Door (de misdaad van) één ken je ze allemaal"

Ab urbe condita (AUC) "Vanaf de stichting van de stad (Rome)", het begin van de Romeinse jaartelling,

traditioneel in 753 v.Chr.

Abundat dulcibus vitiis

"Hij is rijk aan vriendelijke tekortkomingen" (Quintilianus, Institutiones oratoriae) Accusativus cum infinitivo

"Een lijdend voorwerp met een infinitief", een infinitiefzin (taalkundige term;

bijvoorbeeld: Ik hoor een hond blaffen.) Acuto homine nobis opus est, qui pervestiget quid sui cives cogitent

"Een scherpzinnig iemand hebben wij nodig, die moet uitpluizen wat zijn medeburgers

denken"

Acta probant se ipsa

"Akten bewijzen zichzelf" (een stuk dat er uitziet als een notariële akte geldt als

notariële akte totdat het tegendeel wordt aangetoond)

Acta est fabula

"Het verhaal is ten einde" (laatste woorden van keizer Augustus en van Romeinse

toneelstukken)

Actus non facit reum nisi mens sit rea

"Een daad maakt een persoon niet schuldig, tenzij de geest schuldig is."

Ad astra per aspera

"Naar de sterren via moeilijkheden" (motto van Gouda, van de staat Kansas en van de

NASA, ook Per aspera ad astra) Ad captandum vulgus

"Om het volk te winnen"

Ad fontes

"Naar de bronnen" (oproep tot gefundeerde bezinning)

Ad fundum "Tot de bodem", "Terug naar de bron." Ook als aansporing een glas in één teug te

ledigen.

Ad hoc "Ten behoeve van dit, hiervoor" (voor eenmalige maatregelen)

Ad impossibile nemo tenetur

"Van niemand kan worden verlangd het onmogelijke te doen"

Ad infinitum

"Tot in het oneindige" Ad interim

"Voor de tussentijd" (waarnemend)

Ad kalendas Graecas

"Op de Griekse Kalendae", "op een dag die nooit komt", "met sint-juttemis" (de

Kalendae was een dag in de Romeinse kalender, niet de Griekse)

Ad libitum (ad lib.)

"Naar believen"

Ad Limina (Apostolorum) "Naar de drempels (van de apostelen)" (pauselijke wet uit 1587 die diocesane

bisschoppen verplicht om op gezette tijden Rome te bezoeken, waar de graven van de

apostelen Petrus en Paulus liggen)

Ad litem "Met het oog op een proces"

Ad maiorem Dei gloriam (AMDG) "Tot meerdere glorie van God" (devies van de jezuïetenorde)

Ad nauseam "Tot walgens toe"

Ad perpetuam rei memoriam

"Te(r) eeuwiger nagedachtenis"

Ad rem "Bij de zaak, terzake" (gevat, bijdehand)

Ad valvas

"Aan de deuren" (geeft aan dat er aanvullende informatie op mededelingenborden zal

verschijnen)

Adde parvum parvo magnus acervus erit

"Voeg een beetje bij een beetje en de stapel zal groot zijn" (Ovidius) Adolescens laudandus, ornandus, tollendus

"De jongeman moet worden geprezen, onderscheiden en... terzijde geschoven"

(Marcus Tullius Cicero, die dacht Octavianus te kunnen uitspelen tegen Marcus

Antonius) Aegroto dum anima est, spes est

"Zolang een zieke nog reageert, is er hoop"

Aer mea arena est

"De lucht is mijn strijdtoneel"

Age quod agis

"Doe wat je doet", "Doe je ding"

Ago ergo sum

"Ik handel, dus ik besta"

Alea iacta est / Alea iacta sit

"De teerling is geworpen" / "De teerling zij geworpen" (Julius Caesar, toen hij de

Rubicon overstak) Alias

"Anders genoemd"

Alibi "Op een andere plaats"

Alius aliud dicit

"Een ander zegt iets anders", "Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is"

Alis volat propriis

"Zij vliegt op eigen vleugels"

Alma mater "De voedende moeder"

Alter ego "Andere ik"

Altera pars

"het andere deel", zoals in audiatur et altera pars (zie aldaar) of inaudita altera parte:

"zonder tegenpartij te hebben gehoord (is rechtvaardig handelen niet mogelijk)",

vermeld in Seneca's Medea Ama nescire

"Bemin niet gekend te zijn" (Thomas a Kempis)

Amantes amentes

"Verliefden zijn verdwaasden"

Amare et sapere vix deo conceditur

"Zelfs de goden kunnen niet tegelijk verliefd en wijs zijn"

Amicitia Fortior

"Sterker door vriendschap"

Amicus certus in re incerta cernitur

"Een echte vriend wordt in onzekere tijden opgemerkt" (Cicero, Laelius 17.64]]

Amor fati

"Liefde van het lot"

Amor non celatur

"Liefde kan men niet verbergen"

Amor patriae nostra lex

"Vaderlandsliefde is onze wet"

Amor vincit omnia

"Liefde overwint alles", zie ook Omnia vincit amor Amore, more, ore, re, nascuntur amicitiae

"Uit liefde, gewoonte, mondeling verkeer en daden ontstaan vriendschappen"

Animalium hominumque saluti

"Tot heil voor mens en dier"

(Anno) aetatis suae

"In het jaar van zijn/haar leven", "in/op de leeftijd van" (afgekort aetas, aet., A.A.S. of

A.S. op grafstenen en kunstwerken zoals schilderijen voor het vermelden van de

leeftijd van de geportretteerde; voluit "obiit anno... ætatis suæ" in een necrologie om

aan te geven in welk levensjaar de besproken persoon overleed) Anno Domini

"In het jaar van de Heer", de jaren na de geboorte van Jezus Christus, de basis van de

christelijke jaartelling

Ante meridiem (A.M.)

"Voor het middaguur" (het tijdvak van 12 uur 's nachts tot 12 uur 's middags, zie ook

Post meridiem) Apparent rari Nantes in gurgite vasto

"Zeldzaam verschijnen zwemmers in de uitgestrekte zee" (Vergilius)

Aquila muscas non captat

"Een arend vangt geen vliegen" (belangrijke mensen houden zich niet met beuzelarijen

bezig) (Erasmus, Adagia) Ardeat vita

"Het leven brande, het leven bruise" (zinspreuk van de Amsterdamsche Vrouwelijke

Studenten Vereeniging) Ardet nec consumitur

"Het brandt, maar wordt niet verteerd" (motto van de Abdij van Grimbergen) Argumentum ad baculum

"Argument met de knuppel, beroep op de stok", drogreden: er is geen sprake van

argumenteren, maar van bedreigen

Argumentum ad crumenam

"Beroep op rijkdom", drogreden: de veronderstelling dat iemand gelijk heeft omdat hij

rijk is

Argumentum ad hominem "Beroep op de man", drogreden van de persoonlijke aanval: er wordt op de man

gespeeld, niet op wat hij zegt

Argumentum ad lazarum "Beroep op armoede, beroep op (de Nieuwtestamentische armoedzaaier) Lazarus",

drogreden: de veronderstelling dat iemand gelijk heeft omdat hij arm is Argumentum ad populum

"Beroep op het volk, beroep op de massa", drogreden: de veronderstelling dat de

meerderheid gelijk heeft

Argumentum ad verecundiam

"Argument uit eerbied, beroep op autoriteit", de veronderstelling dat iemand gelijk

heeft omdat hij betrouwbaar is

Ars gratia artis

"Kunst uit liefde voor de kunst" (motto van MGM)

Ars longa, vita brevis

"Kunst is lang, het leven is kort." (uitspraak van de Griek Hippocrates in een vertaling

door Horatius, vaak gebruikt buiten de originele context; zijn kunst was de

geneeskunst: het duurde langer dan een leven om die te leren)

Aude audenda — "Waag wat gewaagd moet worden" als opschrift op een Sea King

van het Belgische 40e smaldeel Ars vivendi

"De kunst van het leven"

Asinus ad lapidem non bis offendit eundem

"Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen"

Audaces fortuna iuvat

"Geluk is met de heldhaftigen" (Vergilius) Aude audenda

"Waag wat gewaagd moet worden" (motto van het Belgische 40e smaldeel)

Audentes Deus iuvat

"God helpt hen die zelf wat durven"

Audi, vide, tace, si tu vis vivere in pace

"Hoor, zie en zwijg, als je in vrede wilt leven"

Audi alteram partem

"Luister naar de andere kant"

Audiatur et altera pars

"Ook de tegenpartij worde gehoord", hoor en wederhoor. Aurea mediocritas

"De gouden middelmaat", "de gulden middenweg"

Aurum potestas est

"Goud is macht"

Aut Caesar, aut nullus

"Of de keizer, of niemand"

Aut dosce, aut disce, aut discede

"Onderwijs, leer of ga weg" (inscriptie op St. Paul's School in Londen volgens Samuel

Pepys) Aut nunc, aut numquam

"Nu of nooit" (ook: Nunc aut numquam) Aut omnia, aut nihil

"Alles of niets"

Aut viam inveniam, aut faciam

"Of ik vind een weg, of ik maak er een"

Aut vincere, aut mori

"De overwinning, of ik sterf" (lijfspreuk van Huize Ithaka in de Nederlandse tv-serie

Feuten)

B[bewerken]

Balnea vina venus corrumpunt corpora nostra, sed vitam faciunt balnea vina venus

"Baden, wijn en seks vernielen onze lichamen, maar baden, wijn en seks maken het

leven"

Barba non fecit filosofum

"Een baard maakt nog geen filosoof" (beter is: Barba non facit philosophum) Barba tenus sapientes

"Tot aan de baard zo wijs, ogenschijnlijk wijs" (Erasmus, Adagia) Barbarus hic ego sum, quia non intellegor ulli

"Ik ben hier een vreemdeling omdat ik door niemand begrepen word"

Beati pauperes spiritu

"Zalig zijn de armen van geest"

Beatus dies luna proximo est

"Gelukkig is het bijna maandag" (motto 2e peloton A-cie 44e Painfbat)

Beatus homo qui invenit sapientiam

"Gelukkig is de mens die wijsheid vindt/gevonden heeft" (Spreuken 3:13, motto

Gymnasium Apeldoorn) Beatus ille, qui procul hominibus

"Gelukkig is hij die ver van de mensen woont"

Beatus, qui prodest, quibus potest

"Hij die iedereen helpt die hij kan helpen, is een gelukkig man"

Bene agere et nil timere

"Goed doen en niets vrezen" (familiespreuk van Albada Jelgersma) Bene diagnoscitur, bene curatur

"Iets dat goed gediagnosticeerd wordt, kan genezen worden"

Bellum ita suscipiatur, ut nihil aliud nisi pax quaesita videatur

"De oorlog moet zo opgenomen worden, dat niets anders tenzij de vrede schijnt

gezocht te worden" (Cicero) Bis dat, qui cito dat

"Hij geeft tweemaal, die snel geeft" (Erasmus, Adagia) Bis repetita manent

"Wat men tweemaal herhaald heeft, blijft in de herinnering"

Bis repetita non placent

"Herhalingen vallen niet in goede aarde" (Horatius, Ars Poetica 365)

Bona diagnosis, bona curatio

"Een goede diagnose is een goed medicijn"

Bona fide

"Te goeder trouw"

Bona valetudo melior est quam maximae divitiae

"Goede gezondheid is meer waard dan de grootste rijkdom"

C[bewerken]

Carpe diem Calcanda semel via leti

"De weg des doods moet eenmaal betreden worden"

Calcat iacentem vulgus

"Het volk geeft de liggende een trap na"

Calculus

"Rekensteentje (e.g. in een telraam)" (een tak van wiskunde, een verstening in het

lichaam) Camera obscura

"Donkere kamer" (een optisch instrument, een werk van Hildebrand) Candida pax homines, trux decet ira feras

"Oprechte vrede past mensen goed, zoals woeste woede dieren past" (Ovidius)

Candore notabilis albo

"Opmerkelijk door haar blanke onschuld"

Canes latrantes non mordent

"Blaffende honden bijten niet"

Canis timidus vehementius latrat quam mordet

"Een bange hond blaft heftiger dan hij bijt"

Carmen perpetuum primaque ab origine mundi ad tempora nostra

"Een lied voor de eeuwigheid, en van het begin van de wereld tot onze tijd" (naar

Ovidius' Metamorfosen, boek I, vers 3-4)

Caput sapientiae est reverentia Domini

"De vreeze des Heeren is het begin der wijsheid" (Psalm 111:10, motto van meerdere

confessionele studentenverenigingen, waaronder de voormalige SSR) Carpe diem quam minimum credula postero

"Pluk de dag, zo min mogelijk vertrouwend op de volgende" (Horatius)

Casu quo (c.q.) "in welk geval"

Cave canem

"Pas op voor de hond" (op een mozaïek in Pompeï) Caveat

"Men zij op zijn hoede"

Caveant consules

"Laten de consuls oppassen"

Caveat emptor "Laat de koper op zijn hoede zijn"

Cede maiori

"Ga opzij voor uw meerdere"

Civis Romanus sum "Ik ben een Romeins burger" (verwijzing naar rechten en plichten in het Romeins

burgerrecht) Cedo nulli

"Ik wijk voor niemand" (lijfspreuk van Erasmus, tevens naam van de slakkensoort

Conus cedonulli, ook Concedo nulli) Ceteris paribus

"De overige omstandigheden gelijk blijvend"

Ceterum censeo Carthaginem delendam esse "Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden" (Cato de Oude)

Cibi condimentum est fames

"Honger maakt elke maaltijd gekruid", "Honger maakt rauwe bonen zoet"

Cito ignominia fit superbi gloria

"Voor hoogmoedigen verandert roem snel in schande", "Hoogmoed komt voor de val"

Citius, altius, fortius

"Sneller, hoger, sterker" (Olympische Spelen)

Coitus interruptus "Onderbroken geslachtsgemeenschap" (voor het zingen de kerk uit)

Cogito ergo sum "Je pense donc je suis", "Ik denk, dus ik besta" (Descartes)

Communis opinio

"De gemeenschappelijke mening", de publieke opinie

Compos mentis

"Bij zijn volle verstand"

Concordia civium murus urbium

"Harmonie onder haar bewoners is de dikste muur van elke stad"

Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur

"De kleinen groeien door eendracht, de grootsten gaan ten onder door tweedracht"

Concordia res parvae crescunt

"Door eensgezindheid groeien kleine dingen", "Eendracht maakt macht"

Condicio sine qua non "Voorwaarde zonder welke (het gevolg) niet (zou zijn ingetreden)"

Confiteor

"Ik beken"

Coniunctis viribus

"Met vereende krachten" (ook: Viribus unitis) Conscia mens recti, famae mendacia ridet

"Wie zich bewust is van de waarheid, lacht om de leugens van het gerucht"

Conserva et aedifica

"Handhaaf en bouw", "Behou en bou" (wapenspreuk van de conservatieve

studentenvereniging KVHV-Antwerpen) Consuetudinis vis magna est

"De macht der gewoonte is groot"

Consuetudo altera natura est

"Gewoonte is een tweede natuur"

Contradictio in terminis "Tegenspraak in termen", een interne tegenspraak

Contraria contrariis curantur

"Tegenovergestelden worden genezen door tegenovergestelden" (Hippocrates)

Contra vim mortis non est medicamen in hortis

"Tegen de dood is geen kruid opgewassen"

Corpus Christi

"Het Lichaam van Christus" (benaming voor de Sacramentsdag in de Rooms-

katholieke Kerk, naam van colleges in Oxford en Cambridge en een stad in Texas)

Corpus delicti "Voorwerp van misdaad", het juridisch bewijs van een strafrechtelijk feit

Corruptio optimi pessima

"Het allerbeste wordt het allerslechtste als het in zijn tegendeel omslaat", bijvoorbeeld

op zedelijk of religieus gebied, te vergelijken met de Engelse uitdrukking "The

sweetest wine makes the sharpest vinegar"

(Felix ille tamen) corvo quoque rarior albo

"(Een gelukkig man is) zeldzamer dan een witte raaf" (Juvenalis, Satiren VII, 202) Creatio ex nihilo

"Schepping uit het niets"

Credo quia absurdum "Ik geloof erin omdat het absurd is" (toegeschreven aan Tertullianus)

Cui bono? "Wie heeft er baat bij?" (Cicero, richtlijn in de rechtspraak))

Cuius regio, eius religio "Wiens regio, diens religie" (principe opgesteld bij de Vrede van Augsburg in 1555)

Cuiusvis hominis est errare

"Iedereen maakt fouten" (Cicero)

Cum non tum age

"Zo niet dan toch"

Cum grano salis

"Met een korrel zout"

Cum laude "Met lof" (gebruikt bij diploma's en promoties met uitmuntende resultaten)

Cum suis (c.s.)

"Met de zijnen/haren/hunnen", "met aanhang"

Cum tacent, clamant

"Wanneer ze zwijgen, roepen ze"

Cura, ut valeas

"Draag zorg, opdat het je goed zou gaan"

Curriculum vitae (cv) "De loop van het/mijn leven", "Levensloop"

Custodes Septentrionum

"Bewakers van het Noorden"

D[bewerken]

De facto "In feite, in werkelijkheid", tegenhanger van De jure

De gustibus (et coloribus) non disputandum est

"Over smaken (en kleuren) valt niet te twisten"

De jure

"Volgens het recht, formeel", tegenhanger van De facto (klassiek is: de iure) De minimis non curat praetor (rex, lex)

"Triviale zaken zijn niet de zorg van de autoriteit (koning, wet)"

De mortuis nil nisi bene

"(Spreek) over de doden slechts op goede/heuse wijze" (toegeschreven aan Chilon; de

Nederlandse spreuk "Over de doden niets dan goeds" zou in het Latijn luiden: De

mortuis nil nisi bonum) De novo

"Van/uit het nieuwe", "nieuw ontstaan" (in de genetica en biochemie)

Defectus natalis "Geboortedefect" (een onwettig kind, historische aanduiding)

Deleo hostem

"Ik vernietig de vijand" (motto Groep Geleide Wapens van de Nederlandse

Koninklijke Luchtmacht) Deliriant isti Romani

"Rare jongens, die Romeinen" (letterlijk "Ze zijn gek, die Romeinen", René Goscinny

in Asterix bij monde van Obelix; beter is: Delirant) De profundis clamavi ad te Domine

"Uit de diepten heb ik U aangeroepen, Heer" (Psalm 130)

Deo optimo (et) maximo "De beste (en) grootste god"

Deo vindice

"God zal [ons] verdedigen" (motto van de Geconfedereerde Staten van Amerika) Deo volente

"Als God het wil"

Desinit in piscem mulier formosa superne

"De uitkomst beantwoordt niet aan de verwachtingen" (Horatius, Ars Poetica) Deus ex machina

"Een god uit een machine", een uitgedachte oplossing

Deus vult

"God wil het", "Het is Gods wil"

Dicendo discentes discimus

"Wij die leren, leren door te spreken" (naam van de eerste vrouwelijke Amsterdamse

studentenvereniging DDD, voorloper van de AVSV)

Diem perdidi

"Ik heb de dag verloren" (Titus) Dies ater

"Een ongeluksdag"

Dies diem docet

"De dag leert de dag", "Wij zijn nooit klaar met leren"

Dies natalis "Geboortedag"

Difficile dictu

"Moeilijk om te zeggen"

Difficile est deponere longum amorem

"Het is moeilijk een lang gekoesterde liefde op te geven" (Catullus) Dico Romanos hostes vincere posse

"Ik zeg dat de Romeinen hun vijanden kunnen overwinnen" óf "Ik zeg dat de vijanden

de Romeinen kunnen overwinnen" (Romanos en hostes kunnen allebei de

subjectsaccusativus zijn bij posse)

Dispar vulgo

"Afwijkend van de grote massa"

Divide et impera "Verdeel en heers"

Do ut des "Ik geef opdat U zou geven"

Docendo discimus

"Door te onderwijzen leren wij"

Dolus an virtus, quis in hoste requirat?

" List of dapperheid, wie vraagt daarnaar, waar het een vijand geldt?" (Vergilius,

Aeneis II 390), "Het doel heiligt de middelen" Dolus bonus

een leugentje om bestwil

Domine dirige nos

"Heer, leid ons", "Heer, geef ons richting" (motto van de City of London) Dominus illuminatio mea

"De Heer is mijn licht" (Psalm 26(27):1, motto van de Universiteit van Oxford) Domus dulcis domus

"Home sweet home" of "Oost west, thuis best"

Donec eris felix multos numerabis amicos

"Zo lang je gelukkig bent, zul je veel vrienden hebben" (Ovidius, Tristia I,9,5)

Draco dormiens nunquam titillandus

"Kietel nooit een slapende draak" (wapenspreuk van Zweinsteins Hogeschool voor

Hekserij en Hocus-Pocus in de Harry Potterverhalen) Duae tabulae rasae in quibus nihil scriptum est

"Twee zielen, geen enkele gedachte" (Stan Laurel, slogan van de Laurel & Hardy

fanclub Sons of the Desert) Ducunt fate volentem, nolentem trahunt

"Het lot voert de welwillenden, het sleurt de onwilligen" (Seneca) Dulce est desipere in loco

"Het is aangenaam dwaas te doen op bepaalde tijdstippen" (Horatius) Dulce et decorum est pro patria mori

"Het is zoet en goed om voor het vaderland te sterven" (Horatius, Oden iii.2.13) Dulcia non meruit, qui non gustavit amara

"Hij verdient het zoete niet, die 't bittere niet heeft gesmaakt" (Ovidius, Ars Amatoria

III, 5, 11) Dum anima est, spes est

"Waar er leven is, is er hoop"

Dum spiro, spero

"Zo lang ik adem, hoop ik"

Duobus litigantibus, tertius gaudet

"Als twee mannen bekvechten, is de derde blij"

Dura lex, sed lex

"De wet is hard, maar het is de wet"

Dura necessitas

"Noodzaak is hard"

E[bewerken]

Errare humanum est

E causa ignota

"Met onbekende oorzaak", afgekort als e.c.i. In de medische wereld veelgebruikte

term om aan te geven dat de arts niet weet waar de klachten door veroorzaakt worden,

zoals bv diagnose: Rugpijn e.c.i.

E fructu arbor cognoscitur

"Aan de vruchten herkent men de boom"

E lingua stulta veniunt incommoda multa

"Vele ongemakken komen uit dwaze taal"

E pluribus unum "Uit velen één", "Eenheid uit veelheid" (devies van de Verenigde Staten)

Ecce grex

"Zie de kudde"

Ecce homo "Zie de mens" (Bijbel, Johannes 19:5)

Ecce annum meum ergo Plato sum

"Zie mijn leeftijd dus ik ben Plato" (Plato) Ecce Panis Angelorum

"Zie, het brood der Engelen"

Ecclesia vivit lege Romana

"De Kerk leeft volgens de Romeinse wetten" (het Romeins recht lag aan de basis van

het canoniek recht) Elephantum ex musca facere

"Van een vlieg een olifant maken"

Epistula non erubescit

"Een brief bloost niet"

Equo ne credite, Teucri

"Vertrouw dat paard niet, Trojanen" (Vergilius, Aeneis, 2, 49, waarschuwing door

Laocoön aan zijn stadsgenoten voor het Paard van Troje, zie ook Timeo Danaos et

dona ferentes) Ergo ego nec amicum habeo, nec inimicum?

"Dus heb ik noch vrienden, noch vijanden?" (Nero) Eripiendo victorae prosum

Al helpende dien ik de overwinning ( regimentsspreuk Regiment geneeskundige

troepen)

Errare humanum est. Perseverare diabolicum

"Zich vergissen is menselijk. Volharden is des duivels" (Seneca) Esse est percipi

"Zijn is waargenomen worden" (George Berkeley) Est modus in rebus, sunt certi denique fines

"Er is maat in de dingen, er zijn tenslotte zekere grenzen" (Horatius, Satiren I, 1, 106)

Et ab nato mei, et nunc, et ad mortuum mei, bibi, bibo et bibibo

"Zowel sinds mijn geboorte, als nu, als tot mijn dood, dronk ik, drink ik, en zal ik

drinken" (M. Soltani en T. Baar in hun Memoriae) Et alii (et al.)

"En anderen"

Et cetera (etc.)

"En de andere dingen", "Enzovoort"

Eventus docebit

"De afloop zal het leren" (Livius)

Eventus stultorum magister est

"Door schade en schande wordt men wijzer"

Ex aequo

"Op gelijke voet, gelijkelijk" (ook wel ex equo) Ex ante

"Van tevoren", "Vooraf", tegengestelde van ex post

Ex cathedra "Vanaf de zetel" (gesproken vanaf de kansel)

Ex falso sequitur quodlibet

"Uit het ongerijmde volgt wat je maar wilt"

Ex libris

"Uit de boeken" (in een particuliere bibliotheek)

Ex nihilo nihil fit

"Uit niets wordt niets" (de behoudswet in de filosofie en de exacte wetenschappen)

Ex nunc "Vanuit het heden", "Zoals de situatie momenteel is" (in de rechtspraak)

Ex officio (e o.) "Vanuit het ambt", "Vanwege de functie", ambtshalve

Ex oriente lux

"Licht uit het oosten" (waar de zon op komt, waar vanuit Europees gezichtspunt de

beschaving is begonnen)

Ex post "Na afloop", "Achteraf", tegengestelde van ex ante

Ex vivo "Buiten het levende", buiten het lichaam (in de medische wetenschap)

Exempli causa

"Omwille van het voorbeeld", "Bijvoorbeeld" (ook exempli gratia (e.g.), niet te

verwarren met id est (i.e.)) Excusatio non petita accusatio manifesta

"Een excuus waar niet om werd gevraagd, is een duidelijke (zelf)beschuldiging"

Exegi monumentum aere perennius

"Ik heb een monument opgericht dat het langer houdt dan brons" (Horatius, Odes III,

30, 1) Exitus acta probat

"Het doel heiligt de middelen" (Ovidius)

Experientia docet (stultos)

"Al doende leert men (zelfs de dwazen)" (lijfspreuk van het 130e squadron van de

Koninklijke Luchtmacht)

Extra ecclesiam nulla salus "Buiten de kerk geen heil (redding of zaligheid)"

Extra muros

"Buiten de muren" (van de stad), tegenhanger van Intra muros

F[bewerken]

Falsa fides in me semper est, aldus Fraude in een serie zinnebeeldige deugden en ondeugden

in het Venetiaanse Dogepaleis.

Fons et origo, kunstwerk in Dokkum

Faber quisque fortunae suae

"Ieder is de maker van zijn eigen geluk"

Fabricando fit faber

"Door te smeden wordt men smid."

Facta, non verba

"Geen woorden maar daden" (het motto van voetbalclub Feyenoord) Factum stultus cognosit

"Na de daad komt de dwaas tot inzicht"

Fallit imago

"Beeld misleidt", "Schijn bedriegt"

Fallitur augurio spes bona saepe suo

"Een goede verwachting wordt dikwijls teleurgesteld"

Falsa demonstratio

"Foute uitleg, verkeerde beschrijving"

Falsa fides in me semper est

"In mij is altijd ontrouw"

Falsa lectio

"Foute lezing, fout in de interpretatie"

Fama nihil est celerius

"Niets is sneller dan een gerucht" (Livius)

Fari argentum aurum tacere

"Spreken is zilver, zwijgen is goud"

Fas est ab hoste doceri

"Het is goed ook van zijn vijanden te leren"

Fascis "Roedenbundel" (inspiratie van het fascisme)

Fata morgana "Gezichtsbedrog" (van Morgan le Fay)

Fatetur facinus is, qui iudicium fugit

"Hij geeft zijn misdaad toe, die het gerecht ontvlucht", "Wie het gerecht ontvlucht,

bekent schuld"

Felix qui potuit rerum cognoscere (causas)

"Gelukkig is hij die de reden van dingen kon herkennen" (variatie op Vergilius,

Georgica 2, 490)

Fervet opus

"IJverig werk gaat voort"

Festina lente

"Haast je langzaam", "Haastige spoed is zelden goed" (motto van keizer Augustus) Fiat iustitia, ruat caelum

"Laat rechtvaardigheid geschieden, ook al valt de hemel naar beneden" (Ferdinand I)

Fiat lux

"Laat er licht zijn", "Er zij licht" (uit het scheppingsverhaal van Genesis in de Bijbel,

motto van de UCLA)

Fide Et Literis

(Motto St Paul’s School (London))

Fide, sed cui vide

"Vertrouw, maar zie toe, wie"

Fides facit fidem

"Vertrouwen schept vertrouwen"

Fides servanda est

"Trouw moet worden onderhouden"

Finis coronat opus

"De kroon op het werk" (Wapen van de Seychellen) Fluctuat nec mergitur

"Geschud door de golven, maar zij zal niet zinken" (wapenspreuk van Parijs) Fons et origo

"Bron en oorsprong"

Fons sapientiae verbum Domini

"Het woord van de Heer is een bron van wijsheid"

Fortes creantur fortibus

"Sterken brengen sterken voort" (wapenspreuk van Gorinchem) Fortes fortuna juvat

"Het geluk helpt de dapperen" (Plinius, de Vesuviusuitbarsting)

Fortis et Liber

"Sterk en vrij"

Fortiter in re, suaviter in modo

"Streng wat de principiële kant van een zaak betreft, soepel in de uitvoering van de

regels. " (Claudio Aquaviva, jezuïetengeneraal) Fortuna audaces coronat

Fortuna non mutat genus

"Het lot verandert de afkomst niet", "De omstandigheden hebben geen invloed op de

herkomst" (Horatius, Epoden 4) (Non est tuum) fortuna quod fecit

"(Het is niet van jou) wat het geluk/toeval je heeft gebracht" (Seneca, Epistula 8)

Fortuna vitrea est; tum cum splendet, frangitur

"Het geluk is van glas; als het schittert, breekt het"

Frater, ave atque vale

"Gegroet broeder, en vaarwel" (op het einde van een gedicht van Gaius Valerius

Catullus)

Fronti nulla fides

"Het uiterlijk is onbetrouwbaar", "Schijn bedriegt"

Frusta laborat, qui omnibus placere studet

"Hij doet vergeefse moeite, die tracht allen te behagen"

G[bewerken]

Gallia est omnis divisa in partes tres

"Gallië is in zijn geheel verdeeld in drie delen" (eerste woorden uit De bello Gallico

van Caesar) Gens una sumus

"Wij zijn allen één volk" (motto van de wereldschaakbond FIDE)

Gladiator in arena consilium capit

"Een zwaardvechter vormt in het strijdperk zijn plan", "Komt tijd, komt raad"

Gloria victis

"Glorie aan de verslagenen"

Graeca sunt, non leguntur

"Het is Grieks, het wordt niet gelezen"

Graecia capta ferum vicit victorem

"Het verslagen Griekenland overwon zijn wilde veroveraar" (na de Romeinse

verovering van Griekenland namen de Romeinen de Griekse cultuur over)

Gutta cavat lapidem, non vi sed saepe cadendo

"De druppel holt de steen uit, niet met geweld, maar door keer op keer te vallen"

H[bewerken]

Habeas corpus "Gij zult het lichaam krijgen" (De eerste woorden van een Engelse wet uit 1679 die

burgers moest beschermen tegen gerechtelijke willekeur.)

(Nuntio vobis gaudium magnum:) Habemus papam

"(Ik verkondig u een grote vreugde:) We hebben een paus" (uitgesproken door het

Vaticaan wanneer er een nieuwe paus verkozen is)

Habent sua fata libelli

"Boeken hebben hun lotsbestemming"

Hannibal ante portas / Hannibal ad portas

"Hannibal voor de poorten", oftewel "Er is een zeer groot gevaar nabij" (gebruikt door

onder anderen Cicero in De finibus IV (9, 22) en Philippica I (5, 11) en door Livius in

Ab urbe condita XXIII) Hic finis fandi

"Dit was het einde van het gesprek"

Hic Rhodus, hic salta "Dit is Rhodos, spring hier" (Aisopos, fabel 203)

Hic locus est ubi mors gaudet succurrere vitae

"Hier is de plaats waar de dood blij is het leven te helpen" (vaak te zien in

anatomiezalen)

Hodie mihi, cras tibi

"Vandaag voor mij, morgen voor jou." Vandaar: "heden ik, morgen gij," dikwijls als

spreuk op grafstenen. Naar Jezus Sirach, Ecclesiasticus 38:22. Homines dum docent discunt

"Mensen leren terwijl ze lesgeven" (Seneca) Homines quod volunt credunt

"Mensen geloven wat ze willen geloven" (Julius Caesar) Homo fugit velut umbra

"De mens is vluchtig als een schaduw"

Homo homini lupus (est) "De mens (is) voor de mens een wolf" (Terentius

[1] of Plautus (Asinaria), bekend

geworden door Thomas Hobbes)

Homo proponit, Deus disponit

"De mens wikt, God beschikt"

Homo sapiens non urinat in ventum

"Een wijs man plast niet tegen de wind in" (potjeslatijn, spreuk op het fries van het

Max Euweplein in Amsterdam)

Homo sum, humani nihil a me alienum puto

"Ik ben een mens, niets menselijks is mij vreemd" (Terentius, Heauton Timorumenos,

25 (77)). Als citaat gebruikt door Cicero in De Officiis I, 9, 30 en door Seneca in

Epistula 95, 53. Alienum ("vreemd" of "buiten-") werd oorspronkelijk gebruikt in de

betekenis van "irrelevant", aangezien deze zin het antwoord vormde op een opmerking

waarbij de spreker werd gemaand om zich met zijn eigen zaken te bemoeien. Nu

wordt het vaak gebruikt als oproep om andere culturen te respecteren en meer

algemeen om humaan te zijn. Puto (ik beschouw) wordt niet vertaald omdat het geen

betekenis heeft buiten de context van de zin binnen het toneelstuk. Nihil wordt ook

wel verkort geschreven als nil. Honestum petimus usque

"Onafgebroken zoeken wij het eervolle" (zinspreuk van het Amsterdamsch Studenten

Corps) Honores non quaero, fidelis sum (wapenspreuk van Albert Guérisse

Honos praemium virtutis

"Eer is de loon der deugd" (Cicero, De claris oratoribus 81, 281) Hora est

"Het uur is er", "Het is tijd" (uitgesproken door de pedel na een academische

promotie)

Hora finita

"De tijd is verstreken" (uitgesproken op Rijksuniversiteit Groningen, bij voorkeur in

plaatselijke tongval, door de pedel na een promotie)

Hora fugit

"Het uur vlucht, de tijd vliegt" (ook Tempus fugit) Hora ruit, tempus fluit

"Het uur smelt heen, de tijd vloeit weg"

Horresco referens

"Ik huiver als ik er aan denk" (Virgilius, Aeneas 2, 204) Horror vacui

"Angst voor de leegte"

Horum omnium fortissimi sunt Belgae

"Van al die lieden zijn de Belgen de dappersten" (Julius Caesar), eerste

geschiedkundige vermelding van de Oude Belgen, een Keltische stam Hypotheses non fingo

"Ik verzin geen hypotheses" (Newton, Principia) Hostes ad pulverem ferire

"Sla al uw vijanden tot pulp" (Grand Theft Auto)

I[bewerken]

I ad Graecum pi

"Loop naar de Griekse pi", "Loop naar de galg" (de archaïsche Griekse letter pi zag

eruit als een galg)

Ibidem (Ibid.) "Op dezelfde plaats" (als in de vorige voetnoot)

Id est (i.e.)

"Dat wil zeggen", "met andere woorden" of soms "in dit geval" (afhankelijk van

context) Niet te verwarren met exempli gratia (e.g.) Idem dito

"precies hetzelfde" (beter is: idem ditto) Idem velle, idem nolle, id vera amicitia est

"Hetzelfde willen en hetzelfde niet willen, dat is ware vriendschap" (Sallustius) Iesus Nazarenus, Rex Iudaeorum

"Jezus van Nazareth, koning der Joden"

Ignis natura renovatur integra

"Door vuur wordt de gehele natuur vernieuwd" (gevelsteen Scheikundegebouw

Dreien, Wageningen University)

Ignorante portum, nullus ventus secundus

"Als je niet weet naar welke haven je vaart, is geen enkele wind gunstig"

Ignorantia iuris nocet

"De wet niet kennen schaadt"

Ignorantia legis non excusat

"De wet niet kennen is geen excuus"

Ignoscito saepe alteri, numquam tibi

"Vergeef vaak een ander, nooit jezelf"

Ignoti nulla cupido

"Onbekend maakt onbemind"

Obscurum per obscurius, ignotum per ignotius

"het duistere (verklaren) door het duisterdere, het onbekende door het onbekendere"

(een verklaring geven die meer vragen oproept dan beantwoordt)

Illud quod medium est atque inter utrumque probamus

"Dit, wat het midden is en tussen elk van beide is, keuren wij goed" (Martialis) Impetu feroci

letterlijk "Met felle aanval", de wapenspreuk van het 323 squadron van de Koninklijke

Luchtmacht

Impossibilium nulla obligatio est

"Niemand kan verplicht worden het onmogelijke te doen" (Corpus Iuris Civilis)

Imprimatur "Dat het gedrukt worde" (zie ook Nihil obstat)

In Aeternum

"Voor eeuwig"

In casu

"In dit geval"

In cauda venenum

"Het venijn zit in de staart"

In concordia humilitate

"Eendrachtig bescheiden"

In Dei nomine feliciter

"Mogen wij in Gods naam gelukkig voortgaan" (motto Radboud Universiteit

Nijmegen)

In dubio abstine

"In geval van twijfel onthoude men zich"

In dubio pro reo

"Bij twijfel, dan voor de beschuldigde" (rechtsbeginsel, het voordeel van de twijfel)

In flagrante delicto

"Op heterdaad betrapt"

In hoc signo vinces (victor eris)

"In dit teken zul je overwinnen (overwinnaar zijn)" (visioen van Constantijn de Grote

over een goddelijk teken voor zijn strijd tegen Maxentius) In lumine tuo videmus lumen

"In Uw licht zien wij het licht" (Psalm 36:10, motto Theologische Universiteit

Kampen, PKN) In mari meri miri mori muri necesse est

"In een zee van bewonderenswaardige wijn moet een muis wel sterven"

(ezelsbruggetje om Romeinse kinderen de klinkers te leren)

In manibus vestris victoria est

"De overwinning ligt in jullie handen"

In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas

"In het benodigde eenheid, in het betwijfelde vrijheid, in alles liefdadigheid"

In omnibus omnia

"In alles zit alles vervat"

In situ "Op zijn plaats"

In vino veritas "In wijn zit waarheid" (Plinius de Oudere)

In vitro "In glas", in een reageerbuis

In vivo

"In het leven", biologische technieken die in het complete levende lichaam van een

organisme plaatsvinden

In nomine patris, filii et spiritus sancti

"In de naam van de vader, de zoon en de heilige geest"

Initium est saluti notitia peccati

"Het begin van je behoud is het bemerken van je fout" (Seneca) Inquietum est cor nostrum, donec requiescat in Te

"Onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in U" (Augustinus) Inspice et cautus eris

"Aanschouw uzelf en u zult op uw hoede zijn" (zinspreuk van het Delftsch Studenten

Corps) Inter arma enim silent leges

"In tijden van oorlog zijn de wetten stil" (ook: Inter arma enim silent Musae: "In

tijden van oorlog zijn de kunsten stil", variërend op Silent enim leges inter arma uit de

Oratio Pro Annio Milone IV van Cicero) Inter utrumque tene

"Hou [het] tussen beide uitersten", "Houd het midden"

Interdum lacrimae pondera vocis habent

"Tranen hebben soms de kracht van woorden"

Intra muros "Binnen de muren" (van de stad), tegenhanger van Extra muros

Ira furor brevis est

"Boosheid is een korte woede" (Horatius, Epistulae I, 2, 62) Is fecit, cui prodest

"Gedaan door hem die ervan profiteert"

Ita feri ut se mori sentiat

"Sla hem zo, dat hij voelt dat hij sterft" (Caligula)

Ita, nunc primum Bavarium

"Zo, nu eerst een Bavaria" (potjeslatijn)

Ipsa scientia potestas est

"Wetenschap (kennis) is macht" (Confucius) Ius curia novit

"De rechter kent het recht"

Iustitia omni auro carior

"Gerechtigheid is meer waard dan al het goud"

Iustitia omnibus

"Gerechtigheid voor allen"

Iuvat inconcessa voluptas

"Verboden genot is zoet"

Iuris prudentia

"Door de bezigheden van kenners"

J[bewerken]

Jure uxoris

"Het recht van de echtgenote" (klassiek is: iure vxoris of vxoris iure)

L[bewerken]

Labor(are) omnia vincit

"Werk overwint alles"

Lapsus calami

"Fout van de pen", een schrijffout

Lapsus linguae

"Fout van de tong", een spreekfout

Lapsus memoriae

"Fout van het geheugen", een vergissing

Lectori salutem (L.S.)

"Lezer gegroet"

Legio patria nostra

"het legioen is ons vaderland" (motto van het Vreemdelingenlegioen) Lex dura, sed lex

"De wet is hard, maar het is de wet"

Lex naturae

"Wet van de natuur" (regels in de theologie, filosofie en ethiek, ook ius naturale,

"natuurrecht") Linea recta

"Zonder omwegen"

Loci communes "Gemeenschappelijke plaatsen", "algemene grondbeginselen" (boek van de Lutherse

theoloog Melanchthon) Longa via est

"De weg is lang"

Luctor et emergo "Ik worstel en kom boven" (motto van Zeeland)

Lucratori te salutant

"Zij die zich gaan verrijken, groeten u" (variatie op Morituri te salutant) Lupos apud oves custodes relinquere

"De wolven bij de schapen achterlaten als bewakers" (Plautus)

Lupus in fabula

"De wolf in het verhaal" (Terentius) Lux et libertas

"Licht en vrijheid" (motto van NRC Handelsblad)

M[bewerken]

Maior e longinquo reverentia

"Van afstand bezien is alles mooi" Cornelius Tacitus, Annales 1.47 Maior famae sitis est quam virtutis

"De dorst naar roem is groter dan die naar dapperheid" (Juvenalis)

Maledicus a malefico non distat nisi occasione

"Een kwaadspreker verschilt niet veel van iemand die kwaad doet tenzij wat betreft de

gelegenheid" (Quintilianus)

Malo accepto stultus sapit

"Een dwaas wordt door schade en schande wijs"

Malo mori quam foedari

"Ik sterf liever dan ik onteerd word" (wapenspreuk)

Malus bonum ubi se simulat, tum est pessimus

"Nooit is een slechter mens slechter dan wanneer hij zich als een goed mens voordoet"

Manibus pedibusque

"Met handen en voeten"

Manu militari

"Gewapenderhand"

Manus manum lavat "De ene hand wast de ander"

Maximae cuique fortunae minime credendum est

"Ieder grootste geluk moet allerminst geloofd worden" (Livius)

Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa

"Door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn grote schuld"

Mea vota

"Mijn wens" of "mijn stem"

Medicus curat, natura sanat

"De dokter zorgt voor zijn patiënt, maar de natuur geneest hem"

Melior est vicinus juxta quam frater procul

"Beter een naaste buur dan een verre broer"

Memento, homo, quia pulvis es et in pulvem reverteris

"Bedenk, mens, dat gij stof zijt en tot stof zult wederkeren"

Memento mori "Gedenk je sterfelijkheid", "Gedenk te sterven"

Mendacem memorem esse oportet

"Een leugenaar moet veel onthouden" (Marcus Fabius Quintilianus) Mens agitat molem

"De geest beweegt de massa" (motto Technische Universiteit Eindhoven) Mens et manus

"Verstand en hand" (motto MIT) Mens sana in corpore sano

"Een gezonde geest in een gezond lichaam"

Mens sana non potest vivere in corpore sicco

"Een gezonde geest kan niet leven in een droog lichaam" (motto studentenvereniging

Icterus Antwerpen)

Mille periculis supersum

"Duizend gevaren kom ik te boven" (motto van Bergen op Zoom) Minuentur atrae Carmine curae

"Door een lied zullen de duistere zorgen kleiner worden gemaakt" (Horatius) Mirabile dictu

"Wonderlijk om te zeggen"

Miscemus utile dulci

"Laten we het nuttige en het aangename verenigen"

Moniti meliora sequamur

"Laat ons op gewaarschuwde wijze verder handelen"

Morituri te salutant "Zij die sterven gaan, groeten u" (gladiatoren)

Mors certa, hora incerta

"De dood is vast, het uur is onvast." (op een zonnewijzer)

Mors tua, vita mea

"Jouw dood, mijn leven" (om te overleven, moet je op het slagveld doden)

Multa ceciderunt, ut altius surgerent

"Vele dingen zijn gevallen, om hoger te herrijzen" (Seneca) Multi sunt vocati, pauci vero electi

"Velen zijn geroepen, slechts weinig uitverkoren"

Multi multa; nemo omnia novit

"Veel mensen weten veel, maar niemand weet alles"

Multis parasse divitias non finis miseriarum fuit, sed mutatia

"Voor velen was verworven rijkdom niet het einde van hun ellende, maar heeft het

veranderd" (Epicurus) Mundus vult decipi, ergo decipiatur

"De wereld wil bedrogen worden, laat haar dus bedrogen worden" (toegeschreven aan

Petronius) Mutua fides

"Wederzijds vertrouwen"

Mutatis mutandis

"De dingen die veranderd moeten worden, veranderd zijnd", "nadat veranderd is wat

veranderd moet worden"

N[bewerken]

Natura abhorret vacuum

"De natuur verdraagt geen vacuüm"

Natura artis magistra

"De natuur is de leermeesteres van de kunst" (volledige naam dierentuin Artis in

Amsterdam) Natura naturans

"De natuur doet wat de natuur moet doen"

Navigare necesse est, vivere non est necesse

"Het is nodig te varen, niet te leven" (handelen is soms belangrijker dan om zijn leven

bekommerd zijn; dankzij het handelen kan men blijven leven)

Navita de ventis, de tauris narrat arator

"De schipper vertelt over de winden, de boer over de stieren"

Ne bis in idem "Geen twee keer (vonnissen) over dezelfde zaak" (algemeen rechtsbeginsel, ook Non

bis in idem)

Ne praeter modum

"Niet over de scheef" (zinspreuk van de groensenaat van het ASC/AVSV) Ne quid nimis

"Niets te veel, alles met mate"

Nec fasces nec opes sola artis sceptra perennant

"Noch macht, noch rijkdom, maar slechts het gezag van de wetenschap blijft bestaan"

(opschrift op Uraniborg, Tycho Brahe) Nec jactantia, nec metu

"Zonder woorden, zonder vrees" (13e Linieregiment)

Nec Hercules contra plures

"Zelfs Hercules kan er geen twee tegelijk aan"

Nec plus ultra

"Dat wat door niets wordt overtroffen".

Nec temere, nec timide

"Noch roekeloos, noch vreesachtig" (Luchtmobiele Brigade)

Nec timide, nec tumide

"Zonder vrees, zonder overmoed"

Nec pluribus impar

"Ik ben de grootste"

Nemo auditur (propriam turpitudinem allegans)

"Niemand vindt gehoor (bij de rechter) wanneer hij zich beroept op zijn eigen

schandelijk gedrag"

Nemo censetur ignorare legem

"Niemand wordt geacht de wet niet te kennen", eenieder wordt geacht de wet te

kennen

De toegangspoort van de vroegere Citadel van Gent. Nemo dat quod non habet

"Niemand kan geven wat hij niet heeft"

Nemo in amore videt

"In de liefde ziet niemand", "Liefde maakt blind"

Nemo me impune lacessit

"Niemand zal me ongestraft tergen" (wapenspreuk van de Orde van de Distel, van de

Engelse koninklijke familie in Schotland en van Schotse regimenten in het Britse

leger)

Nemo sine vitiis nascitur

"Niemand wordt zonder gebreken geboren" (Horatius, Satirae) Neque ignorare (medicum) oportet quae sit aegri natura

"Noch betaamt het (de dokter) het temperament van de zieke man te negeren" (Aulus

Cornelius Celsus, De Medicina, Proemium)

Nescis quid vesper vehat

"Je weet niet wat de avond brengt"

Nescitis quo hora dominum veniet

"Jullie weten niet op welk uur de heerser zal komen" (inscriptie boven de klok van de

Dom van Trier)

Nihil est ab omni parte beatum

"Niets is in alle opzichten/van alle kanten gelukzallig" (Horatius)

Nihil est incertior vulgo

"Niets is wispelturiger dan de massa"

Nihil lacrima citius arescit

"Niets droogt sneller dan een traan"

Nihil sub sole novum

"Er is niets nieuws (onder de zon)" (Prediker 1:9) Nihil obstat

"Niets staat in de weg, er is geen enkel bezwaar (om dit document te drukken)" (zie

ook Imprimatur)

Nil desperandum

"Wanhoop niet" (ook: Nihil desperandum, "wanhoop nooit") Nil satis nisi optimum

"Alleen het beste is goed genoeg" (motto van de Engelse voetbalclub Everton FC)

Nil scire tutissima fides

"Niets weten is het veiligste geloof/vertrouwen/garantie" (Oldenbarnevelt) Nil sine labore

"Niets zonder arbeid" (Horatius, motto van scholen en het Royal Canadian Army

Service Corps)

Nil sine sole

"Niets zonder zon"

Nil nobis absurdum

"Niets is ons te dol" (Korps Aan- en Afvoertroepen van de Nederlandse Landmacht)

Nil volentibus arduum

"Niets is onmogelijk voor hen die willen"

Nitimur in vetitum semper cupimusque negata

"Wij streven altijd naar het verbodene en begeren hetgeen ons ontzegd is" (Ovidius,

Amores III, 4, 17) Nobilitas obligat

"Adeldom verplicht"

Nolens volens

"Niet willende willend", tegen wil en dank

Noli me tangere

"Raak mij niet aan"

Nomen correctum

"Verbeterde naam" (in de taxonomie)

Nomen est omen "Een naam is een voorteken"

Nomen nescio (NN of N.N.)

"Ik weet de naam niet" (waar een onbekende naam moet staan)

Nomen nominandum (NN of N.N.) "De naam moet nog genoemd worden" (variant op Nomen nescio)

Nomina odiosa sunt

"Namen zijn hatelijk"

Non fortis, ced tenax

"Niet sterk, maar taai" (familie Van Elzakker)

Non licet omnibus adire Corinthum

"Niet iedereen mag Korinthe bereiken" (Horatius, Epistulae I, 17, 36) Non olet

"Het/hij/zij stinkt niet"

Non nobis solum nati sumus

"We zijn niet alleen voor onszelf geboren" (Cicero, De Officiis 1, 22) Non omnia possumus omnes

"Niet iedereen kan alles doen" (Vergilius) Non plus ultra

"Tot hier en niet verder" (Hercules, Jezus) Non scholae sed vitae discimus

"Je leert niet voor school, maar voor het leven" (Seneca, die in werkelijkheid het

omgekeerde zei: Non vitae sed scholae discimus, "De jeugd doet niet zijn best voor

de toekomst maar alleen omdat de leraar het van hem vraagt")

Non sequitur "Het volgt er niet uit", "het volgt niet uit de premissen"

Non semper arcum tendit Apollo

"De boog van Apollo kan niet steeds gespannen zijn" (Horatius)

Non si male nunc et olim sic erit

"Wie zijn doel wil krijgen, ook de middelen" (Horatius) Non sum qualis eram

"Ik ben niet wat ik ben geweest"

Non ut edam vivo, sed ut vivam edo

"Ik leef niet om te eten, ik eet om te leven"

Non vi sed disputando

"Niet met kracht maar door rede(voering)"

Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum

"De kleren maken niet de man, de man maakt de kleren"

Nondum amabam, et amare amabam

"Ik had nog niet lief, en verlangde ernaar lief te hebben"

Nosce orbis

"Ken de wereld"

Nosce te ipsum

"Ken uzelf" (naar Cicero, gebaseerd op de Griekse spreuk γνῶθι σεαυτόν (gnothi

seauton), gegrift op de tempel van Apollo in Delphi)

Nos iungit amicitia

"Ons verbindt de vriendschap" (zinspreuk van Sociëteit NIA van het Amsterdams

studentencorps) Nota bene

"Noteer goed", "Let op"

Nulla est medicina sine lingua Latina

"Geen medicijnen zonder Latijn"

Nulla poena sine lege

"Geen straf zonder wetten"

Nullum crimen, nulla poena, sine praevia lege poenali

"Er is geen misdaad, (dus) geen straf als er geen voorafgaande (straf)wettelijke

bepaling is" (legaliteitsbeginsel uit artikel 1 van het Nederlandse Wetboek van

Strafrecht)

Nulla regula sine exceptione

"Geen regel zonder uitzondering"

Nulla tenaci invia est via

"Voor de aanhouder is geen weg onbegaanbaar" (motto van de Nederlandse

autofabrikant Spyker)

Nulli cedo

"Ik wijk voor niets" (motto Algemene Infanterie, en in de vorm Cedo Nulli lijfspreuk

van Erasmus) Nullum humani mihi alienum

"Niets menselijks is mij vreemd"

Numquam iterum

"Nooit meer"

Numquam tui obliviscar

"Ik zal je nooit vergeten"

Nunc aut nunquam

"Nu of nooit" (Korps Commandotroepen)

Nunc est bibendum

"Nu is het tijd om te drinken" (Horatius, Odes I, 37, 1)

O[bewerken]

O crassum ingenium! Suspicor fuisse Batavum

"Wat een plompe geest! Ik vermoed dat het een Nederlander was" (Erasmus) O fortunatos nimium sua si bona norint, agricolas

"O gelukzalige landbouwers, die te weinig begrijpen hoe goed hun leven is"

(Vergilius, Georgica 2, 458ff.)

O tempora, o mores! "Wat een tijden, wat een zeden!" (Cicero)

Obscuris vera involvens

"Obscuriteit verbergt waarheid" (Vergilius) Occasio furem facit

"De gelegenheid maakt een dief"

Oculi plus vident quam oculus

"Meerdere ogen zien meer dan slechts een"

Oculi sunt in amore duces

"De ogen zijn de leiders in de liefde" (Propertius)

Oderint dum metuant

"Ze mogen me haten, als ze me maar vrezen" (Caligula)

Odi profanum vulgus et arceo

"Ik haat het onbeschaafde gepeupel en houd het op een afstand" (Horatius, Carmina

3.1) Odi et amo

"Ik haat en ik bemin" (Catullus)

Omne ignotum pro magnifico est

"Al het onbekende wordt als wonderbaar aanzien." (Tacitus) Omne principium difficile est

"In alles de eerste zijn is moeilijk"

Omnes eodem cogimur

"Wij worden allemaal naar één enkel punt samengedreven", iedereen is sterfelijk

Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt,

faciunt

"Alle mensen willen gezond zijn, maar vaak doen ze alles dat nadelig is voor hun

gezondheid"

Omnibus "Voor allen"

Omnia mea mecum porto

"Ik draag al mijn bezittingen bij me"

Omnia mutantur, nihil interit

"Alles verandert, niets vergaat" (Ovidius, Metamorfosen, XV, 165) Omnia obliviscar

"Vergeet alles"

Omnia vincit amor (nos et cedamus amori)

"Liefde overwint alles (laten wij ons ook overgeven)" (Vergilius, Eclogae 10.69) Omnium artium medicina nobilissima est

"Van alle kunsten is de geneeskunde de edelste"

Optimum est pati quod emendare non possis

"Het is beter te verdragen wat je niet terug goed kan maken" (Seneca)

Optimum medicamentum quies est

"Rust is het beste medicijn"'

Ora et labora

"Bid en werk" (motto van de Benedictijnen)

P[bewerken]

Pacta sunt servanda

"Overeenkomsten moeten nagekomen worden"

Panem et circenses

"Brood en spelen" (Juvenalis, Satire X) Parcere subiectis, sed debellare superbos

"De onderworpenen sparen, maar hen die zich hardnekkig blijven verzetten

vernietigen" (Vergilius, Aeneis 6.853, stelregel van de Romeinse politiek) Pars pro toto

"Een deel staat voor het geheel"

Pars sanitatis velle sanari fuit

"Een deel van het genezen is genezen willen worden" (Seneca)

Participium praesentis activi (P.P.A.) "Deelwoord van de actieve tegenwoordige tijd" (onvoltooid deelwoord)

Parvus numero, magnus merito

"Gering in aantal, groot in daden" (motto Koninklijke Luchtmacht)

Parvi sed magni

"Klein maar Dapper" (motto 1e Regiment Carabiniers Prins Boudewijn)

Paternoster

"Onze vader" (het christelijk gebed "Onzevader", een rozenkrans, een liftsysteem)

Pauperis est numerare pecus

"Het is eigen aan de armen hun vee te tellen" (Ovidius) Pax intrantibus

"Vrede de binnentredende" (boven de entree van een huis)

Pax melior est quam iustissimum bellum

"Vrede is beter dan de rechtvaardigste oorlog"

Pax quaeritur bello

"Vrede wordt gezocht door oorlog"

Pecunia non olet

"Geld stinkt niet" (toegeschreven aan keizer Vespasianus) Per aspera ad astra

"Langs moeilijkheden naar de sterren" (motto van de NASA en de stad Gouda, ook Ad

astra per aspera) Perfer et obdura, dolor hic tibi proderit olim

"Verdraag en volhard, eens zal dit verdriet nuttig voor je zijn"

Periculum in mora

"Risico in uitstel" (Livius, Ab urbe condita, 38.25.13) Pericula non timeo

"Ik vrees geen gevaar" (wapenspreuk Belgische ontmijningsdienst DOVO) Persona non grata

"Ongewenst persoon"

Pia fraus

"Vrome leugen"

Pie Iesu domine, dona eis requiem

"Heilige Heer Jezus, geef hun rust" (Hagar)

Pigmaei gigantum humeris impositi plusquam ipsi gigantes vident

"Dwergen die staan op de schouders van reuzen, zien verder dan die reuzen" (Isaac

Newton, naar de 12e-eeuwse filosoof Bernard van Chartres)

Pluralis majestatis

"Meervoud van verhevenheid", koninklijk meervoud

Pluralitas non est ponenda sine necessitate

"Men hoeft geen dingen toe te voegen (aan een formule) zonder noodzaak"

Poena potest demi, culpa perennis erit

"De straf kan verminderen, de schuld zal eeuwig zijn" (Ovidius)

Poeta nascitur, orator fit

"Een dichter wordt geboren, een redenaar gemaakt"

Post aut propter?

"Er na of er door?"

Post hoc ergo propter hoc

"Daarna, dus daardoor", een drogreden Postscriptum (PS)

"Naschrift"

Poscimur

"Wij worden opgeëist", wij zijn niet vrij

Post meridiem (P.M.) "Na het middaguur", de tijd van 12 uur overdag tot 12 uur 's nachts, tegenhanger van

Ante meridiem Potior est, qui prior est

"Wie het eerst komt, wie het eerst maalt"

Potius sero quam numquam

"Liever laat dan nooit" (Livius)

Praesens absens

"Lichamelijk aanwezig, geestelijk afwezig"

Primum non nocere

"Het belangrijkste is niet te schaden" (uit de Eed van Hippocrates) Primus inter pares

"Eerste onder gelijken"

Pro bono (publico) "Ten goede (van het publiek)", voor de algemene zaak

Pro Deo "Voor God", zonder bezoldiging

Pro domo (sua) "Voor het (eigen) huis", voor zichzelf. Naar een toespraak van Cicero voor de

pontifices, 57 v. Chr., waarin hij poogde zijn bezit terug te krijgen dat hem ontnomen

was door Clodius.

Pro Patria Crescunt

"Groeien voor het vaderland" (slagzin van de Voorbereidende Divisie tot de

Koninklijke Militaire School)

Pro Patria Semper

"Altijd voor het vaderland" wapenspreuk van Hubert Pierlot

Procul o, procul este profami

"Blijf op afstand, niet ingewijden"

Promissum cadit in debitum

"Het beloofde komt terecht bij het verschuldigde", belofte maakt schuld

Pugnans in tenebris

"Strijdend vanuit de duisternis (nacht)" (wapenspreuk van het 500 Squadron KLu,

thans 620 sqd)

Pulchrum est digito monstrari et dicier, hic est

"Het is mooi met de vinger nagewezen te worden en te horen zeggen: hij is het", het is

leuk om bekend te zijn (dicier = archaïsme voor dici) Pulvis et umbra sumus

"We zijn stof en schaduw" (Horatius, Carmina, boek IV, 7, 16).

Pus bonum et laudabile "Goede en prijzenswaardige etter"

Q[bewerken]

Quae caret ora cruore nostro

"Welke kust kent ons bloed niet?" (Horatius) Qualis artifex pereo!

"Als wat een groot kunstenaar ga ik ten onder!" (Nero) Qua Patet Orbis

"Zo wijd de wereld strekt" (Korps Mariniers)

Quando peritura nemo scit

"Wanneer ze zal vergaan weet niemand"

Quanti canicula ille in fenestra

"How much is that doggy in the window" (wapenspreuk van de fictieve stad Ankh-

Meurbork van de Engelse schrijver Terry Pratchett) Qui beneficium dedit, taceat; narret, qui accepit

"Hij, die een weldaad geeft gegeven, moet zwijgen; hij die het ontvangen heeft, moet

spreken." (Seneca)

Qui bono?

"Wie profiteert? " (Cicero) (beter: Cui bono?) Qui(s) custodiet ipsos custodes

"Wie houdt toezicht op de toezichthouders", "Wie bewaakt de bewakers" (Juvenalis,

Satiren) Qui cantat, bis orat

"Wie zingt, bidt dubbel" (Augustinus) Qui habet aures audiendi audiat

"Wie oren heeft om te horen moet horen" (Bijbel)

Qui rogat, non errat

"Wie vraagt, dwaalt niet"

Qui scribit, bis legit

"Wie schrijft, leest twee keer"

Qui tacet, consentire videtur

"Wie zwijgt, lijkt het er mee eens te zijn" (Paus Bonifatius VIII), "Wie zwijgt, stemt

toe"

Qui vult dare parva non debet magna rogare

"Hij die wenst weinig te geven, zou niet veel moeten vragen"

Quid pro quo "Voor wat hoort wat"

Quidquid agis, prudenter agas, et respice finem

"Wat je ook doet, doe het verstandig en denk na over het einde"

Quidquid discis, tibi discis

"Alles wat je leert, leer je voor jezelf"

Quidquid latine dictum sit, altum videtur

"Wat in het Latijn gezegd wordt, klinkt diepgaand"

Quidvis egestas imperat

"Schaarste eist al wat je wilt." (Plautus)

Quiescat plebs

"Moge het volk kalm zijn"

Quieta non movere

"Wat in rust is, niet verstoren", "Geen slapende honden wakker maken"

Quirites! "Burgers!" (tekst van 'de kortste toespraak ooit', Caesar in 47 v.Chr. voor het Xe

legioen)

Quisque sibi proximus

"Ieder is zichzelf het naast" (vergelijk Proximus sum egomet mihi, "Ik ben mijzelf het

naast") Quot homines, tot sententiae

"Zo veel mensen, zo veel meningen" (Cicero)

Quo vadis? "Waar gaat gij heen?"

Quod erat demonstrandum (Q.E.D.) "Hetgeen moest worden aangetoond"

Quod licet Iovi non licet bovi "Wat Jupiter mag, mag een rund nog niet", "Wat is toegestaan aan Jupiter, is nog niet

toegestaan aan een rund"

Quod me non necat me certe confirmat

"Wat mij niet doodt, maakt me zeker sterker"

Quod medicina aliis, aliis est acre venenum

"Het medicijn van de een is het vergif van de ander"

Quod non "Hetgeen niet het geval is"

Quod scripsi, scripsi

"Wat ik geschreven heb, heb ik geschreven." (Johannes 19:22)

Quod sis, esse velis nihilque malis

"Je moet willen zijn wie je bent en niets liever willen" (Martialis, Epigrammen) Quot capita, tot sententiae

"Zoveel hoofden, zoveel meningen"

Quos vult perdere Iuppiter dementat prius

"Degenen die Jupiter in het verderf wil storten, ontneemt hij eerst hun zinnen"

Quousque tandem abutere, Catilina, patientia nostra?

"Hoe lang nog, Catilina, zul je ons geduld op de proef stellen?* (openingszin van

Cicero's aanklacht tegen Catilina)

R[bewerken]

Radix malorum est cupiditas

"Hebzucht is de wortel van alle kwaad" (thema van The Pardoner's Tale uit The

Canterbury Tales, ontleend aan 1 Timoteüs 6:10) Rara avis

"Een zeldzame vogel" (zie ook corvo quoque rarior albo) Reddite ergo quae sunt Caesaris, Caesari

"Geef de Keizer wat des Keizers is" (Mattheüs 22:21)

Regina regit colorem

"De dame voert de kleur (van het veld)", een schaakregel

Repetitio est mater studiorum

"Repetitie (herhaling) is de moeder van studie (studeren)"

Requiescat in pace (R.I.P.)

"Hij/zij ruste in vrede"

Rerum cognoscere causas

"De oorzaken der dingen doorzien" (motto LSE, naar Vergilius, zie Felix qui potuit

rerum cognoscere (causas))

Res ad triarios rediit

"De zaak is teruggekomen tot de triarii", wanneer er sprake is van een crisissituatie,

oorspronkelijk gebruikt voor een gevecht dat zich verkeerd ontwikkelt Res, non verba

"Daden, geen woorden", "Geen woorden maar daden"

Rete non tenditur milvio

"Het net wordt niet uitgebreid tot de vlieger"

Reteneo hostes pacis abs te Llnge

"Wij houden de vijand van de vrede verre"

Retrorsum causa et effectus

"Omkering van oorzaak en gevolg", een onjuiste redenering door het verwisselen van

oorzaak en gevolg

Ridens dicere verum

"Al lachend de waarheid zeggen" (Horatius)

Rideo ergo sum

"Ik lach, dus ik besta" (aansporing tot optimisme)

Rigor mortis

"lijkstijfheid" (verstijving van spieren na intrede van de dood, begint binnen 2-6 uur

na overlijden)

Risus abundat in ore stultorum

"De gek lacht om alles"

Rogo vos, quis potest sine offula vivere?

"Ik vraag jullie, wie kan zonder worstjes leven?" (Claudius) Roma locuta, causa finita

"Rome heeft gesproken, de zaak is beëindigd" (Sint Augustinus), een zaak is

afgelopen en valt niet meer te betwisten

Romanes eunt domus

"Romans go home" uit Monty Python's Life of Brian. Terwijl hij "Romanes eunt

domus" op de muur schrijft, wordt hij gesnapt door een Romeinse centurion, die hem

voor straf 100 maal de correcte vertaling "Romani ite domum" op de muur laat

schrijven.

Rustica progenies semper villana fuit

"Het kroost van de boeren is altijd boer geweest"

S[bewerken]

Saepe morborum gravium exitus incerti sunt

"Vaak is de afloop van ernstige ziekten onzeker"

Saevis tranquillus in undis

"Rustig te midden van woeste golven" (lijfspreuk van Willem van Oranje)

Salus aegroti suprema lex

"Het welzijn van de patiënt is de belangrijkste wet"

Salus populi suprema lex esto

"Het welzijn van het volk zal de hoogste wet zijn" (motto van Missouri). Sanis libris, vita lacuna

"Zonder boeken is het leven ledig"

Sapere aude

"Durf wijs te zijn"

Sator Arepo tenet opera rotas

"De zaaier Arepo houdt de wielen bezig" (betekenisloze spreuk, aangetroffen in

magische vierkanten) Scientia sol mentis est

"Kennis is het licht van de geest"

Scientia vincere tenebras

"Door wetenschap de duisternis overwinnen" (spreuk van de Vrije Universiteit

Brussel) Semper crescendo

"Altijd hoger", "Steeds toenemend in toonsterkte"

Semper idem

"Altijd hetzelfde"

Semper excelsius

"Altijd beter" (wapenspreuk van K.A.V. Lovania Leuven)

Semper fidelis "Altijd trouw" (ook wel afgekort als Semper Fi, wapenspreuk van het United States

Marine Corps)

SPQR - De senaat en het volk van Rome. Semper paratus pro justicia

"Altijd paraat voor gerechtigheid" (embleemspreuk van de Unit Interventie Mariniers

van Nederland)

Semper primus

"Altijd de eerste" (wapenspreuk van de 1st Infantry Regiment (United States)

Senatus populusque Romanus (S.P.Q.R.)

"De senaat en het volk van Rome"

Servatis a periculum

"Bewaar ons voor het kwade"

Si decem habeas linguas, mutum esse addecet

"Zelfs al zou je tien tongen hebben, dan moet je ze toch stilhouden"

Si monumentum requiris, circumspice

"Als je zijn monument wilt zien, kijk om je heen" (op het graf van Christopher Wren

in St Paul's Cathedral) Si parva licet componere magnis

"Als het toegestaan is kleine dingen met grote dingen te vergelijken"

Si quaeris peninsulam amoenam circumspice

"Als je een lieflijk schiereiland zoekt, kijk dan om je heen" (motto van Michigan) Si tacuisses, philosophus mansisses

"Als je had gezwegen, was je een filosoof gebleven"

Si vis amari, ama

"Als je bemind wilt worden, bemin (dan)"

Si vis pacem, para bellum "Als je vrede wilt, bereid je voor op oorlog" (door Vegetius in Epitoma rei militaris

verwoord als "Qui desiderat pacem, bellum praeparat")

Si vis pacem, para iustitiam

"Als je vrede wilt, bereid gerechtigheid voor"

Si vis vivam

"Als jij wilt, zal ik leven"

Sic iubeo, sic volo, et sit pro ratione voluntas mea

"Zo beveel ik, zo wens ik het en laat mijn wil u tot reden zijn"

Sic semper tyrannis "Zo vergaat het iedere tiran" (toegeschreven aan Brutus bij de moord op Caesar,

geroepen door John Wilkes Booth na de moord op Abraham Lincoln, motto van

Virginia)

Sic transit gloria mundi

"Alzo vergaat 's werelds schoonheid" (gezegd tot de pausen na hun verkiezing)

Sic gorgiamus allos subjectatos nunc

"We gladly feast on those who subdue us", "Wij houden een feestmaal op hen die ons

onderdrukken" (motto van The Addams Family) Sidera somnum suadent

"De sterren raden ons de slaap aan"

Signum perfectionis

"Teken van perfectie"

Silent enim leges inter arma

zie Inter arma enim silent leges Similia similibus curantur

"Soort zoekt soort"

Similia similibus dissolventur

"Gelijke zaken worden opgelost in gelijke zaken" (spreuk van Griekse natuurfilosofen

en alchemisten) Sine ira et studio

"Zonder haat of liefde", "Zonder wrok of sympathie" (Tacitus), zonder

vooringenomenheid voor of tegen Sine labore nihil

"Zonder werk krijgt men niets"

Sine labore non erit panis in ore

"Zonder arbeid zal er geen brood in de mond zijn"

Sine sole sileo

"Zonder de zon ben ik stil" (spreuk op zonnewijzers)

Sit tibi terra levis

"Moge de aarde zachtjes op je drukken" (Romeinse grafspreuk)

Sol iustitiae illustra nos

"Zonne der gerechtigheid verlicht ons" (motto Universiteit van Utrecht, vergelijk

Maleachi 4, 1-2) Sol lucet omnibus

"De zon schijnt voor iedereen"

Sola gratia

"Alleen door genade", een van de vijf sola's tijdens de protestante Reformatie Sola victoria satiat

"Alleen de overwinning schenkt voldoening" (tatoeage van voetballer Steven

Defour[2]

)

Soli Deo gloria "Alleen aan God de eer", de laatste van de vijf sola's, ondertekening van Bach

Species decipit

"Schijn bedriegt"

Spes bona

"Goede hoop"

Spiritus intus alit

"De geest voedt zich van binnenuit" (Vergilius, Aeneis VI, 726)

Stante pede

"Op staande voet", onmiddellijk

Stare decisis (et non quieta movere) "Bij de onderhavige zaak blijven (en het onverstoorde niet verstoren)" (in de

rechtspraak)

Status quo (ante bellum) "De bestaande toestand (zoals die voor de oorlog was)"

Stultorum infinitus numerus est

"Het aantal dwazen is oneindig" (Prediker 1:15 in de oude Vulgaat, Carrasco in Don

Quichot II-3) Stupor mundi

"De verbazing van de wereld" (titel van Frederik II) Stultus stulte loquitur

"Een dwaas spreekt op dwaze wijze"

Suamet ipse fraude captus

"In zijn eigen list gevangen" (Livius, Ab Urbe Condita, 27.28.13) Sub iudice

"Onder de rechter", nog in behandeling bij een rechterlijke instantie

Sub rosa

"Onder de roos" (volgens Dan Browns "De Da Vinci code" gebruikt door de

Tempeliers)

Sui generis

"Aangepast aan de omstandigheden", met een typisch eigen aard

Summum ius summa iniuria

"Het recht tot op de spits drijven is het onrecht tot op de spits drijven" (Cicero, De

Officiis I, 10, 33) Summum nec metuas diem nec optes

"Je moet de laatste dag niet vrezen noch wensen" (Marcus Valerius Martialis)

Sum quod eris

"Ik ben wat jij zult zijn" (tekst op grafstenen)

Sunt pueri pueri, pueri puerilia tractant

"Kinderen zijn kinderen, kinderen gedragen zich als kinderen"

Sunt quidem homines non re sed nomine

"Zij zijn ongetwijfeld mensen niet in werkelijkheid maar door de naam" (Cicero) Sutor ne ultra crepidam

"Schoenmaker, niet boven het sandaal", "Schoenmaker, blijf bij je leest" (Plinius de

Oudere, Naturalis Historia XXXV, 36, 85-86) Suo jure

"In zijn/haar eigen recht"

Suum cuique

"Ieder het zijne" (ieder krijgt wat hem toekomt). Motto van de Pruisische Orde van de

Zwarte Adelaar.

Suus rex reginae placet

"Aan de koningin bevalt haar koning (het meest)"

T[bewerken]

Kerktoren met uurwerk in Resiutta in Friuli-Venezia Giulia, Italië Tacitum vivit sub pectore vulnus

"De wonde leeft stilzwijgend onder de borst" (Vergilius) Tale quale

"Zoals het reilt en zeilt" (zoals het is)

Tantae molis erat Romanam condere gentem

"Zoveel inspanning kostte het de Romeinse staat te vestigen" (Vergilius)

Tarde venientibus ossa

"Voor de laatkomers, enkel de beenderen"

Te amo

"Ik hou van je"

Temet nosce

"Ken uzelf" (uit het Oudgrieks: "Γνῶθι σεαυτόν"; deze spreuk stond op een steen in

Delphi, zie ook: Nosce te ipsum!) Tempora mutantur, et nos mutamur in illis

"De tijden zijn veranderd, en wij zijn mee veranderd" (Audoënus) Tempus fugit

"De tijd vlucht/vliegt"

Tempus omnia revelat

"Tijd onthult alles"

Tempus Præteritum Nihil Futurum Incertum. Præsens Instabile Cave Ne Perdas Hoc Tuum

"Verleden tijd is niets, de toekomst is ongewis. Het heden is onzeker, pas op en verdoe

uw tijd niet". Op de zonnewijzer in de Groningse Prinsentuin. Tempus valet volat velat

"De tijd vliegt, ..."

Tene quod bene

"Behoud het goede"

Terminus ante quem

"Limiet (eindpunt) waarvoor..." in een relatieve chronologie

Terminus post quem

"Limiet (eindpunt) waarna..." in een relatieve chronologie

Terra marique potens

"Onverslaanbaar ter land en op zee" (wapenspreuk van de O'Malleys)

Testiculos habet et bene pendentes

"Hij heeft testikels en ze hangen goed"

Testimonium paupertatis

"Bewijs van onvermogen"

(Quidquid id est,) timeo Danaos et dona ferentes

"(Hoe dan ook,) ik vrees de Grieken zelfs al geven zij geschenken" (Vergilius, Aeneis,

2, 49) Timeo hominem unius libri

"In het debat vrees ik een man die slechts één boek (goed) heeft gelezen" (Thomas van

Aquino)

Tolle moras, semper nocuit differre paratis

"Hef elk oponthoud op, voor wie voorbereid is, is uitstellen altijd schadelijk geweest."

(Lucanus)

Totus tuus

"Geheel de uwe" (wapenspreuk van Paus Johannes Paulus II) Tres faciunt collegium

"Met z'n drieën vormt men een gezelschap" (naam van voormalig adellijk dispuut van

het Utrechtsch Studenten Corps) Tu es sacerdos in aeternum

"Je bent priester voor altijd" (bij de aanstelling van een katholieke priester)

Tum podex carmen extulit horridulum

"Toen stiet de aars een ruw lied uit"

Tum tua res agitur, paries cum proximus ardet

"Dan staat ook jouw zaak op het spel, wanneer het huis naast jou in brand staat"

Tunica pallio propior est

"Het hemd is nader dan de rok"

Tu quoque, fili mi! "Gij ook, mijn zoon!" (Julius Caesar)

U[bewerken]

Ubi amici, ibidem opes

"Waar vrienden zijn, is tegelijk rijkdom" (Plautus) Ubi bene, ibi patria

"Waar men zich goed voelt, daar is zijn vaderland"

Ubi caritas, Deus ibi est

"Waar zorgzaamheid is, daar is God"

Ubi concordia, ibi victoria

"Waar harmonie is, daar heerst victorie"

Ubi dubium, ibi libertas

"Waar twijfel is, is vrijheid"

Ubi fumus, ibi ignis

"Waar rook is, is vuur"

Ubi mel ibi apes

"Waar honing is, zijn bijen"

Ubi pus evacua "Waar pus zit, verwijder het"

Ubi societas, ibi ius

"Waar een maatschappij is, daar is recht"

Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia

"Waar gij zijt Gaius, zal ik, Gaia, zijn"

Ubi volentia est, via est

"Waar een wil is, is een weg"

Ultra posse nemo obligatur

"Niemand kan verplicht worden meer te doen dan waartoe hij in staat is"

Una salus victis, nullam sperare salutem

"De enige zekerheid voor de verliezers is geen heil te verwachten" (Vergilius, Aeneis

II, 354) Unde habeas, quaerit nemo, sed oportet habere

"Vanwaar je het hebt, vraagt niemand, maar je behoort het te hebben" (Juvenalis) Uno sumus animo

"Wij zijn één van geest" (motto van het Stedelijk Gymnasium Leiden) Unum castigabis, centum emendabis

"Door er één te straffen, kan men er honderd tot beter inzicht brengen"

Unus testis, nullus testis

"Één getuige is geen getuige", "Een enkele getuigenis is onvoldoende"

Urbem marmoream relinquo, quam latericiam accepi

"Ik laat een marmeren stad achter, die ik in steen heb gekregen" (Augustus)

Urbi et orbi "Voor de stad (Rome) en voor de wereld" (de pauselijke zegen)

Usque ad tempus divi Gratiani

"Tot het tijdstip van de goddelijke Gratian" (Vegetius)

Usus magister est optimus

"Ervaring is de beste leermeester" (Cicero) Utinam populus Romanus unam cervicem haberet

"Had het Romeinse volk maar één nek" (Caligula, die hoopte het volk uit te roeien met

maar één slag van het zwaard) Ut ameris, amabilis esto

"Om te kunnen beminnen, moet ge beminnelijk zijn" (Ovidius) Ut incepit fidelis sic permanet

"Loyaal is ze begonnen, loyaal blijft ze"

Ut omnes unum sint. Gevelsteen in de Abdij van Bec, geschonken door de Kathedraal van

Canterbury in 1969. Ut desint vires, tamen voluntas laudanda est

"Hoewel de krachten ontbreken, moet toch de wil geprezen worden" (Ovidius,

Epistulae ex Ponto III, 4, 79) Ut omnes unum sint

"Opdat zij allen een zijn" (uit Johannes 17:21, motto van de Johannes Gutenberg

Universiteit en de YMCA)

Ut sementem feceris ita metes

"Zoals je zaait zal je oogsten"

Ut sis nocte levis, sit cena brevis!

"Laat het avondmaal kort zijn, opdat je 's nachts licht bent"

Ut vivat, crescat et floreat!

"Opdat ze leve, groeie en bloeie! (studentikoos monogram, lijfspreuk onder

studentenverenigingen)

Uxor formosa et vinum sunt dulcia venena

"Mooie vrouwen en wijn zijn zoet venijn"

V[bewerken]

Vae victis

"Wee de overwonnenen" (volgens de overlevering gezegd door de Gallische leider

Brennus toen de verslagen Romeinen protesteerden tegen de hoogte van de schatting

die hij hun oplegde) Vana est sine viribus ira

"Haat, zonder macht om er aan te voldoen, is ijdel"

Vanitas vanitatum et omnia vanitas

"IJdelheid der ijdelheden en alles is ijdelheid" (Prediker 1:2) Varietas delectat

"Afwisseling is prettig", "Verandering van spijs doet eten" (Seneca c.s.)

Varium et mutabile semper femina

"Iets altijd veranderlijks en wispelturigs is de vrouw" (Vergilius, Aeneas 4, 569-570),

te vergelijken met La donna è mobile en Une femme souvent n'est qu'une plume au

vent (Victor Hugo)

Velle non discitur

"Willen kun je niet leren"

Velut arbor aevo

"Zoals een boom bij het verstrijken van de tijd" (Horatius, Oden I, 12, 45) Veni, bibi, vomui

"Ik kwam, ik dronk, ik gaf over"

Veni, vidi, vici "Ik ben gekomen, ik heb gezien, ik heb overwonnen", "Ik kwam, ik zag, ik overwon"

(Julius Caesar na zijn snelle overwinning op koning Pharnacus van Pontus) Veni, vidi et capiebar ad anum

"Ik kwam, ik zag en werd vanachter belaagd" (volgens Carthaagse overlevering

gezegd door Hannibal na zijn tocht over de Alpen toen zijn leger bloedig van achteren

werd overrompeld door dat van Fabius Maximus) Veni, vidi, fugi

"Ik ben gekomen, ik heb gezien, ik ben gevlucht", "Ik kwam, ik zag, ik vluchtte"

Venite ad me omnes

"Komt allen tot mij" (Matteüs 11:28) Ventis secundis, tene cursum

"Als de wind gunstig is, behoud koers" ("Go with the flow")

Verba docent, exempla trahunt

"Woorden onderwijzen, voorbeelden doen navolgen"

Verbum domini lucerna pedibus nostris

"Het woord van de Heer is een lamp voor onze voeten" (Psalm 119, vers 105,

oorspronkelijk motto van de Rijksuniversiteit Groningen)

Verba volant, scripta manent

"Woorden vervliegen, het geschrevene blijft"

Veridis quo

"Waar de waarheid is"

Veritas temporis filia

"De waarheid is de dochter van de tijd." (Maria Tudor)

Veritas odium paret

"Waarheid zaait haat"

Veritas vos liberabit

"De waarheid zal jullie bevrijden" (naar Johannes 8:32, motto van de Johns Hopkins-

universiteit en andere onderwijsinstellingen)

Vestis virum facit

"Kleren maken de man"

Vi coactus

"Door geweld gedwongen" (bijschrift ondertekening verdrag met Engeland door Johan

de Witt) Vi veri veniversum vivus vici

"Met de kracht van de waarheid heb ik levend het universum veroverd"

Vi victa vis

"Geweld is door geweld geveld"

Vicit vim virtus

"Moed heeft het geweld overwonnen" (wapenspreuk van de stad Haarlem)

Victrix causa diis placuit sed victa Catoni

"De Goden stonden aan de kant van de overwinnaar, maar Cato de Jongere aan die van

de overwonnene" Video meliora proboque, deteriora sequor

"Ik zie het betere en sta erachter, maar toch volg ik het slechtere" (Ovidius,

Metamorfosen, bij monde van Medea) Videre vincere est

"Zien is overwinnen"

Vigilat ut quiescant

"Hij waakt opdat zij rusten" (oude lijfspreuk van de Nederlandse gemeentepolitie, in

2008 vervangen door een Nederlands motto)[3]

Vindicat atque polit

"Handhaaft en beschaaft" (volledige naam van het Groningse studentencorps Vindicat) Vinum et musica laetificant cor

"Wijn en muziek verlichten het gemoed"

Virtute decet, non sanguine niti

"Het past te steunen op dapperheid/deugd, niet op afkomst" (Claudianus) Vis unita fortior

"Vereende kracht is sterker"

Vivat, crescat, floreat

"Hij leve, groeie, bloeie"

Volenti non fit iniuria

"Door hetgeen men zelf wil, kan men geen onrecht ondergaan"

Vox nihili

"Stem van niets" (een spookwoord, een betekenisloos woord, een schrijffout, een

nutteloze opmerking) Vox populi, vox Dei

"De stem van het volk [is] de stem van God" (in een brief van Alcuinus aan Karel de

Grote uit 798, maar mogelijk al ouder)

Vulgare amici nomen, sed rara est fides

"De naam van een vriend is gewoon, maar zeldzaam is trouw." (Phaedrus) Vulpes pilum mutat, non mores

"Een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken"