�

Het certificaat, al dan niet voorzien van zijn foto,

staat logischerwijs ook op zijn naam. Dat wil echter

niet zeggen dat hij of zij het mee naar huis krijgt.

Het certificaat is opgeborgen bij de werkgever, die

draait meestal ook voor de certificatiekosten op. De

lasser krijgt vaak nog wel een kopie mee naar huis.

Maar dan nog. Niet elke lasser kent al die afkortingen

en geldigheidsbereiken op het certificaat. Zeker niet

als het certificaat is uitgegeven conform een combi-

natie van NEN-EN 287-1, AWS D1.1 en ASME IX en

voor het geldigheidsgebied ‘As per (applicable) Code’

is ingevuld. Er zijn maar weinig lassers die al die

codes thuis in hun boekenkast hebben liggen. Zelfs

met zoeken op het internet is die informatie niet

beschikbaar.

Over de EN 287-1 is een en ander in de serie Lasken-

nis Opgefrist in dit blad verschenen (zie ook www.

nil.nl). Verder is bij de gemiddelde werkgever wel

een NEN-bundel 18 terug te vinden. Voor de ASME-

en AWS-codes wordt het lastiger. Vandaar dit artikel,

waarbij we ons beperken tot enkele hoofdzaken.

American Welding Society

AWS staat voor American Welding Society, ASME

voor American Society of Mechanical Engineers. In

dit eerste deel beperken we ons tot de AWS. Deze

organisatie zou je kunnen vergelijken met het Neder-

lands Instituut voor Lastechniek (NIL), met dien ver-

stande dat de AWS meer dan 50.000 leden telt in

Amerika en daarbuiten. De oorspronkelijk in New

York gevestigde organisatie verhuisde in 1971 naar

Miami, Florida. Sinds 1919 houdt de AWS zich bezig

met de kwaliteit van gelaste verbindingen. De missie

luidt: bevorderen van de kennis, technologie en toe-

passingen van las- en snijprocessen en aanverwante

technieken, inclusief hard- en zachtsolderen en ther-

misch spuiten. De AWS doet dus heel wat meer dan

alleen het uitgeven van normen voor het certificeren

van lasprocedures en lasvaardigheid. De organisatie

geeft lastechnische boeken uit, zoals het Welding

Handbook, software en het gezaghebbende blad Wel-

Stel, u bent gecertificeerd lasser, wonend in gebied

A en werkzaam bij een bedrijf in gebied B. U rijdt

elke werkdag met uw auto waarop u zo trots bent

van A naar B en vice versa. Maar op een kwade och-

tend wil uw auto niet starten. Wat nu? De oplossing

ligt bij uw goede buurman met die mooie motor. Hij

gebruikt die alleen om op zondag bij goed weer lek-

ker van de frisse wind te genieten. Verder staat de

motor ongebruikt bij hem in de garage. Uw buurman

is thuis, u mag zijn motor wel lenen en zelfs nog zijn

helm. Even later raast u over de weg, wat een geluid

heeft die motor. U draait het gas lekker open als u

wordt ingehaald door een nog snellere BMW. Vervol-

gens, u raadt het al, gebaart een streng ogende poli-

tieman u naar de kant. Hij stelt zich kort voor en

vraagt naar uw rijbewijs. Nou, denkt u, als dat alles

is dan valt het wel mee. U toont hem met een trots

gebaar het roze papiertje van het Koninkrijk der

Nederlanden. Nu kijkt de agent pas echt vermanend

en wijst u op al de kruisjes achter de letter A op uw

rijbewijs.

Nu zult u als lezer misschien denken: een lasser kan

toch niet zo dom zijn dat hij niet weet dat je voor

het rijden op een motor een rijvaardigheidsbewijs A

moet hebben en dat alleen B niet voldoende is? Dat

weet toch iedereen! Waarom deze inleiding? Welnu,

het zou me verbazen als alle gecertificeerde lassers

precies weten wat het geldigheidsgebied van hun

lasvaardigheidbewijs is. Lassers weten soms niet

welke bereiken zij met hun bewijs van lasvaardig-

heid al dan niet mogen lassen. Dat is voor je mooie

vak toch net zo belangrijk als een rijbewijs.

Er zijn diverse verklaringen. De lasser voert uiter-

aard eigenhandig de lasproef uit. Als het goed is,

doet hij dat volgens een WPS. Om de lasvaardigheid

te kunnen vaststellen, zijn in het algemeen buig- of

breekproeven vereist. Voor veel processen is een

röntgenfoto echter ook acceptabel. Als de las vol-

gens de regels in de norm is onderzocht en aan de

eisen voldoet, is de lasser gekwalificeerd. Dat is de

Welder Performance Qualification, afgekort WPQ.

Niet elke lasser weet precies wat alle afkortingen en geldigheidsbereiken op zijn certificaat

betekenen. Zeker niet als het certificaat is uitgegeven conform een combinatie van NEN-

EN 287-1, AWS D1.1 en ASME IX. Bij de gemiddelde werkgever is wel een NEN-bundel

18 terug te vinden, maar voor de ASME- en AWS-codes wordt het lastiger. Dit artikel

haakt in op de hoofdlijnen.

Special Certificering Maurice Mol

Lasserkwalificaties en hun geldigheidsgebied

Lastechniek maart 2009 �

ding Journal. Daarnaast heeft de AWS een breed

scala aan opleidingen ontwikkeld en organiseert

men zowel grootschalige als bedrijfsgerichte semi-

nars. Het is de grootste lastechnische organisatie.

Dé norm voor de lastechniek

In opdracht van het Amerikaanse norminstituut, het

American National Standards Institute (ANSI), heeft

de AWS zo`n 170 codes, voorschriften en richtlijnen

opgesteld. De bekendste daarvan is de AWS D1.1

Structural Welding Code - Steel. De meest recente

versie is die van 2008. Deze code kan worden

beschouwd als `s werelds meest toegepaste pro-

ductnorm voor het waarborgen van de veiligheid van

gelaste stalen constructies. Van toepassing op zowel

statisch als dynamisch belaste constructies bevat

deze code lastechnische eisen voor eenvoudige

bouwwerken tot en met bruggen en offshore con-

structies vervaardigd uit on- en laaggelegeerde con-

structiestalen en sterktes tot 690 MPa. Ver voor de

introductie van Europese normen als EN 287 en EN

288 series was de AWS D1.1 dé norm voor de las-

techniek in de offshore, olie- en gaswinning. Het is

dus niet verwonderlijk dat deze wereldwijd vertakte

industrie ook nu nog deze bekende richtlijn voor

ontwerp, uitvoering en inspectie hanteert. Ook las-

sers in genoemde branches hebben ermee te maken.

Speciaal is het 6GR certificaat, met de kwalificatie-

proef met de restrictiering. Wie 6GR gecertificeerd

is, is pas echt een pikeur. Een dergelijke lasproef

vinden we niet bij EN 287 of ASME.

Net als bij EN/ISO kwalificatieproeven voor lassers

en lasmachinebedieners dient een lasserkwalificatie-

proef te worden uitgevoerd met als lasinstructie een

WPS. Voor AWS uiteraard ingevuld met essentiële

variabelen conform AWS D1.1. Essentiële variabelen

(ook wel essentiële parameters genoemd) zijn bepa-

lend voor het geldigheidsgebied van een certificaat.

Buiten het bereik van deze variabelen is het certifi-

caat niet geldig. Dan dient zonodig een nieuwe kwa-

lificatieproef te worden uitgevoerd. Bij de behande-

ling van AWS D1.1. lasserkwalificaties beperken we

ons tot de hoofdzaken. Voor een compleet overzicht

verwijzen we naar de code, die overigens alleen

maar geldt voor staal met een dikte groter of gelijk

aan drie millimeter.

Bereik van de kwalificatie

De testposities worden aangeduid met de G (van

Groove) voor stompe naden en de F (van Fillet) voor

hoeklassen. Bijvoorbeeld 6G en 2F. De geldigheids-

gebieden voor lasposities in het eigenlijke werk wor-

den aangeduid met de letters F (flat), H (horizontaal),

V (verticaal), OH (overhead) en All. Bij deze positie-

aanduidingen wordt geen onderscheid tussen

opgaand (uphill) en neergaand (downhill) lassen. Dat

volgt wel uit de proefposities 3G of 5G of het toege-

paste toevoegmateriaal en de verdere parameters.

Een andere verticale richting dan beproefd vereist

een nieuwe kwalificatie. De kwalificatie geldt uitslui-

tend voor het toegepaste proces. Hierbij wordt

Special Certificering

Lasserkwalificaties en hun geldigheidsgebied

Een lasser oefent voor

de 6G-positie

Lastechniek maart 2009 �

hoe en door wie dat dient te worden aangetoond,

behalve dat de verantwoording hiervoor ligt bij de

fabrikant. Hetgeen overigens niet uitsluit dat een

opdrachtgever aan de aannemer of een onafhankelij-

ke keuringsinstantie hier nog aanvullende eisen zou

kunnen stellen.

Bij het verlengen van lasserkwalificaties kunnen vol-

gens de letter van de Amerikaanse richtlijnen de

door het bedrijf aangewezen lastechnici de verant-

woording voor verlenging van lasserkwalificaties

zelf regelen. Bijvoorbeeld door ‘simpelweg’ het door-

trekken van een streep voor zes maanden achter de

naam van de betreffende lasser in een soort van

tijdsplanning. In principe dus geen extra bewijs.

AWS en ASME leggen de verantwoording immers bij

de fabrikant! Dit is principieel anders dan hoe we er

in Europa tegenaan kijken.

Als lasser gaat u nu natuurlijk bij aankomst op uw

werk na of u eigenlijk wel gecertificeerd bent voor

het laswerk waaraan u moet beginnen. Kijk maar op

de elektrode. Daarop staat meestal een AWS E-getal

dat naar het F-nummer verwijst. In de documentatie

van de leveranciers wordt de AWS-aanduiding ook

aangegeven. Vergelijk dat met het geldigheidsgebied

op uw certificaat. U zult al wel weten dat bij een EN-

lassercertificaat toevoegmaterialen geen essentiële

variabelen zijn. Daar geldt alleen de materiaalgroep

van het werkstukmateriaal. De AWS is dus echt

anders. In een volgende editie van Lastechniek aan-

dacht voor de ASME. <

GMAW-S, MAG-kortsluitboog, als apart proces be-

schouwd. Met een aanduiding 135 volgens EN (en

ISO) is dat (nog) niet zo hard aangegeven.

Bij SMAW, beklede elektroden, is het bereik van de

kwalificatie beperkt tot het F-nummer van het type

elektrode waarmee de kwalificatieproef is uitge-

voerd. Moet met een hoger F-nummer worden ge-

werkt, dan betekent dat opnieuw kwalificeren. De

AWS kent de volgende indeling, zie tabel 1. De aan-

duiding XX achter de letter E verwijst naar de diverse

treksterktes. De laatste X staat voor een extra eigen-

schap en is verder voor de lasserkwalificatie niet

essentieel.

Voor GMAW en GTAW geldt een beperking binnen

een AWS A5 document, waarin draad-gascombina-

ties zijn gegroepeerd. Zo geeft een aanduiding van

een massieve draad AWS A5.18: ER70S-3 aan dat een

met deze draad gekwalificeerde GTAW-lasser vol-

gens de AWS D1.1 uitsluitend met binnen de A5.18

groep opgenomen draad-gascombinaties mag las-

sen. Bij GTAW is dat uiteraard met een inert be-

schermgas. Indien bij de proef backing materiaal is

gebruikt, geldt de kwalificatie uitsluitend voor las-

sen met backing. Omgekeerd mag wel.

Voor de diktebereiken worden in tabel 2 in grote lij-

nen de waarden aangegeven. Voor bijzonderheden

dient de code zelf te worden geraadpleegd. Kwalifi-

caties van stompe naden (groove) dekken hoeklas-

sen (fillet), maar niet omgekeerd.

Het diameterbereik van de lasserkwalificatie is af-

hankelijk van de gelaste pijpdiameter, materiaaldik-

te en laspositie. Een kwalificatie in pijp kleiner dan

100 mm doorsnee geldt voor pijpdiameters van 10

tot 100 mm. Bij een kwalificatie in pijp groter dan

100 mm is er geen bovengrens. Als regel is kwalifica-

tie geldig vanaf de helft van de gelaste pijpdiameter

met als benedengrens 100 mm.

Geldigheidsperiode

Volgens de code blijft de kwalificatie voor onbe-

grensde tijd geldig, tenzij de lasser zes maanden

niet heeft gewerkt binnen een bepaald proces of als

er een specifieke reden bestaat om zijn lasvaardig-

heid in twijfel te trekken. Er zal dus een bewijs moe-

ten worden geleverd dat de lasser naar behoren

heeft gefunctioneerd. De code geeft echter niet aan

Maurice Mol (EWE) is sinds 1967 werkzaam in de Las-

techniek, onder meer als docent bij kaderopleidingen.

Ook is hij actief op het gebied van kwaliteitsborging,

met name gericht op persoonscertificatie.

Tabel 2 - Materiaaldikte proef en geldigheidsgebieden

Tabel 1 - AWS-classificatie voor beklede elektroden

Groepaanduiding AWS-classificatie

F4 EXX15, EXX16, EXX18, EXX15-X, EXX16-X, EXX18-X

F3 EXX10, EXX11, EXX10-X, EXX11-X

F2 EXX12, EXX13, EXX14, EXX13-X

F1 EXX20, EXX24, EXX27, EXX28, EXX20-X, EXX27-X

Proef Plaatdikte T (mm) Min. (mm) Max. (mm)

Groove 10 3 20

Groove 10 < T < 25 3 2T

Groove > 25 3 Onbegrensd

Fillet > 12 3 Onbegrensd

Special Certificering