Laptops in het MBO - sambo-ict.nl · Laptops in het MBO KKE232 Br laptops hv new.indd 2E232 Br...

Laptops in het MBOLeo Bakker en Maaike Stam

KE232 Br laptops hv new.indd 1KE232 Br laptops hv new.indd 1 18-03-2010 16:18:2418-03-2010 16:18:24

Laptops in het MBO


Wat staat er in dit boekje?

Hoe?

1 Introductie en samenvatting 5

2 Omgeving 7

3 Visie en ambitie 8

4 Functioneel en didactisch 10

5 Wet- en regelgeving 12

6 Privé- of uitleenlaptops 14

7 Ondersteuning 16

8 Financiële aspecten 18

9 Licenties 20

10 Techniek 22

11 Implementatie 24

12 Rol Kennisnet en saMBO~ICT 26

13 Conclusie en advies 27

14 Ervaringen van instellingen 28

Laptops in het MBO | 3


1 Aanleiding en samenvatting Zo!


Geen enkele MBO-instelling twijfelt nog aan het nut van laptops in het onder-wijs. Uit onderzoek blijkt dat alle ROC’s er in meer of mindere mate mee aan de slag willen. Maar de vraag is: hoe pak je dat aan? Waar moet je aan denken en waar moet je rekening mee houden als je laptops binnen het onderwijs wilt inzetten? Dit boekje biedt uitkomst voor het onderwijsmanagement van MBO-instellingen.

KennisdelingsworkshopsEen kennisdelingsworkshop, bijgewoond door afgevaardigden van meer dan tien ROC’s (!) leerde ons dat er sprake is van een weerbarstige realiteit. Een veel vormige realiteit. Maar ook veel herkenning in elkaars verhalen. De gedeelde ervaringen en geformuleerde do’s en don’ts vormen de basis van dit document en van de geformuleerde adviezen.

Managementsamenvatting De implementatie van laptops in een instelling is een groot en complex project. Het gekozen ambitieniveau bepaalt voor een belangrijk deel hoe groot en hoe complex. Indien een snelle implementatie is vereist, moet bijvoorbeeld meer dan gemiddeld aandacht aan communicatie en draagvlak worden besteed. In alle gevallen is het belangrijk dat er een schaalbare technische oplossing wordt gekozen. En dat technische én functionele ondersteuning worden geregeld. Niet elke student en docent is tenslotte even ICT-vaardig.

Opbouw documentDe volgende onderwerpen worden achtereenvolgens behandeld:2 Omgeving – Waarom is ‘laptops in het onderwijs’ een actuele vraag?3. Visie en ambitie – Wat betekent de visie en ambitie van een instelling voor

de implementatie van laptops?

4. Functioneel en didactisch – De laptop in de klas, wat moet je ermee kunnen? Wat is de impact voor de docent en het leerproces?

5. Wet- en regelgeving – Welke juridische aspecten spelen er: mag een leerling worden verplicht een laptop aan te schaffen?

6. Uitleen- of privé-eigendom – Voor welke optie moet een instelling kiezen?7. Ondersteuning - Welke ondersteuning aan studenten en medewerkers

moet worden georganiseerd?8. Financieel – Wat betekent deze wijziging financieel? Voor de instelling en

de studenten/ouders?9. Licenties & software – Wat is de consequentie van de inzet van privé laptops

t.a.v. licenties?10. Techniek – Met welke algemene technische aspecten moet rekening

worden gehouden?11. Implementatie – Welke stappen zijn belangrijk bij de implementatie?12. Rol Kennisnet en saMBO~ICT – Wat kunnen deze organisaties voor de

instellingen in dit kader betekenen? 13. Conclusie en advies – en tenslotte een overzicht van ervaringen van

geraadpleegde instellingen.

Dit document is bedoeld voor onderwijsmanagement van MBO-instellingen. Op de site www.kennisnet.nl/mbo wordt over dit onderwerp (voor o.a. projecten IT managers) een kennisdelingsplatform ingericht.

Onderschat de impact niet!Denk GROOT, begin klein


Hoe?


2 Omgeving

Wie is onze student?

Breedband internet via DSL en kabel zijn de meest gebruikte vormen van internettoegang in Nederland. In Nederland heeft 86% van de Nederlandse huishoudens toegang tot internet, circa 75% van de Nederlandse huishoudens maakt gebruik van breedband-internettoegang. (bron: website ministerie van EZ,

Marktrapportage Elektronische

Communicatie TNO september 2009)

Autonoom

Altijd en overal online

Continu traceerbaar

Technisch razendsnel

Download niets

Vaak al in bezit van laptop

Wil gratis content

Legt alles vast

Wisselt uitReflecteert niet

De tweejaarlijkse enquête genaamd ‘het Jongeren-onderzoek 2009’ (www.het-jongerenonderzoek2009.nl) laat zien dat meer dan de helft van de jongeren in de leeftijd van 15 tot 23 jaar in het bezit is van een laptop.

(De WIFI-generatie / Liesbeth Hop en Bamber Delver)


Zo!


2 Omgeving

Hoe ontstond de vraag naar laptops in het onderwijs? Een maatschappij die in zich in snel tempo ontwikkelt tot een steeds meer gedigitaliseerde maatschappij, vergt van het onderwijs een andere bena-dering van de inzet en het gebruik van ICT-middelen. Voor de huidige generatie jongeren is het gebruik van ICT-middelen volledig geïntegreerd in hun dagelijks leven. Thuis werken ze vaak al op een laptop en dat wil-len ze op school ook. Het liefst voor alle vakken. Doordat beschikbare computers vaak niet toereikend zijn, kunnen laptops uitkomst bieden.

Een MBO-instelling is dus niet meer leidend in het aanbod van ICT- middelen maar volgt en faciliteert. De tendens van individualisering en flexibilisering van het onderwijs past in deze ontwikkeling.

‣ De markt volgt de maatschappelijke ontwikkeling;‣ Het onderwijs volgt de markt;‣ ICT volgt het onderwijs (en de trends in de markt).

Laptop in het V(MB)OEen groeiend aantal VO-scholen vraagt zijn leerlingen een laptop aan te schaffen. Bij overgang naar het beroepsonderwijs verwacht men deze weer te kunnen gebruiken!

Individualisering en flexibiliseringHet gebruik van laptops in combinatie met een elektronische leer-omgeving en online leermiddelen ondersteunt de tendens naar individualisering en flexibilisering.

Online aanbod groeitSteeds meer leermiddelen worden online aangeboden. Sommige uitgevers beperken zich zelfs tot on-line materiaal voor het MBO (zie ook www.edupoort.nl en www.eduroute.nl). Bovendien biedt Kennisnet online hulpmiddelen zoals ECK (Educatieve Content Keten) van Kennisnet en Wikiwijs, een kennisuitwisselingplatform voor en door docenten.

Portals en elektronische leeromgevingenVeel instellingen kiezen voor een elektronische leeromgeving of inter-net-portal voor toegang tot (persoonlijk) nieuws, documenten en zelfs applicaties voor zowel studenten als medewerkers.

De computer in het beroepsonderwijs Niet in elke beroepsgroep neemt de computer een even belangrijke positie in. Kun je van een kapper in opleiding verlangen dat hij voor zijn opleiding een laptop aanschaft? Een argument dat hiervoor pleit, is de maatschappe-lijke taak van ons onderwijs. Ook voor een kapper speelt de computer een rol. Op school word je op weg geholpen bij veilig computergebruik. Bovendien geldt voor elke student dat de computer een communicatie- en naslagmiddel is. In elk geval thuis. Waarom niet op school?


visie en ambitie

Hoe?


3 Visie en ambitie

Past het gebruik van laptops bij de onderwijsvisie?

Wat is het gewenste tempo van invoering?

Waarom wil je laptops gebruiken?

Kostenreductie?

Komt de vraag uit de teams?

Snelle implementatie of natuurlijke groei?

Is er sprake van nieuwbouw?

Kunnen teams ook NIET meedoen?


Zo!


3 Visie en ambitie

Hoog Gemiddeld Laag

De MBO-instelling wil snelle overgang – binnen 4 jaar – naar gebruik van lap-tops in het onderwijs, zowel voor docen-ten als studenten.Top-down

Overgang binnen 4 jaar

Redenen:- Profilering instelling - Past bij onderwijsvisie- Nieuwbouw- Vervanging (netwerk-)infrastructuur

Aandacht is nodig voor:- Creëren draagvlak- Sterke sturing/planning- Ondersteuning studenten/docenten- Techniek moet 100% zijn: pilots- Educatieve digitale content

De MBO-instelling wil geen verplichte invoering, maar wel sturing geven aan het tempo van invoering. Top-down/Bottom-up

Overgang binnen 6 jaar

Redenen:- Snelle invoering niet noodzakelijk- Vervanging (netwerk-)infrastructuur- Wens vanuit onderwijs(directies)- Wens tempoverschil tussen teams

← Let op aandachtspunten beide ambitieniveaus →

De MBO-instelling volgt het tempo van het onderwijs. Invoering van laptops, proces mag langer duren.Bottom-up

Overgang mag langer dan 6 jaar duren

Redenen:- Snelle invoering niet gewenst- Past bij onderwijsvisie

Aandacht is nodig voor:- Individueel tempo onderwijsteams- Vermijden wildgroei/dubbele kosten- Sturing terugdringen vaste

werkplekken- Techniek beheersbaar/uitbreidbaar

Het ambitieniveau van een instelling bepaalt aan welke aspecten meer aandacht moet worden besteed en is bepalend voor de aanpak van de implementatie.


Hoe?


4 Functioneel en didactisch

Het verhaal van een mbo-docentIn de NRC Next (18 maart 2008) stond een artikel van Sandra Wormgoor met de titel ‘Tja, als leraar heb je het nakijken’. Het arti-kel gaat over een MBO-docente Engels. Zij beschrijft hoe al haar leerlingen in de klas gebruik maken van een laptop. Haar klas is ver-anderd in een oerwoud van stekkerdozen en snoeren, waarin leer-lingen meer aandacht hebben voor het scherm dan voor de docent.

Zij schrijft: “Gelukkig heb ik het tot nu toe overleefd en heb ik nog niet een laptop aan mijn been zien bungelen. Toch komt er een moment dat dit grootscheepse contact met de stekkerdoos mijn werk overbodig maakt. Althans, als ik het gedrag van mijn studenten zie.

Over een tijdje kijk ik tegen 28 laptopachterkanten aan en is er geen student meer die mij nog aankijkt. Het apparaat dat slechts via elek-triciteit werkt, vraagt dan al hun aandacht. Het contact met de leer-kracht in het lokaal is ondergeschikt. Ik hoor ze denken: ‘Oh ja, de docent is er ook nog, en probeert ons iets te vertellen. We horen het wel, maar ons scherm en al die YouTube-beelden die aan ons voor-bij trekken zijn véél belangrijker.’Als ik niet aan het begin van iedere les mijn studenten vraag hun laptops dicht te doen, houd ik letterlijk stopcontactstudenten over: er is dan geen enkel contact meer mogelijk. Ze zeggen dat ze me nog horen, maar hun aandacht is bij de digitale wereld op het scherm en niet bij mijn verhaal.”

student

Kan ik de opleiding sneller of anders doen?

Ik moet de laptop wel nodig hebben.

Ik wil niet de hele tijd achter een computer zitten.

docent

Hoe geef ik les als alle ogen op het beeld-scherm zijn gericht?

What’s in it for me?

Hoe maak ik (gebruik van) elektronische leermiddelen?

Leeuwenborgh Opleidingen hield recent een enquête onder studenten met een eigen laptop. De voorlopige resultaten laten zien dat: • Het gemiddeld aantal

computers in hun huis-houden 3,3 is;

• Meer dan 70% tevreden is over het gebruik van laptops in het onderwijs;

• 40% van de studenten opstartproblemen heeft gehad;

• Een derde van de studenten heeft een tweedehands-laptop van familie of internet;

• Een derde van de studenten schafte de laptop aan bij een grote electronicaketen.


Zo!


4 Functioneel en didactisch

Het werkt pas als men er mee werkt: draagvlak onder docentenEen succesvolle implementatie van laptops in het onderwijs wordt – zonder uitzondering – gekenmerkt door het draagvlak voor het project onder docen-ten. Als met het project wordt gewacht tot docententeams er zelf om vragen en aan voorwaarden kunnen voldoen om ermee te mogen starten (zoals digitaal

leermateriaal en scholing van docenten), is het draagvlak onder docenten meer vanzelfsprekend. Bij een meer top-downbenadering is dit niet vanzelfsprekend en moet aandacht worden besteed aan communicatie en het faciliteren van docenten d.m.v. mensen (ondersteuning) en middelen.

‘Vier in Balans’Kennisnet geeft jaarlijks de monitor ‘Vier in Balans’ uit over het succes van ICT in het onderwijs. Om daadwerkelijk de vruchten te plukken van gebruik van ICT is het van belang dat er een evenwichtige balans is tussen: 1. onderwijsvisie;2. deskundigheid;3. digitaal leermateriaal;4. (ICT-)infrastructuur.Ook bij de inzet van laptops moet deze balans bestaan. Daarnaast zijn sturing (leiderschap), ondersteuning van docenten en een idee over de inbedding in het onderwijs (didactisch gebruik) van wezenlijk belang.

Laptops in de klas: een hele veranderingHet gebruik van laptops biedt meer flexibiliteit voor docenten. Men is niet meer afhankelijk van specifieke ruimten. Op elk moment kan in elke ruimte gebruik worden gemaakt van computerfaciliteiten. Studenten verwachten dan ook dat er altijd met de computer gewerkt kan en mag worden. Voor docenten betekent dit:• een plek geven aan het gebruik van de computer: bepalen wanneer deze

door studenten gebruikt mag en kan worden;

• zorg dragen voor de beschikbaarheid van elektronische leermiddelen;• meer mogelijkheid tot individualisering en flexibilisering van het

onderwijsaanbod.Let op: de inzet van elektronische leeromgevingen en digitale leermiddelen kan ook de werkdruk van de docent verhogen: het internet is overal. Een stu-dent kan op elk moment een vraag stellen en wil deze beantwoord krijgen!

Leid

ersc

hap

Samenwerking en ondersteuning

Didactisch gebruik van ICT voor leren

bron: ‘Vier in Balans’ - Kennisnet

Visie(ICT)-

infrastructuur

Kennis en

vaardigheden

Digitale

leermiddelen


Hoe?


5 Wet- en regelgeving

Mag je een student verplichten een laptop aan te schaffen?

studenten en oudersGeldt arbowetgeving ook voor

studenten?

Is het wel toegestaan dat er software op mijn apparaat wordt geïnstalleerd?

Ik ben bang dat de laptop wordt gestolen of dat mijn kind op straat wordt beroofd.

Moet ik het adviesapparaat aanschaffen?

Leermiddelen voor VO zijn toch gratis? Hoe zit dat met die laptop?

docenten

Wat schrijft de arbo eigenlijk voor?

Ben ik aansprakelijk als mijn laptop gestolen wordt?

Mag ik de laptop van school privé gebruiken?

Ik heb die scholing niet nodig, mag ik weigeren?

Ik wil niet met een laptop werken, mag ik het weigeren?


Zo!


5 Wet- en regelgeving

Kun je een student verplichten een privé laptop aan te schaffen?Ja, je kunt een student verplichten een laptop aan te schaffen. Door de aan-schaf van een laptop op te nemen in de boeken- of leermiddelenlijst en hier-naar te verwijzen in de onderwijsovereenkomst, verplicht de student zich de laptop aan te schaffen door ondertekening van de overeenkomst. Meer zeker-heid biedt het als de verplichting én in de onderwijsovereenkomst én in de onderliggende leermiddelenlijst wordt opgenomen. Het is overigens ook interessant om na te denken over wat je doet als de stu-dent ondanks de verplichting toch geen laptop aanschaft. Wat doe je als een student een boek niet aanschaft? Je zult de student waarschijnlijk niet voor de rechter willen dagen, toch wil je dat de lessen doorgang kunnen vinden!Het is in elk geval wel zo dat de verplichte aanschaf een minder draagkrachtige student en zijn ouders helpt om in aanmerking te komen voor financiële tegemoetkoming.

Kan een docent een ter beschikking gestelde laptop weigeren? Omdat de docent de computer nodig heeft voor het uit voeren van zijn werk-zaamheden (zoals bijvoorbeeld het invoeren van cijfers) valt het aanvaarden van de laptop onder het zogenaamde instructierecht (artikel 7:610 BW). Een medewerker dient zicht te houden aan de instructies van de werkgever omtrent het verrichten van arbeid. Bovendien kan de werkgever de werkplek van een docent naar eigen inzicht inrichten, mits er wordt voldaan aan wettelijke regels zoals de Arbowet. Op het moment dat de laptop ook thuis moet worden gebruikt , vallen ook de arbeidsomstandigheden van de thuiswerkplek onder verantwoordelijkheid van de werkgever: zodra er meer dan twee uur per dag beeldschermwerk verricht wordt, valt deze werkplek onder de richtlijnen van het Koninklijk Besluit Beeldschermwerkplekken.

Geadviseerd wordt om – al dan niet in overleg met een Arbo-consulent – te onderzoeken op welke wijze aan de Arbo-regels kan worden voldaan.

Er zijn zeer veel vragen omtrent wet- en regelgeving te stellen. Op de kennis delings-website van Kennisnet die medio maart 2010 te vinden is via www.kennisnet.nl/mbo wordt op deze vragen nader ingegaan.


Hoe?


6 Privé- of uitleenlaptops

Combinatie?

Uitleen?Er zijn legio redenen om laptops

in het onderwijs in te zetten. Veel instellingen geven de voor-

keur aan laptops die privé-eigendom van de student zijn.

In sommige situaties kan worden gekozen voor laptopkarren of

uitleenlaptops of een combina-tie van privé- en uitleenlaptops.

Privé-eigendom?



De meeste geraadpleegde instellingen kiezen ervoor dat studenten een eigen laptop (gaan) aanschaffen. Hierbij ligt de nadruk op de studenten in een drie- of vierjarig BOL-traject. Voor niveau 1/2 en BBL-studenten wordt in de meeste gevallen gekozen voor of uitleenlaptops of vaste werkstations. Waarschijnlijk is de aanschaf van een privélaptop voor deze laatste groep studenten over enkele jaren geen probleem meer.

Afwegingen Privé-eigendom student Uitleenlaptops

(Initiële) kosten instelling Laag. Hoog.

(Initiële) kosten student Hoog. Laag.

Software Aanschaf licenties en installatie software door student. De instelling kan software ook ter beschikking stellen aan de student (zie hoofdstuk over licentiekosten).

Instelling draagt zorg voor aanschaf en installatie van software.

Beheersbaarheid (denk aan controle netwerk, bandbreedte)

Redelijk. Meeste instellingen geven geen toegang tot het interne netwerk. Gebruik van zelfgekozen laptops is wel extra complex voor de docent.

Goed. De instelling kan zich in dit scenario het beste voorbereiden op de implementatie. De specificaties worden door de instelling bepaald.

Behoefte ondersteuning van deelnemers en docenten (hardware, netwerk)

Groot (weinig sprake van standaardisatie, kans op niet correcte configuratie). Minst groot maar groter dan bij desktops (kwetsbaarheid is groter).

Applicatiebeheer Primair bij de deelnemer. Het is wel aan te bevelen ondersteuning voor de student te organiseren (zie ‘ondersteuning’).

Primair bij de servicedesk en systeembeheer van de instelling. Kwetsbaarheid is groter dan bij desktops.

Beveiliging Redelijk goed te regelen. Mits deelnemers geen toegang hebben tot het netwerk. Goed te regelen. Vergt wel expertise rond beveiliging draadloze netwerken.

Slechte omgang, slijtage Eigenaarschap werkt preventief. Risico het grootst (geen eigenaarschap).

Diefstal Er moeten kluisjes ter beschikking worden gesteld om dit risico ter verminderen. Kans klein bij goede organisatie uitleen.

Verzekeringen Verantwoordelijkheid deelnemers. Veel online aanbieders bieden ook verzekeringen aan. Verantwoordelijkheid instelling.

Extra organisatie Bepalen minimum configuratie laptops per opleiding.

Uitlenen vergt goede procedure en menskracht. Organiseren ondersteuning voor studenten.

Toegang tot netwerk De meeste instellingen kiezen hier niet voor, maar kiezen voor webbased toe-gang tot de ‘digitale school’. Het omarmen van open standaarden is belangrijk.

Goed mogelijk.

Printmogelijkheden Lastiger te realiseren, maar wel mogelijk met een ‘follow-me printing’ betaald-printen oplossing.

Mogelijk.

Toegankelijkheid applicaties Alleen webbased applicaties en stand alone programma’s. Groot.

Flexibele inzet ICT (didactische voordelen)

Zeer flexibel. Ook wat betreft het op korte termijn kunnen beschikken over nieuwe applicaties. Minder flexibel omdat er minder laptops dan deelnemers zijn. Het reserveren van lap-tops beperkt tijd- en plaatsonafhankelijk gebruik, en just-in-time gebruik in. Het aanbod creëert een vraag waardoor de behoefte aan laptops zal toeneemt.

Pedagogisch argument Deelnemers zijn in hoge mate zelfverantwoordelijk voor hun laptop. Deelnemers dragen beperkte verantwoordelijkheid voor de laptops.

6 Privé- of uitleenlaptops Zo!


Hoe?


7 Ondersteuning

docenten

studenten

Hij doet het niet!Ik ben mijn wacht-woord vergeten!

Ik kom niet op het draadloze netwerk

Alle studenten hebben een andere laptop, ik weet niet hoe ik ze kan helpen!

Hoe kan ik …? Wie kan mij helpen om een powerpoint te maken?

Hoe maak ik elektronische content?


Zo!


Ondersteuning voor studenten – echt nodig!Met name in een situatie waarin studenten vrij zijn om een eigen laptop te selecteren blijkt de variëteit aan apparaten en de variëteit aan problemen enorm te zijn. En niet elke student is even vaardig met de computer.

Ondersteuning is op verschillende manieren mogelijk:1. Online hulp bij veelgestelde vragen en ‘wachtwoord vergeten’;2. Ondersteuning door middel van een telefonische servicedesk;3. Ondersteuning door middel van een on-site servicedesk.

De mate waarin deze serviceverlening nodig is, hangt samen met het ambitie-niveau en het tempo van implementatie. Daar waar het ambitie niveau van de instelling laag is, en de vraag naar het gebruik van laptops echt uit de teams zelf komt, kunnen de teams bijdragen aan de ondersteuning van de studenten. Bij een meer top-down invoering is het nodig de ondersteuning centraal te regisseren en goed te borgen.

Wat het ambitieniveau ook is, zorg in elk geval voor een adequate ondersteu-ning van studenten met een (eigen) laptop. Zeker aan het begin van een schooljaar is een hausse aan problemen te verwachten! In de praktijk blijkt het vanwege kosten en een tekort aan personeel voor de bestaande ICT-dienst las-tig de studenten te ondersteunen. Een aantal MBO-instellingen organiseert de ondersteuning daarom in de vorm van BPV en/of stageplaatsen. Continuïteit is hierbij natuurlijk een vereiste. Technische ondersteuning is overigens ook vaak af te nemen (in de vorm van een verzekering) bij de leverancier van de laptop.

Ondersteuning voor docenten – hoe kan ik?Ondersteuning aan collega’s is vaak ondergebracht bij een ICT-servicedesk. De ICT-servicedesk is bij uitstek bedoeld voor momenten dat ‘de computer het niet doet’. Maar waar kan een collega terecht met een ‘hoe kan ik’-vraag?

Ons advies is vierledig: • Scholing: organiseer een permanent scholingsaanbod waarin zowel

technische als didactische vraagstukken aan bod komen. • Ondersteuning: docenten moeten de hulp van een inhoudelijk specialist

kunnen inroepen. Bijvoorbeeld op het gebied van het creëren van educa-tieve content of het gebruik van het e-learning platform. Deze rol wordt bij voorkeur ingevuld door docenten met extra taken en niet door de dienst ICT.

• Faciliteiten: zorg voor goede faciliteiten voor docenten. Biedt bijvoorbeeld in elk lokaal dezelfde smartboards en beamers aan: zowel in praktijk- als theorielokalen. De docent moet zijn laptop snel en eenvoudig kunnen aan-sluiten. Zorg voor voldoende goed aangelegde stroom voorzieningspunten, zodat de veiligheid in een lokaal is gewaarborgd.

• Uniformering: hoe meer zaken uniform worden aangeboden, hoe meer docenten in staat zijn elkaar te helpen. Hierdoor vergroot je de zelf-redzaamheid en ontlast je bovendien de specialisten. Denk hierbij aan type en uitvoering laptops, maar ook aan de standaardapplicaties.

7 Ondersteuning

Wat voor de studenten geldt, geldt ook voor de docenten: scholing en ondersteuning moet strakker worden georganiseerd en beter worden geborgd als de instelling een hoger ambitieniveau heeft. Zonder adequate technische én functionele ondersteuning van docenten en studenten is de inzet van laptops in het onderwijs niet goed mogelijk.


Hoe?


8 Financiële aspecten

student en ouder

Blijven de kosten voor mij gelijk?

Moet ik ook nog voor elektronische leer-middelen betalen?

Hoe zit het met licentiekosten?

instelling

Wat betekent dit voor de doorbelasting aan de dienst ICT?

Wat betekent dit voor de ICT-kosten?

Kunnen er vaste werkplekken vervallen?


Zo!


Verschuivende ICT-kosten Op het eerste gezicht lijkt de inzet van (privé)laptops de kosten alleen te verla-gen. Er zijn echter ook aspecten die kostenverhogend werken, met name aan de facilitaire kant. Een overzicht:

↑ Uitbreiding van het aantal stroomvoorzieningspunten betekent óók een hogere electriciteitsrekening.

↑ Extra lockers.↑ Uitrusten van zowel praktijk- als theorielokalen met beamer/smartboard. ↑ Ondersteuning aan docenten en studenten.↑ Aanleg draadloos netwerk. ↓ Reductie aantal vaste werkplekken. Het aantal studentenwerkplekken

neemt af. Tenminste 30% is denkbaar.↓ Reductie aantal applicaties ten gunste van web applicaties te willen gebrui-

ken. Hierdoor kan sneller afscheid genomen worden van ‘oude’ applicaties. Dit kan betekenen: afname van aantal applicaties en afname van beheerslast.

Gelijkblijvende kosten voor de student

Afname boekengeld of overige kostenStudenten (en ouders) verwachten dat de kosten voor boeken of overige kosten omlaag gaan, op het moment dat zij een laptop aanschaffen. Voor een vier-jarige opleiding wordt een afname verwacht van tenminste per jaar € 100,=.

Tegemoetkoming in de kostenEr zijn MBO-instellingen die ervoor kiezen de studenten tegemoet te komen bij de aanschaf van een laptop: • Door een instapmodel volledig te vergoeden (indien de instelling voortijdig

wordt verlaten, dient er een gedeelte te worden terugbetaald)• Door een korting te geven op overige opleidingskosten indien men zelf een

laptop aanschaft en er dus geen meer hoeft te lenen. NB: De ‘terugbetaalregeling’ had een verminderde uitval als onverwacht neveneffect!

Kans op wildgroeiDe meeste MBO’s gebruiken naast het vaste netwerk een draadloos netwerk voor de laptops. Maar het aantal vaste werkplekken blijft gelijk. Maak daarom samen met de teams een (meerjaren)plan: hoeveel vaste werkplekken zijn nog nodig? Wanneer kan het overtollige aantal weg worden gehaald?

8 Financiële aspecten

Laat kostenreductie niet de primaire focus zijn: het gaat om de onderwijskwaliteit!


Hoe?


9 Licenties

student en ouder

Hoe zit het met licentiekosten?

Wat gebeurt er als ik van school ga?

Moet ik alle software zelf regelen?

Moet ik ook nog voor elektronische leer-middelen betalen?

instelling

Heeft de school dan minder licenties nodig?

Wat kan Slim of SLB-diensten voor ons betekenen?

Wat betekent dit voor de ICT-kosten?


Zo!


Student (privélaptop)De eigenaar van de laptop wordt beschouwd als de eigenaar van de software. Dit geldt ook als de student pas aan het einde van de stu-die eigenaar wordt van de laptop. Dit betekent dat een student zelf verantwoordelijk is voor de softwarelicenties op zijn privé-apparaat.

> Bepaalde professioneel gebruikte software (zoals AutoCad) is voor studenten gratis.

> In het geval van Microsoft-Office moet er voor studenten een licentie worden afgenomen voor thuisgebruik. Dit kan via Slim voordelig worden gedaan. Veel hardwareleveranciers kunnen de Slim-software rechtstreeks meeleveren.

> Uitleenlaptops zijn en blijven eigendom van de school. Hier gel-den dezelfde regels als voor vaste werkplekken.

> De voor het onderwijs benodigde softwarelicenties horen in geval van privé laptops thuis op de boekenlijst. Kom overeen met de deelnemer dat alleen legale software mag worden gebruikt.

> Uitzonderingen op de regel zijn in licentieland eerder regel dan uitzondering! Neem daarom van te voren de plannen door met Slim of SLB- diensten (voor wat betreft de SLB-licenties) en/of met de softwareleveranciers voor de rechtstreeks afgesloten licentieovereenkomsten. Zo krijg je tijdig inzicht in de kosten!

Medewerker (laptop van de school)Een medewerker die gebruik maakt van een laptop van het werk, is geen eigenaar van de software. Maar ook op een privémachine van een medewerker mag doorgaans software ‘van het werk’ worden geïnstalleerd. De meeste leveranciers gaan akkoord met één versie voor ‘thuisgebruik’ per medewerker. Deze licentie is geldig zolang een medewerker verbonden is aan de instelling en vervalt zodra je uit dienst gaat.

9 Licenties


Anytime – 24/7 beschikbaar

student en medewerker

ICT-afdeling

Draadloos of bedraad? Verandert de ICT-architectuur?

Anyplace –(overal beschikbaar)

Veranderen de eisen die ‘de gebruiker’ aan de ICT-

voorzieningen stelt?

Anydevice – PDA, I-phone, Smartphone, netbook, laptop,

merk/type onafhankelijk, browseronafhankelijk

Anything – toegang tot alle applicaties en documenten

Internetdongels?

Hoe?


10 Techniek


Zo!


Beheer infrastructuur, gegevens en applicatiesNu we toegaan naar een situatie waarin medewerkers en studenten verwach-ten ‘overal en altijd’ over ICT-voorzieningen te kunnen beschikken, betekent dit dat die beschikbaarheid ook mogelijk én gegarandeerd moet zijn. De vraag moet gesteld worden of de eigen ICT-afdeling hiertoe in staat is.

WerkplekkenDe eigenaar van het apparaat, draagt zorg voor het technisch beheer. • Privélaptop: student of medewerker• Uitleenlaptop: de instellingGebruikersondersteuning hoort wel bij de instelling, maar breng het bij voorkeur niet onder bij de ICT-dienst van de organisatie.

Beheer van persoonsgegevens: identitiesAls medewerkers en studenten via het internet toegang hebben tot data en apllicaties is het toegangsbeheer belangrijker dan ooit! En hoeveel van uw voormalige medewerkers hebben nog een account?

Kenmerken voor te kiezen oplossing:Open: gebruik Open Standaarden (browseronafhankelijk). Alle soorten/merken moeten toegang kunnen krijgen. Veilig: zorg voor beveiligde toegang van systemen en gegevens via het internet (Https-protocol) én zorg voor Identitymanagement (beheer van personen die toegang hebben tot de systemen).Eenvoudig: voorkom complexe oplossingen – kies voor generieke oplossingen, met zo min mogelijk maatwerk. Zorg dat het beheer centraal kan worden uit-gevoerd. Zorg voor drempelarme toegang door middel van Single Sign-on.Printen: organiseer een (betaalde)printoplossing, ook voor diegenen die alleen internet toegang hebben.

Netwerktoegang: bedraad, draadloos, internetdongels? Studenten en medewerkers kunnen op meerdere manieren toegang tot het internet of netwerk krijgen.

Draadloze technologie: meer flexibel dan bedraad, maar kent beperkingen (minder bandbreedte, beperkt aantal laptops per zender, beperkt bereik per zender). Bedraad netwerk: Voor specifieke toepassingen waarbij veel bandbreedte vereist is. Dit geldt ook voor de vaste werkplekken. Draadloos netwerk: volledig dekkend waardoor grote flexibiliteit (overal kunnen werken). Internetdongels biedt flexibiliteit zowel binnen als buiten het gebouw. Deze dongels worden bij een telecomleverancier afgenomen. De indruk bestaat dat deze oplossing erg kostbaar is (voor de student). Bovendien is het bereik binnenshuis (nog) niet altijd goed. Toch verwachten we dat lap-tops en met name netbooks er in de nabije toekomst standaard mee zullen worden uitgerust en het gebruik van de dongels een vlucht zal nemen. Laat je als instelling goed adviseren bij je keuze: one size doesn’t fit all!

Kies voor een vier-lagen-architectuur: (van binnen naar buiten)Data: maximaal beveiligd, databases, sommige documenten.Applicaties/leermiddelen: toegang op basis van persoonlijke inlog ten behoeve van autorisatie;Transport: netwerk/internet, toegang op basis van persoonlijke inlog ten behoeve van identificatie/authenticatie;Device: vaste werkplek, PDA, Smartphone, GSM, laptop, netbook, e-reader.

Laat je als instelling goed adviseren bij je keuze: one size doesn’t fit all!

10 Techniek


Hoe?


Hoe begin ik?

Welke ondersteuning hebben we nodig?

Hebben de docenten ook een laptop nodig?

Hoe zorgen we ervoor dat de dienst ICT de juiste zaken op tijd levert?

instelling

Draadloos of bedraad?

Wat doen andere instellingen?

Verandert de ICT-architectuur?

Hoe pakken we het aan?

11 Implementatie

opleidingsteam


Check Een project is eindig. Echter het succesvol gebruik van laptops (ICT) in het onderwijs vereist continue aandacht. Organiseer klankbordgroepen, gebrui-kersgroepen, enquêtes: alles om te borgen dat input kan worden gegeven vanuit het primaire proces. Voldoet de elektronische leeromgeving? Wat is

de kwaliteit van de dienstverlening en ondersteuning? Wat kan er beter? Anders? Welke verandering is het meest urgent?

Er is een continu proces van verbetering nodig om ervoor te zorgen dat de oplossing aan de eisen en wensen van de organisatie blijft voldoen.

‘De implementatie van laptops binnen de instelling is een project en een project is eindig.’ Maar met het einde van het project begint het pas. Het einde van het project betekent het begin van een volgende cyclus: een continuüm.

Zo!


Plan• Vertaal de visie van de instelling naar een strategie voor de implementatie van

laptops; • Kies voor een programmatische aanpak waaronder losse projecten een plek

vinden;• Maak een goed communicatieplan voor het gehele programma. • Wie is opdrachtgever? Opdrachtgeverschap voor het programma en de projecten

ligt bij de probleemeigenaar/probleemeigenaren: wie ligt ’s nachts wakker als het niet lukt;

• Kijk om je heen. Leer van anderen;• Gebruik expertise uit de gehele organisatie (niet alleen management, juist ook

betrokkenheid van de werkvloer);• Aandacht voor alle componenten van ‘Vier in Balans monitor 2009’;• Speciale aandacht voor financiële aspecten en terugdringen vaste werkplekken;• Het is geen IT-project/programma.

11 Implementatie

Do • Voer de projecten uit conform plannen;• Blijf sturen vanuit de doelstellingen van het programma.

Act• Bepaal welke gewenste veranderingen kunnen/moeten worden doorgevoerd; • Geef opdracht voor een nieuw programma of plan;( Kleine veranderingen hoeven niet in de vorm van een project te worden uitgevoerd.)

‘Deming circle’

Act Do

Plan

Check



Kennisnet MissieKennisnet ondersteunt en inspireert onderwijsinstellingen met onafhankelijke expertise en diensten bij het effectief gebruik van ICT. De ontwikkelingen in het onderwijs zijn bepalend voor de focus van Kennisnet.

Welke rol kan Kennisnet spelen?Kennisnet kan instellingen behulpzaam zijn als adviserende en ondersteunen-de partij bij de volgende zaken:• Kennisdeling• Kennisbundeling, denk aan het delen van educatief materiaal en kennis via Wikiwijs;• Ondersteunen bij realisatie van een brochure;• Faciliteren van een dynamische omgeving voor de ontwikkeling van

educatieve content;• Conceptontwikkeling, ontwikkeling van standaarden;• Opstellen ambitieplan instelling met betrekking tot ICT in onderwijs;• Ondersteuning van de teams en het management via de ambassadeur

Kennisnet;• Organiseren en faciliteren workshops docenten gebruik digitaal

leermateriaal;• Organiseren en faciliteren workshops management visieontwikkeling; Welke rol speelt Kennisnet niet?Kennisnet is geen commerciële partij met medewerkers die kunnen worden ingehuurd voor consultancy-werkzaamheden of projecten. Ook adviseert Kennisnet niet bij zaken als aanschaf/inkoop, beheer en licenties.

Rol saMBO~ICT saMBO~ICT faciliteert de kennisdeling tussen instellingen op tal van gebieden. Bijvoorbeeld door de organisatie van tweejaarlijkse conferenties waarin tal van onderwerpen de revue passeren. Maar we nemen op verzoek van instellingen ook initiatieven voor gezamenlijke acties. Eén daarvan is de gezamenlijke Europese aanbesteding die wordt opgezet voor desktops en notebooks, voor 2011 en verder (‘IGEA 2011’). Daarnaast is saMBO~ICT gesprekspartner van Slbdiensten met betrekking tot licenties. Ook is er een werkgroep gestart die dieper ingaat op het onderwerp van dit boekje. Op www.sambo-ict.nl is meer informatie te vinden over de activiteiten van saMBO~ICT.

12 Rol Kennisnet en saMBO~ICT



Visie en ambitie ‘De visie van management en lerarenteam is richtinggevend voor zowel het schoolbeleid als voor de inrichting en organisatie van het onderwijs.’ De visie en ambitie van een school is bepalend voor de wijze van implementa-tie van laptops in het onderwijs. Bepaal welke aanpak past bij jouw instelling. Maak een plan. Houd je eraan. Communiceer.

13 Conclusie en advies

Samenwerking en ondersteuning Zowel studenten als docenten hebben ondersteuning nodig bij het gebruik van laptops in het onderwijs. Niet alleen technisch, maar juist ook functioneel. Hoe maak ik optimaal gebruik van de laptop in de klas? Welke toepassingen kan of moet ik gebruiken? Hoe maak of gebruik ik digitale content? Veel kan worden bereikt door samenwerking door docenten binnen (en buiten) de instelling te stimuleren en te faciliteren en daarnaast ook experts beschikbaar te stellen. Kortom: ondersteuning is nodig. Zonder gaat het niet.

Kennis en vaardigheden ‘Docenten en studenten moeten over voldoende kennis en vaardigheden beschikken om onderwijsdoelstellingen met behulp van ICT te bereiken.’ Het gaat hierbij niet alleen om technische vaardigheden, maar ook om de toepassing van de laptop in het onderwijs-proces. Zowel docenten als studenten hebben bepaalde vaardigheden nodig. Het organi-seren van een (permanent) scholingsaanbod voor docenten is zeer aanbevelenswaardig.

Digitale leermiddelen‘Alle (formele en informele) digitale educatieve content, behoort tot digitaal leer-materiaal. Ook computerprogramma’s worden hier onder gerekend.’ Succesvol gebruik van laptops in het onderwijs vereist voldoende digitaal materiaal en een goede ontsluiting ervan. Naast de content van uitgeverijen, kan ook zelf digitale content worden gemaakt. Deze leermiddelen worden liefst zo open mogelijk aan-geboden (zie hiervoor Wikiwijs en de educatieve contentketen).

Didactisch gebruik van ICT Het gebruik van laptops in het onderwijs verandert het didactisch model. Het lesgeven verandert. Het leren verandert.

Laptops in het MBO, je kunt er niet omheen! Er is geen MBO-instelling die niet óf over het gebruik van laptops nadenkt óf er al mee bezig is, in de vorm van pilots of op grotere schaal. Als er één ding is dat de kennisuitwisselings-dag ons heeft geleerd is het wel dat het een werkelijkheid is waar

we niet omheen kunnen maar dat het zeker niet eenvoudig is om het goed te doen. Door de vele aspecten (vier in balans) is de implementatie complex. De complexiteit neemt nog verder toe naarmate het ambitieniveau en de snelheid van invoeren hoger is.

Leidersch

ap: stu

ren o

p kad

ers en d

oelstellin

gen.

Conclusie en Advies: ook hier geldt ‘Vier in Balans’ De kern van Vier in Balans is dat zinvolle en duurzame inzet van ict voor onderwijsdoeleinden mogelijk is als de vier bouwstenen visie, deskundigheid, digitaal leermateriaal en ict-infrastructuur evenwichtig worden ingezet. Benader het niet als een it-project. Denk groot, begin klein!

(ICT)-infrastructuur‘De beschikbaarheid en kwaliteit van computers, netwerken en internetverbindingen zijn infrastructurele voorzieningen. Daarnaast worden ook elektronische leeromgevingen en het beheer en onderhoud van de ICT-voorzieningen tot de ICT-infrastructuur gerekend.’ Bijna alle geraadpleegde instellingen kiezen voor draadloze ‘internet-only’ technologie in de gebouwen. De belangrijkste verandering is het bereikbaar maken van leermaterialen via het internet. Anytime, any place & any device.



Aantal medewerkers 900

Aantal deelnemers 10.000

Aantal locaties 5 (15 gebouwen)

Aantal vaste werkplekken Nu nog 2.500 vanaf 2010 nog maar 600.

Laptops in het onderwijs

Aanleiding Experiment units Handel en Welzijn.

Hoeveel 3.000 nu, 9.000 in 2011

Hoe lang al Vanaf 1-8-2008 (pilot 500 systemen).

Opleidingsniveau 2 t/m 4

Eigendom Deelnemer, behalve niveau 1 en educatie.

Ondersteuning Internettoegang.

Hardware Specs zijn beschikbaar.

Software Alleen webbased en lokaal geïnstalleerd.

Draadloos of bedraad Beiden, normaal wireless behalve voor ‘zware’ applicaties.

Aanpak Centraal.

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Blijf niet denken in een oude wereld. Denk ‘out of the box’. Laat de gebruikers beslissen en niet de dienst ICT.

Gouden tips→ Kies een duidelijke weg en blijf die volgen. Notebooks voor deelnemers kan.

14 Ervaringen van instellingen

Met dank aan:Ludo Cuijpers,Directeur Dienst ICT

KE232 Br laptops iv new.indd 28KE232 Br laptops iv new.indd 28 18-03-2010 16:10:4918-03-2010 16:10:49


Aantal medewerkers 1.200


Aantal locaties 20


Aanleiding Imago (Nova als ICT-school), financieel, visie.

Hoeveel 1.500 privé-eigendom studenten, 850 eigendom van het Novacollege tbv docenten inclusief 1 dag scholing.

Hoe lang al Vanaf 2006 (startpilots).

Opleidingsniveau Eerstejaars niveau 3/4 BOL.

Eigendom Studenten gebruiken een eigen laptop. Docenten gebruiken een Nova-laptop.

Ondersteuning Docenten maken gebruik van de servicedesk ICT. Studenten kunnen gebruik maken van steunpunten verzorgd door ICT-opleidingen.

Hardware Studenten kunnen zelf bepalen welk notebook wordt aangeschaft (met advies). Voor docenten zijn twee typen beschikbaar: voor grootgebruikers een zwaarder type.

Software Docentenlaptops hebben standaard software.

Draadloos of bedraad Draadloos netwerk op alle locaties.

Aanpak Docenten zijn (vanaf dit schooljaar) verplicht een Nova-laptop te gebruiken (toegang mbv token).

Naast het verplicht gebruik van de laptop, is ook een verplichte scholingsdag georganiseerd: de scholing gaat over de techniek en over het gebruik van digitaal leermateriaal.

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Leen geen laptops uit (docenten) zonder scholing.

Gouden tips→

Scholing aanbieden aan docenten. Service verlenen aan studenten (om docenten te ontlasten). Zorg voor voldoende stopcontacten en lockers.Zorg dat je de arboregels toepast.


Met dank aan:Annet Smith,Team ICT/OnderwijsRob Smit, Informatiemanager




Aantal deelnemers 12.000 (exclusief educatie)

Aantal locaties 7


Aanleiding Flexibel gebruik onderwijsruimten, vanaf 1/8/2011 is ROC Aventus voornemens 1.800 vaste werkstations te vervan-gen door privé gebruik van notebooks. Men verwacht hiermee de kosten voor ICT terug te kunnen dringen.

Hoeveel 1.100 beheerde laptops - 700 t.b.v. medewerkers, 400 uitleenlaptops. Privélaptops 800 - 1.000.

Hoe lang al Vanaf 2006.

Opleidingsniveau 3 en 4

Eigendom Combinatie privé en uitleen.

Ondersteuning De dienst ICT gaat nu ondersteuning aan studenten aanbieden.

Hardware Cisco WLAN, Quarantainenet (beveiliging).

Software Citrix voor aanbieden applicaties aan studenten.

Draadloos of bedraad Draadloos.

Aanpak Met 1 sector (HTR) begonnen, het tweede jaar een tweede sector de mogelijkheid gegeven en vanaf dit cursusjaar laten alle sectoren studenten met eigen notebooks toe.

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Schaf geen laptops aan voor studenten. Installeer geen software op laptops die privé-eigendom van de student zijn.

Gouden tips→

Regel ondersteuning voor studenten. Creëer draagvlak bij docenten. Laat student de laptop zelf kiezen. Zorg voor voldoende 220 volt. aansluitingen. Doe het niet alleen uit budgetoverwegingen (onderwijsvisie).Zorg voor goede communicatie richting student/docent (de instelling en de docent moeten hetzelfde verhaal vertellen). Het draadloos netwerk moet voldoende beschikbaar zijn.


Met dank aan:Roy Dusink,Hoofd ICT






Aantal locaties 6

Aantal vaste werkplekken 2.000

Laptops in het onderwijs In een samenwerkingsverband met ROC Amsterdam is een gemeenschappelijke visie ontwikkeld.

Aanleiding Kostenbesparing en flexibel gebruik van het gebouw.

Hoeveel Circa 100.

Hoe lang al Dit schooljaar.

Opleidingsniveau 3-4

Eigendom Privé-eigendom van studenten.

Ondersteuning Helpdesk met stagiaires.

Hardware Aanschaf via externe partij.

Software Alleen toegang tot internet (en portal).


Aanpak Teams mogen meedoen als ze er klaar voor zijn. Er worden voorwaarden gesteld aan de teams.

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Schets geen te mooi beeld.

Gouden tips→

Starten met pilots. Opnemen in jaarplannen van opleidingsteams. Laten vaststellen door directies.Veel aandacht voor verwachtingsmanagement. Zorg voor stroom op de werkplek. Zorg voor kluisjes. Zorg voor een helpdesk voor zowel medewerkers als studenten.

Met dank aan:Co Klerkx, Hoofd Automatisering





Aantal locaties 18

Aantal vaste werkplekken 4.800 (helft beheerde laptops tbv medewerkers en uitleen).

Laptops in het onderwijs Alle medewerkers OP/OBP maken gebruiken van een (beheerde) laptop. Zij maken voornamelijk gebruik van het vaste netwerk. Binnen twee jaar (schooljaar 2011) hebben alle niveau 3/4 leerlingen een eigen laptop. Voor de andere niveaus is vooralsnog gekozen voor uitleen, of worden vaste werkplekken gebruikt. Voor specifieke en zware applicaties is gekozen voor vaste werkplekken.

Aanleiding Flexibilisering onderwijs en flexibel gebruik ICT, opkomst mobiele en draadloze technologie en steeds meer digitaal materiaal ter beschikking.

Hoeveel 2.400 laptops.

Hoe lang al Afdeling techniek al ongeveer 4 jaar. Zorg & Welzijn leent een jaar of drie uit. Is dit schooljaar deels overgegaan op eigen aanschaf.

Opleidingsniveau 3/4

Eigendom Van uitleen verschuiving naar privé-eigendom student. Nu nog beiden.

Ondersteuning Veel support voor medewerkers. Uitleenlaptops ook volledig ondersteund.

Hardware Voor medewerkers één standaard type. Specificaties zijn geformuleerd voor leerling laptops.

Software De beheerde laptops zijn maximaal afgeschermd (er kan geen ‘eigen’ software op worden geïnstal-leerd. Indien iemand de eigen laptop wil beheren, wordt alleen draadloos internet aangeboden.

Draadloos of bedraad Beiden. In toenemende mate draadloos.

Aanpak Vooralsnog decentraal.

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Overschat de expertise en verantwoordelijkheid leerlingen niet.Voor geen laptops in NAAST bestaande (boeken), i.v.m. kosten voor de student.Overschat het aantal webbased applicaties niet: het zijn er minder dan je hoopt. Nog lang niet alles is webbased.

Gouden tips→

Koppel de implementatie aan didactiek: de impact van een dergelijk project moet helder zijn op niveau teammanagers. Zorg voor: voldoende communicatie vooraf (verwachtingsmanagement), commitment van de direct leidinggevenden (teamma-nanagers), voldoende support (voor studenten en docenten), een up to date draadloos netwerk, voldoende bandbreedte (aan-bod schept vraag: vraag groeit! Piek in de pauzes!); voldoende stroomvoorzieningen (of zorg voor zware accu’s), Professionalisering docenten (hoe om te gaan met laptops in de klas: wat betekent dat voor het lesgeven). Begin klein (pilots) en evalueer. Bij uitleen: zorg voor een goede uitleenprocedure m.b.t. diefstal en schade.


Met dank aan:Wilfred Rubens,Beleidsadviseur CvB





Aantal locaties 70


Aanleiding -

Hoeveel Aantallen niet bekend, januari piek 650 laptops online simultaan.

Hoe lang al 4 jaar.

Opleidingsniveau VO en MBO.

Eigendom Er zijn medewerkers met een door ICT-beheerde laptop. Er zijn studenten die eigen laptops gebruiken en laptops in eigendom van Amarantis die uitgeleend kunnen worden aan studenten.

Ondersteuning Selfservice portal (online hulp) en support vanuit de ICT-academie.

Hardware -

Software SecureW2.

Draadloos of bedraad Draadloos conform EduRoam.

Aanpak -

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Het is niet aan te raden uitleenlaptops toe te passen.Maak je niet volledig afhankelijk van een draadloos netwerk: het kan instabiel zijn en gevoelig voor storingen.

Gouden tips→

Zorg voor identificatie van gebruikers op het draadloos netwerk. Zorg voor opleiding van docenten m.b.t. gebruik notebooks. Zorg dat e.e.a. zeer gebruiksvriendelijk is, eenvoudige en eenduidige veilige toegang. Houd rekening met de aanleg van een draadloos netwerk zodra je gaat (ver-)bouwen: mate-riaalkeuze en andere apparatuur kan een draadloos netwerk verstoren. Maak gebruik van publieke IP-adressen in combinatie met een firewall: zo wordt in geval nood niet de hele instelling afgesloten van internet maar alleen de gebruiker.


Met dank aan:Arnaud Loonstra,IT Architect




Aantal medewerkers Ongeveer 2500

Aantal deelnemers Ongeveer 25000

Aantal locaties meer dan 50

Aantal vaste Ongeveer 7200


Aanleiding De veronderstelling dat laptops in het gebruik flexibeler en goedkoper zijn.

Hoeveel Naar schatting 2000 onder studenten, 1000 onder docenten

Hoe lang al Eerder experimenten in de afgelopen jaren, sinds 2009 opschaling naar grotere aantallen en concentraties op sommige locaties

Opleidingsniveau Over het algemeen in de opleidingen van de hogere niveaus en/of een sterke ICT component.

Eigendom Docenten soms prive, inmiddels in een aantal opleidingen integraal beschikbaar gesteld door het Albeda College. Studenten in alle gevallen in prive-eigendom zonder tussenkomst van de school als bemiddelaar of financier.

Ondersteuning Docent met school - laptops via het reguliere systeembeheer; studenten worden niet ondersteund.

Hardware Standaard laptops van een bekend merk, netbooks voor studenten van hetzelfde bekende merk

Software Standaard configuraties, webbased toegang tot content

Draadloos of bedraad Netwerk, in snel tempo naar draadloze omgevingen

Aanpak Op basis van vraag uit de opleidingen, uitrol, centrale sturing op de inrichting van draad-loze omgeving, systeem- en netwerkbeheer ondersteunen en faciliteren

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Te laat betrekken van docenten in het proces, te bang zijn om gewoon te beginnen; alles geregeld wil

Gouden tips→

Multidisciplinaire groeg kwartiermakers vooruit sturen voordat je met de acties begint. Goede inventariserende gesprek-ken voeren met alle actoren die betrokken zijn bij de verandering in de opleidingen en de gebouwen. Er rekening mee houden dat verschillende teams in een gebouw heel verschillende eisen en verwachtingen kunnen hebben

Met dank aan:Joop van Schie, Beleidsmedewerker





Aantal locaties 80

Aantal werkplekken 8.000


Aanleiding Flexibel gebruik van het gebouw en electronische leermiddelen.

Hoeveel -

Hoe lang al Dit schooljaar zijn de eerste twee pilots gestart.

Opleidingsniveau BOL niveau 3 en 4.

Eigendom Privé-eigendom studenten.

Ondersteuning De ondersteuning wordt vanuit het onderwijsteam georganiseerd.

Hardware Kan vrij worden aangeschaft, eventueel via een website van een leverancier.

Software De studenten worden geadviseerd om MS Office en een virusscanner aan te schaffen. Ze krij-gen draadloos toegang tot internet, er moet wel worden ingelogd.


Aanpak Pilots. Laptops verplicht aan te schaffen (via boekenlijst). Een pilot gaat buiten de boe-kenlijst om: niet elke student schaft dus de laptop aan.

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → De focus moet niet op techniek liggen. Docenten-notebooks moeten niet worden ‘dichtgetimmerd’.Laat studenten de notebooks niet beheren.

Gouden tips→ Geef alle docenten een laptop én scholing.Differentieer per niveau opleiding.


Met dank aan:Ineke Keijzer, ServicemanagerRob Aartsen, Opleidingsmanager





Aantal locaties Nu 17 oude gebouwen, straks 2 grote nieuwbouwlocaties plus enkele kleine satelietlocaties.

Aantal vaste werkplekken 2500: deze gaan niet mee naar de nieuwbouw. Er komen enkele vaste werkplekken gebaseerd op thin-client-technologie.


Aanleiding Grote nieuwbouwlocaties: een visie op onderwijs en ICT en meer flexibel gebruik van het gebouw.

Hoeveel 150 laptops voor medewerkers, 20 leenlaptops en 4 mobiele laptopkasten. Sinds anderhalf jaar zijn er ook een paar honderd laptops die eigendom zijn van studenten in gebruik binnen de school.

Hoe lang al Anderhalf jaar eigen laptops van studenten.

Opleidingsniveau BOL 3/4 (Laptops in eigendom student). In de nieuwbouw wordt elke BOL-student niveau 3/4 verplicht een laptop aan te schaffen. Naar verwachting zal 90% van de studenten dit daadwerkelijk doen. De overige deelnemers worden niet verplicht maar wel gestimuleerd.

Eigendom De studenten zijn zelf eigenaar van hun laptops. Medewerkers/docenten krijgen de lap-top van het ROC. Er zijn enkele laptop-karren, ook eigendom van het ROC.

Ondersteuning Er is een steunpunt voor studenten met een eigen laptop. Deze heeft beperkte openingstijden en hier wordt weinig gebruik van gemaakt.

Hardware De deelnemer is vrij om zijn eigen hardware te kiezen, de opleiding geeft wel aanbevelingen voor specs. Met 1 leveran-cier is er een vrijblijvend aantrekkelijk en gevarieerd aanbod voor deelnemers en medewerkers afgesproken.

Software Idem.

Draadloos of bedraad De laptops maken gebruik van een draadloos netwerk.

Aanpak Het programma ‘ICT en Onderwijs’ zorgt mede voor inbedding in het onderwijs.

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Schaf als school niet de laptops voor alle deelnemers.

Gouden tips→ Alleen internettoegang leveren.Geen beheer uitvoeren op eigen laptops van deelnemers. Afspraken maken over reductie vaste werkplekken (ROC Leiden heeft hiertoe het rekenmodel/beleidsstuk vastgesteld ‘Werkplekvolumes’)Geef veel aandacht aan verandermanagement aan de onderwijskant.


Met dank aan:Marja de Groot, Beleidsmedewerker





Aantal locaties 7 (Laptopverplichting geldt voor 2 locaties MBO-opleidingen).


Aanleiding Implementatie e-learning (N@tschool) en verminderen aantal desktops. Nu verplicht voor alle eerstejaars BOL niveau 3 en 4.

Hoeveel Ongeveer 600 studenten.

Hoe lang al Dit schooljaar (2009-2010).

Opleidingsniveau BOL niveau 3 en 4.

Eigendom Privé-eigendom student.

Ondersteuning Ondersteuning door het inrichten van een Helpdesk door ouderejaars ICT-studenten.

Hardware Via ISL en Typhone speciale aanbiedingen voor studenten bemiddeld.

Software Problemen zijn ontstaan doordat niet alle (educatieve) software WEB based is. De software die op het schoolnetwerk staat, is moeilijk beschikbaar te stellen.

Draadloos of bedraad Deelnemers is gevraagd om een dongel aan te schaffen (overal online). Toch is behoef-te ontstaan om in de gebouwen draadloos internet aan te bieden.

Aanpak -

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Geen overhaaste invoer.Niet alle studenten tegelijk starten.

Gouden tips→

Aanschaf laptop verplicht stellen, laptop door deelnemer zelf laten aanschaffen, laptop op de boekenlijst/leermiddelenlijst zetten.Zorg ervoor dat infrastructuur op orde is: oplaadpunten, lokalen inrichten met o.a. beamer Koppel het aan e-learning: zorg dat een student niet zonder KAN. Maak een communicatieplan: studenten, docenten en ouders.Afspraak maken met leverancier (voordelige laptop, minimale eisen). Let op toegestaan privégebruik (maximaal 10%) van de docentenlaptop. Let op uitfaseren vaste werkplekken: dit heeft sturing nodig! TCO-model verandert: dus aandacht nodig in business plan invoering e-learning en verplichte laptop.


Met dank aan:Marieke Abels, Beleidsmedewerker E-learningErik Dinkgreve,Lid CvB






Aantal locaties 16

Aantal werkplekken 2.825


Aanleiding Te weinig desktops bij het LAB-onderwijs.

Hoeveel 100 beheerde uitleenlaptops en 500 a 600 privélaptops.

Hoe lang al 4 jaar geleden begonnen met 50 stuks (LAB-opleiding).

Opleidingsniveau 4

Eigendom Privé met uitzondering van uitleenlaptops.

Ondersteuning Faciliteren van draadloos netwerk. Geen tot weinig op de laptop zelf. Via intranet worden hand leidingen gepubliceerd. Inmiddels op twee grote locaties een laptopdokter (ICT-leerling) beschikbaar.

Hardware Eigendom van de student, advies vanuit de opleiding, maar eigen keuze.

Software Wat de leverancier standaard mee levert. Office kunnen ze aanschaffen bij SLIM.

Draadloos of bedraad Draadloos internet plus printen.

Aanpak

Begonnen met pilot bij LAB-onderwijs. Een jaar later alle netwerklocaties voorzien van een dekkend draadloos netwerk om leer-lingen die al een laptop hebben te faciliteren (olievlekwerking). In 2009 op aanvraag ruim 10 lokalen voorzien van extra access points (totaal maximaal drie per lokaal) om zo 24 leerlingen per lokaal te kunnen faciliteren. De komende jaren worden meer lokalen voorzien van extra access points (in 2010 48).

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Leg eigendom niet bij de instelling. Leg niet meer dan drie accesspoints in een leslokaal aan (= 24 lap-tops gelijktijdig. Het vierde accesspoint gaat minstens twee andere verstoren). Voer niet vanuit ICT-afdeling de ondersteuning uit.

Gouden tips→

Eigendom bij student.Ondersteuning door ICT-studenten regelen (laptopdokter). Centrale regie vanuit ICT-afdeling met name richting leverancier. Goed communiceren: flexibiliteit - functionaliteit, instabiliteit, performance.

Met dank aan:Jos VossenManager ICT


DRENTHECOLLEGE.NU




Aantal locaties 14


Aanleiding Flexibel leren, overal je informatie beschikbaar, terugbrengen vaste werkplekken met daaraan gekoppeld een lager TCO.

Hoeveel 400

Hoe lang al 2

Opleidingsniveau 3+4

Eigendom DC. Hier stappen wij van af. Laptops worden aangeboden middels een aantal leveranciers op basis van lease of koop.

Ondersteuning Nu nog ICT, straks niet meer.

Hardware HP

Software Windows XP


Aanpak -

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen → Eigen beheer, software streamen en installeren op laptops i.v.m. overbelasting draadloos netwerk.

Dit moet je vooral wel doen→Werkplek omgeving aanbieden middels Thin Client technologie via het Web, bijv Citrix. In deze omgeving wordt alle DC software middels Softgrid aangeboden aan Medewerker en Deelnemer. Http://Werkplek.drenthecollege.nl.

Gouden tips→ Thin Client technologie, lage bandbreedte draadloos netwerk. Laptops via een leverancier aanbieden. Vooral geen eigen beheer.


Met dank aan:Jacco Heikoop,Manager ICT





Aantal deelnemers 20.000 BOL + 10.000 BBL/Educatie

Aantal locaties 9 grote + ongeveer 15 buitenlocaties



Aanleiding 1. Zelfstandig initiatief vanuit drie onderwijsteams ten behoeve van een meer flexibel computergebruik (2004-heden). 2. Inzet ICT-middelen op andere/meer plekken moet flexibeler.3. Kostenbesparing op kosten ICT-ondersteuning.

Hoeveel 600

Hoe lang al Sinds 2004.

Opleidingsniveau BOL 3 en BOL 4

Eigendom Leerling.

Ondersteuning Alleen op draadloze infrastructuur.

Hardware Laptop van leerling zelf, draadloos netwerk van ROC van Twente.

Software Alleen webbased of lokaal geïnstalleerd (door leerling zelf).


Aanpak 2004 tot heden.

Do’s en Don’ts

Dit moet je vooral niet doen →

Het is onverstandig je door de huidige stand van de techniek binnen je instelling te laten remmen. Onderwijsteams worden dan gedwongen zelf oplossingen te zoeken welke lastig te beheren zijn. Probeer je nieuwbouw in te richten volgens een visie op ICT & Onderwijs, anders ontstaat er én draadloos én bedraad naast elkaar: wat kostenverhogend werkt!

Gouden tips→ Vanuit ICT in gesprek blijven met de onderwijsteams zodat je samen kunt blijven optrekken. Begin kleinschalig, doe ervaringen op en stel bij.

Met dank aan:Danny Meinema,Projectmanager





Aantal locaties 18



Aanleiding Kostenreductie, flexibel gebruik, gebouw (elke ruimte ICT-lokaal), imago da Vinci college.

Hoeveel

Meerdere (verschillende) projecten, draad-loos internet op vrijwel alle locaties.Project audiciens: 15 studen-ten met beheerde laptops.

ICT-academie, 30 studenten met privé laptops (vrijwillige basis).

Art&Design: 30 studenten werken met Macbooks, privé-eigendom, op vrijwillige basis.

Secretarieel, privélaptops, 120 studenten.

Hoe lang al 2 jaar. 1 jaar. Dit schooljaar. Vorig jaar pilot, dit jaar verplicht.

Opleidingsniveau BOL 4. BOL 3-4. BOL 4. BOL 4.

Eigendom Eigendom van audicienbedrijf. Privélaptops. Privélaptops van studenten. Privélaptops van studenten.

Ondersteuning Dienst ICT. Geen. Geen. Servicebalies door ICT-studenten.

Hardware Standaard laptop Zeer divers. Varianten Macbooks. Zeer divers.

Software Vast image op de laptop. Vrij. Vrij. Vrij.

Draadloos of bedraad Er is (op een paar zeer kleine lokaties na) een volledig dekkend draadloos netwerk met internet-toegang.

Printen Wens betaald printen. Betaald printen.

Aanpak Initiatief vanuit de opleiding. Nagenoeg probleemloos.

Initiatief vanuit de opleiding. Initiatief vanuit de opleiding. Initiatief vanuit de opleiding.

Do’s en Don’ts Geen problemen.Veel problemen (combinatie vista/windows7/betaald printen).

Dit moet je vooral niet doen → Privélaptops ondersteunen vanuit een centrale dienst, BOL 2 en teams met weinig ICT-kennis, zien als dé oplossing om ICT-kosten naar beneden te krijgen, de invloed van gewijzigde licentiekosten kan groot zijn: onderschat het niet. (campuslicentie versus eigen licentie van een student).

Gouden tips→

Docenten zelf met een laptop laten werken. Docenten uitgebreid scholen. Eerst draagvlak creeren: het moet passen binnen het onderwijsconcept. Zorg voor ondersteuning voor stu-denten, de gouden oplossing is echter nog niet gevonden (servicebalie door en voor studenten? Uitbesteden in onderwijsleerbedrijf concept of externe partij?) Let op stroomvoor-zieningen (stopcontacten overal nodig!). Besteed voldoende aandacht aan IDM (als je werkt met software die ‘buiten de deur’ staat (SAAS - software as a service) en daarnaast ook gegevens wil/moet uitwisselen. Je bent hier per oplossing afhankelijk van samenwerking van de leverancier. Hier wordt te gemakkelijk over gedacht. De praktijk is weerbarstig.


Met dank aan:Arjen Vastenburg, Projectleider ICT


Colofon Laptops in het MBO, hoe? Zo! Tekst: Maaike Stam en Leo Bakker (in opdracht van Kennisnet) Vormgeving: Einder Communicatie, Nijmegen Druk OBT, Den Haag, April 2010

Bezoekadres Paletsingel 32 2718 NT Zoetermeer Postadres Postbus 778 2700 AT Zoetermeer T 0800 - KENNISNET F (079) 321 23 22 kennisnet.nl


Leo Bakker en Maaike Stam

Laptops in het MBO

Kennisnet. Leren vernieuwen. kennisnet.nl


Laptops in het MBO - sambo-ict.nl · Laptops in het MBO KKE232 Br laptops hv new.indd 2E232 Br...

Documents

Transcript of Laptops in het MBO - sambo-ict.nl · Laptops in het MBO KKE232 Br laptops hv new.indd 2E232 Br...