1

Driemaandelijks: december 2009 - januari/februari 2010 • jaargang 6 nummer 4 Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 - P409862 • Afzender: Natuurpunt Limburg, Kiewitdreef 5, 3500 Hasselt

Laat mij erin...

2

De opwarming van de aarde en het verdwijnen van soorten (de biodiversiteitscrisis) zijn dé thema’s voor de nabije toekomst. Als je ook maar een beetje in natuur geïnteresseerd bent kun je niet meer naast de nieuwsberichten en programma’s kijken die erover gaan. Ook in de dagdagelijkse werkelijkheid worden we ermee geconfronteerd. Extreme warmte, droogte, superstormen, maar ook nieuwe diersoorten, oprukkend vanuit het zuiden,... De twee thema’s zijn als de twee zijden van één medaille onlosmakelijk met mekaar verbonden.

De aan de gang zijnde klimaatwijziging zorgt niet alleen voor een ontregeling van ons weer en de daarvan afhankelijke landbouw, hele dier- en plantengemeenschappen moeten verhuizen of verdwijnen.Meteen is ook duidelijk welke richting het beleid uit moet in verband met het beheer van onze open ruimte en de organisatie van de maatschappij.Kansen scheppen voor onze natuur, zorgen voor grote, stabiele en goed beheerde na-tuurgebieden, aan mekaar gesmeed door robuuste verbindingen. Zo kunnen soorten mee opschuiven en verhuizen.

Met goede beleidsbeslissingen kunnen we de negatieve koppeling van klimaatswijzi-ging en verlies van soorten tegengaan door een positieve koppeling van maatregelen. Extreme weersomstandigheden vergen de aanleg van buffers, die reageren zoals de kreukelzone van een auto als het met het klimaat misgaat. Zij vangen de klappen op zodat de schok wordt verzacht en gespreid. Buffers zijn vooral nodig voor de opvang van een teveel of een te kort aan water. 0ok voor het opnemen en langdurig vasthouden van C0² hebben we buffers nodig.

Deze buffers zijn goed te combineren met natuurbeheer. Bestaande natuurgebieden kunnen hierin een rol spelen, maar voor dit doel kunnen ook nieuwe natuurgebieden worden gemaakt.De provincie Limburg komt nét nu met een nieuw milieubeleidsplan voor de volgende vier jaar op de proppen. Doorstaat dit plan de test van de uitdagingen die ons wachten?. We mogen er in alle geval tot 15 februari allemaal onze mening over geven.In dit nummer vind je onder de rubriek dossier op tafel alvast wat aanknopingspunten om het provinciaal milieubeleidsplan kritisch door te nemen.

Jos Ramaekers, coördinator

Inhoud

voorw

oord

3 De Zwarte Beek

7 Oproep Bert Lehaen Natuurfonds

8 Voegels voeren en beloeren

10 Gastvrije tuin

13 Natuurliefhebber- fotograaf Kris Hermans

14 Nieuwe Provinciale Milieubeleidsplan

16 Natuurpunt Ham in de kijker

18 Kerst... natuurlijk

19 Bezoekerscentra en Natuur.huizen in Limburg

Coverfoto: Roodborst - © www.krishermans.be

3

De Vallei van de Zwarte Beek strekt zich uit van Hechtel-Eksel tot in Diest, waar ze samenvloeit met de Demer. De Vallei is van groot belang op Vlaams, maar ook op Europees niveau. Hier leven immers nog dieren en planten die in heel Europa zeldzamer worden.

De Zwarte Beek

De Zwarte Beek is één van de weinige beekvalleien waar in het hele stroomge-bied, van bron tot monding, aan natuur-beheer wordt gedaan. Natuurpunt vzw beheert momenteel meer dan 1.500 Ha natuur, maar ook de Vlaamse Gemeen-schap en de Provincie Limburg dragen hiertoe hun ‘steentje’ bij.

In Hechtel-Eksel, ten zuiden van de Res-terheide, ontspringt de Zwarte Beek in een iets lager gelegen weidegebied. Een andere brontak voert water aan vanuit Helchteren. Via het kleinschalig land-bouwlandschap rondom de Katershoe-ve, bereikt de beek het militair domein. Dankzij de samenwerking tussen de

militaire overheid, het Agentschap voor Natuur en Bos en Natuurpunt kunnen daar nog heel wat natuurwaarden in stand gehouden worden. Broedvogels als Nachtzwaluw en Boomleeuwerik of doortrekkers als Kraanvogel profiteren daarvan.

Bruine bekenHet water in de vallei van de Zwarte Beek ziet er vuil uit, maar dat is slechts schijn: de bruine kleur duidt niet op vervuiling. De ondergrond in de Vallei van de Zwar-te Beek bevat veel ijzer. Het regenwater dat op de valleiflanken in de grond sij-pelt neemt hier ijzerdeeltjes mee. Dit water komt na een jarenlange reis door

© Be

rnar

d Ven

4

ervoor dat de biodiversiteit hier gevrij-waard blijft en waar mogelijk nog wordt uitgebreid.

Bocht van LarenStroomafwaarts wordt de vallei breder. In de middenloop ter hoogte van de “Bocht van Laren” in Lummen is de val-lei op haar breedst. De toppen van de Venusberg en de Willekensberg bieden er een weids panorama over de beekval-lei. Het landschap is vrij open en in de uitgestrekte graslanden broeden nog heel wat weidevogels. De terugkeer van de Grutto in 2002 is het bewijs dat het gevoerde natuurbeheer zijn vruchten afwerpt. In de buurt van de Gestelse Mo-len is een broedgebied gemaakt voor heel wat water- en moerasvogels. Hier-voor werden enkele oude visvijvers om-gebouwd. De laatste jaren heeft de Wulp hier zich gevestigd en de Roodborstta-puit komt er in grote aantallen voor.

Zwarte runderenNatuurgebieden met graslanden, moe-rassen of heidegebieden vragen een specifiek beheer. Boeiende natuur is

de grond weer terug aan de oppervlakte. Men spreekt dan over ‘kwelwater’.Wanneer het ijzer in contact komt met de lucht gaat het oxideren (roesten). Dit geeft de roestbruine kleur aan het water. IJzerrijk kwelwater kan je ook herkennen aan de olieachtige glans. Die wordt ge-vormd door een dun laagje van ijzerbac-teriën. De laag verbrokkelt wanneer je er in roert, in tegenstelling tot echte olie-vlekken die onmiddellijk terug samen-smelten. De aanwezigheid van kwelwa-ter zorgt voor plekken die het hele jaar door nat blijven. Daar groeien meestal bijzondere planten.

De natuurarbeiders van Natuurpunt vzw en van de Vlaamse Gemeenschap, zorgen samen met vele vrijwilligers voor het beheer. Zij worden nog gehol-pen door Angus-Aberdeenrunderen, de kudde Drentse heideschapen onder begeleiding van de herders en Noordse fjordenpony’s. Met z’n allen zorgen ze

De Zwarte Beek

Wil je op tocht?

Wandelgebied ResterheideVertrekpunt 1: Begij-nenstraat, Hechtel-Eksel - Vertrekpunt 2: Diestersedijk, Peer

Wandelgebied KoerselVertrekpunt: Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip

Wandelgebied Bocht van Laren Vertrekpunt: De Theepot, Ashoekstraat Lummen

Wandelgebied Meldert-ZelemVertrekpunt 1: Kerk Meldert, LummenVertrekpunt 2: Einde Broekstraat, Zelem

Voor meer info kan je terecht bij onze medewerkers in het Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip,Grauwe Steenstraat 7/2, 3582 Koer-sel-Beringen - Tel.: 011-45 01 91www.dewatersnip.be

immers afwisselende natuur. Zonder dit gericht beheer zouden alle open land-schappen in onze streken verbossen. Voor dit graasbeheer worden vaak run-deren of pony’s ingeschakeld die tegen een stootje kunnen. De zwarte runderen zijn Angus-Aberdeens, afkomstig uit de gelijknamige streek in Schotland. Ze kunnen goed tegen de koude en komen met schrale kost toe. De kalfjes worden geboren zonder hulp. Ze verstoppen zich graag in de ruigere begroeiing. Er grazen maar enkele dieren op een grote oppervlakte. Omdat de dieren niet alles opeten, krijgen veel planten de kans om te bloeien en zaden te verspreiden. Bo-men en struiken kunnen opgroeien en zo ontstaat een afwisselend landschap.

Enkele kilometers verderop, ter hoogte van Meldert en Zelem, wurmt de beek zich tussen enkele “Diestiaanruggen”. De vallei is hier relatief smal en de snelle overgang van zeer natte moerassige ge-bieden naar zeer droge heuvelruggen maken dit gebied landschappelijk en ecologisch zeer waardevol. In het gebied “Schurfert” in Meldert / Linkhout is door

de creatie van plas/drassituaties in het valleigebied terug een ideale omgeving voor weidevogels ontstaan. Wulp, Rood-borsttapuit en Watersnip vinden meer en meer hun weg naar dit gebied.

Het “Marais de Zeelhem”, momenteel be-kend als de Leunen, was 100 jaar gele-den het geliefkoosd excursieterrein voor botanisten en herbergt ook vandaag de dag nog kenmerkende flora, zoals Slan-genwortel, Gagel en heel wat zeggen-soorten.Daarna stroomt de Zwarte Beek over de provinciegrens en zoekt haar weg door het Webbekoms Broek. Tot de monding in Diest loopt ze hier parallel met de De-mer.

Angus

© N

atuu

rpun

t

5

De Zwarte Beek

7

Prioriteiten Bij de toekenning van de middelen wordt voorrang gegeven aan projec-ten die gericht zijn op de bescherming van de vogels in Limburg. De projecten moeten een voordeel voor de beoogde soorten bieden zoals het verbeteren van nestgelegenheid, voedselbiotoop of het inrichten van rustgebieden. Ook wetenschappelijk onderzoek komt in aanmerking. Recreatieve ontsluiting wordt uitgesloten.In tweede orde komen ook andere ty-pisch Limburgse fauna en flora in aan-merking voor ondersteuning.

Bij het begin van de zomer van 2006 overleed Bert Lehaen, icoon van de Limburgse Natuurbeweging. Vanuit zijn overtuiging dat inspanningen voor na-tuur moeten blijven doorgaan richtte Bert vóór zijn overlijden het naar hem genoemde fonds op.Iedereen die een goed projectidee heeft, passend bij de prioriteiten zoals hier weergegeven, kan een project indienen bij Natuurpunt Limburg.

Bert Lehaen Natuurfonds

PraktischKandidaten krijgen tijd tot 15 maart 2010 om projecten in te dienen. Een project fiche kan aan-gevraagd worden bij het secretariaat van natuurpunt Limburg.Er kunnen in totaal tot een bedrag van € 2500 projecten worden goed-gekeurd.

© N

atuu

rpun

t

OPROEP

8

Met een minimale inspanning bezorgt de natuur u volop genot. Bekijk eens de huishoudelijke regels van zo een gast-vrije vogelvriendelijke tuin en ga met-een aan de slag. Want zelfs in de kleinste tuin kan je de perfecte gastheer of gast-vrouw worden.Tuinen en het platteland zijn geen na-tuurgebieden, maar onze gewone vo-gel-, dier- en plantensoorten zijn voor hun overleving vaak sterk afhankelijk van het cultuurlandschap. Al zit die vink maar één of twee weken in je tuin, deze periode kan cruciaal zijn om te overle-ven.

Om het vogels naar hun zin te maken reserveer je voldoende ruimte in je tuin voor echte natuur. Daarmee bied je ze beschutting, voedsel en een plek om te broeden aan. In vogelvriendelijke tuinen vind je streekeigen bomen, bloesem- en bessenrijke struiken, bloemen die insec-ten aantrekken, en wilde hoekjes waar onkruiden (brandnetels) gedoogd wor-den. Voldoende afwisseling tussen blad-houdende en bladverliezende, struiken met doorns en stekels. Hier en daar is er dood hout, in de vorm van stapelmuur-tje of takkenwal. Je vindt er zeker geen gifspuit of slakkendodende korrels.

Gastvrije tuin

Niets is zo gezellig in deze donkere wintertijd om thuis bezoek te ont-vangen. Denk er ook eens aan om gasten uit te nodigen in jouw tuin. Bied ze kamer en ontbijt of half pension aan. En je zal snel succes hebben, ze gaan dagelijks in en uit vliegen en je trakteren op een och-tendconcert. Kinderen zullen ver-wonderd het dagelijkse schouw-spel bekijken en appreciëren. Er is wel veel kans dat hun natuurbele-ving geprikkeld gaat worden door al dat gefladder, maar ook daar hebben wij oplossingen voor.

Groenling

Pimpelmees

10

11

Vogels gebruiken het hele jaar veel ener-gie. In de winter om zich op temperatuur te houden, in het voorjaar om te neste-len en om eieren te leggen, daarna om hun territorium te verdedigen en hun jongen groot te brengen. In het najaar moeten ze weer reserves opbouwen voor de winter. Het zoeken naar voedsel is veruit hun belangrijkste bezigheid.

Dat vogels enkel bij vorst mogen bijge-voederd worden klopt niet. Ze vertrou-wen niet op één enkele voedselbron alleen en zullen dus niet verleren zelf voedsel te vinden. Vogels zullen altijd op zoek blijven gaan naar insecten en wormen, ook al ligt er voer op uw voe-dertafel. Ze zullen zich niet volproppen als hun honger gestild is. Daarom mag u ze het hele jaar bijvoeren. Hun menu verandert door het jaar heen. De vogels die kieskeurige eetgewoonten hebben trekken in de winter naar het zuiden op zoek naar vergelijkbaar voedsel. Onze thuisblijvers veranderen hun eetge-woonte in de herfst. Nu gaan ze op zoek naar vruchten, graansoorten en keuken-resten. Naast onze thuisblijvers komen in de winter bezoekers vanuit Noord-Eu-ropa zoals koperwiek, kramsvogel, keep, sijs, barmsijs, goudvink.

Jij mag je gasten verwennen met heer-lijke maaltijden. Serveer die maaltijd op een open voedertafel op voet. Een dakje gaat de voeding beschermen tegen sneeuw en regen, maar de vogels vin-den het voedsel minder snel. Strooi ook wat voedsel op de grond want vinken, mussen, kramsvogel, winterkoninkje, heggenmus en roodborstje scharrelen graag op de grond. Voedersilo’s beletten dat andere ongewilde gasten als ratten, met het voedsel gaan lopen. De vetbollen en pindanetjes zijn ideaal voor mezen omdat ze graag bengelend eten.

In de lente is het druk, druk, druk in het vogelbestaan. Een partner zoeken, een

nest bouwen, eieren leggen, jongen grootbrengen. Nu kan je de vogels een handje helpen. Het voedsel moet in deze periode meer kalk en eiwit bevat-ten dan in de winter. Insecten, rupsen en wormen zijn een bron van eiwitten die ze zelf vinden. Wat uitgekookte en fijn-gestampte eierschalen bevatten kalk. In de lente geven we ze geen pinda’s, de jongen kunnen ze moeilijk verteren en hun hongergevoel blijft te lang weg waardoor ze kunnen verhongeren. Ook extra vet moet je nu niet meer geven.

In de zomer leven vogels van insecten en wormen. Lijsters en merels zijn verzot op slakken. Toch mooi meegenomen als je gasten je verlossen van slakkenplagen of een overdaad aan muggen. Insecten kan je hen aanbieden door vele bloeien-de planten in de tuin te voorzien. Bij zeer lang aanhoudende droogte kunnen vo-gels een tekort hebben aan dit eiwitrijk voedsel. Je ziet dan merels de brokjes van poeslief oppeuzelen. Net als andere hotelgasten gaan vogels graag in bad. Zo houden ze hun kost-bare veren in conditie, en het biedt ver-koeling. Heb je geen vijvertje dan is een ondiepe schaal op een open overzichte-lijke plek prima. Ververs regelmatig het water.

In de herfst vinden vogels de vitamine-rijke bessen in uw tuin. Van zodra het kouder wordt komen de vogels dichter bij de huizen voedsel zoeken. Als je ze nu begint te voeren, heb je al snel stam-gasten voor de winter. Serveer vanaf de eerste vorst pinda’s en vetbollen.In de winter hebben de vogels het meeste behoefte aan extra energie. Ze verbruiken gigantisch veel om hun li-chaamstemperatuur van 40° op peil te houden. Door de korte dagen hebben vogels weinig tijd om voedsel te zoeken, en in de natuur is er dit seizoen weinig voorradig. Naast zaden kan je vet- en energierijk voedsel toedienen als vet-bollen en pinda’s. Maar ook etensresten

Foto’s: © www.krishermans.be

Koolmees

Staartmees

Torenvalk

12

als brood, gekookte rijst en aardappelen, kaaskorstjes zonder plastiek, fruit. Nooit zout toevoegen en geen plantaardig vet geven. Water is onmisbaar en zeker als het vriest. Zolang er sneeuw ligt, pikken ze dit gewoon op. Anders presenteer je ze wat geschaafd ijs.

In onze gastvrije tuin kunnen we zor-gen voor een kraamafdeling. De vink, heggenmus, roodborst, merel, zanglijs-ter en de groenling bouwen een open-luchtnest in dichte, doornige struiken en struwelen als meidoorn, sleedoorn, hondsroos, bramen en taxus. Vogels die van nature in holen broeden, kunnen we helpen met kunstmatige nestkastjes of nestholtes. Hang de nestkasten tijdig op. De vogels hebben de tijd om ze te verkennen alvorens ze in te richten. Om regeninslag en fel zonlicht te vermijden, richt je de opening naar het noordoos-ten. Het meeste succes heeft u met een me-zenkast. De kans is groot dat deze be-woond wordt door een koolmees of een pimpelmees maar ook de bonte vliegen-vanger en de boomklever maken er ge-bruik van. Woont u in een bosrijke omgeving dan kunt u kasten ophangen voor kool-mees, pimpelmees, bonte vliegenvan-ger, boomklever, boomkruiper, winter-koning, grauwe vliegenvanger, bonte specht en misschien zelfs voor een bos-uil. In een agrarisch landschap zijn er kas-ten voor koolmees, pimpelmees, zwarte roodstaart, huismus, spreeuw, steenuil, kerkuil, torenvalk, huiszwaluw en boe-renzwaluw. De kerkuil en de boerenzwa-luw broeden in gebouwen waar ze con-tinue in en uit kunnen vliegen.In de winter gebruiken vogels deze nest-kastjes als overnachtingplaats.

Eens uw gastenverblijf op kruissnelheid draait, zult u fier zijn op uw nationale en internationale bezoekers. Je kan op www.natuurpunt.be/tuinvogels je waar-

nemingen invoeren, beheren en deze in-formatie delen met andere liefhebbers.We verzamelen maandelijkse tellingen van 1 oktober tot 31 maart. Een half uurtje per week vrijmaken om te tel-len is voldoende. De maximum getelde aantallen geef je op het einde van de maand door. Heb je niet zoveel tijd, doe dan mee aan de 10de jaarlijkse natio-naal vogel telweekend van Natuurpunt op VOGELS VOEREN EN BELOEREN 6 en 7 februari 2010. Schakel jouw buren, vrienden, familie en kennissen in. Jouw telgegevens zijn nodig om de talrijkheid en verspreiding van tuinvogelsoorten te kennen.

Volgens het nationaal telweekend van 2009 blijft Limburg met het hoogste ge-middeld aantal vogels per tuin bovenaan staan (40 vogels per tuin). De Limburgse top 5 is huismus, koolmees, merel, vink en pimpelmees.Merel en koolmees komen in bijna alle Vlaamse tuinen voor. Maar toch is de huismus de meest in groep waargeno-men soort wanneer we het gemiddeld aantal vogels per voederplaats bekij-ken. Soorten als huismus en spreeuw komen vaak in groep voor en zijn vrij talrijk maar niet in alle tuinen aanwezig. Roodborst en heggenmus zijn eenzaten en komen in kleinere aantallen maar in meer Vlaamse tuinen voor. Turkse tortels worden vaak in de kippenren waarge-nomen. Ze pikken graag een graantje kippenvoer mee. In Limburg is de pim-pelmees, staartmees en de groenling talrijker aanwezig dan in andere provin-cies.

Appelvink

Grote bonte specht

Boomklever

Appelvink

Foto’s: © www.krishermans.be

hebt en er geen storende elementen, zoals bijvoorbeeld vetbollen, op de foto staan. Kris kent ondertussen zijn gasten en weet hoe ze te verwennen. Een holle boomstronk wordt gevuld met een mengsel van pindapoeder en ongezou-ten rundervet. Al snel komt een bonte specht van zijn voorgeschotelde maal-tijd genieten. Groenlingen zijn verzot op bottels van de hondsroos. Kris oogst dan ook deze vruchten om ze vervolgens in de winter te voeren. Op de menukaart zien we ook meelwormen, een eiwitrijk hapje. Maar ook het aanbieden van za-den en noten stelt menig vogelmaag tevreden.

Ook Kris is voorstander om de vogels het jaar rond, met aangepaste voeding, bij te voederen. Nederlandse onderzoe-ken wijzen trouwens uit dat dit geen probleem is. De voeding in de zomer is minder calorierijk, vetbolletjes worden dus niet gebruikt. Hedendaagse oogst-machines werken bovendien zeer effi-ciënt zodat er bijna geen restgranen op de akkers achterblijven. Hierdoor komen heel wat akkervogels in de problemen. Af en toe gebeuren er ook slachtpartijen voor de lens. Zoals bijvoorbeeld een prachtige bleke buizerd die smult van een lekker konijntje.

Op zijn website www.krishermans.be schrijft hij: “Natuur heeft mij altijd ui-termate gefascineerd en geïnspireerd hierdoor ben ik dan ook biologie gaan studeren. Als biologieleerkracht laat ik de jeugd in een Hasseltse secundaire school verdiepen in de boeiende mate-rie van de biologie en de natuurweten-schappen. Fotografie beschouw ik enkel als een middel om het wonderlijke feno-meen vast te leggen.” Toch hebben wij de indruk dat deze hobby voor Kris verder reikt, want als Kris zich vastbijt in iets, levert het resultaat op. Zijn habitat ligt in de Mombeekvallei. Vanuit zijn half ingegraven schuilhut met groendak observeert en fotografeert hij de talrijke bezoekers. Meesjes, rood-borstjes en heggemusjes komen de hele dag door op bezoek. Zeldzamere vogels, zoals torenvalken, spechten, grote gele kwikstaarten,… hebben hun vaste uren en eetgewoonte. Met een videocamera aan de schuilhut kan hij vanuit de woon-kamer die tijdstippen observeren, en zo doelgericht zijn schuilhut inkruipen. De verwarming en elektriciteit verraadt dat hij er toch wel vele uren vertoefd.

Welke vogels er op bezoek komen, hangt natuurlijk af van welke vogels er in de buurt aanwezig zijn, maar ook hoe je ze lokt. Omdat water leven aantrekt, ligt er vlak bij de schuilhut een kunstmatig vij-vertje. Vogels komen er drinken en hun vederkleed wassen. Een oude kookpot dient soms als eilandje en rustpunt… en levert mooie beelden op. Mooie na-tuurfoto’s bekom je vaak door ervoor te zorgen dat je een rustige achtergrond

Natuurliefhebber-fotograaf

Kris

Herm

ansOnder de Natuurpunters zijn er velen die hun waarnemingen op foto willen vastleggen. Hoe je in je eigen tuin bij-zondere natuurfoto’s kan maken laten we zien aan de hand van het voorbeeld van Kris Hermans.

13

14

die naar voren zullen komen?Nog dagelijks worden er beslissin-gen genomen waardoor nieuwe ziekenhuizen of andere dienstverle-ners gevestigd worden op locaties die moeilijk te voet of per fiets te bereiken zijn. Hoe gaat de provincie hiermee om?Onze bossen moeten duur-zaam hout gaan produceren. Dit is prachtig, maar hebben we er al eens bij stilgestaan dat bij de omvorming van de huidige bos-sen eerst een hele periode de CO² opname afneemt, vooraleer er een netto meeropname gebeurt. En is de verharding van de bospaden daarvoor echt wel nodig? Versto-ring door quads en 4x4’s kan dan ongehinderd doordringen tot in de meest verborgen hoekjes. De toe-rismesector zal gretig gebruik ma-ken van deze nieuwe ontsluitings-kansen waardoor schuwe dieren en kwetsbare planten nog meer in de verdrukking komen. We hebben onze twijfels over het duurzaam-heidsgehalte van deze maatregel. Moet voor het bosbeheer niet eer-der gedacht worden aan machines en werkmethodes aangepast (lees meer natuurvriendelijk) aan het ter-rein, en kunnen we de bossen op kwetsbare bodems niet beter een natuurfunctie geven in plaats van een houtproductie, zelfs al is dat duurzaam hout.

Leeswijzer bij het nieuwe Provinciale Milieubeleidsplan

Dossier op tafel

De internationale gemeenschap engageerde zich om tegen 2010 de achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen. Het is echter nu al duidelijk dat dit niet is gelukt. Geven we het dan maar op of schakelen we een versnelling hoger om het probleem aan te pakken?De provincie Limburg komt alvast nu met een nieuw milieubeleidsplan voor de volgende vier jaar op de proppen. Doorstaat dit plan de test van de uitdagingen die ons wachten? Tot 15 februari mogen we er allemaal onze mening over geven. Hier geven we alvast enkele aanknopingspunten die je kan gebruiken als leeswijzer.

Om een doorbraak te bereiken moe ten alle beleidsdomeinen maat regelen nemen. Maatregelen op vlak van landbouw, het vergun-ningenbeleid, ruimtelijke ordening, … hebben allemaal een belangrijke impact op leefmilieu. Werkt dit plan echt door over alle beleidsdomei-nen, en waaruit blijkt dat dan? Zijn bijvoorbeeld CO² verminde-ring en de beleidskeuze van politiek Limburg voor logistiek als speer-punt activiteit wel verzoenbaar. Logistiek heeft weinig meerwaarde (lees werkgelegenheid) per opper-vlakte aan industrieterrein en per km. Voor onze economie moeten we focussen op activiteiten die zo-veel mogelijk meerwaarde gene-reren op één plaats. De beste CO² is nog steeds deze die je niét hebt aangemaakt.Ook mobiliteit komt aan bod. De beste autokilometer is deze die niet moet gereden worden. Openbaar vervoer en fiets zijn belangrijke al-ternatieven maar breken nog niet echt door. Waaraan ligt dat? De provincie gaat daarop studeren, kijken waarom mensen de fiets niet nemen. Wat gaat er met die studie gebeuren? De realisatie zit immers weer op andere departementen en zelfs andere overheden. Voorziet de provincie om deze over-heden aan te porren aan de hand van de bevindingen die uit de stu-

Op wereldvlak zijn er twee be-langrijke natuurlijke CO² bezin-kingsbekkens. De oceanen waar het CO² via afgestorven plankton naar de diepzee zinkt en anderzijds de veenmoerassen op het land waar plantaardig materiaal niet verteert, maar zich ophoopt gedurende eeu-wen. Uitbreiding van onze veen-moerassen is pas écht duurzaam want we slaan zo niet alleen CO² op, maar vergroten meteen ook de levensruimte voor kwetsbare dier- en plantensoorten . Limburg heeft zonder overdrijving nú al de mooiste moerassen in Vlaanderen (zoals je kan lezen in het artikel over de Zwarte Beek). Laten we de mid-delen voorzien om CO² in de onder-grond te pompen inzetten om deze gebieden uit te breiden en beter te beheren.Een punt dat niet aan bod komt, maar wel zéér bepalend is voor de realisatie is de centenkwestie. Wel-ke middelen zet de provincie in om het plan te realiseren, maakt ze vol-doende gebruik van hefbomen en partners om méér te realiseren dan met de eigen middelen mogelijk is?

Beste lezer, je ziet er is stof ge-noeg om het Provinciale Milieu-beleidsplan mee te beoordelen. Laat je mening als Limburger horen en doe mee aan het openbaar onderzoek. 2

15

Allemaal CO2-neutraalHet motto van het provinciale milieu-beleid voor de komende vier jaar is ‘Alle-maal CO2-neutraal’. Om sterk te staan in de klimaatstrijd, moet er op twee front-en worden gewerkt. Enerzijds wil de pro-vincie haar CO2-uitstoot reduceren door een duurzame levenswijze te stimuler-en. Anderzijds wil Limburg klaar zijn om de gevolgen van de klimaatverandering te kunnen trotseren. Dit laatste wil men bereiken door de Limburgse natuur in te schakelen als bondgenoot en een natuurlijk en veerkrachtig watersysteem te realiseren. Aan de opmaak van dit am-bitieuze plan gingen de voorbije maan-den tal van inspraakmomenten.

Ook uw mening telt!Van 1 december 2009 tot 15 februari 2010 kunt u uw opmerkingen over of suggesties voor het ontwerpplan in dienen bij het provinciebestuur. U kunt het ontwerpplan inkijken in het pro-vinciehuis, in uw gemeentehuis of via de website www.limburg.be/milieubeleids-plan. U kunt ook een gratis exemplaar aanvragen op het telefoonnummer 011 23 83 38 of via mail: minaplanning@lim-burg.be. U vindt bij het ontwerpplan de procedure die u moet volgen om uw op-merkingen in te dienen.

Activiteiten U kunt het Limburgse milieubeleid ook beleven tijdens één van de activiteiten die het provinciebestuur, samen met zijn partners, organiseert. Iedereen is welkom, wel vooraf inschrijven via www.limburg.be/milieubeleidsplan!• 1 december 2009, 19 - 21.30 u.:

Workshop ‘Tegen de Lamp’: tips om uw ecologische voetafdruk te verk-leinen, CC Palethe, Overpelt

• 13 december 2009, 10 - 12 u.: Geleide wandeling in de grotten van Kanne

• 17 december 2009, 19 – 22 u.: Praatcafé ‘Spelen in de natuur: het kan niet/weer!’, Provinciaal Domein Nieuwenhoven (’t Kelshof ), Sint-Truiden

• 27 januari 2010, 19.30 - 21.30 u.: Provinciaal Klimaatdebat, Provincie-huis Hasselt

• 30 januari 2010, 19.30 – 21.30 u.: Maas bij volle maan. Een ‘lemp-keswandeling’ naar de Maas, begeleid door Janneke Maan en andere arties-ten, De Wissen, Dilsen-Stokkem

Meer info: Provincie Limburg, 3de Directie, Afdeling Milieu en Natuur, Hanne Keunen, tel. 011 23 83 61 - minaplanning@limburg.bewww.limburg.be/milieubeleidsplan

Wat vindt u van het nieuwe Provinciale Milieubeleidsplan?

Na maanden voorbereiding is het ontwerp van het nieuwe Provinciale Milieu-beleidsplan 2010-2013 klaar. Het behandelt de grote actuele milieu thema’s: klimaat, biodiversiteit, water en duurzaam samenleven. Gelijktijdig is het een provinciaal klimaatplan, met inbegrip van een actieplan om Limburg CO2-neutraal te maken tegen 2020. 2 Elke (Lim)burger kan nu zijn opmerkingen of suggesties officieel indienen.

OPROEP

16

Door het natte en enigszins ontoegan-kelijke karakter van het gebied had de schaalvergroting in de landbouw hier geen vat op het beheer. De natuur in de Rammelaars heeft zo zijn diversiteit weten te behouden. De vrijwilligers pro-beren door hun beheer in dit gebied de diverse biotopen (hooiland, elzenbroek-bos, turfkuilen,…) in stand te houden.

De uitdagingen daarbij zijn echter veelvuldig: aan de overkant van het Al-bertkanaal heeft de Antwerpse water-maatschappij Pidpa een waterwinning, hetgeen resulteert in de verdroging van het gebied. Door deze verdroging heeft de landbouw zijn oog laten vallen op het natuurgebied, en wordt er op allerlei manieren aan geknabbeld.

De werking van Natuurpunt Ham spitst zich vooral toe op natuur gebied De Rammelaars en het daar gelegen Natuur.huis. Dit natuur gebied is een mooi voorbeeld van hoe de kleinschalige landbouw in vroeger tijden zorgde voor een gevarieerd landschap, met een prachtige biodiversiteit.

Natuurpunt Ham in de kijker

De Rammelaars

Gerheserheide

© N

atuu

rpun

t

Naast De Rammelaars heeft Natuurpunt Ham nog twee natuurgebieden, waar-van het beheer gedaan wordt in samen-spraak met de afdeling Leopoldsburg: enerzijds het droge heidegebied Ger-heserheide, anderzijds de vallei van de Grote Beek.

In 2007 werd het nieuwe project Veld-hoven Heide opgestart. Op twee jaar tijd zijn al een aantal mooie aankopen ge-daan, zodat Natuurpunt op dit ogenblik bijna 15 ha in eigendom heeft en er stil-aan over een beheersplan kan gedacht worden. Dit biologisch zeer waardevol gebied bevat onder meer verboste stuif-duinen die terug open kunnen gemaakt worden.

Natuurpunt organiseert in Ham heel wat activiteiten zodat er vaak wat te beleven is. De jaarlijkse Nacht der duisternis is een klassieker, net als de Vroegochtend-wandeling op 1 mei. De afgelopen jaren werd er ook een succesvolle Open Na-tuurdag gehouden eind september. In 2009 organiseerden wij voor de eerste maal de Nacht van de vleermuis. Van 1 mei tot eind september wordt boven-dien het Natuur.huis open gehouden door vrijwilligers. Zo kunnen wandelaars en fietsers kennismaken met de afdeling en het natuurgebied.

Natuurpunt Ham werkt ook samen met andere organisaties. Tweemaal per jaar ontvangen wij in samenwerking met het gemeentebestuur de nieuwe inwoners. Daarnaast speelt Natuurpunt zijn rol in de Minaraad en de Gecoro (gemeente-lijke commissie ruimtelijke ordening) en probeert de afdeling van tijd tot tijd een cursus aan te bieden. Talloze scho-len hebben bovendien al de weg gevon-den naar het natuurgebied voor geleide wandelingen, wateronderzoek of be-heerswerkzaamheden.

Wil je ons een bezoekje brengen?

Je vindt ons natuur.huis in Ham, Broekstraat z/nWij zijn van 1 mei tot en met eind september open, telkens op zon - feestdagen van 13 tot 18u.Op andere dagen kan het Natuur.huis geopend worden na afspraak. Hiervoor kan je contact opnemen met Frans Hoes, 0472-577515 of 011-40 18 03.

Grote Beek

© N

atuu

rpun

t

17

Demonstraties en workshopsEr wordt gezorgd voor een eindejaars-gezelligheid met veel kaarsen en een aantal activiteiten zoals demonstraties van kaarsen, keramiek en juwelen ma-ken. In de keuken wordt een proevertje kerstgebak uitgedeeld.

De kinderen kunnen onder deskundige begeleiding een wilgentenen mandje leren maken. Het mandje kan zelfs nog verder versierd worden tot een vogel-voedermandje of een kerstmandje. Voor dit atelier moet wel op voorhand inge-schreven worden. (kostprijs: 4 euro - in-schrijvingen tel. 011/21 08 49)

Kerstman en huifkarDe kerstman doet deze namiddag zijn ronde en heeft voor ieder kind iets lek-kers. Onze huifkar wordt van stal ge-haald en speciaal vandaag rijdt hij gratis een ritje op het domein.

Cadeautips in de winkelDe winkel van natuurpunt is speciaal voor dit kerstweekend open op zaterdag én zondag in het natuur.huis. Zij hebben leuke cadeautips, en een tasje erwten-soep zal zeker goed smaken.

Aan de stand van Puur Puur vind je lek-kere hapjes en drankjes om de koude te verdrijven.

Wie kans wil maken op een ballon-

vlucht, komt best de winkel binnen! Er worden namelijk 4 ballonv luchten

uit geloot aan de klanten van de winkel.

Kerst... natuurlijkZondag 13 december 2010 - Domein Kiewit

Natuurpunt LimburgDomein Kiewit, 3500 Hasselt

tel. 011 24 60 20winkel@natuurpuntlimburg.be

Weer of geen weer ... op 13 december kan je gerust even buiten komen. De lokalen van domein Kiewit, Natuurpunt

en Puur Puur staan open voor jullie.

Win een ballonvl

ucht

!

18

19

ColofonDit tijdschrift wordt gratis verspreid op 6800 exem-plaren aan de leden van Natuurpunt Limburg.

Volgende uitgave: maart 2010

Werkten mee aan dit nummer: Koen Vanderstappen, Gerda Schorpion, Katleen Bollen, Katrien Knaepen, Nathalie Dekoning, Peter Ver poorten, Jos Ramaekers, Kris Hermans, medewerkers van Natuur-punt Vlaanderen, en velevrijwilligers.

Verantw. uitgever:Marc Diriks, Kiewitdreef 5 3500 Hasselt

Communicatievormge-ving: Comkommer

Uitgave van: Natuurpunt Limburg - tel. 011 24 60 20 info@natuurpuntlimburg.be - www.natuurpuntlim-burg.be

Gedrukt op 100% onge-bleekt en gerecycleerd papier.

19

De belangstelling voor natuur en natuurbeleving is groot en groeit nog. Met Natuurpunt proberen we aan deze groeiende belangstelling tegemoet te komen door onze na-tuur.huizen en bezoekerscentra. We tellen in Limburg inmiddels vier be-zoekerscentra en vier Natuur.huizen. Lees hieronder meer over het reilen en zeilen van deze centra en wie weet wandel jij binnenkort zo’n centrum wel binnen.

OntmoetingsplaatsIn de eerste plaats zijn de Natuur.huizen en de bezoekerscentra een ontmoe-tingsplaats. Wandelaars komen meer te weten over de streekgerichte natuur, rusten uit met een drankje en worden misschien zelfs lid van Natuurpunt. Vrij-willigers houden het centrum draaiende en vergaderen, plannen, beheren er op los. Lokale verenigingen kunnen de ruimte gebruiken om een activiteit te organiseren. De gemeente ondersteunt het centrum financieel. Elkeen draagt op zijn manier z’n steentje bij.Extra nadruk wordt er gelegd op na-tuurbeleving. Wie de natuur ‘beleeft’, heeft meer feeling met de natuur en zal haar beschermen. Elk Natuur.huis of bezoekerscentrum biedt verschillende creatieve manieren van natuurbeleving aan: een wandeling met interactieve spelletjes, een wateronderzoek, een Boeboeks tas om te ontlenen,…

Groot en kleinDe meeste natuur.huizen zijn één keer per maand open en organiseren die dag ook een wandeling. In het Wateringhuis kan je elke eerste zondag van de maand meer vernemen over de historiek, flora en fauna en het bevloeiingsysteem van

de vloeiweiden. Sommige natuur.huizen moeten zo’n traditie nog opbouwen. Zo is het natuur.huis Aulenteer-Pes nog niet maandelijks open, maar organiseert het wel op 25 april een groot evenement over haar Mergelgroeve. Het natuur.huis Mariahof hoopt haar deuren te kunnen openen in april 2010. Alle huizen wor-den volledig gerund door vrijwilligers.Een bezoekerscentrum beoogt hogere bezoekersaantallen door middel van o.a. uitgebreidere openingsuren en meer ac-tiviteiten. Het wordt nog steeds bemand door vrijwilligers maar ook door profes-sionele werkkrachten. Limburg heeft er sinds kort 2 bezoekerscentra bij: het be-zoekerscentrum Kiewit en ’t Vloot.

Bezoekerscentrum KiewitVanaf 1 januari vind je op de gelijkvloerse verdieping van het Natuur.Limburg se-cretariaat het bezoekerscentrum Kiewit. Binnen komt er een onthaalpunt met informatie over alle Limburgse natuur-punt gebieden en de Natuur.winkel blijft artikelen aanbieden. Ook de buitenkant van het kasteel krijgt een nieuw jasje. De informatieborden worden vernieuwd, bankjes geïnstalleerd, kunstwerken op-gehangen,…Elke wandelaar moet zich meteen thuis voelen in dit trefpunt.

Bezoekerscentrum ‘t VlootAan het Schulensmeer komt er in sa-menwerking met de intercommunale OSM een bezoekerscentrum ’t Vloot. Een nieuwe medewerker zal instaan voor de uitbouw van natuurbeleving in en om het centrum. Een belangrijk aspect is de creatie van een natuurbeleefpad op het water.

Bezoekerscentra en Natuur.huizen in Limburg

Boven: Natuur.huis De RammelaarsOnder: Bezoekerscentrum ’t Vloot

© N

atuu

rpun

t

20

natuurpuntlimburg.be

Openingsuren: van juni tot september, elke zondag van 14.00 tot 18.00 u. - van oktober tot mei, elke eerste zondag van de maand van 14.00 tot 18.00 u. Ook na afspraak (2 weken op voorhand aanvragen).

Bezoekerscentrum HagevenTussenstraat 10, 3910 NeerpeltContact: 011-80 26 77 of 0473-80 18 30 Openingsuren: elke woensdag van 13.00 tot 17.00 u., elke zaterdag en zondag van 14.00 tot 18.00 u.

Bezoekerscentrum Kiewit Putvennestraat, 3500 HasseltContact: 011-24 60 20 of info@na-tuurpuntlimburg.be - Openingsuren: woensdag, zaterdag en zondag van april tot oktober van 13.30 tot 18.00 u. - van november tot maart van 13.30 tot 17.00 u., feestdagen gesloten.

Bezoekerscentrum ’t VlootDemerstraat 60, 3560 Lummen Contact: 013 44 12 37 of info@schulens-meer.be - Opening voorzien januari 2010.

Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, 3582 KoerselContact: 011-45 01 91 of krista.bovens@natuurpunt.be - Openingsuren: van 1april tot 1 november van dinsdag tot zondag van 13.00 tot 17.00 u. De rest van het jaar: elke zondag van 13.00 tot 17.00 u.

Voor een overzicht van alle bezoe-kerscentra en Natuur.huizen van natuurpunt in Vlaanderen surf naar www.natuurpunt.be/bezoekerscentra

Natuur.huis Aulenteer-Pes Kleinveldstraat 54, 3800 GelindenContact: 011-69 16 22, Diedrik De Leersnyder - Openingsuren: via afspraak.

Natuur.huis Mariahof Mariahofstraat 55, 3960 BreeContact: 089-46 70 64, René MoorsOpening gepland tegen april 2010.

Natuur.huis De Rammelaars Broekstraat z/n, 3945 KwaadmechelenContact: 0472-57 75 15 of 011-40 18 03 of Frans.hoes2@telenet.be - Openings-uren: vanaf de paasvakantie t.e.m. eind september, op zon- en feestdagen van 13.00 tot 18.00 u. Op andere dagen na afspraak.

Natuur.huis WateringhuisOude Maai 80, 3920 Lommel Contact: 011-64 94 00, Albert Mertens

Bezoekers centra en Natuur.huizen in Limburg