1

L33N: Liminaliteit en ondernemerschapseducatie: een ontdekkingsreis

Ondernemerschapskookboek voor, in en door Educatie Project agreement number: 2015-1-BEO2-KA2O1-O12334 Auteurs: Zoe Radulescu, Paula Araujo, Albertina Marques, Abilio Ribeiro, Ilknur Kulali, Judit Kertesz, Kati Orav, Dora Belme, Jani Turku, Colin Gilf illan, Ondrej Duda, Alena Juvova, Guido Cajot, Patricia Huion Lay-out: Kati Orav

Uitgever: Patricia Huion

© European Union, [2017]

De inhoud van deze publicatie geeft niet de officiële mening van de Europese Unie weer. De verantwoordelijkheid voor de informatie en gezichtspunten uitgedrukt in het L33N-kookboek liggen volledig bij de auteurs.

ISBN 978-9949-88-086-7

2

inhoudstafel

Inhoudstafel 2

Het Ondernemerskookboek voor, in en door Educatie 3

Inleiding 4

Het Alfabet van Leren en Onderwijzen van Ondernemerschap 8

Audacity (moed) 9

Bridges (bruggen) 11

Creative Ability (creatief vermogen) 13

Design Thinking (designdenken) 14

Ecology (ecologie) 15

Flipped Class 16

Grid (raster) 17

Help (hulp) 19

Intuitive learning (intuïtief leren) 20

Just-do-it (doe het gewoon) 21

Kindness (vriendelijkheid) 22

Liminality (liminaliteit) 23

Mindset 24

Navigators 25

Open Badges 26

Pull learning 27

Questions (vragen) 28

Recruit (recruteer) 29

Story exchange (uitwisseling van verhalen) 30

Teacher-Entrepreneur (leerkracht-ondernemer) 31

Unfair competitive advantage (oneerlijk competitievoordeel) 33

Value-creation (waarde-creatie) 35

Well-being (welzijn) 36

X (aka the unknown) (of het ongekende) 37

Yes (ja) 39

Zenith (zenit) 41

Het Ondernemersatheneum) 42

Ondernemersecologie 44

3

Het Ondernemerschapskookboek

voor,

in en door Educatie

Het vermogen van leerders om te reageren als ondernemers

• Het alfabet van het leren en onderwijzen van ondernemerschap

• Goede praktijkvoorbeelden

• Ondernemersclubs

• Leerraster

Leerkrachten die ondernemerschapscompetenties in hun

lespraktijk inbedden

• Liminal Labs

• Ondernemersatheneum

• Ondernemersecologie

• L33N-documentaire

4

Inleiding Vijf scholen en vijf ondernemers, verspreid over Europa, trekken eropuit om twee vragen te stellen:

“Hoe vergroot je het vermogen van een leerder om te denken en te reageren als een ondernemer doorheen het

leerplan?”

“Welke vragen stelt een leerkracht (stagiair) zich wanneer hij/zij zich voorstelt hoe/zij

ondernemerschapscompetenties in zijn/haar lespraktijk moet inbedden?”

Deze vijf scholen zijn :

• Tomaz Pelayo (Portugal)

• Ion Ghica (Roemenië)

• MEB (Turkije)

• Palacky University (Tsjechië)

• UC Limburg (België)

Samen met de volgende ondernemers trekken zij eropuit om het

onderwijzen en leren als ondernemers te verkennen :

• Kating Noored (Estland)

• NETRA (Hongarije)

• Shared Enterprise CIC (Verenigd Koninkrijk)

• Dans.Art.Com (Nederland)

• Impro (Finland)

5

Wij zijn gestart vanuit de competenties zoals die gedefinieerd zijn

in het EntreComp framework en vanuit zijn definitie van

ondernemerschap:

• “Het vermogen van een individu om ideeën in actie om te zetten. Het omvat

creativiteit, innovatie, het nemen van initiatief en risico’s, evenals de bekwaamheid om projecten te plannen en te beheren om doelen te bereiken” (1).

• “Ondernemerschap heb je wanneer je reageert op kansen en ideeën, en ze in een waarde voor anderen transformeert. Dat kan gaan om een financiële, culturele of sociale waarde” (1).

Om van ondernemerschap naar educatie over te stappen, lieten

wij ons inspireren door the Danish Foundation for

Entrepreneurship-Young Enterprise :

• “Ondernemerschapseducatie heeft betrekking op inhoud, methodes en activiteiten die de creatie en ontwikkeling van kennis ondersteunen, competenties en ervaringen die het aantrekkelijk en doenbaar maken voor studenten om te beginnen met en deel te nemen aan processen die ondernemerschapswaarden creëren” (2).

Om, ten slotte, het verlangen te stimuleren om aan

de slag te gaan met ondernemerschapsprocessen, hebben wij

gekozen voor congruent onderwijs:

● “een benadering die zeer gebruikelijk is in de cursussen lerarenopleiding, waar wat

aangeleerd wordt, weerspiegeld wordt in de manier waarop het onderwezen wordt. Zo ga je studenten groepswerk aanleren via ... groepswerk. Een ander voorbeeld: je kan lesgeven over coöperatief leren door de studenten dat effectief te laten doen. De term wordt soms gebruikt vanuit de algemene verwachting dat leerkrachten in de lerarenopleiding voor hun studenten model moeten staan voor een goede praktijk” (3).

Daarom hebben we een ondernemerschapskookboek ontworpen

met, in en door educatie:

• met: leerders/lesgevers in het secundair onderwijs, leerkrachten in de

lerarenopleiding en stagiairs, ondernemers, belanghebbenden in de lokale gemeenschap en Europese peers

• in: het kookboek is niet inhoud-specifiek en kan gebruikt worden in interdisciplinaire leeromgevingen waarin het leerders van verschillende leeftijden en met verschillende talenten bijeenbrengt.

6

• door: het kookboek nodigt je uit om vertrouwd te geraken met ondernemerschap op een ‘ondernemende manier’: door te ervaren en uit te proberen, door te spelen met een ondernemershouding, door het ontmoeten en observeren van ondernemers en hen te beluisteren.

Het kookboek behandelt de vragen die we in het

begin stelden, als volgt :

Hoe vergroot je het vermogen van een leerder om, doorheen het leerplan, te denken en te reageren als een ondernemer?

• Het alfabet van het leren en onderwijzen van ondernemerschap: het L33N-kookboek, opgesteld in 26 letters die kenmerken van het leren en onderwijzen van ondernemerschap linken aan het EntreComp framework en conversaties in de opleiding.

• Goede praktijkvoorbeelden: de bestaande onderwijs-en leerpraktijken linken aan de ondernemerschapscompetenties

• Ondernemersclubs: ruimte creëren om kennis te maken met activiteiten die het ondernemerschap aanleren

• Leerraster: een speels en associatief verhaal waarin je concepten ontdekt van het leren en onderwijzen van ondernemerschap.

Welke vragen stelt een leerkracht (stagiair) zich wanneer hij/zij zich voorstelt hoe/zij ondernemerschapscompetenties in zijn/haar lespraktijk moet inbedden?

• Liminal Labs: de klassieke leeromgeving inruilen voor een omgeving die

focust op ondernemerschapsleren, door oude gewoontes te laten varen en

momenten te creëren waarop gekeken wordt naar alternatieven die kunnen aangewend worden.

• Ondernemersatheneum: van ondernemers leren over ondernemerschap

• Ondernemersecologie: het ontdekken van je ondernemerschap/intrapreneurschap in een onderwijsomgeving

• L33N-blog: verhalen voor ondernemers-lesgevers

7

• L33N-documentaire: een uitnodiging tot peer-to-peer leren om te komen

tot een educatieve ondernemerschapsomgeving

Wij hopen van harte dat het L33N-kookboek je kan inspireren om aan de slag te gaan met het leren en onderwijzen van ondernemerschap. Wij hopen dat wij kunnen blijven bijdragen aan deze gemeenschap van belanghebbende personen in het ondernemerschap, die klaslokalen, volledige scholen en leerplannen omvormen tot ondernemerschapsomgevingen met een ‘oneerlijk competitief voordeel’ op de arbeidsmarkt, die leerders erop voorbereidt “geen jobs te vinden maar kansen te grijpen voor elk aspect van hun leven”. Patricia Huion Patricia.Huion@ucll.be project manager L33N

Inspiratie

1. Bacigalupo, M., Kampylis, P., Punie, Y., Van den Brande, G. (2016). EntreComp: The

Entrepreneurship Competence Framework. Luxembourg: Publication Office of the European Union; EUR 27939 EN; doi:10.2791/593884

2. Lackéus, M. (2015). Entrepreneurship in Education. What, why, when, how. Retrieved from https://www.oecd.org/cfe/leed/BGP_Entrepreneurship-in- Education.pdf

3. http://www.dictionaryofeducation.co.uk

about:blank about:blank about:blank https://www.oecd.org/cfe/leed/BGP_Entrepreneurship-in-Education.pdf https://www.oecd.org/cfe/leed/BGP_Entrepreneurship-in-Education.pdf http://www.dictionaryofeducation.co.uk/

8

Het Alfabet van Leren en

Onderwijzen van Ondernemerschap

door Patricia Huion

Suggesties voor gebruik

Wij hopen heel hard dat je deze reis graag wilt verderzetten!

Daarom hebben wij dit alfabet ontwikkeld voor jou als leerkracht die nieuwe leermogelijkheden ontwik