Kwaliteitsvolle Interacties Denken en Onderzoeken met ... · Uit: Inspiratieverslag van de lerende...

Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.

KwaliteitsvolleInteracties

DenkenenonderzoekenHefboomdenk-enonderzoekstimulerendeinteractievaardigheden

Probleemoplossenddenken,lerenplannen,reflecterenophetproces,focussenopgoedevragen,redeneren,zelfsturendhandelen,emotiesreguleren.Wegevenhettoe,datlijkt‘zwaargeschut’inhetdoorgaansvrijspeelse‘strijdperk’vaneenkinderdagverblijfofkleuterklas.Entochkunnenjongekinderenalergvroeggeprikkeldenuitgedaagdwordenbij(deaanvangvan)dezeprocessen.Daaromgaanwebijdezehefboomdieperinhoewekinderenlerendenken,ontdekken,vooruitblikken…Devlag‘denkenenonderzoeken’dekteenbonteladingdekt.Dichtstbijdekerngedachteligtfilosoferenmetkinderen(‘Filozoo’).Executievefuncties(EF)slaatmeerophet(zelf)sturenvangedragdanopdenkenenonderzoekenansich.Tochishethiergeplaatstomdatkinderenenvolwassenenhungedraglerensturenvanuithundenken.Zedoenaan‘meta-cognitie’.AanEFwerken,heeftallestemakenmetinteractievaardigheden.Dedenk-enonderzoekinsteekkunnennietlosgekoppeldwordenvananderehefbomenenconcepten.Taalbevorderendeinteractievaardighedenverdienenexplicieteaandacht.Kandenkenenonderzoekenzondertaligeinteractie,zoalsde‘taal-denkhand’aangeeft?


1–Detaal-denkhand:elkevingereenvaardigheidEénvandeonderzoeksvragendieMarliesAlgoet,praktijkonderzoekerendocentbijOdiseeBrussel,encollega’sin22VlaamseenBrusselsetweedeenderdekleuterklassenaanpakte(2014-15),betrofdeinteractiekwaliteitvandekleuteronderwijzersbijdezeleeftijdsgroep.ZijsteldehaarbevindingenvoorophetLerendNetwerkvan9februari2017.Zoweldetaligeinteractie,zoalsbeschrevenbijdehefboom‘RijkeTaal’,alshetstimulerenvantaal-denkenentaal-denkrelaties,werdgemeten.Deresultatenpubliceerdezeinhetboekje‘MaximaalMegataal’1ensteldezevoorophetLerendNetwerk.Aandehandvande‘taal-denkhand’-methodiekinspireertzeprofessionalsombijdevier-envijfjarigendeinteractienietalleenoptaalvlakteverrijken,maarookopdenkvlak.

Elkevingervandetaal-denkhandstaatvoorinteractievaardigheden,gebaseerdopdeelementenvanrijkeinteractie(ziehefboom‘Rijketaal!’)

1-focusbewust(taalaanbod)2-geefbetekenis(taalaanbod)3-breiduit(spreekkansen)

1MaximaalMegataal.Eenboekvoltipsvoormeertaal,meerdenkenenmeeronderwijstijdindetweedeenderdekleuterklas.”Algoet,M.&VanWichelen,R.(ill.).Garant2016.Dehieropgenomenillustratieskomenuithetboek.


4-bevorderzelfsturing(spreekkansen)5-maakbekwaam(feedback)

Dezeinteractievaardighedenverrijkendeinteractienietalleentalig,maarstimulerenookhetdenkprocesbijkinderen.Devaardighedenkunnenzowelindividueelalstijdensgroepsinteractieingezetworden.InhetboeklegtAlgoetaandehandvanconcreteklassituatiesuithoejealsprofessionalelkvande5vaardighedenkuntuitwerkenenverfijnen.Zogaathetbij‘uitbreiden’omvolgendedeelvaardigheden:

Elkvandezevaardighedenvraagtomtrainingencoaching.Wezoomeneveninophetactiverenvande‘hogeredenkvaardigheden’:

a–bijhetstellenvanhoe-enwaaromvragenlerendekleuterso.a.oorzaakengevolgverwoorden,enlerenredenerenenanalyseren;b–bijhet‘loopen’houdtdeprofessionalhetnietbijeeneerstedenkimpuls,tijdenseenheen-en-weer-gespreklaatzehetdenkennietloswaardoorhetdenkprocesverderendiepergaat;c–bij‘vergelijken,classificeren,associëren’leggendekleuterslinkenenverwoordenzeverbanden;bij‘voorspellenstellendekleuterseenhypotheseopvooraleerdeactiewordtuitgevoerd;d–bij‘voorspellen’laatzedekleuterseenhypotheseopstellen,vooraleerdeactiewordtuitgevoerd,ennadeuitvoeringvolgteenkleineevaluatie,eenmini-onderzoekje;e–‘verbazingenonwetendheidveinzen’daagtdekleutersuitomallesgoeduitteleggen;enzoverder.


Ookbijde‘vinger’‘Bevorderzelfsturing’wordenopdezelfdemanierdenkvaardighedengeprikkeld:dekleutersleverenideeënaan,expliciterenenverwoordenhundenkproces(voor,tijdens,na),blikkenterug,leggenuitwaaromzebepaaldekeuzesmaakten,evaluerenensturenbij,...

2–ExecutieveFuncties:zelfsturendevaardighedenversterkenMethetproject‘ZetjeEF-brilop’zettendeStadAalst,OdiseeHogeschoolendeKULeuveninophetversterkenvanzelfsturendevaardighedenbijkansarmejongekindereninhetkleuteronderwijs.TijdenshetLerendNetwerklichtteonderzoekerSanneFeryn2,OdiseeHogeschoolcampusAalst,toewatdieEF-brilinhoudtvoordeinteractiestussenkinderenonderlingenmetdeleerkracht.

“Opdezemanierwillenweervoorzorgendatdeonderwijsleerresultatenvan(kans)armekinderenduurzaamverbeterenenwillenwedekansenverhogendatookdezekinderenlatereensuccesvollevenkunnenleiden.Hoewelhetprojectextraaandachtheeftvoorkwetsbarekinderen,richthetprojectzichtotallekleutersindeklas.Deextraaandachtvoorzelfsturingkomtimmersallekleuterstengoede.”(SanneFeryn)

Uitonderzoekblijktdatdezeskillsalvanafdegeboortekunnengeprikkeldworden,maardatdeontwikkelingversnelttijdensdekleuterleeftijd.Kwetsbarekinderen,bijvoorbeeldkinderendieinstressvollesituatieszoalskansarmoedeopgroeien,lopendanvaakeenachterstandop.Zijkunnenhetmeestprofiterenvangerichteinterventieindekleuterklas.

2LerendNetwerk,9februari2017.Meerinfo(ookvoorstudiedagenenprofessionaliseringsinitiatieven),ziewww.ef-bril.be


Watzijnexecutievefuncties?Executievefuncties(EF)zijndedenkprocessendiehetzelfsturendgedragbevorderen.Executieffunctionereniseenverzameltermvooreensetvanhogerementaleprocessen:impulscontrole,werkgeheugenencognitieveflexibiliteit.RecentneemtookdeaandachttoevoorhetmeeraffectieveaspectvanEF:emotieregulatie.Wenemenzeallevierevenonderdeloep.Impulscontrole

Impulscontrole(ofinhibitie)houdtindatjeinstaatbentomenerzijdsongepastgedragofniet-relevanteprikkelsteonderdrukkenenanderzijdsselectiefjeaandachtterichten.Afleidendeprikkelskunnenintern(afleidendegedachten,storendeemoties,drangomtebewegen)ofexternzijn(afleidendgedragvananderekleutersindeklas,storendegeluiden,aantrekkelijkspeelgoed).Lowiekanmeteenstoppenmetbewegenalsdemuziekstopt.

IndevertelkringroeptAminahetantwoordnogvoorzewordtaangeduidohetantwoordtegeven.

NaïmakanomgaanmeteenreactievanjufElisezoals“Evenewachten,ikkomzobijjou.“

Mohammedlaatzichtijdenseenwiskundigspelvaakafleidendoorwatkleutersinanderehoekenaanhetdoenzijn.

Werkgeheugen

Hetwerkgeheugensteltjeinstaatominformatietijdelijkvasttehouden,terwijljetegelijkertijdanderehandelingenofbewerkingenuitvoert.Yassirheeftmoeiteommeerdereinstructiesnaelkaarteonthouden.bv.“Ganaarhettoilet,neemjejasenganaardespeelplaats.”

Jamalweettijdenshetspelenvaneengezelschapsspelzeergoedwieertelkensaandebeurtis.

Sarablijfttijdenshetrollenspelophetpiratenschipinhaarrol.

WanneerSofieaandebeurtkomttijdenseenkringgesprek,weetzenietmeerwatzewouvertellen.


Cognitieveflexibiliteit

Decognitieveflexibiliteitverwijstnaarhetvlotkunnenaanpassenenwisselenvanregelsinnieuwesituaties.Dezeskillhebjenodigals:

•desituatieverandert(enjijdusookietsmoetaanpassen),

•deinstructievandeleerkrachtverandert,

•jeeenandereaanpakmoetproberenomdatietsnietluktofwerktzoalsjeverwachthad,

•jeietsvanuiteenanderstandpuntmoetbekijken,

•jejewiltinlevenindeander.Kewanraakthelemaalvanstreekalsereennieuweonbekendejufindeklaskomt.

AlsFinneenprobleemondervindt,kanhijgemakkelijkeenanderemanierbedenkenomhetprobleemoptelossen.

Leonkanzichmoeilijkinlevenineenanderekleuterbijeenconflictopdespeelplaats.

BrambegintmeteenmetopruimenalsjufEllenhetbelletjelaatrinkelen.

Emotieregulatie

Ditgaatoverdekennisdiekleutershebbenoverhuneigenemotiesendestrategieëndiezeaanlerenomdezeemotiesondercontroletehouden.EF-interactieEenbelangrijkelementinhetbegeleidenvanleerkrachtenbijhetstimulerenvandeontwikkelingvanEFis‘scaffolding’,letterlijk:‘indesteigerszetten’.Datiseenverwarrendbegripomdatsteigersopbouwenslechtseendeelvanhetverhaalis.Nahetopbouwenvandesteigersmoetenzevolgenshetprincipevande‘scaffolding’ookweerafgebrokenworden.Wewillenkindereneennieuwevaardigheidlerenzonderhenafhankelijktemakenvanspreekwoordelijkesteigers.


Hetkomterdusopaantijdelijkleeftijdsaangepastebegeleidingaantebiedenwanneerhetkindgeconfronteerdwordtmeteenprobleemofmoeilijkheid.Goedebegeleidingvandeleerkrachtiseenopstap,eenleerfasedienodigisomdekleutertoetelatenvervolgensautonoomtehandelen.Datgaatvaaknoginstapjes.Eerststuurthijzichzelfluidopmetexternespraakomtenslottevoldoendetehebbenaaninnerlijkespraak.Dezeevolutiebegintdusmettaalstimulatiedoordeleerkrachtdiemethetkindinterageert.Leerkrachtenverlenenkinderendewoordenschatwaarmeezijhunemoties,gedragingenengedachtenkunnencontroleren.

“JeEF-brilopzettenenkwaliteitsvolleinteractiestoepassen,isnietaltijdvanzelfsprekendinjedagelijkseklaspraktijk.(…)HangdaaromeenlegeEF-brilopinjeklasenkiesiedereweekofmaandtweenieuweinteractieglaasjeszodatjenaenigetijdalleglaasjesuitgeprobeerdhebtenzespontaankunttoepassen.”(Feryn,2017)

Welke‘glaasjes’passenondermeerindelegeEF-bril?Eenoverzicht:

ToonhetgoedevoorbeeldDenkluidopGebruikspiegelspraakLeerdeSTOP-DENK-DOE-strategieaanDoealsofjezelfhetantwoordnietweetenwachtafRichtdeaandachtvandekleuteropdezintuigenCreëerrust

Externespraakvanleerkracht

Externespraakvankleuter

Innerlijkespraakvankleuter


StimuleerhetrollenspelendoeaanspelplanningReflecteersamenmetdekleutersBegeleiddeovergangsmomenten

3extratipsterondersteuningvanhetwerkgeheugen:LaatdekleutersdeinstructieherhalenDeelmeervoudigeinstructiesopindeelinstructiesHerhaaldeinstructiemeermaals

Erzijnookhierduidelijkelinkenteleggenmetdehefboom‘RijkeTaal!’.Zogaathetbij‘gebruikspiegelspraak’omhetbeschrijvenvanwatjezietgebeurenbijhetkind:“Ikziedatje…”.Dathelptbijdebewustwordingvanheteigengedrag,zodatdekleuterzichzelfinde‘juiste’richtingstuurt.Ookbij‘reflecteren’isereenlinkmettaalbevorderendeinteractie,bijvoorbeelddoorhetstellenvandevragendietaaluitlokken.


De4skillsvanEFzijndeopstapnaarde‘hogere-orde-vaardigheden’:probleemoplossenddenken,plannen,redeneren.Dieophunbeurtweerleidentotbetereleerprestatieslater.

“IktrainkleuteronderwijzersomhunEF-briloptezettenentekijkenhoezijkleutersbegeleiden,hoezehunklaskunnenorganiserenenwelkeactiviteitenzekunnenaanbiedenomdieexecutievefunctiestestimuleren.Alskinderenmeesterzijnoverhungedrag,kunnenzeactieflerenenzijnzenietlangerslaafvanhunomgeving.Wieaanexecutievefunctieswerkt,verbeterthetlerenvan(kans)armekinderenduurzaam.Enzoverhoogjedekansdatzelatereensuccesvollevenleiden.”(SanneFeryn,inKlasse)

FILM-Indereeks‘DeklasvanjufJelke’Hoeleerjekinderenhungedrag,emotiesengedachtensturen?Hoemaakjealsleraarhetverschilvoorkwetsbarekindereninjeklas?DocentkleuteronderwijsSanneFerynzoekthetuitindeklasvanjufJelke.Hoewerktzijaanprobleemoplossenddenken,aanimpulscontrole,emotiesreguleren…?Samenmetprof.orthopedagogiekDieterBaeyenslegtzeuitwatexecutievefunctieszijn.BekijkhetopKlasse.“Omopschoolenindemaatschappijtefunctioneren,redeneringenoptebouwen,problemenoptelossenofteplannen,hebjegoedontwikkeldeexecutievefunctiesnodig.Zezorgenervoordatjejegedrag,jeemotiesengedachtenkansturenengerichtkaninzetten.Wewordennietmetdieskillsgeboren,maarkunnenzevanafdekleuterklasontwikkelenviakrachtigeinteractiesenoefeningen.”(DieterBaeyens)www.klasse.be

3–“Filozoo”:dierenhelpenjefilosoferenLeefteenappel?Magjeinsecteneten?Iseenparknatuurlijk?Kaneenboomzwangerworden?Kinderenformulerenregelmatigvragendieblijkgevenvanverwonderingovernatuur,wetenschapentechniek.Demethodiekvanhetfilosoferenlaattoedevragentegebruikenalsstartpuntvooreenonderzoek.Over‘filosoferenmetkinderen’bestaateldersalveelinspiratie.JelleDeSchryverenEefCornelissen3,beidenonderzoekerenfilosofischgespreksleiderbijOdiseeHogeschoolcampusBrussel,gaveneensessiewaarbijwezelfkondenondervindenwatdeuitgewerktemethodiek‘filozoo’inhoudt.‘Filozoo’wildedenk-enonderzoeksvaardighedenbijkinderenstimulerenindomeinenalsnatuurentechniek.Demethodiekbevateenkaartspelopgebouwdrond5‘denkdieren’eneengekko:

- alsfilokikkersteljegrotevragen(bijv.“ikvraagmeaf…”),

3LerendNetwerk,18januari2018


- alsexplorafvraagjehoejeietskanonderzoeken(bijv.“ikwileenexperimentdoen…”),- alstwijfelschaaptwijfeljeaanalles(bijv.“misschien…”),- alskenniskonijndenkjenaoverwatje(nogniet)weet(bijv.“ikkanuitleggendat…”),- alsargumenteerbeerlegjeuitwaaromjeietsdenkt(bijv.“als…dan…”),- alsgekkospringjeuithetspelendenkjeaanietshelemaalanders(bijv.“hetisgekdat…”).

Debegeleiderlegteengrotevraaginhetmidden.Dekinderenreagerenmetéénvandedenkdier-kaartenindehand.Hunreactiebegintmethetaangeduidewoord.Uitdezesessiekwameninteressantebeschouwingen:

- Hetbelangvanhetstellenvangoedevragenzondereeneigenmeningoptedringenéntegelijkhetgesprekgaandetehouden,iscruciaal;

- Uittrajecteninscholenmetvooralanderstaligekinderenkanveelbeeld-ondersteuninghandigzijn,bovendienblijktdatkinderenmetdezemethodieksnellerdeinstructietaalleren.DatwordtbevestigddooronderzoekinGroot-Brittannië:filosoferendoetkinderengrotesprongenmakeninwiskundeentaal;

- Mooiisookomdittecombinerenmetmuzisch-creatievewerkvormen.Zieook:www.filozoo.be

Kwaliteitsvolle Interacties Denken en Onderzoeken met ... · Uit: Inspiratieverslag van de lerende...

Documents

Transcript of Kwaliteitsvolle Interacties Denken en Onderzoeken met ... · Uit: Inspiratieverslag van de lerende...