Maart 2002. “Opstaan”. Als een zonsopgang langzaam oplichtend; Schaduwen vol vreugde. Geloven doet opstaan, vertrekken en verkondigen.

Koen Lemmens

Koen Lemmens vertelt dat hij een traditio-nele opleiding heeft genoten in het atelierMonumentale Kunsten onder begeleidingvan de Limburgse kunstenaar Jos Jans. “Eenatelier waar het monumentale meer was danenkel muurschilderingen en fresco's.Muurschilderingen en het 'ruimtelijke' heb-ben mij altijd geïnteresseerd. Vandaar dat ikvanaf het begin van mijn opleiding in ker-ken heb gewerkt. In kerken is het ruimtelij-ke zo tastbaar en daar was en ben ik steedsnaar op zoek. Geen kunst om aan de muur tehangen, maar kunst die de ruimte beïn-vloedt”.

Hoe bent u in contact gekomen met AndréJanssens, verantwoordelijke uitgever vanLeeftocht?

Koen Lemmens: Eigenlijk door het Interdio-cesane Pastoraal Beraad (IPB). Ik was daar-in gevraagd door de toenmalige secretaris-generaal Luc Schildermans en heb daarenkele mensen leren kennen die mijn naamhebben doorgegeven aan André. André namcontact op met mij en zo is het verhaalbegonnen. Was dat toen niet met deopdracht rond de zinsneden uit het “OnzeVader”?

André Janssens: De opdracht rond het“Onze Vader” was inderdaad de eerste uit-voering. Vanaf dan, 1997-1998, tekentKoen Lemmens de jaaraffiche bij Leeftocht,bedoeld als visualisatie van het jaarthema.De rode draad doorheen de 10 nummers.

Koen Lemmens: In de beginjaren zijn hetzeer illustratieve opdrachten, vanuit de traditie van mijn voorganger. Ik werk daar-entegen abstracter en hanteerde ook eenandere techniek. Het is een soort van omge-keerde frescotechniek waar ik de opgezetteverf met water vervaag en in de ruw opge-zette onderlaag (gesso en gips) wrijf waar-door er een frescoachtig beeld ontstaat.Later vervolledig ik het beeld met contékrijten pastel. Eigenlijk ben ik meer tekenaardan schilder.

Mensen achter Leeftocht

Kunstenaar Koen Lemmens aan het woord

“A ls kunstenaar zie ik mezelf als een go-between tussen religie vandaag en haarbeeldtaal. Ik zoek zelf taal om mijn geloven te vertalen in beelden die voor mij de“diepere aanwezigheid” zichtbaar maken.” Aan het woord is Koen Lemmens,

illustrator van Leeftocht1, de bijlage bij uw tijdschrift Forum. De lezer van Forum op zoek naar informatie over Leeftocht weet die onder meer te vinden op de laatste bladzijde van zijnmaandblad. Al meer dan 10 jaar brengt Koen Lemmens, Meester in Monumentale Kunsten, op vrijwillige basis, spirituele thema's in beeld voor het vouwblad Leeftocht. Ons gesprek met hem en André Janssens, verantwoordelijke uitgever van Leeftocht, geven wij u hier graag mee.

OPVOEDINGSPROJECT & PASTORAAL

18 mei 2009

1 Leeftocht vind je als bijlage bij Forum en op hetweb in de gelijknamige rubriek ond.vsko/pastoraalmet “nog meer”: verdieping voor jezelf en stof totuitwisseling met collega's en leerlingen.

Forum mei 2009 Quadri 22-04-2009 16:11 Pagina 18

19

Zijn daar afspraken rond gemaakt, rondhet vertalen van de boodschap?

Koen Lemmens: Men zei gewoon: “we willeniets rond de geest”. We konden maar weinigmet kleur doen omdat we maar met eenkleur konden werken. Op een bepaaldmoment voelde ik mij niet zo gelukkig metalleen dat illustratieve en wou graag mijneigen werk en creatief bezig zijn erin ver-werken en dat kon. Sindsdien heb ik altijddie vrijheid gehad. Dan volgde er een serieabstracte werken, onder meer rond hetthema “bekeren”. Die sloegen heel fel aan.In die periode zijn we overgestapt naarkleur. Omdat ik graag werk met abstractebeeldtaal en heel eenvoudige kleurverschil-len was dit opnieuw een vooruitgang. Nu ishet een menging van kleurvlakken en gete-kende illustraties, met onder de illustratiesteeds een tekst, afkomstig van de redactie.

Welke reflectie gaat vooraf aan eenopdracht als “bekeren”, dat is toch nietevident?

Koen Lemmens: Beeldtaal is voor mij evenevident als spreektaal. Ik ben daar bijnaaltijd mee bezig. Ik teken en schets veel,kijk heel veel rond mij. Een kunstenaar iseen observator en steelt met zijn ogen. Dangroeit er iets. Ik maak enorm veel tekenin-gen waarop ik het 'geobserveerde' probeerte bewaren en van daaruit ontstaan dannieuwe beelden zoals een beeld voor 'beke-ren'. Oude beelden die ik maakte worden nusoms gebruikt in nieuwe publicaties. Zowerd het beeld rond “ontvangen” opnieuwgebruikt in een uitgave van de Sint-Michielsbeweging in Kortrijk en heb ik ophun vraag, dit beeld op een icoonblokgeschilderd. Zo komt alles weer samen enkomt het beeld op de icoonblok, het dichtstbij mijn streven: 'hedendaagse iconenmaken'.Of je nu christen bent of niet, eenicoon spreekt aan. Het is universeel. En mijnabstracte werken hebben mijns inziens vaakeen icoonachtige inhoud en opbouw. Detaal, ja, die is anders…

U bent een religieus kunstenaar?

Koen Lemmens: Ja ik denk het wel, maarwat is dat een religieus kunstenaar? Ik beneigenlijk altijd bezig geweest met religieuzekunst. De wereld van de mystiek en de litur-gie heeft me steeds gefascineerd. Ik beneigenlijk beginnen schilderen vanuit deconfrontatie met het Heilig Sacrament. Eenconfrontatie die mij, door mijn verbonden-heid met de congregatie van de Paters vanhet Allerheiligste Sacrament te Lommel,geschonken is. Daar ligt het begin en mijn

mei 2009

'drive', ook vandaag nog, om beelden teschilderen en te creëren. Die aanbidding, demystiek er rond, de donkere ruimtes, kaars-licht en wierook, de gouden monstrans, deLatijnse gezangen. Dat alles was en is eenbijna theatrale entourage, maar een entou-rage van meer dan beeld alleen, het is mys-tiek en vertelt over een diep geloof inChristus en zijn boodschap vanuit de eucha-ristie.

Als kunstenaar zie ik mezelf als een go-between tussen religie vandaag en haarbeeldtaal. Ik zoek zelf taal om mijn gelovente vertalen in beelden die voor mij de “diepere aanwezigheid” zichtbaar maken.Mijn eerste werken waren eigenlijk vanopbouw sterk barokke aanbiddingswerken.Die langzaam van het 'te veel' ontdaan,krachtige gebeden werden.

September 2004. “Ontmoeten”. Een tafel neemt een belangrijke plaats in ons leven in. Een rondetafel is de ontmoetingsplek bij uitstek. In het gelaat van elke andere kan ik Jezus terugvinden.

Zoals Hij kunnen we “open deur” zijn voor mensen. Hem herkennen doet ons, zoals de Emmaüs-gangers, zeggen: “Was ons hart niet warm toen we samen met H(h)em/haar op weg waren …”

Koen Lemmens

Al tijdens mijn opleiding werkte ik in een'alledaagse' zaalkerk (meer een turnzaal vooreen nog te bouwen school die er uiteindelijknooit gekomen is, dan een kerk). Door indeze ruimte kansen te krijgen om nieuwebeeldtaal te gebruiken, leerde ik het ruimte-lijke kennen en leerde ik hoe ik de ruimtekon beïnvloeden en verfraaien.

Ook in Duitsland heb ik via de congregatievan Kattenbos, kerkelijke ruimtes heringe-richt en een kapel van glasramen voorzien.Samen met de glaskunstenaar WarnerBerckmans, heb ik voor een kerk een sacra-mentstoren gemaakt die staal en glassamenbrengt en krijg ik de dag van vandaag,steeds vaker opdrachten om kerkgebouwenen gebedsruimtes een soort van 'facelift' tegeven.

Forum mei 2009 Quadri 22-04-2009 16:11 Pagina 19

bezigheid…God daagt uit…. Mijn vader isals kunstsmid lang actief geweest en hier-door is hij vaak een hulp bij het technischuitvoeren van bepaalde constructies. Hijmaakt tot op vandaag het merendeel van,mijn dragers(panelen) en lijsten.

Ik heb ook het geluk gehad door mijn werkin het internationaal jongerenpastoraal vande congregatie in heel Europa te reizen enzo achter de schermen in het Vaticaan temogen komen. Een heerlijke en leerrijke tijdwaar ik intense vriendschappen heb aanovergehouden. De vieringen die ik daar bij-woonde waren omzeggens bijna theatralevoorstellingen. Dat heeft me altijd gefasci-neerd en geïnspireerd, terwijl mijn werkenheel sober zijn. Ik ben een operaliefhebber,mijn werken waren vrij barokkaal vroeger, inmijn huidig werk heb ik me van veel ont-daan. Het mystieke, maar ook het majestu-euze pauselijke decor inspireert me. Nietenkel als gelovige, ook als kunstenaar voedtmij dat. Vanuit het Vaticaans koor heb ikooit de mooiste gewaden en liturgisch vaat-werk gezien. Al die rijkdom aan ervaringenen belevenissen zijn in mijn werk zichtbaar.Dankzij de congregatie heb ik het gelukgehad veel mooie dingen te kunnen zien ennog meer mooie dingen te mogen doen . Ikben tenslotte nog maar 45. Ik zal ze hier-

U werkt voor congregaties? Hebt u nogandere opdrachtgevers?

Koen Lemmens: Door mijn werk voor decongregatie van de Paters van hetAllerheiligste Sacrament, zijn mijn eersteindividuele tentoonstellingen sterk door-drongen van het abstract weergeven van deconfrontatie met het Sacrament van de aan-bidding. Sindsdien kies ik zelf thema's die ikomzet in een tentoonstellingscyclus. Zo'ncyclus kan meerdere jaren de inhouden vanmijn werk en tentoonstellingen bepalen metnamen als “Dominica Ressurectionis” (paas-gebeuren), “Mons” (Goede Vrijdag), “AltaAra” (Witte Donderdag) of “DomenicaPentecostes” (Pinksteren). Daarnaast was ikwerkzaam in de stedelijke bibliotheek vanLommel en als free-lance tekenaar voor uit-geverij Pelckmans. Vijf jaar geleden hield ikeen tentoonstelling in het cultureel cen-trum van Lommel, enkel met Leeftochtwerk,iets wat ik nu opnieuw in de zomermaanden2009 zal realiseren naar aanleiding van devijfentwintigste jaargang.

Wij hebben een archief van Leeftocht vanafhet jaar 2001 op onze websiteond.vsko.be/pastoraal.

Koen Lemmens: Nu ben ik bezig rond deTriniteit, vanuit de traditionele voorstellingvan de christelijke iconografie van de 'SedesGratiae'. Ook hier vertrek ik van de realisti-sche voorstelling die langzaam verder groeitnaar een abstract beeld. Daarom ben ik blijmet opdrachten als deze voor Leeftocht. Zedagen mij uit en dwingen mij op zoek tegaan naar nieuwe beeldtaal die ik soms inmijn eigen werk verder verwerk. Zo vroegenze mij voor een organisatie werken te makenrond de Zeven Wonden van Christus, ver-trekkende vanuit de mystieke teksten vanBernardus van Clerveaux, het uiteindelijkeresultaat heb ik ook in andere werken, bui-ten de opdracht, verwerkt.

Als religieus kunstenaar lever je werk datwij ook met Leeftocht beogen. Namelijk,onze religieuze inspiratie tonen op een uit-nodigende manier. Bij onze lezers, allemensen van het onderwijs, is een zeergrote diversiteit in de betrokkenheid bijhet geloof. Het werk dat Koen levert, sluitdaar goed bij aan. Het is religieus herken-baar…ook als je er wat verder van af staat…Vanwaar die inspiratie?

Koen Lemmens: Ik kom uit een christelijkefamilie, met gelovige ouders die in hun han-delen ons hebben laten zien dat gelovengeen eenzame zaak is maar een actieve

20 mei 2009

voor steeds dankbaar blijven, ze hebben mijsteeds als een van hen gezien zonder dat ikbinnen hun muren leefde, fantastische men-sen…. Via de Leeftochtnummers heb ik nuook opdrachten gekregen om godsdienst-boeken te illustreren en tevens de opvoe-dingsprojecten van twee schoolgemeen-schappen: de Salesiaanse schoolgemeen-schappen en die van de Zusters van het H.Hart van Maria (Berlaar).

Naar het Leeftochtwerk kijkend is er eenmerkbare evolutie van een meer illustratie-ve, naar een abstracte en zeer abstracteperiode en nu in recentere jaren symboli-sche en meer figuratieve werken. Wat u voor Leeftocht doet is volledig vrij-willig?

Koen Lemmens: Dat is ook mijn rijkdom, datik er niet voor wordt betaald, want dit is mijnvrijheid. Leeftocht is een product waar ik memeer bij betrokken voel. Ik neem deel aan devergaderingen, ken die mensen, werk samenmet hen.

Er is ook een evolutie met betrekking tot deinhoudelijke betrokkenheid bij Leeftocht.

Koen Lemmens: Vroeger kreeg ik alsopdracht een thema, dat ik uitwerkte en ver-

April 2008. “Mooi en lelijk”Eenvoudig ... Een mooie roos kan verdomd

"lelijk" prikkende doornen hebben... Ben je mee?

Koen Lemmens

Forum mei 2009 Quadri 22-04-2009 16:11 Pagina 20

volgens doorstuurde. Nu is de situatie heelanders, want we bedenken op de redactie-vergadering van Leeftocht samen de thema-tiek. Dit jaar doen we het met spreekwoor-den.

André Janssens: We denken een jaarganguit, zij die schrijven doen dat met hetwoord, Koen doet dat met het beeld voorogen. En dat moet bij elkaar aansluiten. Eris een groeiend streven om het woord en hetbeeld een evenwaardige plaats te geven. Vroeger stond het beeld ondergeschikt aande tekst, nu bepalen we samen het alge-meen thema en hoe we dat indelen in deverschillende maanden. Dan maakt Koenzijn werk voor een heel jaar: 11 beelden. Pasdan wordt er geschreven. Het schrijven blijftautonoom, is geen verklaring bij het beeld.

Staat u met evenveel begeestering voor deklas?

Koen Lemmens: Ik sta graag voor de klas, ikwerk graag met jonge mensen, ze dagen mijuit niet te blijven stilstaan. Mijn leerlingenzijn erg geïnteresseerd en vinden het bestspeciaal dat hun leerkracht “expressie”'kunstenaar' is. Ik nodig ze ook steeds uit opmijn tentoonstellingen. Ik werk met deberoepsleerlingen uit het zevende jaarbejaardenzorg, kinderzorg en leerlingen vande nieuwe technische richting, animator inde bejaardenzorg. Ik leer hen werken vanuithun creativiteit, meer nog, vanuit de inge-steldheid “je bent meer waard”. Meestalwerken zij rond een thema, vb: Expo '58, devastenperiode, een poppenspel rond WinieDe Pooh… . Wij behaalden samen iederekeer prachtige resultaten. Maar je moet hettonen, niet enkel ophangen binnen demuren van je atelier, maar in de school zelf,met hun creativiteit kun je de kaalheid enstijfheid van de schoolgangen en halleninkleuren. En ook hier heb ik een directiedie hierin met me meegaat en me in veelprojecten steunt en helpt.

U hebt ook het salesiaanse opvoedingspro-ject vorm gegeven.

Koen Lemmens: Doorheen het speurwerknaar afbeeldingen van Don Bosco viel mijzijn priesterbaret op. Ik ben van het idee omvanuit een portret te werken afgestapt. Mijnvoorstudies kregen meer en meer in hunvormgeving de baret als rode draad.Vandaar uit ben ik me gaan richten op devier opvoedingsdoelen die in het opvoe-dingsproject naar voren springen. Dit allesben ik gaan vermengen met mijn eigenbeeldtaal en ben zo uiteindelijk tot verschil-lende weergaven gekomen waaruit de

21mei 2009

EXTRA INFO

Koen Lemmens werd geboren te Lommel (1963) envolgde de richting elektromechanica aan hetProvinciaal Instituut van Lommel. Op woensdag enzaterdag trok hij naar de kunstacademie inDommelhof te Neerpelt. In 1988 studeerde hij afaan het Hoger Provinciaal Instituut DepartementBeeldende Kunsten te Hasselt als Meester inMonumentale Kunsten.

Meer informatie over de kunstenaar Koen Lemmensen zijn werk vindt u op:

www.donboscovormingscentrum.be

Juni 2003. “Uit handen”. Zoals het pluizig zaadje van de paardebloem de knop loslaat en zichlaat meevoeren door een zachte bries, om ergens anders thuis te komen en nieuw leven te geven;

zo moeten wij elkander loslaten, kansen geven en de wind (de Geest) zijn werk laten doen om ook ons/hen thuis te laten komen om nieuw leven kansen te geven.

Koen Lemmens

opdrachtgevers er één hebben gekozen.Toen heb ik gevraagd of ik daar nog evenverder aan mocht werken. Langzaam heb ikhet verder uitgepuurd en vond ik de perfec-te menging van mijn eigen taal en het illus-tratieve.

Wat zou u nog graag realiseren?

Koen Lemmens: Ik voel mij artistiek gezieneen heel gelukkig mens. Door ja te zeggentegen Leeftocht, zijn vele deuren open

gegaan, terwijl ik niet wist waar ik instapte.Ik ben ooit in een congregatie terecht geko-men, heb daar nieuwe mensen leren ken-nen, wegen mogen gaan en daardooropdrachten gekregen binnen kerken. Ik was25 jaar toen ik glasramen mocht zetten inDuitsland, Stuttgart. Elke glaskunstenaarzou hierbij watertanden. Ik ben echt weleen verwend mens.

Interview: Willy BombeekRedactie: Rita Herdies

Forum mei 2009 Quadri 22-04-2009 16:11 Pagina 21