g o d s d i e n s t v o o r h e t b a s i s o n d e r w i j s

L e e r w e r K b o e K 4

Prof. dr. Didier Pollefeyt Elisa Geyskens Lien Van Elsen Annelies Vercammen

Erik ChabertRik Renckens Bart SerneelsMie ReyniersSabine Van Malderen

ISBN 978-90-301-4241-6

Land in zicht is de nieuwe methode rooms-katholieke godsdienst voor het basisonderwijs. Deze methode is ontwikkeld onder leiding van Prof. dr. Didier Pollefeyt (godsdienstpedagoog Faculteit Godgeleerdheid, K.U.Leuven). Godsdienstles geven is vandaag een uitdaging. Als leerkracht sta je immers voor een klasgroep waarbij elke leerling zijn eigen geschiedenis en opvattingen heeft. Je hebt daarbij de opdracht om hen te laten groeien als mens en hetchristelijk verhaal als een kans tot groei en dialoog aan te reiken. Met Land in zicht gaan leerlingen en leerkracht samen op reis. Ze stappen in een boot, ontdekken binnen een thema de veelheid aan opvattingen en meningen, zowel van zichzelf als van anderen (KAART LEZEN). Binnen elk thema worden de christelijke opvattingen als lichtbakens aangebracht (KOERS VAREN). Zo biedt Land in zicht aan de leerlingen enleerkracht oriëntaties om hun eigen levensbeschouwelijke opvatting richting te geven (LAND IN ZICHT), zonder dat heteinddoel voor ieder individu hetzelfde moet zijn.

Land in zicht bestaat uit een waaier aan werkvormen en leerroutes. Bij de Vaste Route-editie is er vooraf een traject uitgestippeld. Deze editie biedt je één duidelijke route, met behoud van de variatie die Land in zicht zo typeert.

veertigdagentijd en pasen 57

veertigdagentijd en pasen

route 1: een tiJd vAn voorbereidinG

kaart lezenwaarom dragen christenen een askruisje?

Aswoensdag

• Luister naar het dagboek van Gijsje.

• Duid aan wat past!

Aswoensdag is … de dag waarop carnaval gevierd wordt.de dag waarop christenen een kruisje op het voorhoofd krijgen. de dag waarop voor christenen een tijd van bekering begint. de dag waarop alle christenen pannenkoeken eten. een speciale dag voor mij.

Aswoensdag is de start van de

.

Een askruisje

veertigdagentijd en pasen58

koers varenwat doen christenen als voorbereiding op pasen?

Nog veertig dagen te gaan

Wat is de betekenis van vasten? Zoek het eens op in een woordenboek. Kan de omschrijving beter volgens jou?

- In het woordenboek:

- Ik zou ‘vasten’ zo omschrijven:

In de veertigdagentijd gaan gelovigen zich voorbereiden op het paasfeest:

- door bezinning over Jezus' leven en sterven;- door de verwachting van beter leven voor sommige mensen;- door het loslaten van sommige slechte gewoonten en verslavingen.

VASTEN

Veertigdagentijd en Pasen 47

Koers 1 Wat is vasten voor christenen?

Dagen zonder vlees

Jacob wil jullie iets meer vertellen over de christelijke vastenperiode. Belo vertelt over

de ramadan. Lees je mee?

Welke gelijkenissen en verschillen zie je tussen beide verhalen?

We lezen ook elke dag eenstukje uit het evangelieen denken na over wat Jezus echt aan ons wildevertellen.

Elk jaar zet Broederlijk Delen zich

tijdens de veertigdagentijd in voor

de mensen in het Zuiden. Zij nodigen

iedereen uit om mee te doen.

De vastenperiode loopt van

Aswoensdag tot Pasen. Enkel op de

zondagen wordt er niet gevast.

Christenen maken tijdens de vastenperiodemeer tijd voor gebed en het delen met dearmen.

De vasten is voor christenen een periode van

sober leven. Ik probeer tijdens deze veertig

dagen minder televisie te kijken en minder te

snoepen. Dat is niet altijd gemakkelijk, maar we

helpen elkaar!

Tijdens de vasten proberen we stil te staan.Wat betekent het om metminder door het leven tegaan?

Op Aswoensdag en Goede Vrijdag wordt

er bij ons thuis heel strikt gevast. We

eten dan enkel een sneetje brood, een

stukje vis of eieren. Ik denk dan aan alle

mensen in de wereld die honger hebben.

Hallo allemaal

De christelijke vastenperiode duurt veertig dagen. We bereiden ons danvoor op het paasfeest.

Veertigdagentijd en Pasen 48

Zoals christenen vasten tijdens de veertigdagentijd,

zo vasten moslims tijdens de ramadan.

Christenen vasten door

meer te bezinnen, sober te leven, meer te delen.

Moslims vasten door

te bidden, niet te eten en te drinken zolang de zon op is,

meer te delen.

Het einde van de ramadan vieren

we met het Suikerfeest. Tijdens

het Suikerfeest gaan we bij familie

en vrienden op bezoek. Er worden

allerlei zoete lekkernijen gegeten.

Salam aleikumDe vastenmaand ramadan begint elk jaar op een andere datum.

Het vasten begint vroeg in

de ochtend, voordat het licht

wordt, en eindigt wanneer de

zon ondergaat. Dan mogen

we beginnen te eten.

Het was de gewoonte van onze profeet Mohammed om bij zonsondergang het vasten te verbreken met het eten van een dadel. Daarom mogen wij dat ook doen. Lekker!

Op de eerste dag van de vasten wensen wij elkaar: ‘Ramadan moebarak’: een gezegende of gelukkige ramadan.

Wij, kinderen, hoeven nog

niet te vasten. Ook zieke

mensen vasten niet mee.

Tijdens de ramadan wordt er kleding, oud speelgoed, eten ... aan arme mensen gegeven. Zo tonen moslims hun medeleven.

Voor mij bestaat er geen gezelliger

maand dan de ramadan. De winkels

zijn langer open, er wordt extra lekker

gekookt, familieleden bezoeken elkaar, er

branden kleurrijke lampen en iedereen

probeert aardig te zijn tegen elkaar.

Moslims bidden elke dag tijdens de ramadan.

6

Route 1: Een tijd van voorbereiding

Veertigdagentijd en Pasen

- WO – Tijd – Dagelijkse tijd

Klassikaal - Bijlage ‘Aswoensdag’ p. 31 (dagboek) - Plaat P25 - Verbrijzelde houtskool

Individueel - Leerwerkboek p. 57

- Aswoensdag is de eerste dag van de veertigdagentijd. Op die dag brengt de priester met as een kruisje aan op het voorhoofd van

Kaart 1 verhaal/dagboek: aswoensdag

dagboek: aswoensdag - Ga samen met de leerlingen naar de ‘oever’ en lees er het eerste dagboekfragment

voor. Vertel dat je de volgende periode regelmatig een fragment zult lezen uit het dagboek van Gijsje om te ontdekken hoe zij de belangrijke dagen voor en na Pasen beleeft. Toon eventueel de bijbehorende plaat om de drie hoofdfiguren voor te stellen: Joos, Maarten en Gijsje.Luisteropdracht: Aswoensdag is het begin van de … ?

- Houd nadien een bespreking waarin de betekenis van Aswoensdag duidelijk gemaakt wordt. - Wat maakt de priester op Aswoensdag op het voorhoofd van de gelovigen? - Waarom wordt die dag Aswoensdag genoemd? - Waarom wordt carnaval het best voor Aswoensdag gevierd? - Hebben jullie carnaval gevierd? Waarom vier jij carnaval? - Aswoensdag is het begin van de … ?

route 1: een tijd van voorBereiding

Leerplandoelen

- De symboliek van het askruisje leren kennen.- Het getal 40 kennen als symbool voor tijd van voorbereiding, bezinning,

verwachting, loslaten (40 jaren/dagen in de woestijn).- Het verband zien tussen de bedoeling van de veertigdagentijd en de

concrete actie i.v.m. Broederlijk Delen.- U: Extra kansen krijgen tot bezinning (bv. aan de hand van een

vastenkalender), in klasverband of met de hele school.

- U: Voor zichzelf een manier vinden om soberder te leven.- U: Organisaties kennen die aandacht hebben voor mensen in de derde

wereld.- U: Actief meedoen met een project voor Broederlijk Delen dat door de

school opgezet is.

Kaart lezen

Waarom dragen christenen een askruisje?Aswoensdag: de start van de veertigdagentijd.

Met een dagboekfragment wordt Aswoensdag aangebracht.

7

Route 1: Een tijd van voorbereiding

Veertigdagentijd en Pasen

de kerkgangers, om hen aan te sporen tot bezinning, boete en bekering.

- De op Aswoensdag gebruikte as wordt verkregen door de palmtakken van de Palmzondag van het voorgaande jaar te verbranden. De takken van jubel en vreugde moeten eerst worden verbrand om zo tot teken te worden van de vergankelijkheid van het leven en de noodzaak van bekering.

- Aswoensdag wordt voorafgegaan door carnaval en Vastenavond. Van oudsher is carnaval een eet- en drinkfestijn, omdat het de laatste mogelijkheid was voor gelovigen zich te buiten te gaan voor de vastentijd waarin soberheid centraal staat.

- Laat de leerlingen de opdracht in het leerwerkboek maken. Ze duiden aan wat past. Let op: er zijn twee of drie juiste antwoorden mogelijk.

- De zin in de synthesekader vullen ze zelf verder aan.

een kruisje van as - Laat de leerlingen die al eens een askruisje gekregen hebben, vertellen. Hoe ging dat

in zijn werk? Had je daar een bepaald gevoel bij? Probeer ook de andere leerlingen bij het gesprek te betrekken. Wie zou er graag eens een askruisje krijgen? Waarom wel of waarom niet?

- Je kunt met houtskool of met as een kruisje maken op een pop of op één leerling die christen is en dit wenst te ontvangen, als veraanschouwelijking.

- Leerlingen die willen, kunnen zelf ook een kruisje zetten in het leerwerkboek.

8

Route 1: Een tijd van voorbereiding

Veertigdagentijd en Pasen

- WO – Tijd – Dagelijkse tijd

Klassikaal - Een aantal woordenboeken - Kalender

Individueel - Leerwerkboek p. 58

- De veertigdagentijd is de periode die begint op Aswoensdag, als voorbereiding op het paasfeest.

- Voor de christenen betekent de veertigdagentijd een periode van inkeer en herbronning: een terugkeer naar de bron, naar het zuivere leven zoals het evangelie het de volgelingen van Jezus voorhoudt. De tijd bij uitstek ook om zich vrij te maken van ‘onwaarden’ als hebzucht en heerszucht, om de ballast los te laten die zich in het dagelijkse leven opdringt, om meer dan anders tijd te maken voor gebed, bezinning en het delen met de armen.

- Hoewel er 46 dagen verlopen tussen Aswoensdag en Pasen wordt er traditioneel niet gevast op de zes zondagen tijdens die periode, waardoor je op 40 dagen uitkomt.

Koers 1 opdracht: nog veertig dagen te gaan

omschrijving: vasten- Schrijf het woord ‘veertigdagentijd’ op het bord. Wat roept dat bij de leerlingen op?

Allerlei staakwoorden kunnen op het bord geschreven worden. De leerlingen hebben in het eerste en tweede leerjaar al gewerkt rond de veertigdagentijd, heel wat zaken kunnen dus naar boven komen.

- Misschien komt ook naar voor dat de tocht van het joodse volk naar het Beloofde Land 40 jaar duurde. Zij trokken met Mozes 40 jaar door de woestijn. De 40-daagse vasten van christenen nu is een tocht naar Pasen. Het is ook als een tocht door de woestijn: de christenen leven soberder, zij bezinnen over hun leven, zij zijn samen onderweg. Voor christenen is de veertigdagentijd een periode van vasten. Voer met de leerlingen een gesprek over de betekenis van ‘vasten’. Wat is vasten nu juist? Wat zegt het woordenboek daarover?

- Een aantal leerlingen zoekt het woord ‘vasten’ op in een woordenboek (bv. Van Dale junior woordenboek). Wat ze vinden, wordt neergeschreven in het leerwerkboek. De belangrijke woorden worden omcirkeld.

- Ontbreekt er volgens hen nog iets aan de definitie die het woordenboek geeft? De leerlingen kunnen ze zelf verder aanvullen. Welke omschrijving hoort er volgens hen beter bij het woord ‘vasten’? Kom samen tot een gezamenlijke omschrijving. De omcirkelde woorden kunnen een vertrekpunt zijn. (Wat kan er bv. aanwezig zijn? Woorden als voorbereiding op Pasen, bekering, bidden, soberder leven, delen.)

Kalender - Bekijk samen met de leerlingen op een kalender wanneer dit jaar de veertigdagentijd

begint. Duid die datum aan. Hoe lang duurt die periode? Elke dag die verstreken is, kan worden geschrapt op de kalender.

- Leg uit dat de zondagen niet meegerekend worden. Zo komt men tot 40 dagen. Een zondag is immers een feestdag, een ‘klein’ Pasen, een dag waarop de verrijzenis van Jezus wordt gevierd en daar past vasten niet bij.tip: gebruik eventueel de vastenkalender van Broederlijk Delen.

Koers varen

Wat doen christenen als voorbereiding op pasen?De veertigdagentijd: voor christenen een periode van voorbereiding, bezinning, verwachting en loslaten.

9

Route 1: Veertig dagen tijd

Veertigdagentijd en Pasen

- Het getal 40 kennen als symbool voor tijd van voorbereiding, bezinning, verwachting, loslaten (40 jaren/dagen in de woestijn).

- Het verband zien tussen de bedoeling van de veertigdagentijd en de concrete acties van Broederlijk Delen.

- U: De veertigdagentijd en de ramadan met elkaar vergelijken (in wat gelijk is, maar ook in wat eigen is).

- WO - Tijd - Dagelijkse tijd - WO - Maatschappij

Klassikaal - Multimedia: de website van ‘Dagen zonder

vlees’ - Multimedia ‘40 dagen zonder vlees: betere

ecovoetafdruk’ (via bordboek)

Individueel - Leerwerkboek p. 47

- Christenen vasten tijdens de veertigdagentijd, als voorbereiding op het paasfeest. Voor christenen betekent de veertigdagentijd een periode van inkeer en herbronning: een

koers 1 multimedia/weetjes: dagen zonder vlees

Aanzet: dagen zonder vlees - Ga samen met de leerlingen naar de website ‘Dagen zonder vlees’. Bekijk er eventueel

het inleidende filmpje.Variant: werk met het nieuwsfragment ‘40 dagen zonder vlees: betere ecovoetafdruk’ waarin de actie van Alexia ook wordt toegelicht.

- Laat de leerlingen vertellen wat ze op de website of in het nieuwsfragment zien. Waarover gaat het? - Wat is de opzet van de website? (De website wil zoveel mogelijk mensen aansporen

om veertig dagen minder vlees en vis te eten.) - Waarom heeft Alexia Leysen deze campagne opgestart? (Vlees is een erg

inefficiënte manier van voeding: voor 1 kg rundvlees heb je 9 kg graan of soja nodig. Een dag zonder vlees of vis verkleint onze dagelijkse voedselafdruk en is dus veel beter voor het milieu.)

- Waarom ‘40’ dagen zonder vlees? (De actie valt samen met de christelijke veertigdagentijd, en deze duurt veertig dagen.)

- Waarom zou men ervoor kiezen om deze actie te laten samenvallen met de christelijke vastenperiode? (De actie staat eigenlijk los van de christelijke vastenperiode. Maar deze welbepaalde periode dient als een duidelijk kader voor het project. Elke andere tijdspanne zou vager, willekeuriger en dus vrijblijvender zijn. Het vasten is bovendien symbolisch in die zin dat het traditioneel een periode van bezinning en bewustwording is. En dat is de kern van het project: mensen bewust(er) maken van de impact van hun voedingskeuzes op het milieu.)

- Wat vind jij van dit initiatief? Kan het volgens jou dat deze actie los staat van geloof? Waarom wel/niet? Zou de actie niet beter in een andere periode vallen? Waarom wel/niet?

Koers varen

wat is vasten voor christenen?Niet enkel moslims kennen een vastenperiode, ook vele christenen vasten jaarlijks. Wat houdt het christelijke vasten in?

Hoe vasten zij? Kunnen christenen en moslims iets van elkaar leren?

10

Route 1: Veertig dagen tijd

Veertigdagentijd en Pasen

- Vast je als een christen, indien je meedoet aan de actie ‘Dagen zonder vlees’?(Misschien zeggen de leerlingen ‘ja’, misschien ‘neen’. Welke argumenten brengen zij aan? Het antwoord is noch ja, noch neen, maar eerder ‘misschien’. Het hangt ervan af of je zelf christen bent, en of je daarnaast nog andere dingen doet die hieronder worden beschreven.)

Christenen vasten - Voer daarna met de leerlingen een gesprek over de redenen waarom christenen

tijdens de veertigdagentijd vasten en meer sober willen leven. (Voor christenen is de veertigdagentijd een voorbereiding op Pasen. In deze periode gedenken ze de laatste levensdagen van Jezus. Daarom willen ze meer tijd vrijmaken om te bidden, te bezinnen en aan Jezus te denken.)

- Wat houdt dit christelijke vasten juist in? Wat is het verschil met de vastenactie van Alexia?(Tijdens de veertigdagentijd doen christenen drie dingen naar het voorbeeld van Jezus:1. meer bezinnen, meer bidden;2. soberder leven, bv. minder eten, drinken, autorijden …;3. delen en zich inzetten voor anderen, in het bijzonder voor mensen in het Zuiden vande wereld.)(De veertigdagentijd is dus meer dan ‘veertig dagen zonder vlees’, maar dat neemt niet weg dat de actie ‘Dagen zonder vlees’ een heel waardevol initiatief is voor het milieu.)

- De leerlingen lezen in het leerwerkboek wat Jacob hen wil vertellen over de christelijke vastenperiode.

moslims vasten - Zoals christenen vasten tijdens de veertigdagentijd, zo vasten moslims tijdens de

ramadan. De leerlingen lezen in het leerwerkboek wat Belo hen wil vertellen over de ramadan. Ook hij vertelt een aantal leuke weetjes. Houd hierbij een klassikale bespreking.Richtvragen: - Wat vond je interessant om te lezen? - Welk weetje heeft je het meest verbaasd? - Wat lijkt jou leuk aan de ramadan? - Wat is er moeilijk aan, volgens jou? - Kun je begrijpen dat de ramadan belangrijk is voor moslims? Waarom wel/niet?

opmerking: de maand ramadan betekent heel veel voor moslimkinderen. Hoewel ze niet verplicht zijn om te vasten, willen ze er toch deel van uitmaken en actief participeren

terugkeer naar de bron, een bijsturing van het leven naar de evangeliën, zoals Jezus het Zijn volgelingen voorhoudt. De tijd bij uitstek ook om zich vrij te maken van ‘onwaarden’ als hebzucht en heerszucht; om de ballast los te laten die zich in het dagelijkse leven opdringt; om, meer dan anders, tijd te maken voor gebed, bezinning en het delen met de armen.

- Zoals christenen vasten tijdens de veertigdagentijd, zo vasten moslims tijdens de ramadan. Moslims willen zich lichamelijk en geestelijk zuiveren tijdens de vasten door zich doorheen de dag, van zonsopgang tot zonsondergang, te onthouden van voedsel, drank en ander lichamelijk genot. Ze doen dit tijdens de negende maand van de islamitische kalender (ramadan). Men mag bovendien geen kwaadspreken, liegen of kwetsen met woorden. Door het vasten oefent men zich om beter bestand te zijn tegen moeilijkheden in het leven en probeert men zich over te geven in de handen van God (Allah).

11

Route 1: Veertig dagen tijd

Veertigdagentijd en Pasen

in het gebeuren van de vastenmaand. Zo maken ze deel uit van de gemeenschap, voelen ze zich opgenomen en oefenen ze de gedragingen die bij hun geloof passen. Dit is dan ook een uitgelezen kans om eventuele moslimkinderen in je klas hierover te laten vertellen. Ook voor de niet-gelovigen kan dit interessant zijn. Zo kunnen ook zij, in communicatie met anderen, groeien in de eigen religieuze beleving.

Vergelijking - Leg aan de hand van een klasgesprek de link tussen de veertigdagentijd (bij christenen)

en de ramadan (bij moslims). - Kun je gelijkenissen tussen de veertigdagentijd en de ramadan aanduiden? - Welke verschillen zie je?

tip!Bekijk de jaarlijkse campagne van Broederlijk Delen tijdens de veertigdagentijd. Meer informatie vind je op de website van Broederlijk Delen.

31

Veertigdagentijd en Pasen

verhaal (dagboek): Aswoensdag (zie Route 1, Kaart lezen, Kaart 1, p. 6)

Ik heb een kruisje op mijn hoofd, een kruisje van as. De pastoor heeft het met zijn duim op mijn voorhoofd getekend, zoals bij iedereen in de viering van Aswoensdag.Ik moest een beetje lachen met het askruisje van Joos, mijn broer. Het leek meer op een hartje dan op een kruisje, vond ik.Deze morgen vroeg Maarten of ik volgende zondag mee wil rijden op een wagen in de carnavalstoet.Het mag niet van mama. Vandaag begint de veertigdagentijd, dan proberen we sober te leven. Daar hoort carnaval niet bij.‘Carnaval vier je voor Aswoensdag’, legde Joos uit. Hij heeft gelijk, we mochten verkleed naar school op de laatste dag voor de krokusvakantie. Maarten was Dracula, ik verkleedde me als pinguïn en de juf droeg een trouwjurk.Maar nu is de tijd van gekke dingen doen voorbij, nu komt de tijd van inkeer en gebed, tot het Pasen is. Maarten zal het jammer vinden en ik eigenlijk ook een beetje.

(Geschreven door: Mie Reyniers)

P25

Op deze plaat staan drie figuren: Maarten, Joos en Gijsje. Via het dagboek van Gijsje komen we te weten hoe deze drie figuren de belangrijke dagen voor en na Pasen beleven.

Aandachtspunten:- Herken je ze? Wie is Joos? Wie is Maarten? Wie is Gijsje?

Maarten, Joos, Gijsje