Krachtgericht en verbindend hulpverlenen

André Dierickx, Monique Pauwels, An Van Herck

1

workshop

• opwarmertje• wie zijn wij? Wat is BindKracht?• bouwstenen van BindKracht:

– krachtgerichte basishouding– leefwereldperspectief– spanningsvelden

• afsluitend

• Wat 2

3

Hulpverleners:

• Daar moet ge mee oppassen!• Schrijven ALLES op en wie weet wat

gebeurt er dan achteraf mee? • Gebruiken HUN dossier vaak tegen u!• Zijn moeilijk bereikbaar. • Bellen nooit terug… of ja, een week

later dan… • Oei, die hebben lange tenen!

4

• Stemmen het aanbod van hun dienst niet af op die van een andere dienst

• Nemen de zorg van je over… pakken het mogen zorgen van je af!

• Passeren u• Houden hun beloftes niet! • Verwachten van ons dat wij altijd met

hen overleggen, maar ze betrekken ons zelf niet

Hulpverleners:

5

• Zijn in hun ogen perfect• Zouden mijn zoon/dochter kunnen zijn• Spreken chinees• Hebben gestudeerd• Zijn snotneuzen die denken dat ze het

beter weten• Denken in hokjes• Komen altijd met allerlei praktische

rompslomp af…

Hulpverleners:

6

• Stellen maar ‘regeltjes van het huis op’, en wij moeten ons daar zomaar vanzelf aan houden ofwat?

• Van ons verwachten ze veel, maar zelf doen ze niets

• Komen op huisbezoek om te controleren• Erkennen ons niet als ouder

Hulpverleners:

7

• Komen nooit ‘ns tot bij ons thuis• Gaan bijna nooit zelf met ons in gesprek• Allez, hoe lang zal deze nieuwe weer

blijven? • Ik word almaar ouder en die

opvoedsters worden almaar jonger

Hulpverleners:

8

• De opvoeders van de groep? Ik ken hen niet, het zijn vreemden voor mij

• Benaderen je altijd zo tuttig… en truttig• Behandelen mij ook als een kind of zelfs

als ne mentaal gehandicapte• Als ik kan, ga ik er niet naartoe• Schoon blondje!• Ik ga hen écht niet alles vertellen!

Hulpverleners:

9

• Ik moet mijn kinderen beschermen tegen hen!

• Nemen altijd maar beslissingen maar op basis van WELKE informatie eigenlijk?

• Wisselen onderling verslagen uit zonder dat ik daar weet van heb.

Hulpverleners:

10

• Zeggen tegen mij dat het niet goed is om de kinderen thuis op te voeden… maar niemand zegt WAT ik moet doen om ze terug thuis te krijgen… WANNEER is het goed genoeg, opgelost?? En wie beslist dat eigenlijk?

Hulpverleners:

11

‘Kansarmen…’

12

‘t Is niet altijd gemakkelijk!

13

BIND-KRACHT in ARMOEDE

• Doel: kwaliteitsverbetering van de hulpverlening aan mensen in armoede

• Aandachtspunten: VERBINTENISPROBLEMATIEKAFHANKELIJKHEID

• VERBINDEND en VERSTERKEND werken in dialoog

14

Krachtgerichte hulpverleningwerkt verbindend

Verbindend werken is versterkend en

autonomieverhogend

15

Bouwstenen voor krachtgericht werken

1. Bewust werken vanuit een visie op armoede en armoedebestrijding

2. Versterkend en verbindend werken vanuit het empowermentparadigma

3. De krachtgerichte basishouding 4. Aandacht voor de leef- en ervaringswereld van

mensen in armoede5. Evenwichtig omgaan met spanningsvelden en

rolpatronen

16

KRACHTGERICHTE BASISHOUDING

17

Basishouding

• grondhouding voor een open en gelijkwaardige dialoog

• de hiermee opgebouwde relatie is een krachtbron:– elk contact biedt kans tot betekenisvol

gebeuren – elk contact is een risico om nieuwe

kwetsuren toe te dienen

18

Basishouding

• kernbegrippen:1.respect 2.acceptatie3.empathie4.echtheid 5.relationele gelijkwaardigheid 6.verwondering

19

Respect

• eerbied hebben• achting en waardering tonen voor wie

iemand is zonder hem/haar te willen veranderen

• tempo van de cliënt volgen• ruimte/tijd maken voor ontmoeten

20

Acceptatie

• ≠ alles accepteren (gedrag/persoon)• niet veroordelen • rekening houden met de waarden en

normen van de ander (cfr. leefwereld)

21

Echtheid

• auteurschap‹-›acteurschap• toon je persoonlijkheid en je

kwetsbaarheid, je gaven en je gebreken• wees open, doorzichtig, duidelijk

22

Relationele gelijkwaardigheid

• ≠ gelijkheid • in de relatie heeft ieder een gelijk aandeel • besef van lotgenootschap• besef van ieders deskundigheid in het kijken

naar de problematiek• de hulpverlener kan/mag/moet… niet alles

doen/controleren• laat wederkerigheid toe (geven/ontvangen)

23

Verwondering

• vertrek vanuit het niet-weten• iedere persoon, iedere situatie, iedere

beleving is anders en uniek• Sluit theoretische bagage niet uit

24

KRACHTGERICHTE basishouding

Focus op problemen, pijn, samenhangf

Multi-complexe problematiekGevoelens van machteloosheidGevoelens van afhankelijkheidSociaal isolement/eenzaamheidGevoelens van wantrouwenGestoorde communicatieBerusting en apathieVerbintenisproblematiekVerloren kapitaal: een vicieuze

negatieve spiraal

Focus op krachten, inzet, potenties

Openheid voor het unieke van elk levensverhaal

Aanwezige verbindingen/ hulpbronnen

Trots en survival’s prideInzet en drijfveren OverlevingsstrategieënVaardigheden en creativiteitHumorRestanten van vertrouwen/

zelfwaardeZelfsturing/zelf initiatief nemen

25

Kijken door een dubbele bril: buitenkant

• solidariteit• constructief verzet• eigenheid en creativiteit• inzet en overlevingsstrategieën• humor• gewend zich aan te passen

26

• zwart/wit denken• korte termijnperspectief• gebrekkige vaardigheden• passiviteit• apathie• kwaadheid• vluchten (verslaving)• bruskerende taal• zichzelf uiterlijk verwaarlozen• verwaarlozing woning• ruzies/conflicten met buren en

familie• gestoorde communicatie• identiteitsverwervende rollen

worden opgenomen

Kijken door een dubbele bril: binnenkant

• het is uitzichtloos• ik voel me gekwetst• niemand begrijpt me• Ik sta machteloos, heb geen

controle meer• ik ben afhankelijk• je kan niemand vertrouwen• wie ben ik nog? • wat kan ik nog? • ik schaam me • ik voel me schuldig• ik voel me leeg en eenzaam• ik voel me bang en onveilig

• ik wil mijn kinderen/mijn gezin bijeenhouden

• ik voel ben moeder/vader/huisvrouw/kostwinner/…

• ik ben trots• ik kruip weer overeind• ik durf nog wel iemand

vertrouwen• mijn leven? da’s uniek… !

27

Krachtgerichte vragen

• Wat loopt goed? • Wie/wat zijn bronnen van zelfvertrouwen? • Wie/wat zijn bronnen van hulp, vertrouwen, rust? • Wie hebben ze nodig om verder te kunnen? • Wat werkt verbindend voor deze persoon? • Welke mogelijkheden van zorg zijn er voor de ander? • Welke inzet toont ieder? • …

28

LEEFWERELD VAN MENSEN DIE LEVEN IN ARMOEDE

29

Arbeid en tewerkstelling

Sociale contacten

Justitie Welzijn

Inkomen en schulden

Huisvesting

Gezondheid

Onderwijs Cultuur

30

De fundamentele attributiefoutHoe kijken we naar onszelf (middenklasse)

K Hoe kijken mensen in armoede naar zichzelf

Interne beheersingsoriëntatie L Externe beheersingsoriëntatie

We hebben greep op ons leven.

We bepalen zelf

We kunnen zelf beslissingen nemen

We dragen zelf verantwoordelijkheid

Succes (en falen) dank ik aan mijn eigen inzet

Vrije wil en keuze bepaalt mijn handelen

O

O

F

We hebben geen greep op ons leven

We hebben nog nooit iets zelf kunnen beslissen

Het is mijn schuld dat ik in deze situatie zit,

de oorzaken liggen buiten mezelf

We dragen geen verantwoordelijkheid, deze

wordt overgenomen door hulpverleners,

rechters, opvoeders,….

Ik ben machtig, sterk Ik ben zwak, afhankelijk

Hoe ik naar mezelf kijk bepaalt mijn kijk naar de andere-

Vooroordelen en vanzelfsprekendheden ten aanzien van een bepaalde groep hebben te maken met feit dat ik mijn eigen bril niet kan afzetten.

M

I

S

S

I

N

G

Hoe ik naar mezelf kijk bepaalt mijn kijk naar de andere

Vooroordelen en vanzelfsprekendheden ten aanzien van een bepaalde groep hebben te

maken met feit dat ik mijn eigen bril niet kan afzetten.

Individueel schuldmodelIndividueel schuldmodel Maatschappelijk schuldmodelMaatschappelijk schuldmodel

Voorbeelden:

-Die kan niets omdat hij niet wil, niet sterk is, lui is (wilskracht maakt dat je dingen bereikt)

-Als je iets wil, dan kan je het (ik heb invloed op de dingen, ik bepaal)

L

I

N

K

Voorbeelden:

-Die heeft geluk gehad, die kent ander volk, zit in een andere wereld, milieu -

Ik zal nooit iets kunnen bereiken zonder

hulp van anderen

31

Hoe mensen in armoede hulpverlening beleven:

• hulpverlening betekent ‘afhankelijk worden’• stap in het onbekende: aanbod onbekend, angst om

opgeslorpt te worden in het hulpverleningscircuit• hoge drempel om stap te zetten: pas als het echt niet meer

kan• ik moet mijn trots, mijn eergevoel opzij zetten en hulp vragen• ik moet er van gebruik maken: schaamte en vernedering,

schuldgevoelens, bewijs dat ik het niet meer kan redden: ik faal (als moeder/vader/kostwinner…), verlies van identiteit

• gevoel zich te moeten verantwoorden waarom ze hulp vragen, waarom het niet gelukt is

32

Hoe mensen in armoede hulpverlening beleven:

• angst voor inmenging in hun privé-leven • ik word afhankelijk van de ‘goodwill’ van anderen• ik moet leven op kosten van de staat• haalt zelfbeeld naar beneden

33

SPANNINGSVELDEN

34

• afstand• afhankelijk maken• controle• probleemgericht• interventie• afgebakend, kortlopend

• procedurematig,

gestandaardiseerd

• nabijheid• autonomie bevorderen• vertrouwen• krachtgericht• presentie• open, langdurig • maatwerk

35

Een goede hulpverlener:

• luistert naar mijn verhalen, maakt er tijd en ruimte voor

• is mijn getuige van lief en leed• respecteert me, ik voel me van tel• leeft zich in in mijn gevoel van nu, en laat me

voelen dat dit anders mag zijn dan bv. gister• geeft een plek aan de mensen die voor mij

belangrijk zijn

36

Een goede hulpverlener:

• laat me het zelf doen, gewaarworden én staat me hierin bij

• is matuur • voelt aan dat er soms iets moet gebeuren,

stuurt me niet met een ‘sussertje’ weg• geeft me een duidelijke en te begrijpen uitleg• verstopt zich niet achter procedures, maar

gaat er flexibel (creatief?) mee om

37

Een goede hulpverlener:

• vindt de juiste woorden om mijn stress te verminderen

• weet wat deugd doet en steunend is voor mij• ziet wat ik wél probeer en wat wél lukte • zie je eigenlijk niet als ‘nen hulpverlener’• bij hem/haar voelt het goed om je kind erbij

achter te laten, het gaat dan over ‘samen opvoeden’

38

Een goede hulpverlener:

• doet het samen met me: we zijn samen verantwoordelijk en we communiceren regelmatig

• gaat effectief met me mee op pad• is duidelijk en betrouwbaar, zodat je voelt dat

je mag spreken zonder dat het tegen jou gebruikt kan/zal worden

• kijkt doorheen alle afwijkingen, allez, alles wat niet goed loopt

• raakt me af en toe ‘ns aan: een schouderklopke dat deugd doet ofzo

• is een blijverke!

39

‘Zou die nu ook een ambetant gezicht trekken en mij nadoen als we de telefoon hebben ingehaakt?’

Een wereld van verschil… ?

40

Geprikkeld? Want more?

• Literatuur • Aanbod vormingen (open aanbod en op

maat) • Andere interessante sites • …

op www.bindkracht.be

41