Het expertisecentrum Krachtgericht sociaal werk

Een korte voorstelling

09-04-2023

De visie van het expertisecentrum met 5 mini-TED Talks:

• Een evaluatie van een time-outproject• Omgaan met armoede en culturele diversiteit: onderzoek

vanop de werkvloer • Voedselhulp en zijn kansen tot integratie en activering • Sociaal werk in een justitieel kader • Hulpverlening aan gezinnen in armoede met jonge

kinderen

De kijk van de praktijk: Peter Goris in gesprek met• Goedele Plovie, Jeugdzorg Emmaus • Josée Goris, POD MI• Veerle Pasmans, Justitiehuis Antwerpen• Carmen Mathijssen, Cera

09-04-2023

Onze Missie

onderzoek

werkveldonderwijs

- p.3

praktijkgericht, empowerend sociaal werkonderzoek, dat nieuwe kennis genereert, relevant voor het werkveld en het onderwijs

Gezamenlijke kennisproductie als visie en aanpak

Kristel Driessens

09-04-2023

Een nieuw onderzoeksparadigma Basis-kenmerken

Modus 1 Modus 2

Uitgevoerd in/ context

Academische setting Toepassingsgericht - gecontextualiseerd

Discipline Afgebakend, binnen 1 discipline

Transdisciplinair

Aard Homogeen Heterogene, pluriforme configuraties

Organisatie-vorm

Hierarchisch Samenwerkingsverbanden en participatie van betrokkenen

Kwaliteits-controle

Peer review –beoordeeld door wetenschappers

Maatschappelijk relevant, bruikbaar voor praktijk, ethisch verantwoord

09-04-2023

Gezamenlijke kennisproductie

(Gredig, Sommerfeld 2008, 5)

09-04-2023

09-04-2023

Specificiteit van sociaal werk onderzoek

• Gericht op verandering • Meer gelijkwaardige relatie tussen

onderzoekers en onderzochten• Verantwoording verschuldigd tov

betrokkenen (ook cliënten)• Ruime (geïntegreerde) kijk op de

complexiteit van sociale situaties

(geïnspireerd door Lena Dominelli)

09-04-2023

Focus: Krachtgericht Sociaal Werk

• Paradigma van empowerment als leidraad• Zoeken naar het positieve: wat werkt en kan versterkt

worden bij gezinnen, professionals, organisaties, omgeving en samenleving

• Zichtbaar maken en taal geven aan krachtgerichte praktijken

• Op verschillende niveau’s (micro,meso,macro)• Focus op maatschappelijk kwetsbare groepen en hun

leefwereldperspectief• Sociaal werker als facilitator en bruggenbouwer die

ook structureel werkt• In ondersteunende organisaties/beleid

09-04-2023

Verbinding met basisopleiding

Onderzoek voor/met studenten • Sociaal Wetenschappelijk onderzoek – 2de jaar

(BZN – Welzijnsschakels en empowermentmeting)

• Projecten (3de jaar)

• Verbinding met Master Sociaal Werk via medewerking studenten Masterscriptie

Onderzoek voor/met docenten

- p.10

09-04-2023

Verbinding met het werkveld

• Onderzoeksvragen uit het werkveld• Onderzoek in het werkveld (accent

op kwalitatief en actie-onderzoek)• Ondersteunende instrumenten

ontwerpen met het werkveld • Belang van mede-eigenaarschap van

resultaten

09-04-2023

Wie is wie in lopende projecten• Kristel Driessens (coördinatie)• Bea Van Robaeys (gekleurde armoede en HVE)• Johan Boxstaens (sociaal werk in gedwongen

kader)• Bie Melis (La Strada – Vergelijking van kracht-

gerichte, netwerkversterkende methoden in IJH)• Jan Depauw (krachtgericht werken in OCMW’s en

empowermentmeting)• Fien Gilleir en Niels Dewil (Evaluatie Traject 2)• Joke Thirion (Hulpverlening voor kinderen door de

ogen van gezinnen in armoede)

- p.12

Een evaluatie van een time-outproject

Bie Melis

09-04-2023

La Strada

• time-outproject opgestart door Jeugdzorg Emmaus.

• kortdurende en intensieve ondersteuning aan jongeren en hun (hulpverlenings)context zodat er opnieuw perspectieven ontstaan in hulpverlenings-trajecten die dreigen vast te lopen.

• La Strada gebruikt hiervoor duotochten.

09-04-2023

Bewijskracht

Omschrijving Kwalificatie-niveau interventie

Niveau 4 Causaal

positieve uitkomsten veroorzaakt door interventie en zicht op werkzame factoren.

Werkzaam

Niveau 3Indicatief

empirisch aangetoond van bereik van gestelde doelen en tevredenheid cliënten

Doeltreffend

Niveau 2Theoretisch

toevoeging van een interventietheorie

Veelbelovend

Niveau 1Descriptief

De kernelementen van een interventie zijn duidelijk en begrijpelijk beschreven.

Potentieel

Effectenladder Van Yperen en Veerman

09-04-2023

De onderzoeksvraag

• Vraag naar – Evaluatie van werking van La Strada– Meting van cliënttevredenheid

• Duur: september 2011 tot en met juli 2012

• Praktijkgericht onderzoek: kader om het evenwicht tussen wetenschappelijke evidentie en de invulling van de praktijk te bewaken.

09-04-2023

Onderzoeksvraag 1• De theoretische uitgangspunten, visies en

methoden die aan de basis liggen van de werking? Worden ze ook vertaald in de werkteksten van La Strada?

• Onderzoeksmethode– Literatuurstudie– Analyse van documenten– Interview met sleutelfiguur, focus gesprek met

team.

• Bevinding– Sterke theoretische onderbouw voor begeleiding

van jongeren: ervaringsgericht leren.

09-04-2023

Onderzoeksvraag 2

Hoe realiseert La Strada time-out in de praktijk en welke zijn de knelpunten?

– Wordt de beoogde doelgroep bereikt en worden de doelstellingen vertaald naar de praktijk?

– Wordt in het proces gerealiseerd wat men op papier beoogt?

Onderzoeksvraag 3

In welke mate realiseert het time-outproject de vooropgestelde doelstellingen?

– Perspectiefbiedende reflectie geïnstalleerd?– Nieuwe perspectieven voor de hulpverlening?– Doorbreekt time-out de negatieve spiraal van

doorverwijzing?

09-04-2023

Fase 1:• Analyse van 33 dossiers• Diepte-analyse van 10 dossiers: met bevraging van

stapbegeleiders, jongeren en begeleiders uit aanmeldende voorzieningen

Fase 2: Opvolging van time-out processen - 7 jongeren• Observatie van intake-, vertrek- en aankomstgesprek• Registratie van ervaringen tijdens de tocht

– via dictafoon, camera of schriftelijk– door participerende observatie

• Effectmeting op korte termijn– bevraging van de jongeren kort na de tocht– vragenlijst aan stapbegeleider en begeleider van de

aanmeldende voorziening.

• Effectmeting op lange termijn– bevraging van begeleider van de aanmeldende voorziening.

09-04-2023

Bevindingen

Doelgroep- La Strada bereikt de vooropgestelde doelgroep. - Een dynamische werking speelt vlot in op de

evoluties in de doelgroep van jongeren en aanmeldende voorzieningen.

- Nood aan aangepaste methoden.

Doelstelling- Jongeren en aanmeldende voorzieningen ervaren

La Strada als ondersteunend.- Perspectiefbiedende reflectie is bereikt doel bij

jongeren, maar aandachtspunt bij aanmeldende voorziening.

09-04-2023

De leer-en ervaringsweek

• De jongeren hebben het gevoel dat ze het proces mee kunnen bepalen.

• Alle jongeren gaven aan dat de tocht hen heeft aangezet om na te denken over belangrijke zaken in hun leven.

• De jongeren benoemen de relatie met de stapbegeleider als heel positief.

• Tijdens de tocht is er aandacht voor transfer

• Tijdens de tocht weinig contact met de aanmeldende context.

09-04-2023

Nabegeleiding• Een krachtgerichte benadering met centrale plek

voor de jongeren.

• Voorzieningen geven aan dat de nabegeleiding naar wens verliep.

• Specifieke positie van ondersteunende dienst: nood aan een duidelijk kader om rol in de nabegeleiding te kunnen waarmaken.

• De beperkte registratie werd tijdens het project reeds bijgestuurd. Een meer consequente registratie biedt handvatten voor het uittekenen van een duidelijker kader.

09-04-2023

Effecten van time-out

• de tocht biedt jongeren een aanzet tot het nadenken over belangrijke zaken in hun leven

• De meeste aanmeldende voorzieningen achtten de terugkoppeling vanuit La Strada bruikbaar voor de hulpverlening.

Tevredenheid

– de jongere• rust en kunnen nadenken• De relatie en gesprekken met de stapbegeleider• Raden tocht aan bij andere jongeren

– de voorziening• Het snelle aanbod• De basishouding t.o.v. de jongeren• Het doorbreken van de negatieve sfeer• De nabegeleiding

09-04-2023

Win-win Onderzoek

Ruime dataverzam

eling Enthousiaste

jonge interviewers

Onderwijs Kennismaking

met het werkveld

Via een kritische insteek

Werkveld Kritische

spiegel in de werking

- p.24

Omgaan met armoede en culturele diversiteit:

onderzoek vanop de werkvloer

Bea Van Robaeys

09-04-2023

Doelen TED-talk

• Illustreren via onderzoek rond gekleurde armoede en hulpverlening dat:– Kennisontwikkeling gebeurt door het verbinden

van impliciete met expliciete kennis– Kennisontwikkeling in het sociaal werk het product

is van de ontmoeting tussen praktijk en onderzoek– Verschillende onderzoeksinstrumenten ingezet

kunnen worden om tot resultaten te komen

09-04-2023

Onderzoek naar armoede bij personen met een andere herkomst

• Naar aanleiding van signalen van de praktijk (OCMW, Kind & Gezin, vzw El Ele, samenlevingsopbouw Antwerpen) over instroom ‘nieuwe’ cliënten en uitgesproken situaties van armoede

09-04-2023

Onderzoek naar armoede bij personen met een andere herkomst

• Onderzoek naar kenmerken van een ‘nieuw stuk sociale realiteit’– In cijfers te vatten? => Kwantitatief

onderzoek– In woorden, concepten, kenmerken te

vatten? Beeld krijgen? => Kwalitatief onderzoek

09-04-2023

Onderzoek naar armoede bij personen met een andere herkomst

• Onderzoek naar kenmerken van een ‘nieuw stuk sociale realiteit’– Focusgroepen met hulpverleners (115)– Diepte-interviews over beleving met

cliënten van een andere herkomst in armoede (75)

09-04-2023

Gekleurde armoede en hulpverlening

• Diepte-interviews met sociaal werkers over werken in een context van gekleurde armoede (20)

• Diepte-interviews met cliënten van een andere herkomst in armoede over ‘goede hulpverlening’ (16)

09-04-2023

Vandaag en in de toekomst

• Hoe kan je als professional ‘goed werk’ leveren in een context van complexiteit, culturele diversiteit en armoede? – Wat is ‘goed werk’?– Hoe doe je dat?

09-04-2023

Vandaag en in de toekomst

• Onderzoek op de werkvloer naar ‘problem-setting’

• De Sloep vzw (inloopteam) & De Touter (BJZ)• Etnografisch onderzoek

– Participerende observatie– Interviews– Focusgesprekken

09-04-2023

Vandaag en in de toekomst

• Experimenteel reflectietraject rond thematiek van ‘goed sociaal werk in een context van armoede en culturele diversiteit’

Voedselhulp en zijn kansen tot integratie en activering

Jan Depauw

09-04-2023

Krachtgericht?• Vaak een beeld van een ouderwetse,

caritatieve voedselbedeling.• Werkelijkheid is minder eenduidig. • Focus op vormen van voedselhulp die

participatief en integratiegericht werken.

09-04-2023

Doel• Inspirerende praktijken in

krachtgericht sociaal werk kritisch beschrijven en analyseren.

• Door bevorderen van uitwisseling en dialoog. – Sociaal werkers leren van elkaar en van

hun cliënten – Wetenschappelijke kennis samenvoegen

met de praktijkkennis van professionals en vrijwilligers én het perspectief van cliënten.

09-04-2023

Werkwijze• Traditioneel arsenaal aan technieken van

dataverzameling (interview, focusgroep,…) aangevuld met bijzondere techniek van dataverzameling én analyse: méthode d’ analyse en groupe (MAG).

• MAG = 2 volledige dagen, waarin vertegenwoordigers van alle betrokkenen (gebruikers, vrijwilligers, sociaal werkers, diensthoofden voorzitters VZW, onderzoekers,…) thema’s aankaarten en in samenspraak analyseren.

09-04-2023

Wat is er krachtgericht en integratiebevorderend ?

• Noodzakelijke basishulp op een meer menswaardige, respectvolle manier: keuzevrijheid en aanbod van gezonde voeding.

• Meer dan voedselverstrekking:– Kansen tot integratie en activering van kwetsbare burgers– Plek waar mensen zich welkom, veilig en gewaardeerd

voelen– Mensen op capaciteiten aangespreken en worden opnieuw

een persoon van betekenis. – Gebruikers-vrijwilligers kunnen actief iets terug doen. – Opbouwen van sociaal netwerk– Rijke mix van medewerkers geeft vorm aan een solidaire en

diverse samenleving.

09-04-2023

Dus…• Zeg niet: ‘voedselhulp is een

ouderwets, caritatief gebeuren waar emanciperend sociaal werk zich van distantieert’

• Maar zeg: ‘Voedselhulp kan (ook) een innoverende praktijk zijn die kwetsbare burgers bereikt en op een laagdrempelige manier emanciperend en activerend werkt’.

Sociaal werk in een justitieel kader

Johan Boxstaens

09-04-2023

Context

• Strafuitvoering is een ‘hot item’– Publieke opinie– Media– Politiek

• Veld is voortdurend in transitie: zorgt voor spanningsvelden, maar ook voor kansen.

09-04-2023

Algemene probleemstelling

• Signalen vanuit het werkveld: sociale professionals in de justitiële context hebben nood aan ondersteuning.

• Welke spanningsvelden zijn aanwezig in hun dagdagelijkse praktijk?

• Wat hebben zij nodig om zich beter te positioneren op deze spanningsvelden?

• Focus op “WHO WORKS?” (n.a.m. “What Works?”)

09-04-2023

Gefaseerde onderzoeksopzet

Fase 1: kwantitatief

Focus op ‘kwaliteit van arbeid’ in PSD & Justitiehuizen

Fase 2: kwalitatief

Welke spanningsvelden concretiseren zich in het dagelijkse werk van sociale professionals in PSD & Justitiehuizen?

Fase 3: participatorisch-actieonderzoek

Hoe kunnen sociale professionals in PSD en JH zich beter positioneren in voornoemde spanningsvelden?

09-04-2023

Fase 1: focus op kwaliteit van arbeid

• Meten van ‘welzijn’ in professionele context

• Vanuit theorie & eerder onderzoek:1. Manier waarop arbeid georganiseerd wordt, is cruciaal

2. Organisatiestructuur heeft impact

3. Motivatie is zeer belangrijk in reclasseringswerk & wordt sterk beïnvloed door 1 & 2

• Methodologische triangulatie: versterking van onderzoekstechnisch concept

09-04-2023

Fase 2: focus op spanningsvelden

• Risicobeheersing Vs gedragsverandering & reïntegratie (controle Vs emancipatie)

• Wetenschappelijke evidentie & professionele ruimte (EBP Vs practice wisdom)

• Spanningsvelden gegenereerd door organisationele context (cfr. fase 1)

09-04-2023

Fase 3: focus op betere positionering

• Samen met praktijkwerkers kijken naar diagnostiek van fase 1 & 2

• Wat kunnen zij hiermee op:– Microniveau (cliëntrelaties – methodische tools)– Mesoniveau (teamniveau – lokaal)– Macroniveau (beleid van organisatie)

09-04-2023

Status praesens

• Fase 1: afgerond

• Fase 2: analyse en disseminatie

• Fase 3: start januari 2013

• Project eindigt december 2013

Hulpverlening aan gezinnen in armoede met jonge kinderen

Joke Thirion

Samenvattend:

Wat kan je van ons verwachten?

09-04-2023

wetenschappelijke ondersteuning voor

• studie van maatschappelijke processen en sociale problemen

• evoluties in cliëntprofielen en noden van doelgroepen

• analyse en wetenschappelijk onderbouwen van goede praktijken in sociaal-agogisch werk

• ontwikkeling van methodische en reflectie-instrumenten

• de evaluatie en effectmeting van innovatieve praktijken

• de vertaling van (internationaal erkende) methodische vernieuwingen naar een specieke lokale context of werksoort - p.50

09-04-2023

Visie en onderzoeksmethoden

• model van gezamenlijke kennisproductie• Transdisciplinair (verbinden van

wetenschappelijk, hulpverleners- en cliëntperspectief)

• Wetenschappelijke kwaliteitscriteria • Ethisch verantwoord• Ondersteunend voor de praktijk • Gericht op verandering

- p.51

09-04-2023

Onderzoekslijnen

• Armoede en sociaal werk• Sociaal werk in een justitiële context• Interculturaliteit in het sociaal werk• Innovaties in krachtgericht en participatief sociaal

werk• Netwerkversterking van maatschappelijk

kwetsbare groepen• Jeugdwelzijnswerk• Preventie• Empowermentmeting

09-04-2023

Opdrachtgevers en partnerschappen

• Federale overheid (POD MI)• Vlaamse overheid (Integrale Jeugdhulp – diversiteits-

beleid)• Stad en provincie• KBS – Cera –Porticus• Emmaus – BZN – VDAB

In partnerschap met• OCMW’s – CAW’s – CKG’s• Justitiehuizen en gevangenissen • BJB (Emmaus – De Touter – krachtgerichte

methodieken) – K&G (De Sloep)• Welzijnsschakels • Master sociaal werk – Artesis

09-04-2023

Jan Fook, 2002.

‘We value and include the voice of practitioners in theorizing from their own

practice experience. It is our responsibility to the profession that we

enable and create cultures and environments in which this can happen.’

09-04-2023

www.kdg.be/onderzoek-consultancy/expertisecentrakristel.driessens@kdg.be

Contact:Karel de Grote HogeschoolExpertisecentrum Krachtgericht sociaal werkBrusselsestraat 432018 Antwerpen