Deontologie

Cursus 2010-2011

2

Inhoud van cursus Beroepsgeheim voor artsen en voor paramedische beroepen Wettelijke hulpverleningsplicht Valsheid in geschrifte De rechten van de patiënt Het medisch dossier Adviesorganen inzake bio-ethiek Abortuswet in België Embryonaal stamcelonderzoek Pre-implantatie genetische diagnostiek Euthanasie Orgaandonatie

3

Inleiding Wat is deontologie?

Te vervullen plichten en erbij horende rechten Enge zin: beroepsplichten en – rechten Uitgeschreven deontologie = Code

Bv Code van geneeskundige plichtenleer Bv Deontologische code voor Belgische psychologen

Breder: houdingen/ gesteund op ethiek Waarden en normen

Breder: ook gesteund op wetten en rechten

4

Het medisch beroepsgeheim Inleiding

Zeer belangrijk grondprincipe Reeds opgenomen in de wet van Hippocrates Dient het algemene belang en persoonlijke belang

bv. Attest voor arbeidsongeschiktheid Bescherming van de privésfeer De plicht tot zwijgen over alles waarvan de hulpverleners bij de

uitoefening van zijn beroep in kennis is gesteld Ook belangrijk voor MMA!!

Ook jullie zullen veel vragen krijgen!

5

Het medisch beroepsgeheim Eed van Hippocrates

“ Ik zal, wat ik bij de uitoefening van mijn beroep ook zal horen of zien, of ook daarbuiten over het leven van mensen te weten kom aan dingen, die nooit bekend mogen worden, in stilzwijgen bewaren, en het beginsel hooghouden, dat dingen die mij zo bekend worden vallen onder de plicht van geheimhouding”

“Ik zal het geheim eerbiedigen van al wie zich aan mijn zorgen toevertrouwt, ook na zijn dood”

6

Het medisch beroepsgeheim Het wetsartikel (art uit strafwetboek)“ Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte (of voor een parlementaire onderzoekscommissie) getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van 100 euro tot 500 euro.”

7

Het medisch beroepsgeheim Voor wie geldt de geheimhouding?“Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte (of voor een parlementaire onderzoekscommissie) getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van 100 euro tot 500 euro.”

8

Het medisch beroepsgeheim Voor wie geldt de geheimhoudingsplicht?

1e groep: zoals in artikel 458 beschreven: geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers en vroedvrouwen

2e groep: “alle personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hen zijn toevertrouwd” Gebonden door hun beroep: verpleegkundigen, ambulanciers,

paramedici (kinesisten, psychologen,…) en andere hulpverleners Uit hoofde van hun staat: partner van zwijgplichtige, studenten,

stagiairs, vrijwillige medewerkers

9

Het medisch beroepsgeheim Voor wie geldt de geheimhoudingsplicht?

3e groep: beroepen die in de regelgeving van hun beroep verwezen wordt naar artikel 458

Gevolgen: Ook receptionisten, poetsvrouwen Slecht geheimhouding als kennis verworven is uit hoofde van hun

beroep of staat Geheimhouding geldt in principe ook buiten het medische kader

10

Het medisch beroepsgeheim Wat zijn geheimen?

Wie bepaalt wat er geheim is? Arts? Patiënt? Maatschappij?

Beroepsgeheim Informatie die iedereen kan weten/weet, is geen geheim Het geheim moet toevertrouwd worden door de cliënt aan de

hulpverlener Het geheim moet toevertrouwd worden tijdens de uitoefening

van het beroep.

11

Het medisch beroepsgeheim Het persoonlijke belang van het beroepsgeheim

Vertrouwen is noodzakelijk!

Niet alleen de ziekte wordt behandeld, ook de patiënt

Niemand heeft graag dat zijn kwalen aan iedereen worden rondverteld! Let wel: wetgever heeft het recht aan deze geheimhouding

beperkingen op te leggen, in het belang van de maatschappij

12

Het medisch beroepsgeheim Het algemeen belang

Wie zou nog naar arts willen gaan, als zijn kwalen worden rondverteld?

Bevorderen van volksgezondheid

Wetgever of maatschappij kan geheimhoudingsplicht opleggenbv. Arts kan weigeren iets tegen de baas van de patiënt te

zeggen, zelfs als de patiënt dit zelf zou willen.

13

Het medisch beroepsgeheim Geheimhouding uit hoofde van hun beroep

Zwijgplicht Elke drager van beroepsgeheim heeft de plicht te zwijgen over

geheimen. Anders riskeert hij een strafrechtelijke sanctie

Rechtsliteratuur: onlogische redenering: arts die iemand onderzoekt iov een derde persoon, beoefent zijn beroep niet uit. Bv adviserende geneesheer, gerechtsdeskundige, controlearts

14

Het medisch beroepsgeheim Geheimhouding uit hoofde van hun beroep

Zwijgplicht Wel bepaalde uitzonderingen

“…buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte (of voor een parlementaire onderzoekscommissie) getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken,…”

Bv. melden van kindermishandelingBv. melden van besmettelijke ziekten aan de gezondheidsinspectie, Bv. controle-arts tov werkgever

15

Het medisch beroepsgeheim Geheimhouding uit hoofde van hun beroep

Zwijgrecht Kan niet gedwongen worden vertrouwensrelatie te doorbreken Dat is niet absoluut.

Moet ‘uit hoofde van hun beroep zijn’ Vriend tot vriend niet strafrechtelijk vervolgbaar Wordt uitgemaakt door diegene over wie het geheim gaat

16

Het medisch beroepsgeheim Geheimhouding uit hoofde van hun staat (positie, rol)

Rechtsliteratuur beschrijft niet wat ‘staat’ inhoudt Van Dale: bv burgerlijke staat

Ook echtgenoot heeft geheimhoudingsplicht Echtgenoot heeft echter ook verplichting tot bijstand of morele

ondersteuning Staat in termen van positie

Bv. Vrijwilliger in georganiseerd verband: geen onderscheid mogelijk voor patiënt tussen beroepshalve en vrijwillige hulpverlener

Toevallige hulpverlening houdt geen beroepsgeheim in Stagiairs en studenten: eventueel contract

17

Het medisch beroepsgeheim Spreekrecht

Arts kan niet verplicht worden patiënt te behandelen, tenzij bij groot gevaar patiënt bepaalt niet alleen wat onder geheimhouding valt

Voorwaarden: Voor eigen verdediging (bv aanklacht voor beroepsfout) Ernstige schending van integriteit van minderjarige (meldingsplicht) Getuigenissen onder ede Hulpverlening in een netwerk (gedeeld beroepsgeheim)

18

Het medisch beroepsgeheim Spreekrecht

Therapeutische exceptie bij de verplichting tot het geven van informatie Arts kan dus informatie achterhouden als hij dit als geheim

beschouwt Moet in dossier genoteerd worden Moet evtl vertrouwenspersoon informatie geven Moet dit voor iedereen houden (behalve aangeduide

vertrouwenspersoon), dus ook echtgenoot (uitzondering: als patiënt dit zo wil)

Arts bepaalt mee wat geheim is

19

Het medisch beroepsgeheim Samengevat

Patiënt bepaalt wat geheim is en wat niet Wetgever moet patiënt beschermen tegen zichzelf en tegen

anderen Welzijnswerker oefent controle uit over welzijn van patiënt

door informatieplicht op gepaste wijze uit te oefenen

Bv. Seropositieve patiënt

20

Het medisch beroepsgeheim Toevertrouwd

Niet enkel wat wordt gezegd

Ook vaststelling

Ook aanvoelen

Ook interpretatie

Bv. Zwangerschapsdiagnose

21

Het medisch beroepsgeheim Verstrekken van medische gegevens

Mededeling aan de patiënt Instemming of toestemming nodig patiënt moet nodige informatie

krijgen Meedelen van informatie is dan ook geen strafbaar feit

Geen verplichting alle informatie te verstrekken Nagaan welke informatie de patiënt wenst te krijgen Goed gebruik van ‘therapeutische exceptie’ Toepassing art 33 van ‘Code van geneeskundige plichtenleer’

22

Het medisch beroepsgeheim Art 33 van Code van geneeskundige plichtenleer“De arts deelt tijdig aan de patiënt de diagnose en de prognose mede; dit geldt ook voor een erge en zelfs voor een noodlottige prognose. Bij de informatie van de patiënt houdt de arts rekening met diens draagkracht en met de mate waarin hij wenst geïnformeerd te worden. De arts verzekert de patiënt in ieder geval van een verdere aangepaste behandeling en begeleiding. De arts betrekt hierbij de naastbestaanden tenzij de patiënt zich daartegen verzet. Hij contacteert op verzoek van de patiënt de door deze aangewezen personen.”

Bv. Alleenwonende bejaarde patiënte met gemetastaseerd darmkanker

23

Het medisch beroepsgeheim Verstrekken van medische gegevens

Mededelen van informatie aan een wettelijk vertegenwoordiger van de patiënt Door wet derde aangeduid om tekort aan rechtsbekwaamheid op te

vangen informatie aan deze persoon geven Psychiatrische patiënten onder beschermingsstatuut

Bv. Mentaal gehandicapte personen Minderjarigen

Bv. 17-jarige patiënte komt vragen achter noodpil CLB-decreet: al vanaf 14 jaar

24

Het medisch beroepsgeheim Verstrekken van medische gegevens

Aan een vertrouwenspersoon Goed rekening houden: niet alleen patiënt bepaalt geheim karakter

van mededeling. Goed aanvoelen wat patiënt ervaart als geheim karakter Afhankelijk van welke persoon Ook afhankelijk van situatie

Bv. Kankerdiagnose bij patiënt met SOA Vertrouwenspersoon

Vrije keuze Bijstand Geen beslissingen nemen

25

Het medisch beroepsgeheim Verstrekken van medische gegevens

Aan een collega-hulpverlener Als patiënt geen bezwaar maakt of verondersteld wordt geen bezwaar

te maken Bv. Kennis van collega: BLWI tov ruzie met vrouw

Need-to-know principe Tov arts Tov verpleegkundige Tov MMA

26

Het medisch beroepsgeheim Geen schending in geval van getuigenis in rechte

Getuigenis in rechte = getuigenis voor een rechter Tov politie mag je in principe zwijgplicht niet doorbreken Uitzondering: ten laste gelegde fout Discussie: in rechte: spreekrecht vs spreekplicht

Strafrechterlijk: verplicht Burgerrechterlijk: afhankelijk van rechter

Enkel wat nodig is om waarheid te achterhalen Bij burgerrecht: evtl gerechtsdeskundige laten aanstellen

Bv. Casus rond echtscheiding

27

Het medisch beroepsgeheim Geen schending in geval van wettelijk verplichte

bekendmaking Bv RIZIV-reglementering, aangifte van geboorte, aangifte

besmettelijke ziekten

Gerechtsdeskundige die moet zoveel mogelijk informatie verzamelen

Werkgever kan controlearts aanstellen Enkel zeggen: terecht of niet terecht Mag niks zeggen over evolutie, mogelijke duur

28

Het medisch beroepsgeheim Geen schending in geval van wettelijk verplichte

bekendmaking Wat in geval van misdrijf?

Art 30 wetboek strafvordering

“Ieder die getuige is geweest van een aanslag, hetzij tegen de openbare veiligheid, hetzij tegen iemands leven of eigendom, is eveneens verplicht daarvan bericht te geven aan de procureur des Konings, hetzij van de plaats van de misdaad of van het wanbedrijf, hetzij van de plaats waar de verdachte kan worden gevonden.”

29

Het medisch beroepsgeheim Geen schending in geval van wettelijk verplichte

bekendmaking Wat in geval van misdrijf?

Art 30 wetboek strafvordering vs wetsartikel Mogelijkheid om je te beroepen op beide wetten Voorzichtigheid geboden

Erg delicaat: kindermishandeling Als mogelijk: niet aan gerecht melden Als MMA: meld het aan de arts Arts: vertrouwencentrum

30

Het medisch beroepsgeheim Moet men aangifte doen van misdrijf waarbij patiënt

betrokken is? Patiënt is dader of medeplichtige: neen

Reden: vertrouwenssfeer is noodzakelijk

Patiënt is slachtoffer: men kan aangifte doen Let wel: soms beter van het niet te zeggen Patiënt kan liever hebben dat het niet gezegd wordt

31

Het medisch beroepsgeheim Wat te doen als federale politie informatie vraagt over

een patiënt? In principe geldt de zwijgplicht Als MMA: best doorverwijzen naar geneesheer-diensthoofd Behandelend arts:

Afhankelijk van medische toestand wordt toestemming gegeven patiënt te ondervragen

Medische verklaring van arts over patiënt: arts moet toestemming hebben om attest af te geven Bv. Attesten bij fysiek geweld

Bewusteloze patiënten

32

Het medisch beroepsgeheim Begrenzingen

Beroepsgeheim geldt voor alle derden Is absoluut: enkel wet kan in uitzonderingen voorzien Eventuele uitzondering: informatie met diegenen die direct met

verzorging van de patiënt betrokken zijn Bv. Artsen, verpleegkundigen, kinderen van bejaarde patiënten

Tegenover patiënt geldt de informatieplicht Let wel: als MMA niks zeggen over diagnose of prognose Uitzondering: therapeutische exceptie

Beroepsgeheim moet werkbaar blijven Communicatie met patiënt niet mogelijk Geesteszieken Soms minderjarigen

33

Het medisch beroepsgeheim Begrenzingen

Gedeeld beroepsgeheim Nodig om efficiënt te werken

Enkel zeggen wat nodig is

Enkel aan diegenen die betrokken zijn bij de behandeling

Bv. Eerste minister in het ziekenhuis

34

Het medisch beroepsgeheim Duur van de verplichting tot geheimhouding

Blijft altijd gelden Ook na de dood (Eed van Hippocrates)

“Ik zal het geheim eerbiedigen van al wie zich aan mijn zorgen toevertrouwt, ook na zijn dood”

Ook na genezing Ook na stopzetting van het beroep Ook als het al geschonden is In principe ook als patiënt daarvoor toestemming geeft : discussie

35

Het medisch beroepsgeheim Het beroepsgeheim van een minderjarige

Geen wetsartikelen rond of iets rond in de Code Onderscheid tussen

Wel tot jaren van verstand gekomen Niet tot jaren van verstand gekomen

Bv Alcoholverslaafde van 19 jaar Roker van 16 jaar

Kindermishandeling: een moeilijke topic Ouders zijn ook patiënt Vertrouwenscentrum Eventueel gerecht

36

Het medisch beroepsgeheim Beroepsgeheim en privacy

Knelpunten in de praktijk Je werkt met een gans team: richtlijnen noodzakelijk!!! Let op voor gewoontevorming en gebruiken

Bv. Naam ophangen van patiënt Goeie beveiliging van computer nodig Let op bij telefonische gesprekken

Gebeurt zeer frequent Gedeeld beroepsgeheim Let op bij koffiepauzes of cafetariabezoeken!!!

37

Het medisch beroepsgeheim Privacy in ziekenhuis

Meestal maar 2 personen meer per kamer Vervoer van patiënten via speciale gangen Balies en wachtlokalen dikwijls zonder privacy Ook tact en discretie nodig bij het personeel

Technicus die lamp komt vervangen op een kamer Organisatie

Zo weinig mogelijk verschillende personeelsleden Bv. Rotatie van verpleegkundigen

Lange wachttijden vermijden Nummer in plaats van naam af te roepen Planningslijsten van operaties niet voor iedereen zichtbaar hangen