Koninklijke Sterrenwacht van België...vloeibaar is en dat de kern van Mercurius een straal heeft...
16
Transcript of Koninklijke Sterrenwacht van België...vloeibaar is en dat de kern van Mercurius een straal heeft...
Koninklijke Sterrenwacht van België
Wetenschappelijke hoogtepunten
2013
ESA, Herschel,,ROB
ESA, Herschel,,ROB
De kernen van Mercurius en Mars
De planetologen van de KSB hebben in 2013 vooruitgang geboekt in onze kennis over de
ijzeren kernen van Mercurius en Mars, de kleinste aardse planeten van het zonnestelsel. Aan
de hand van gegevens van de ruimtesonde MESSENGER in een baan rond Mercurius en van
de Opportunity rover op Mars werd aangetoond dat het buitenste deel van beide kernen
vloeibaar is en dat de kern van Mercurius een straal heeft van 2000 km. Aangezien de totale
straal van Mercurius maar 2440 km bedraagt, betekent dit dat de mantel van Mercurius erg
dun is in vergelijking met die van de andere aardse planeten. Deze resultaten hebben
belangrijke implicaties voor onze inzichten over de vorming en evolutie van de planeten en
voor het ontstaan van magnetische velden in de planeetkernen.
De ruimtesonde MESSENGER nabij Mercurius (artistieke impressie) NASA/Johns Hopkins
University Applied Physics Laboratory/Carnegie Institution of Washington
Computermodel van sterrenwind in
een dubbelster
Illustratie: Alex Lobel (KSB)
De lancering van de Gaia-satelliet vanuit Frans-Guyana op 19 december 2013
Foto: ESA/S. Corvaja
Astronomie en astrofysica
De ESA-satelliet Herschel leverde beelden van planetaire nevels, dat zijn de uitgestoten
buitenlagen van geëvolueerde sterren. Een internationaal team aangevoerd door astronomen
van de KSB kon van deze objecten de eigenschappen van de centrale ster en van het stof in de
nevel afleiden. Ook de, voor zover bekend, grootste
ster uit onze Melkweg, de superreus VY Canis
Majoris werd met Herschel bestudeerd. In de
buitenlagen van deze ster kon de aanwezigheid van
talrijke moleculen, waaronder water, worden
aangetoond.
Astronomen van de KSB slaagden erin om de
sterrenwind van een ster met 40 zonsmassa’s in een
dubbelster te modeleren zodat de fysische
processen in deze sterren nu beter te begrijpen zijn.
Cruciaal voor deze studie waren de waarnemingen
met de spectrograaf Hermes van de Mercator-
telescoop op La Palma. Voor dit Hermes-project
werkt de KSB samen met de KULeuven en de ULB.
De KSB ging door met de voorbereiding van de data-analyse van ESA-satelliet Gaia, die op
19 december 2013 met succes gelanceerd werd. Deze satelliet zal een miljard sterren en
honderdduizenden asteroïden waarnemen. De lancering werd, samen met pers en genodigden
rechtstreeks gevolgd in het Planetarium.
Opening van het SSA Space weather
Coordination Centre (SSCC)
op de KSB (foto: KSB)
Het SSA Space weather Coordination Centre (SSCC)
Op 3 april 2013 presenteerde het Solar-Terrestrial Centre of Excellence (STCE), waarin KSB,
KMI en BIRA hun expertise op het vlak van onderzoek van de zon en de invloed van de zon
op de aarde bundelen, samen met ESA, het SSA Space weather Coordination Centre (SSCC).
Het SSCC, dat in het kader van het ESA-
programma ‘Space Situational Awareness’ (SSA)
werd opgericht, is het Europees zenuwcentrum voor
ruimteweer. Gebruikers krijgen hier hulp van
experts inzake het zonneweer, de toestand van de
ionosfeer, magnetische verstoringen rondom de
Aarde en het gedrag van energetische deeltjes ter
hoogte van satellietbanen. Het SSCC leverde dan
ook samen met de ruimteweervoorspellers van het
Regional Warning Center (RWC) van België
ondersteuning voor, tijdens en na de lancering van
de satelliet Gaia in de vorm van ruimteweer-
rapporten die naar het lanceringsteam werden
gestuurd.
De Extreme Ultraviolet Imager (EUI)
De KSB werkt mee aan de bouw
van het instrument EUI (Extreme
Ultraviolet Imager) voor de nog te
lanceren Solar Orbiter-satelliet van
de ESA. EUI zal beelden van de
zon maken in extreem ultraviolet
licht. Om de wetenschap van Solar
Orbiter voor te bereiden,
organiseerde de KSB in 2013 de
Solar Orbiter Science Working
Team Meeting. Op het Centre
Spatial de Liège werd eind
november het engineering model
van EUI afgewerkt.
10th European Space Weather Week
Bijna 400 wetenschappers, ingenieurs, operatoren en
andere geïnteresseerden uit 36 landen wereldwijd
kwamen samen in Antwerpen van 18 tot 22
november 2013 voor de 10de
editie van de European
Space Weather Week (ESWW), georganiseerd door
het STCE. Zij bogen zich over de vraag hoe
kwetsbaar en hoe groot de veerkracht van onze
maatschappij is bij stormachtig ruimteweer.
Solar Orbiter (illustratie: ESA/ /AOES)
Seismisch risico in kaart gebracht (SHARE)
Seismologie
In 2013 kwam een einde aan het
seismologisch project SHARE (Seismic
Hazard Harmonization in Europe) dat deel
uitmaakt van het 7de
Europese Kader-
programma. De seismologen van de KSB
werkten mee aan de harmonisering van de
evaluatiemethoden voor seismisch risico in
Europa en aan de homogenisering van de
databanken van seismiciteit en actieve
breuken.
De seismische bewaking van de vulkanen Papandayan en Kawah Ijen op Java (Indonesië)
werd verbeterd door betere interpretatie van het seismisch ruis en een striktere definitie van
een vulkanisch-seismologische gebeurtenis.
De dienst seismologie-gravimetrie organiseerde twee internationale workshops om het
programma MSNoise voor te stellen: één in Japan en één in San Francisco. Samen met de
universiteiten van Mons en Namur, werden, dankzij een nieuw FNRS-project, gravimetrische
metingen uitgevoerd in de grotten van Rochefort om de relatie met de hydrologie te
onderzoeken.
De Indonesische vulkaan Papandayan
(Wikimedia, Creative Commons Attribution-Share Alike 2.5 foto: Hullie)
GNSS
De GNSS-onderzoeksgroep van de KSB
heeft drie nieuwe GNSS-stations
geïnstalleerd nabij de Prinses Elisabeth-
basis in Antarctica. De gegevens van
deze stations zullen helpen de invloed
van klimaatwijzigingen op de Oost-
antarctische ijsmassa beter te begrijpen.
In het kader van de integratie van
Belgische GNSS-stations in inter-
nationale netwerken organiseerde de
KSB een workshop in Brussel waar de
nieuwe ontwikkelingen voor de
verwerking van GNSS-waarnemingen
werden besproken.
Wetenschappers van de KSB rekenden mee aan de eerste versie van een globaal snelheidsveld
van de aardkorst aan de hand van metingen van bijna 2000 GNSS-stations. De KSB bewaakt
in reële tijd de ionosfeer boven Europa dankzij GNSS-metingen. Een tiental gebeurtenissen,
veroorzaakt door extreme ruimteweersomstandigheden werden in 2013 gedetecteerd.
“Tijdsvalideringsdienst” voor Galileo
Samen met vijf andere tijdslabo’s, maakt de KSB deel uit van de in 2013 opgestarte “Tijds-
valideringsdienst” voor Galileo, het Europese systeem voor satellietnavigatie. De KSB is
verantwoordelijk voor de validatie en kalibratie van de tijdsinformatie die deze satellieten
uitzenden. De gebruikers van Galileo zullen zo UTC (de officiële wereldtijd) verkrijgen met
een nauwkeurigheid van 10 nanoseconden.
Het GNSS-station op de nunatak
Yet Nunten op Antarctica (foto KSB)
“Secret Lives of Stars”: simulatie van massaoverdracht in een dubbelster
© Evans & Sutherland
Planetarium
Het planetarium van de KSB lanceerde een nieuw programma: “Secret Lives of Stars”. Met
hun blitse verschijning, bewogen leven en tragisch einde doen de sterren van het heelal niet
onder voor de sterren van het witte doek. Al de geheimen uit het verborgen leven van de
sterren, van de witte dwergen over de rode reuzen tot de zwarte gaten, worden onthuld in een
kleurrijk spektakel!
Opendeurdagen
Samen met het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA) en het Koninklijk
Meteorologisch Instituut (KMI) ontving de KSB meer dan 6000 bezoekers tijdens de
opendeurdagen die op 25 en 26 mei gezamenlijk werden georganiseerd naar aanleiding van de
100ste
verjaardag van het KMI.
