Krimp in Scandinavië

Erik Ader

Noorwegen Nederland

Bevolkingsdichtheid 16/km² 488/km²

Grootste lengte 3000 km 300 km

Afstand tussen de grote steden 500 km 50 km

Cultuurgrond 8% 92%

Rijke visgronden Ja Nee

Mentaliteit Ruraal Urbaan

Soeverein sinds 1905 1648

Centrum/periferie

(spreiding bronnen van bestaan)

“alles is periferie” Randstad versus de rest

Spreidingsbeleid Ja “Ja”

One man, one vote Nee Ja

Bevolkingsgroei 1,3% 0,5%

Geloof in maakbaarheid samenleving Hoog Iets minder

Olie en gas -nog lang niet uitgeput

-opbrengsten gaan in fonds

-voorbij de top

-grotendeels verjubeld

Agrarische sector achter hoge tolmuren ja Veel minder

In Noorwegen zit alles mee voor een succesvol anti-krimp-/spreidingsbeleid:

• politieke wil – districten stelsel, Ministerie van Regional Development

• geloof in de maakbaarheid van de samenleving is hoog• geloof in gelijkheid is onwankelbaar• strategische overwegingen was: frontlijnslaat KO, strat. kustlijn,

is: rijkdom olie & gas & vis in ’t Noorden

• bestaande spreiding bronnen van bestaan langs de kust(visserij, scheepvaart, handel, militaire bases, olie & gas)

• olie & gas als toekomstige bron van werkgelegenheid in N. Noorwegen

• klimaat (Golfstroom)• relatief hoge bevolkingsgroei• agrarische sector achter hoge tolmuren• beschikbaarheid van geld

Behalve

1. De bevolkingsdichtheid: mensen willen niet zó geïsoleerd leven als ze deden en hoeven dat niet meer te doen als ze in een meer “geciviliseerde” omgeving ook een inkomen kunnen vinden.

Die hang naar het volle, authentieke, echte Noorse leven blijkt dan veeleer romantisch dan reëel.

2. Ze kunnen niet meer zo geïsoleerd leven: dat was gekoppeld aan werkgelegenheid in de primaire sector, die afhankelijk is van verspreide hulpbronnen, en is nu gekoppeld aan werkgelegenheid in de tertiaire sector.

Speerpunten Noors spreidingsbeleid (2005)

• Bevorder werkgelegenheid op kansrijke plekken in de “regio”;

• Concentreer bevolking in regionale centra, concentreer middelen voor infrastructuur op die centra t.b.v. de aantrekkelijkheid;

• Stimuleer bewoning in “Het Hoge Noorden”.

Consequentie

• Andere delen van het platteland worden opgegeven.

Noorse lessen relevant voor NL?

Krimp is in Noorwegen op het platteland onstuitbaar

Nederland heeft geen platteland in sociale economische zin, het valt overal binnen de invloedssfeer van het dichte stedelijke netwerk

Krimp ontstaat primair door:

wegvallen werkgelegenheid

secundair door afkalven voorzieningen

Ja?

Probeer het in goede banen te leiden in regionale centra met potentieel en doe strategische ingrepen

(Tromsø: twee vliegen in één klap)

Ja

Bescherm je agrarische sector Nee, GLB

Beheer je visgronden duurzaam Te laat

Koester contrast stad-platteland en koester regionale verschillen

(->toerisme – Setesdal)

Ja

Weersta de verleiding spreidingsbeleid breed te sproeien, gericht inzetten is veel effectiever

Ja?

Wat te doen in Groningen?

Mal – contramal!

• Maak van de RUG een van de top 10 universiteiten ter wereld als mal, zet daar alle beschikbare middelen op in.

• Herstel, toon, koester, accentueer het internationaal opzienbarende, karakteristieke cultuurlandschap (wierden, dorpen, kerken, orgels, polders, landschap, boerderijen, ruimte, openheid) als contramal voor stedeling, bewoner, toerist; als contrast met andere landschappen in Nederland en elders. Vermarkt de rust, ruimte, het eigene, aan de rand van het Werelderfgoed Waddenzee..