Kluger Hans #09

Maja Jantar is een meertalige, polysone stemkunstenares, woonachtig te Gent. Haar werk omspant het domein van de performance, opera, theater, poëzie en visuele kunst. Als medeoprichter van het Krikri vzw heeft ze met eigen perfor-mances in Europa en Amerika rondgereisd. Ze regisseerde sinds 2001 meer dan tien opera’s: bestaande werken van Mozart, Gluck, Monteverdi en hedendaa-gse creaties van Lucien Goethals en Salvatore Sciarrino. Onlangs trad ze nog op met Vincent Tholomé en Sebastian Dicenaire in het Centre Pompidou in Parijs. Haar werk ‘Lilith’ (inkt en papier) werd tentoongesteld in de Kunsttempel in Kassel en in 2010 werd in de bloemlezing Zieteratuur visuele poëzie van haar opgenomen. In de toekomst zal ze verder intensief samenwerken met de Canadese dichteres Angela Rawlings. Er is ook een publicatie gepland bij Hybriden Verlag in Berlijn.

maart 20113e jaargang

Achterflap

Maja Jantar

020304050607080910111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455565758596061626364

Inhoud

inleiding

Nora Gomringer – 2 gedichten

Lucille Calmel – 2 gedichten

Hannah Silva – Een seconde

Helen White – Soluble colonies

achterflap

Caroline Bergvall – Gong

Cia Rinne – notes for soloists

Eerste ontwapening van het fanatisme: de gemeenschap.

Vierde ontwapening van het fanatisme: de spatie.

Kluger Hans nr. 9 - driemaandelijks - lente 2011

Derde ontwapening van het fanatisme: dokters en dichters.

Tweede ontwapening van het fanatisme: de observatie.

Vijfde ontwapening van het fanatisme: de rijkdom van een seconde.

‘Merilyn1’ van Maja Jantar.

Krikri – Krikri bestaat helemaal geen 10 jaar

Jelle Meander – El Dorado

Maja Jantar – Book

Joubert Pignon – Korte verhalen

Krisztina Tóth – 3 gedichten

Zesde ontwapening van het fanatisme: de gemeenschap, nogmaals.

Zevende ontwapening van het fanatisme: humor.

Achtste ontwapening van het fanatisme: inlevingsvermogen.

Je hebt al eens een dichter ‘to be or not to be’, de

beroemde monoloog van Hamlet, horen brengen

terwijl een ander een zak bloem in de mond van

de dichter uitgiet – of je hebt dat niet. Je hebt

al eens Jaap Blonk intieme soundscapes horen

brengen in het licht van zijn laptop, om hem een

half uur later bulderend de zaal uit en weer in te

zien lopen, je verwonderd en overdonderd vijf

centimeter zwevend boven je stoel achterlatend

– of je hebt dat niet. Je hebt al eens muziek van

groenten horen en zien maken, je hebt al eens

Giovanni Fontana zien stokken en horen kok-

halzen om letterlijk een ei te kunnen leggen, het

uit zijn keel te bevrijden, je hebt Eduard Escoffet al eens zien schommelen met

zijn handen om twee cassetterecorders op exact hetzelfde ogenblik te laten

starten – of je hebt dat niet. Je hebt al eens dichters warme menselijke klanken

tot de kilste soundscapes horen verwerken via het laboratorium van hun laptop –

of je hebt dat niet. Je hebt Tomomi Adachi het laatste restje geluid uit zijn trui

vol elektronica horen en zien persen – of je hebt dat niet. Je hebt hommages aan

Jan van der Hoeven of Paul De Vree meegemaakt – of je hebt dat niet. Je hebt

Gerhard Rühm met alleen de krassende ademhaling van zijn toen 76-jarige lijf

poëzie weten maken, poëzie die alles vertelde over leven en eindigheid wat een

mens hoeft te weten – of je hebt dat niet.

Als je een van die ervaringen hebt gehad, dan was je zonder twijfel toeschouwer/

toehoorder van een van de zes Krikri-festivals. Al tien jaar lang opent Krikri vzw

grenzen en geesten met poëzie. De festivals en tentoonstellingen tonen de

De redactie

Inleiding

02

Trevor Wishart

vele mogelijkheden om met taal, mens en media een publiek te ontroeren, ver-

bluffen, verwonderen, prikkelen en opgebeurd naar huis te laten gaan.

Voor een zevende en laatste keer (maar zeiden ze dat al niet vier jaar geleden

na hun vijfde Krikri-festival?) hebben oprichters Maja Jantar, Jelle Meander en

Helen White opnieuw internationaal gerenommeerde topdichters uit hun ge-

heime schatkamer gehaald. Of eigenlijk moeten we zeggen: topdichteressen.

Want dit jaar lokten ze Caroline Bergvall, Lucille Calmel, Nora Gomringer, Cia

Rinne, Hannah Silva en Laurence Vielle naar Gent om jou in hun met mengtafels

versterkte geluiden onder te dompelen. Samen met Roland Van Campenhout

vormen ze ‘De zeven geheimen van Maurice Maeterlinck’.

De openheid van geest is een wezenskenmerk van de organisatoren. Ze vroegen

aan ons om mee in het bad te springen. Op donderdag 31 maart brengen we

daarom een selectie uit twee jaar Kluger Hans, met optredens van Robert Van

Ruyssevelt, a.rawlings (via Skype), Miek Zwamborn, Boris de Jong en het trio

Sebastian Dicenaire, Maja Jantar en Vincent Tholomé dat Kirkjubaejarklaustur

van laatstgenoemde brengt.

En het mooiste van al is dat je als abonnee van Kluger Hans gratis binnen kan op

zowel ‘Het Kluger Hans-Effect’, ‘De Zeven Geheimen van Maurice Maeterlinck’

als een speciale ‘Text/Sound’-avond bij Logos op 4 april. Je kan wel best reser-

veren, want vol is vol!

Bovendien presenteren wij in Kluger Hans #09 vijf van de zes dichteressen die

op 1 april optreden. (Werk van Laurence Vielle publiceerden we eerder in Kluger

Hans #07.) Ook blikken Maja, Jelle en Helen terug op 10 jaar Krikri, brengen ze

eigen werk en tonen ze met foto’s uit hun archief snippers van die 10 jaar.

Buiten het thema vertelt debutant Joubert Pignon enkele bijtend grappige

korte verhalen en we richten onze focus in ‘Richting EU’ op Europees voorzitter

Hongarije. Lees de gedichten van Krisztina Tóth, die op 27 maart in Bozar op-

treedt tijdens het Passa Porta Festival.

03

04

Caroline Bergvall (1962) is schrijfster en interdisciplinair kunstenares. Als kind

groeide ze op in Frankrijk en Noorwegen, de geboortelanden van haar ouders, maar

ze verbleef ook in Zwitserland, de Verenigde Staten en Engeland. Sinds 1989 woont

zij in Londen.

Bergvall wisselt in haar meertalige werk tussen visueel geïnspireerde poëziebundels

en performance- en klankgerichte projecten, die vaak gebruik maken van gevonden

teksten en het fonemische spanningsveld tussen het Frans en Engels. Haar werk

vertoont invloeden van zowel postpunkmuziek en sonore poëzie als van de Franse

literaire beweging Oulipo.

In haar artistieke en poëtische werk stelt ze culturele en gendergerelateerde wortels

in vraag, bijvoorbeeld door het spreken met een accent uit te vergroten. Naast po-

ezie schrijft ze ook essays over deze thema’s.

Ze kreeg opdrachten van belangrijke internationale musea, waaronder het Hammer

Museum (Los Angeles, i.s.m. Rodney McMillian), MOMA (New York), Dia Arts Foun-

dation (New York), Tate Modern (London), MuHKA (Antwerpen) en de Arnolfini Gal-

lery (Bristol). Zij is onderzoekster en docente in de Creative and Performing Arts aan

de University of Southampton, Engeland.

Caroline Bergvall

GongVertaald door Xavier Roelens

05

Gong

Mijn moeder is speels, heeft een edelmoedige geest

die rechtschapenheid bijbrengt.

Mijn vader is standvastig, blijft alert

zoekt innerlijke rust.

De vrouw met het witte haar leert me fluiten

met twee vingers gedrukt

tegen mijn tong.

De jongen op het eiland heeft een zilte mond.

Alicia wil me in haar bed tillen.

Mijn grootmoeder leest Teilhard de Chardin, kookt broccoli op zondag.

Dominique gaat onbelemmerd op onderzoek uit, vlees krijgt vat in mijn lichaam

maakt me tot genot.

De jongen achteraan in de wagen

met zijn hand op mijn borst.

Guri is mijn eerste medewerker die nauwkeurig en zonder franjes werkt.

Mijn grootmoeder ruikt naar rozenparfum, woont 33, Rue de Vaugirard.

Derek Jarman wiedt een openbare tuin tijdens zijn ziekte.

Monique Wittig schrijft vurig

dit grote verlangen in de liefde van vrouwen

dit grote geweld jegens de liefde van vrouwen.

Mijn leraar verhindert het verloop van seks niet

laat de kinderen spelen.

Cathy de Monchaux’ beeldhouwwerken zijn deurhengsels

rijen met krijt bewerkte leren zakken

gerimpelde lippen, gebleekte kevers.

Mijn dokter brengt zalfjes aan, geneest fysieke en emotionele schaamte.

De jongen op het tapijt met de gladde borst

en zijn lul in de avondlucht.

Het wulpse meisje in de kamer aan het eind van de gang

heeft ons allemaal gehad.

Cherry draagt tartan op de vernissage.

Rod is zacht en heeft pret.

Caroline Bergvall – Gong

06

Rachel Whiteread giet hars in negatieve ruimte,

een glinstering in de galerie.

Mijn zus heeft vuur in haar hart, begrijpt angst en grijpt haar kansen.

Jo is trouw in haar vriendschappen, vertelt mee obscene verhalen

en traint haar lichaam.

Stacy schrijft de grammatica van vogels, het plotse van een duik.

Het droge geluid van sneeuw.

Morton Feldman in de Rothko-kapel.

Sally’s haar is rood en weelderig.

Het gras is vochtig in het maanlicht,

de jongen op het plein is lief en speels.

Krzysztof Wodiczko komt tot een dialoog via high-tech Mouthpieces,

Alien Staffs.

Romana is zorgzaam, werkt even veel uit twijfel als uit overtuiging.

Mijn broer is eigenzinnig en goedgehumeurd, houdt zijn deur open.

Cris is opgewekt over kunst, eet met vrienden, verzamelt allerlei werken.

Het lachende meisje ejaculeert in mijn hand.

Felix Gonzalez-Torres laat zo min mogelijk sporen na.

Het prachtige meisje spreidt zich over me uit in het Amerikaanse hotel, ik drink

te veel, ik wek heel veel angst op.

Amin Maalouf leest de Rubaiyyat vanuit Paris.

Lorca komt het lied binnen.

Cixous beklimt de ladder van haar naam.

De zwarte maagd zit overal.

Mijn genezer moedigt meditatie aan, roept op tot verantwoordelijkheid.

Mijn tante heeft de Bhagavad Gita in haar autoportier zitten.

Harriet zegt wat op haar lever ligt, laat zich niet kisten.

De eerste mondiale mars, 15 februari 2003.

Mijn bewondering voor Arundhati Roy’s plaatsbepaling

als publieke intellectueel.

Edmond Jabès schrijft dat een schrijver aansprakelijk is

ook voor wat hij verkiest niet te schrijven, voor zijn stilzwijgen.

07

Hiroshi Sugimoto fotografeert zeelandschappen,

bioscoopschermen, architectuur

stralend licht in tijd

“slechts lucht en water”.

Josie houdt van emotionele diepgang, bouwt op liefde

die vergeving bijbrengt.

De voeten van mijn nicht zijn zacht en helder.

Hamish Fultons ‘geen kunst zonder wandelen’.

08

Alain Arias-Misson komt aan in Gent-Sint-Pieters in performancetenue (2006).

2 gedichten

09

Lucille Calmel (1969) is een Franse performancekunstenares, regisseuse en schrijf-

ster. Ze richtte het performancecollectief Les Trifides op en leidde van 1995 tot

2005 samen met Mathias Beyler het experimentele theatergezelschap myrtilles en

van 1997 tot 2004 .lacooperative, een artistieke onderzoeksruimte in Montpellier

die gericht was op hedendaagse technologieën en indisciplines. Sinds 2007 werkt ze

als programma-assistente bij Recyclart (Brussel) rond de performatieve dimensies

van hedendaagse poëzie, experimentele muziek en film. Ze woont sindsdien ook in

Brussel.

Calmel is al sinds 1990 actief in de performancekunst. Ze werkt rond “l’écriture

vivante” op het podium en op internet en valt op door haar heel fysieke optredens

en eigenzinnige omgang met taal en media. Naast elektronisch vervormde stemge-

luiden en filmfragmenten zet ze doelbewust haar eigen lichaam in.

Vertaald door Bart De Block en David Troch

Lucille Calmel


10

in de verte keft een hond

(ik wil zijn)

doffe schok van een schedel tegen muur

ik wil dat de vloer

bezaaid is met a4’s

rode inkt

ondertussen achtervolgt een agente

een seriemoordenaar killwithme.com

(de contactpersoon in cc is ook een inhoudsmaat

heparine is een antistollingsmiddel

wegstromen van

als gevolg van het bezoekersaantal

een participatieproject)

in het blauw bij yann

marussich

rijm

appel

Q

(uitgesproken als hoofdletter)

verhaal (persoon-personage-auteur-verwikkeling)

jenny bijvoorbeeld jack

herneming

mp3 + km = trip

fosforescerende tatoeage

11

new kind of kick

vacature

hij zegt: een boeket neonlichten

men herkent hem online

de onbeschrijfbare man

de manjongen die zwarte inkt onder zijn huid aanbrengt

perfect damage of the end of time

onderbreking

de naam van de zanger van the swans bij hem die zijn hand in de vagina steekt

(een eerste keer) richting stof

en als we de bedoelingen eens grondig door elkaar gooien

eerder dan met de wijsvinger een woord

vergulden/oxyderen

plotselinge beknopte compressie van het diafragma (o)

gevaarlijk om (uittreksel)

de keel te doorboren met lang gelaten nagels (handpalm richting hemel)

een gemakkelijk baantje

een welving

druppels urine in de sneeuw

(een haiku)

I Am The Sun

,,,


12

donker liggen ze languit vlak scherm zwart scherm liggen ze languit gegeven

hij ligt languit plus zij ligt languit halfopen ramen halfopen luiken luiken op

spanjolet gegeven met interpunctie

donker

liggen ze languit

vlak scherm

zwart scherm

ze liggen

languit

gegeven

hij ligt languit

plus

zij ligt

languit half

-open

ramen halfopen luiken

luiken op spanjolet

gegeven

ze leunen

in bed

insprong: twee bedden twee

matrassen in één kamer

op de grond

op de grond de matrassen

op de grond stof

donker

ramen luiken plafond nachtlampje

bovenlichamen leunen tegen de muur tegenover

ramen luiken onder het plafond tegenover

zwart scherm tegenover

selecteer

selecteer op het scherm

dat wat zich buiten

13

dat wat zich van buiten

selecteer scherm in het scherm

buiten beeld

buiten beeld in beweging

(ze leunen)

herhaling

twee punten

ze leunen

gegeven

hij leunt

herhaling

geeft met interpunctie

de interpunctie de adem is een terugkeer naar de regel

herhaling

gegeven

hij leunt

plus

zij leunt

van buiten in een vloed

een bewegend beeld van het zwarte scherm naar de pupillen

komma suggereren een tijdelijk inzicht vertalen komma de duur komma een

manier komma een manier om de duur uit te schrijven van dat wat een wereld

maakt in een kamer op de begane grond halfopen ramen luiken op spanjolet

een manier om de duur uit te schrijven

tussen haakjes

(hij zij leunt)

tussen haakjes een voorbeeld

gegeven

twee punten

“een manier om de duur uit te schrijven (bijvoorbeeld) :”

- (koppelteken)

koppelteken

- de herhaling

- de herhaling + lichte variaties

(elke keer een eerste keer)

((aarzelen over de interpunctie tussen de twee voorzetsels))


14

- dus de herhaling met lichte variaties die de wereld van het zwarte scherm

verbonden met de wereld (van de wereld naar de pupillen via

via

via

(aarzelen)

het traject van de bewegende beelden

selectie

zwevende link

zó, de geluidsbanden van het geheel uitschrijven

geheel donkere kamer matras op de grond ramen luiken door stapels kleren

bezette stoelen

+

voorbij de luiken kalkpuin ingevallen weg multiplex vloerplaten (aarzelen over

de schikking) loop, loop voor hen, voor hen die zich voortbewegen, zich te voet

voortbewegen, loop, loop achter werfauto’s, motoren, herhaling van een so-

noor geluid (doordringende toon, interval van minder dan een seconde, a priori,

knip

reken minstens vijf seconden

(aarzelen over de knipkleur)

hij zij gezeten

terras koffie koffie (aarzelen: suiker, roeren)

schrappen

terras, koffie, een koffie en een koffie, twee koffies, draaien, drinken, draaien,

herhalen met lichte variaties

het zonlicht bijvoorbeeld

zij die voorbij komen

bijvoorbeeld de haarkleur

de geluidsband

de gesprekken

geluiden op band van buiten, van buiten de wereld van geparkeerde wagens,

open vensters, groepjes jongeren tussen twee wagens, geluidsbanden

(aarzelen over het uitschrijven van de handelingen tussen hem en haar, ge-

sprekken, consumpties, wat er gebeurt in de ruimte, in deze donkere kamer

ramen luiken enzovoort, de manier waarop hij waarop zij loopt, zit, eet, rookt

(aarzelen over de aanwezigheid van de komma’s), drinkt, praat tast, de ogen

sluit, opent (aarzelen om alles op te sommen, de compositie variëren)

15

insprong

nee

knip

wit

een smalle landweg met hoge grasranden tussenschuiven

voorruit scherm

spasme (is een occlusie, is een woekerend geraaskal want de gangbare naam

voor de vlucht van populierenpollen in de richting van de voorruit komt ons

maar niet voor de geest)

geluid aanbrengen, het geluid van luchtwrijving snelheid van een voertuig

open ramen (uitspreken) (de zin uitspreken met wat er ontbreekt) (wat er

ontbreekt scanderen, verkort, onzeker oplaaien van wat er zou kunnen zijn

tussen, tussen de woorden, en elders)

zó de mondhoeken uitschrijven, de bijzondere glinstering van de iris als hij

lacht, de bijzondere glinstering van het oogwit bij een zijdelingse blik in de

donkere kamer enzovoort de lach voor het zwarte scherm bedekt met kleurrijke

werelden

een etalagepop klemzetten tussen twee ventilatorbladen (neen), dat wat het

water in beweging brengt, de beweging van machines en van wat er op het

scherm gebeurt, van wat de tijd verdrijft (aarzelen over hoe te tellen)

aarzelen over wat men kan doen en laten doen

aarzelen over het besluit, over de achter te laten ruimte

hier

Meer werk van Lucille Calmel en de andere dichters op www.klugerhans.net

16

Ondanks haar jonge leeftijd wordt Nora Gomringer (1980) nu al als een van de beste

Duitse dichters van haar generatie beschouwd. Ze treedt al sinds 1996 op, eerst in

het Duitse poetry-slamcircuit en daarna onder andere in Canada, de VS, Cyprus,

Beijing, Rome en Parijs. Vorig jaar nog was ze aanwezig op The Maastricht Internati-

onal Poetry Nights. Sinds 2001 organiseert zij zelf ook een poetry slam in Bamberg,

Duitsland.

In haar werk wisselen vlotte slamteksten zich af met klassieke poëzie en meer expe-

rimentele vormen. Ze schrijft en treedt zowel in het Duits als in het Engels op, met

eigen teksten maar ook met werk van onder andere Ernst Jandl, Frida Kahlo en haar

vader Eugen Gomringer. Haar poëzie werd bekroond met de Hattinger Förderpreis

für Literatur (2003), de internationale Poëzieprijs van de IWC in Turin (2006), de Li-

teratuurprijs van de stad Erlangen (2006), de Bayrischer Kulturpreis (EON-Stiftung,

2007) en de Nikolaus-Lenau-Lyrikpreis (2008). Ze publiceerde vier bundels: Silben-

trennung (Grupello, 2002), Sag doch mal was zur Nacht (Voland & Quist, 2006),

Klimaforschung (Voland & Quist, 2008) en Nachrichten aus der Luft (Voland &

Quist, 2010).

Nora Gomringer

2 gedichtenVertaald door Bas Belleman

17

Deze keer zal het zeker dodelijk zijn

Zeg ik tegen mijn arts

En zij lacht en zegt, zeker weten

Als je dat wilt

Maar je kunt ook doorleven en

100 worden en zien hoe je kleinkinderen

trouwen en je achterkleinkinderen ter wereld komen

maar alleen als je daar zin in hebt

en dan tikt ze zo tegen het spuitje

zoals in de film

het spuitje tussen haar vingers, hoog

met iets vloeibaars erin en in mij een infuus

en ik neem een beslissing en trek mijn kleren aan en daarvoor

de slang uit mijn arm

zo sta ik op de hoek en wacht op de bus,

mijn kinderen, de kleinkinderen, hun huwelijksfeesten,

de kinderen van de kleinkinderen

mijn 100ste levensjaar en ben niet eens 100,

ik ben er alleen.

Nora Gomringer – 2 gedichten

18

Dichters treffen

We stonden tezamen, dichter en dichter en

Sekt in de gespleten hoeven

Zoals de dieren op kerstavond

Wederzijds verbluft door onze taal

Het zwijn ongelovig aan de lippen van de koe

Gehangen, de haan aan de snavel van de eend

De lezingen, die volgden, waren een aftasten

Van adamsappels, die – bewogen door vreemde trillingen –

Bouwwerken verscheuren, zoals de leeuwen antilopen

De pers knipperde met de ogen en hoorde niet, wat er werkelijk

Gezegd werd, het was halverwege de eerste vrije dag

En we zwegen allang weer.

19

Cia Rinne (1973) heeft Finse ouders, werd geboren in Gothenburg (Zweden) en

leefde als kind in West-Duitsland en later Finland voor ze in 2007 naar Denemarken

trok. Ze schrijft visuele poëzie en maakt conceptueel werk, aan de hand van eenvou-

dige tekeningen. Ze doet dat in verschillende talen.

In 2003 stelde ze een installatie met poëzie en gevonden voorwerpen tentoon,

Indices, in een oude synagoge in Roemenië. Haar bundel zaroum uit 2001 is onlangs

tot een digitaal archief van 29 geanimeerde en interactieve gedichten herwerkt. Een

link naar de digitale versie van zaroum vindt u op www.klugerhans.net.

Naast haar werk als dichteres werkte Rinne samen met fotograaf Joakim Eskildsen

aan The Roma Journeys (2007, Steidl), een fotodocument over de cultuur, de taal en

de levenscondities van de Roma in verschillende Europese landen.

Samen met Sebastian Eskildsen maakte zij in 2009 in opdracht van de Zweedse radio

het teksten klankwerk sounds for soloists, waaruit we hier enkele bladzijden pu-

bliceren. Door haar unieke mengeling van talen en haar werken op letterniveau kozen

we ervoor om de originele tekst over te nemen. Alleen de laatste twee pagina’s, ‘zen

for ten’, zijn vertaald: de linkerpagina uit het Engels, de rechterpagina uit het Duits.

Cia Rinne

notes for soloistsVertaald door Xavier Roelens


20

notes in c

tout est visible in/ visible indi/ visible

see/le

c génial.

DESIREDED IRE SI

AVENIR DEVENIR SOUVENIR

vous êtescurieux?sérieux?heureux?

continuez, s.v.p.

on peutun peu

please, note:

traum im raumsaum im baumkaum im zaum

*

*

*

*

*

*

*

*

*

21

insert why in any text:------------ why? ------------------ why? ------------------------------ why? ------------------------ why? ---------------------------------- why?--------------------------------- why? ----------------------------- why? ----------------------------------------------------------------continue.

situlaimesoupas

c’est l’an, paul.(selon paul)

paris aris a ri aparis arisp riparparis

MM:etEmmettM 1ett MM

yes no

IN UTNI TUNU TINU IT

*

*

*

*

*

*

*


22

missing notes

miss trau(the missfits)

miss interpretationmiss understandingmiss apprehensionmiss calculationmiss conceptionmiss behaviourmiss judgmentmiss readingmiss chancemiss chiefmiss takemiss usemiss ermiss tmissmismim

donna donnedonne donnentdonne, don’t

(pièce féministe)

miss somethingmiss umiss universe

miss ismissesmrs. erious

mistermister emister ium

*

*

*

*

*

23

but mut

one or the otheror anotheror a motherwhy bother

her

(übersetzung)

liebe muttergib mir die buttersagten wirgib sie

her

odereiner oder andersoder n’andresoder ne mutterwarum butteralles in butter

hier

mutterbuttermuttbuttmutbutmubumb

uuuuuuu

off spring

*

*


24

Zen for ten

1neethee2weewiedie3dier4vielvijl5vijszeis6zeereereven7zegezegegach8echtrechtregen9tegenteen10.

ga niet

---------

verder

*

*

25

tien verbodenlieve god boos

niet te perfect.lieve god boos.

(nam june paik)

gij zult niet lachen.lieve god boos.gij zult geen beeld maken van god.lieve god en de wereld boos.gij zult niet zeggen oh godverdomseschijtzak zwijnelul linkse rukker.lieve god zeer duidelijk boos.gij zult niet luilakken behalve als het moet.lieve god niettemin boos.gij zult geen kritiek uitoefenen op vader en moeder.lieve god de vader erg boos.gij zult niet doden.lieve god vreselijk boos.gij zult niet flirterig kijken naar vreemden.lieve god echt boos.gij zult geen zaken stelen die u niet toebehoren.mijn lieve god boos.gij zult geen zaken zeggen die niet waar zijn.lieve god boos.gij zult niet zeggen man, dat wil ik ook.lieve god ook boos.lieve god altijd boos.lieve god boos.boze god.

*

26

Tass

eom

ancy

, een

vis

ueel

ged

icht

van

de

Cana

dese

Alix

andr

a Ba

mfo

rd in

de

tent

oons

telli

ng In

fuso

ria

in 2

009.

Infu

sori

a w

as e

en te

ntoo

nste

lling

met

vis

uele

poë

zie

van

vrou

wen

uit

17 la

nden

.

27

Hannah Silva (1983) is een Britse schrijfster en performer. Ze volgde een theater-

opleiding aan de Exeter University en haalde ook een ‘First Class Degree’ in choreo-

grafie en performanceschrijven aan het Dartington College of Arts. Ze studeerde

daarnaast muziek aan de Purcell School of Music en aan het conservatorium van

Amsterdam.

Recente projecten zijn onder andere You Said/I Said i.s.m. percussionist Alexis

Kirke (in opdracht van Phrased & Confused), Panopticon en Boat on the water, een

voorstelling met poëzie, dans en theater op een boot in Plymouth tijdens het Dance-

ing Devon festival. Ze publiceerde gedichten in Tears in the Fence, Shadowtrain,

The Pedastal , Poetcasting & Great Works.

Haar opvallende stijl combineert het fysieke van een theaterstuk met energetische

poëzie op hoog tempo. Ze componeert en choreografeert met taal en brengt perfor-

mances die haar ‘tot de meest ambitieuze en entertainende dichters van het land’

maken, aldus The Times Online.

Op 11 maart ging Opposition in première in het Barbican Theatre in Plymouth, een

‘kleine, politieke spreekopera’.

Hannah Silva

Een secondeVertaald door Han van der Vegt

28

Hannah Silva – Een seconde

Een seconde

Rijst op en

verspilt woord

voor gevoel

keel plots

komt een woord

voor gevoel rijst op

welt plots op

komt en het

verspilt een seconde

moest een woord zijn dat

oprijst en verdwijnt

een plots

huilen door

de keel

gevoel voor een woord

verwelkt in een seconde

keel moet blijken

verspild in een plots

verhullen mocht een woord

oprijzen naar zijn doel en

de wereld is geduldig

of verborgen in een woord

29

want wat bedoeld werd kan

plots verbleekt zijn.

Is er een woord

voor gevoel

die zich een seconde lang verheft

en verspilt? Een plots

opwellen in de keel

en daar gaat het.

Meer werk van Hannah Silva en de andere dichters op www.klugerhans.net

30

Krikri vzw verkent sinds 2001 hedendaagse poëtische tendensen. Dat resulteerde in

de organisatie van zeven internationale festivals, workshops over sonore en visuele

poëzie, performances door meer dan 100 artiesten (dichters, musici, multidiscipli-

naire kunstenaars, …) en optredens door Krikriërs in onder andere Madrid, Londen,

Berlijn, München, Wenen en Genève. Daarnaast organiseerde de vzw filmverto-

ningen, lezingen, open podia en diverse tentoonstellingen rond visuele poëzie waar

werk van in totaal 80 kunstenaars werd gepresenteerd.

Maja Jantar, Jelle Meander en Helen White vormen al tien jaar de artistieke kern van

Krikri vzw. Vanuit Reykjavik, Berlijn en Gent houden ze een skypegesprek.

Krikri (Maja Jantar, Jelle Meander en Helen White)

Krikri bestaat helemaal geen 10 jaar

31

De eerste herinnering uit het rijk der Krikriërs?

Helen

De dag in november 2001 dat we bij de Koning Boudewijn Stichting onze steun-

aanvraag voor ons ‘poëzieproject’ – nog zonder naam – moesten verdedigen.

We zaten voor een jury veel te serieuze mannen in maatpak en ineens stond Jelle

op en ging aan het andere uiteinde van de tafel zitten ‘opdat uw gedachten van

richting kunnen veranderen’. Ik kromp ineen, maar je had ze blijkbaar gechar-

meerd. Je babbelde zo snel van de zenuwen dat ik dacht dat je ging omvallen,

en toen je naar adem moest happen vulde ik de korte stilte in met mijn papieren

vogel met een gedichtje op zijn vleugels. Soit, het is gelukt, ik kan nog steeds

niet geloven dat we toen zo’n lef hadden.

Maja

De eerste kleine acties, een poëtische guerrilla, alles was mogelijk, ons enthou-

siasme reikte over de grenzen van het praktische of ‘haalbare’. Meer nog dan

de latere festivals zijn zij voor mij de essentie van Krikri. En het feit dat we erg

snel gegroeid zijn en dat het internationale netwerk erg open en toegankelijk is

zodra je ermee contact zoekt.

Jelle

Het eerste Krikrifestival was achteraf gezien een wonder. Met weinig geld en

een overvloed aan jeugdig enthousiasme hebben we iets unieks neergepoot.

Vanuit onze huidige ervaring zouden we die eerste editie paradoxaal genoeg

wellicht niet kunnen uitvoeren. De Krikriërs waren pas geland op aarde en met

de naïviteit van pasgeborenen gingen ze tekeer in de wereld van de poëzie.

De essentie waaruit Krikri ontstond?

Jelle

Tegenwoordig citeer ik graag het spreekwoord dat het ‘beter is een kaars aan te

steken dan de duisternis te vervloeken’. Krikri is in wezen zo’n kaars. We willen

met de glimlach tonen wat er allemaal mogelijk is in plaats van cynisch en bet-

weterig aan de zijlijn te staan. Krikri is voor mij altijd een positieve poëtische

injectie in mijn directe leefomgeving geweest. En altijd op een speelse manier.

Met een ‘ondraaglijke lichtheid’.

32


Helen

Het dichter-zijn beschouw ik niet alleen als poëzie maken, maar ook als deel

uitmaken van een gemeenschap, reëel of virtueel. Daarmee draag je een soort

verantwoordelijkheid voor anderen en hun werk, de taak om hen te steunen. En

uiteraard daardoor ook de verantwoordelijkheid voor jezelf, om jezelf te laten

steunen, inspireren of uitdagen door anderen. Die twee aspecten beschouw ik

als onafscheidelijk, zoals spreken en luisteren, misschien.

Voor jou, Jelle, is dat organisatiewerk een ware passie. Je spreekt over het sa-

menstellen van een programma, het samenbrengen van dichters in één ruimte

en tijd als een kunstwerk op zich. Voor mij is het vooral keihard werken en veel

stress en mezelf meestal ook ziek maken. Maar op het einde heb je de kans

om kunstenaars uit de hele wereld te ontmoeten: rotdiva’s (zowel vrouwelijk

als mannelijk) die woedeaanvalletjes of fobieën krijgen bij alles en nog wat,

maar daarna soms de mooiste dingen op het podium brengen; ontzettend lieve

mensen die verkiezen om bij je thuis te slapen omdat ze dat leuker vinden dan

een hotel en die je na een paar dagen als vrienden beschouwt; mensen die ik

nooit in het echt heb ontmoet, maar met wie ik een relatief hechte virtuele band

heb omdat we op verschillende projecten (tentoonstellingen, publicaties,…)

samengewerkt hebben en ook veel gediscussieerd hebben over wat we doen,

het hoe, het waarom.

Jelle

Het gaat inderdaad om het openen van werelden, het bieden van andere per-

spectieven aan onszelf en anderen. Wie eenmaal aangeraakt wordt door het

poëtische kan volgens mij niet anders dan het ontstane enthousiasme zoveel

mogelijk delen met anderen. Maar misschien zie ik dat te idealistisch.

Maja

Voor mij is het openen van een deur naar de rest van de wereld belangrijk.

Maar de essentie van Krikri is in mijn visie het poëtische, het openen van ogen,

ook die van onszelf, naar alles wat poëtisch kan zijn, naar alles wat poëzie kan

zijn, zelfs vormen waar wij zelf niet in eerste instantie naar zouden grijpen, of

waarin we ons niet meteen kunnen vinden. Het is een omarmen van het vol-

ledige poëtische spectrum, het wegstappen van het niche- of hokjesdenken.

33

De performances die bleven hangen?

Maja

Trevor Wishart is de eerste aan wie ik aan denk. Jelle wist hem

met zijn enthousiasme over te halen om een performance met

zuiver stem te brengen, iets wat hij al een tijdje niet meer had

gedaan, omdat hij zich toen op elektronica toespitste. Die per-

formance was fenomenaal, was dertig minuten vocaal vuurwerk,

of misschien beter: een vocale lavastroom.

Het vijfde Festival was tout court zo zot dat het fantastisch werkte. En er zijn zo-

veel bijzondere dichters op bezoek geweest: Tomomi Adachi. Sergej Mohntau,

Jaap Blonk... Bij elke naam hoort nu een verhaal, een mens, iets dat we samen

hebben gedeeld, een gesprek, een zoektocht naar de perfecte emmer of een ka-

merjas. Krikri heeft ons op dat vlak rijk gemaakt en misschien ook wat verwend.

Het is de diversiteit die Krikri tot Krikri maakt. Zoals ik al zei: de aanpak om ook

dingen te programmeren die niet onze eigen smaak zijn.

Helen

De performance van Jahida Wehbé en Bassam Barrak tijdens het

Festival 2004 vond ik fantastisch. Jahida treedt meestal op voor

een veel groter publiek. In die kleine ruimte met een beperkt pu-

bliek was de sfeer onbeschrijflijk. Ik stond nota bene achteraan

om de piepende deur dicht te houden. Het gebeurt zo goed als

nooit dat een zanger mij raakt, maar zij deed dat wel. Ze heeft me de rest van het

weekend zitten plagen met ‘niet opnieuw gaan wenen hé, Helen.’ De volgende

avond wilden we met zijn vieren iets eten in Gent. We liepen langs het steegje

naast het Vleeshuis. Ze zong over het water heen en deed de klank weerkaatsen

via de muren van de vismijn. Niemand maakte dit bijzondere moment mee, be-

halve de vissen en wij. Maar tijdens het diner babbelde ze ook over het leven

van vrouwen in Libanon: dat ze bijvoorbeeld geen hoofddoek hoeven te dragen,

maar dat een vrouw die alleen gaat wonen als slet wordt aangezien omdat ze

bezoek van mannen zou kunnen krijgen zonder chaperonne. Het deed me mijn

eigen vrijheid waarderen.

En Eduard Escoffet blijft een van mijn lievelingsdichters. Op

‘Parla tu també’ moet ik altijd dansen. Hij maakt ongelofelijk

krachtige performances met simpele middelen zoals kranten,

een luchtverfrisser en een dictafoon.

Trevor Wishart (1946)Brits componist en pionier op het gebied van elektro-akoestische muziek. Studeerde aan de

Jahida Wehbé (1969)Libanees dichteres, comedienne en singer-songwriter. Ging naar de Universiteit van Libanon en het Nationaal Conservato-

Eduard Escoffet (1979)Catalaans dichter, performer en organisator die zijn

Joachim Montessuis (1972)Franse noise-dichter die zich beweegt tussen kunst, wetenschap, geluid en spiritualiteit. Sinds 1993 legt hij zich toe op experimentele voordrachten met geluidsinstallaties.

Gerhard Rühm (1930)Oostenrijks schrijver, componist en beeldend kunstenaar die deel uitmaakte van de Wiener Gruppe. Studeerde piano en compositieleer in Wenen en ontving in 1991 de Grote Oostenrijkse Staatsprijs.

Alain Arias-Misson (1938)Belgisch schrijver en dichter die op - groeide in New York. Zijn visuele gedichten hangen in musea in onder andere Italië, Nederland en Amerika.

Lewis Gesner (1957)Amerikaanse multimediakunstenaar. Hij studeerde muziek compositie aan de University of Main, video-animatie (MIT, Cambridge) en daarna perfor-mance en conceptuele kunst (Tufts University) in de periode tussen 1975 en 1985.

Trevor Wishart (1946)Brits componist en pionier op het gebied van elektro-akoestische muziek. Studeerde aan de

Jahida Wehbé (1969)Libanees dichteres, comedienne en singer-songwriter. Ging naar de Universiteit van Libanon en het Nationaal Conservato-

Eduard Escoffet (1979)Catalaans dichter, performer en organisator die zijn

Jelle

Er waren door de jaren natuurlijk tientallen performances op erg hoog niveau,

maar de Krikrimix gaf er volgens mij telkens een extra toets aan. Een paar zaken

komen me spontaan voor de geest. Dichter Jan van der Hoeven en fluitiste

Karin De Fleyt die samen een werk vertolkten dat al meer dan

dertig jaar onder het stof lag. De noiseperformance van Joachim

Montessuis in het Gravensteen en de reactie ‘O, Jesus!’ uit het

publiek toen de stilte net zo oorverdovend intrad. Orkanen Jaap

Blonk en Michael Lentz die elkaar uitdaagden in het Tinnenpot-

theater. De ontmoeting tussen toenmalig burgemeester Frank

Beke en levende legende Gerhard Rühm vóór de opening van de

tentoonstelling met visuele poëzie van Rühm.

Helen

Of de zotte performance van Alain Arias-Misson. Het was onder

andere een protest tegen de oorlog in Irak – hij wilde onder-

goed in rood, wit en blauw op allerlei standbeelden in de stad

hangen. Alleen had hij me dat niet verteld, uit vrees dat ik het

niet aan zou durven of dat de politie het zou verbieden. Ik had

eerder wel toestemming moeten vragen aan de politie om die

actie op straat te doen en ik had dan maar iets vaags ingevuld als

‘poëzie op straat reciteren’. Maar voor velen was dát niet sy-

noniem met het bevestigen van een beha, slipje, jarretelles en opgeblazen rub-

beren handschoenen aan onder meer de standbeelden van koning Boudewijn,

Romain Deconinck en de trap naar spoor 2 in het station Gent-Sint-Pieters. We

waren net bezig aan de Geknielde Jongelingen bij het Belfort toen een agente

ons wilde tegenhouden. Ik haalde mijn toestemmingsbrief boven, ik denk zo’n

drie bladzijden tekst, en nog voor ze wist dat er niets in stond over weerloze

bronzen jongemannen met vrouwenondergoed behangen, hadden Alain en

Karen de fontein al heel mooi versierd.

Maja

Qua performances in open lucht was er ook de Draggin’ Perfor-

mance van Lewis Gesner, de opmerkelijke wandeling met klet-

terende stokjes. Deze trok van galerie Link naar Logos. Alle

wandelaars bonden een paar houten staafjes aan zijn of haar

voeten. Querida, mijn hond, wandelde ook dapper mee met een

paar rinkelende stokjes aan haar leiband.

34


Joachim Montessuis (1972)Franse noise-dichter die zich beweegt tussen kunst, wetenschap, geluid en spiritualiteit. Sinds 1993 legt hij zich toe op experimentele voordrachten met geluidsinstallaties.

Gerhard Rühm (1930)Oostenrijks schrijver, componist en beeldend kunstenaar die deel uitmaakte van de Wiener Gruppe. Studeerde piano en compositieleer in Wenen en ontving in 1991 de Grote Oostenrijkse Staatsprijs.

Alain Arias-Misson (1938)Belgisch schrijver en dichter die op - groeide in New York. Zijn visuele gedichten hangen in musea in onder andere Italië, Nederland en Amerika.

Lewis Gesner (1957)Amerikaanse multimediakunstenaar. Hij studeerde muziek compositie aan de University of Main, video-animatie (MIT, Cambridge) en daarna perfor-mance en conceptuele kunst (Tufts University) in de periode tussen 1975 en 1985.

35

De evolutie die Krikri doormaakte?

Jelle

Professionalisering is hier zeker het sleutelwoord. Dat is niet noodzakelijk po-

sitief. De chaotische en wilde eerste jaren waren door hun ruwe energie heel

boeiend. Ondertussen werken we alledrie in de professionele kunstensector.

Krikri bleef weliswaar voortdurend veranderen. In sneltempo. Van losse acties

en workshops naar een volwaardig festival met een hoogtepunt in 2006. Daarna

koos Krikri opnieuw de weg van de guerrilla. Visuele poëzie en de zoektocht

naar het tentoonstellen van poëzie werd prominenter. Door dit alles profileerde

Krikri zich ook meer als dichterscollectief dat de internationale scène wou ver-

overen. Optredens in gans Europa versterkten telkens weer onze internationale

gerichtheid. De taal waarin poëzie bedreven wordt, is vaak een grens. Krikri

heeft zich van die fictieve grens nooit iets aangetrokken.

Maja

Er is het gevoel dat we een soort trend gestart hebben. Er zijn in België nu een

aantal collectieven en festivals die enigszins dezelfde weg opgaan.

Polypoëzie?

Jelle

De term polypoëzie heb ik lang gebruikt om Krikri te duiden. Ik wilde al in de

benaming aantonen dat poëzie veel meer is dan het cliché van de depressieve

dichter die uit een boekje voorleest of een verzameling woorden op papier die

nauwelijks lezers bereikt. Met polypoëzie wordt ‘veel soorten poëzie’ bedoeld.

Achteraf bekeken is het een term geworden die gebruikt werd om die ‘vreemde

poëzie’ juist weer in een hokje te stoppen. Het willen doorbreken van grenzen

kan zo een grens worden. Nu gebruik ik weer de term poëzie.

Maja

Ja, het werd een term voor iets specifieks terwijl het juist gebruikt werd om het

gegeven poëzie uit te breiden. Nu keren we gewoon terug naar de brede bete-

kenis van poëzie.

Helen

Het verschil met mainstream is dan weer minder duidelijk.

Maja

Het gaat om het alledaags poëtische in beeld, tekst, theater, overal.

36


Helen

Ja, maar bij poëzie blijven mensen aan boekjes en reciterende stemmen

denken.

Jelle

Met uitzondering van zij die de Krikrifestivals bezochten.

Helen

Krikri doet me denken aan gele tomaten. Bij een tomaat denken mensen aan

rood, terwijl er ook gele bestaan.

Maja

En kleine, grote, kromme, rotte,... Krikri biedt gewoon een andere context.

Helen

Zeg je nog van jezelf dat je dichteres bent?

Maja

Neen. Ik zeg het een noch het ander. Ik maak gewoon werk tussen verschillende

disciplines in en ik ben wel bezig met het poëtische as such. Maar zoveel is poë-

tisch. In de mate dat het de essentie vormt van alles waar ik mee bezig ben, ben

ik volop dichteres en eigenlijk niets anders. Het hangt er maar van af vanuit welk

perspectief je het bekijkt. Dat is net het mooie aan creatieve beroepen: je moet

je constant herdefiniëren, heruitvinden, bij elk werk dat je maakt. Krikri heeft

als vzw ook al die jaren telkens weer nieuwe kanten van het poëtische willen

belichten.

Helen

We hebben vaker gebabbeld over de vraag of ‘de poëzie’ nog relevant is. Soms

lijkt het alsof niemand daar nog iets aan heeft. Ik denk dan: als niemand ‘de po-

ezie’ wil, verander dan wat ‘de poëzie’ is. Niet uit buigzaamheid, geen poging

om iedereen tevreden te houden. Maar als dichter – of iemand die werk maakt,

of whoever – ben je vrij om ‘de poëzie’ heruit te vinden.

Een droombeeld van de poëzie: ‘a community of diverse practices’ – heb ik vorig

jaar opgeschreven in mijn dagboek, het lijkt me een citaat maar geen idee van

wie. Potentieel zou de poëzie een daad tegen de insulariteit kunnen zijn, een di-

vers, vloeibaar geheel dat een ‘ons’ wordt zonder dat ‘ons’ te doen verstenen in

wat het is. Je kan om je heen kijken en zeggen dat dat niet is wat er in de realiteit

gebeurt. Maar je kan ook op zoek gaan naar plekken waar dat net wél gebeurt.

Being Krikri?

Jelle

Mij heeft Krikri veranderd als mens. De contacten met de vele dichters en an-

dere kunstenaars hebben me getoond dat er veel ‘schoon mensen’ rondlopen

die koppig hun poëtische zijn blijven uitstrooien over hun leefwereld.

Helen

Hetzelfde geldt voor mij. En Krikri heeft me in contact gebracht met alles wat

we dus niet meer ‘polypoëzie’ noemen: klankpoëzie, performance, visuele

poëzie, poëziefilm enzovoort. Krikri is mijn thuis, tout court. Zonder Krikri was

ik iemand anders geworden.

Maja

Het is ook een normaal proces om zaken stukje bij beetje te leren kennen. Dat is

ook het mooie. En er is heel veel dat we nog niet kennen.

37

Alle info over het Krikri-festival op www.klugerhans.net

38

sieraden 2398,7 tonAU

elektronica 310,6 tonAU

overige industrie 92,7 tonAU

tandheelkunde 57,8 tonAU

in kluis 235,6 tonAU

wettige betaalmiddelen 237 tonAU

penningen en herdenkingsmunten 72,6 tonAU

beleggingsfondsen 253,3 tonAU

+ centrale banken

+ central banks

+ banques centrales

+ zenter zenter zenter AU

+ Newton was an alchemist

Newton is spelled AU

Art is AU

Kunst is kou

L’art c’est [l’or] ----_ _ _ _ --------

La Rinconada: “Al labor me voy, no sé si volvere”

Het zweet van de zon is een gouden munt met honing

-HIGH ABOVE THE LAW

Het zweet van de zon blauwt de tong

-SO VERY HIGH ABOVE THE LAW-

Jelle Meander

El Dorado

39

BATU HIJAU

Golden Opulence

Te bestellen bij Serendipity 3 in New York

800 eurAU

We need more tAUrists, more tAUrists now

more tAUrist need more tAU more need more

AU

Lead the way, mr. Newton

Hi-Grade Hi-Grade

Juan Apaza

Where’s my moneystone?

Juan Apaza

Work 30 days for nothing

Juan Apaza

You’ll get one day of stones

Juan Apaza

Altitude will be 5100 m

Juan Apaza

[Betaal de aarde]

Betaal de AU

Maart 2009

Voor Dominique

40

Vincent Tholomé – Kirkjubaejarklaustur

41

Richting EU

Maja Jantar, Book

Maja Jantar, Book

42

Dierenwinkel

Ik werk in een dierenwinkel. We verkopen vissen, knaagdieren en vogels. Met

honden en katten zijn we gestopt. Die markt ligt veel te veel open. Als dieren-

winkel kun je niet concurreren met de prijzen van asiels.

Iedere ochtend loop ik langs de kooien en aquariums om de dieren te voeren.

Zouden er op andere planeten ook wezens wonen die hun medebewoners in

winkels verkopen?

Beweging

In het aquarium kijkt een vrouw naar een vis. De vis beweegt niet. De vrouw zegt

dat ze het geen gezellige vis vindt. De kraaltjes aan haar tas rinkelen. De vrouw

wil dat de vis beweegt. Ze slaat met haar vlakke hand op het water. Het water

beweegt en de vis beweegt mee.

Joubert Pignon

Korte verhalen

43

Debuut

Woning

Mijn nieuwe woning is ingericht. Op de tast loop ik door de gangen van het

wooncomplex. Ik weet niet waar het licht zit. Ik vind het toilet en leeg mijn

darmen. Op hoop van zegen veeg ik.

Ik zit achter mijn bureau, op mijn bureaustoel, en staar naar het stof. Ik weet

niet hoe de verwarming zachter moet. Met een schroevendraaier roer ik in mijn

koffie. Ik wacht tot het grote kunstwerk zich aandient, spannend.

De huisgenoten in het wooncomplex hebben nog nooit een stofzuiger gezien.

Krijsend springen ze er omheen. Woest slaan ze elkaar op de ruggen. Dan buigen

ze voor deze heidense, rode god.

In de supermarkt doet een vrouw in een scootmobiel er vijf minuten over om

zeven euro vijfenvijftig uit haar portemonnee te pakken. Ze vertelt over haar

man of haar zoon of haar man en haar zoon die in het ziekenhuis liggen of moeten

gaan liggen. Ze heeft vlinderstickers op de achterkant van haar scootmobiel ge-

plakt.

Mijn vriendin en ik laten onze frustraties zien via onze spullen. Voor ik ga slapen,

ruim ik niets op. Ik laat alles staan. Mijn vriendin pakt dan de spullen en legt ze

op de vloer van mijn werkkamer. Zo doen wij dat.

Mijn vriendin is erg precies, ik ben erg laks. In plaats van het vinden van een

goed midden, verstrekt mijn laksheid haar preciesheid, en andersom. Terwijl ik

op de grond lig, stofzuigt zij woest om mij heen.

44


Kerstpakket

Met mijn collega loop ik in de richting van de bus. Kerstpakket onder de arm.

Het sneeuwt. Ik wissel van arm, zet het kerstpakket op mijn schouder, houd het

onder mijn linkerarm, onder mijn rechterarm, druk het tegen mijn buik. De bus

rijdt niet meer.

Mijn collega en ik schuilen in het bushokje. Een douche van sneeuw.

Zullen we ons kerstpakket openmaken, zegt mijn collega.

Goed, zeg ik.

Mijn collega peutert aan het plakband. Een duw met de duimen tegen het

karton, een ruk, een zoete geur. We kijken in de doos.

Op een bedje van houtsnippers ligt het hoofd van A.F.Th. van der Heijden.

We kijken elkaar aan.

Hoe ga ik dit aan mijn vrouw vertellen, zegt mijn collega, vorig jaar kregen we

een verwenpakket, met wijn en truffels en een bon voor een verwenweekend,

en nu dit.

Die kop is te groot voor de oven, zegt mijn collega, hoe ga ik dit aan mijn vrouw

vertellen, die pikt dit niet.

Als je de inhoud van de kop verwijdert, zeg ik, en bijvoorbeeld vult met appels,

scheelt dat aan ruimte, zodat de kop in de oven past.

Mijn collega betwijfelt het.

Hij stelt voor dat we mijn kerstpakket openmaken.

Aan de overkant van de straat botst een hond tegen een reclamezuil.

In mijn pakket zit het hoofd van Arnon Grunberg. Ik benijd mijn collega niet.

Ik woon op loopafstand van mijn werk. Drie kwartier lopen en ik ben thuis. Mijn

collega moet zeker twee uur lopen. Het hoofd van Arnon Grunberg weegt niets

in vergelijking met dat van A.F.Th. van der Heijden, zelfs als je het hoofd van

A.F.Th. van der Heijden met appels vult.

45

Debuut

Turk

Ik ga om met mensen die hun hond hebben leren blaffen als zij het woord ‘Turk’

tegen hem zeggen. Dan roepen zij ineens ‘Turk!’ en dan springt hun hond op en

begint woest te blaffen. Die mensen hebben daar dan de grootste lol om. Ze

lachen en lachen terwijl die hond maar doorblaft.

Schepping

Ik werk in een dierenwinkel. Het grootste deel van mijn collega’s is Christelijk.

Het is een dierenwinkel op Christelijke grondslag. Op koopavonden eten we

gezamenlijk. Tijdens het eten voeren we altijd hetzelfde gesprek. Ik eet geen

vlees, zij wel, zij snappen niet dat ik geen vlees eet.

Mijn baas zegt dat God de dieren op Aarde heeft gezet zodat wij ze op kunnen

eten. Ik zeg dat ik dat betwijfel, dat in de versie van de Bijbel die ik gelezen heb,

staat dat de mens juist voor God Zijn Schepping moet zorgen. Ik vraag mijn baas

me te helpen herinneren dat ik hem nooit vraag op mijn kinderen te passen.

Het eten wordt opgediend en de handen worden gevouwen. Een collega vraagt

me of ik ook wil danken.

Ik heb het één keer geprobeerd, zeg ik, maar het eten smaakte daarna zo zout,

dat ik het niet meer doe.

Tijdens de maaltijd zeggen we verder niets.

46


Benen

Ik ben acht jaar. Er komt een nieuw meisje in de klas.

Ze heeft verbrande benen. Toen ze vier jaar was, is er een pan frituurvet over

haar benen gevallen.

Ze moet van de meester een rok dragen. Zodat wij haar benen kunnen zien.

Sommige jongens noemen haar kippenpoot.

Superturk

In de Etos zag ik vandaag Stefan K., met wie ik op de basisschool heb gezeten.

We woonden allebei in hetzelfde nieuwbouwdorp. Stefan stond vandaag achter

een buggy waarin een kind met groene laarzen kronkelde. Ik kon zijn gesprek

met de caissière niet helemaal volgen, maar volgens mij had Stefan inmiddels de

baard in de keel.

Toen we acht jaar waren bedacht Stefan de superheld Superturk, een neger in

een paars superheldenpak. Superturk kon grijze slagroom uit zijn mond spuiten.

Superturk vloog heel hard tegen een muur, zijn hoofd deed pijn en was helemaal

ingedeukt. Joey - mijn beste vriend - en ik tekenden de hele dag superhelden,

maar zoiets grappigs als Superturk hadden we nog nooit gezien.

47

Debuut

Kruimels

Weer in de supermarkt: een alcoholistenstel – zij: een roze trainingspak met

kattenharen, hij: een Harry Dean Stantonhoofd – slingert door de gangpaden.

Ze praten tegen elkaar in een tandeloze verwijttaal. Ik heb vermoedens over

de inhoud van hun mandje – bier en katteneten. Ik loop naar ze toe en kijk in

het mandje – bier en katteneten. Bij de kassa sta ik achter ze. Ik probeer te

volgen wat ze zeggen, maar de drank heeft hun woorden in w’s verpakt. Ik ruik

de woorden wel. Het kassameisje – hoofddoek – kijkt weg. Als het stel aan de

beurt is, loopt het trainingspak weg. Harry Dean erachteraan, ze schreeuwt

tegen hem. We kijken allemaal weg. Het trainingspak komt terug met een bak

Hertogijs met Knetterchocolade Kleurkruimels er in.

Plaksnor

Ik ben alleen. Er is geen drank in huis, ik ben al drie dagen nuchter. Een kleine

ramp. In mijn hoofd ga ik de plekken langs waar nog drank zou kunnen liggen.

Nergens kan drank liggen. Als er drank in huis is, gaat het op.

De enige drankwinkel die nog open is, is de nachtwinkel tegenover mijn werk. Ik

heb me de afgelopen dagen ziek gemeld. Met een zielig stemmetje verkoudheid

geveinsd.

(Wat nu? Met een plaksnor over straat?)

Buiten zijn de kerstbomen op straat gesmeten. Ze liggen op de stoep, als dronk-

aards in een stomme film. Ik tel er minstens honderd. Ze hebben al hun naalden

nog. Bij iedere kerstboom die ik passeer, sla ik een kruisje. Ik raak ze niet aan.

In de nachtwinkel kijkt de Turk achter de toonbank naar een Pakistaans televi-

siestation. Op de toonbank is een briefje geplakt: Ik ben mijn stem kwijt. Ik kan

niet praten. Excuses voor het ongemak. Ik vraag om twee rode wijn en een tasje.

Ik ben een aap, ik heb zinnetjes uit mijn hoofd geleerd.

48


Paragnost

Als ik foto’s van mijn nieuwjaarsdrol aan mijn paragnost mail, om me, aan de hand

van mijn uitwerpselen, de toekomst voor het komende jaar te laten voorspellen,

duurt het lang voor ik antwoord krijg. Misschien heeft mijn paragnost een wild

feest bezocht en ligt hij nu in een wasem van drank zijn roes uit te slapen. Ver-

strengeld in de armen van een als kat verklede vrouw. Roze glitters op de lakens.

Uitgelopen schmink => tranen om de dood van Michael Jackson. Op de achter-

grond de knallen van kinderen die vuurwerk vinden. Zoiets. Wie weet.

Aan het eind van de middag mailt mijn paragnost terug. Hij mailt dat ik het ko-

mende jaar meer vezels moet eten.

Robbie preekt door telefoons

Robbie preekt door telefoons. Hij kan het niet laten. Hij belt mensen op en be-

gint te preken. Over het onderwijs (teloorgang), over de media (schuld) of over

zijn kat (plast in huis). Op straat zwijgt Robbie.

49

Debuut

Eindigen

Ik wil eindigen in een flat in de Bijlmer. De hoogte van de verdieping maakt me

niet uit, als het maar hoog is. Ik woon in een flat, de grond en de muren zijn

bedekt met matrassen. Ik heb een grijze baard. Ik stink. Ik draag een laken vol

vlekken.

Mensen zoeken me op en vragen me om raad. Ik geef ze advies. Ze brengen ge-

schenken mee. Ik heb geen elektriciteit. Ik verlaat mijn flat nooit. Ik staar naar

het plafond. Ik val op willekeurige plekken in slaap.

50

Helen White, Soluble colonies

51

Krisztina Tóth (1967) is een van de succesvolste hedendaagse Hongaarse dichters.

Voor haar werk ontving ze onder andere de Gravesprijs (1996), Déry-Tiborprijs

(1996) en József-Attilaprijs (2000) en haar gedichten werden in verschillende talen

vertaald. Ze vertaalt zelf Franse poëzie en ontwerpt glasramen.

Haar poëzie speelt zich af in het alledaagse leven en neemt veel ‘gevonden materiaal’

in zich op: fragmenten van gesprekken, teksten uit het straatbeeld. Zo gaf ze een

bundel de titel ‘Síró ponyva’ mee, naar een opschrift op een vrachtwagen waarbij

Síró een familienaam is en ‘ponyva’ de doeken of beschermhoezen of tenten zijn die

ene Síró verkoopt of verhuurt. Maar Síró betekent ook ‘wenend’ en ‘ponyva’ kan

ook verwijzen naar pulpliteratuur, die vroeger op zondagsmarkten op uitgespreide

doeken te koop aangeboden werden.

Dat is dan de tweede stap in haar gedichten. Ze onthult de veelkantigheid achter alle-

daagse woorden en handelingen. Ze doet dat met een soms ironische of unheimliche,

of soms absurde invalshoek, maar altijd met veel inlevingsvermogen in situaties en

personen en met veel drang naar reflectie. Daarbij zijn technieken van gelijktijdig-

heid en decentralisering erg belangrijk voor haar. Met welgekozen verwijzingen

naar mythische figuren en verhalen en met een fragmentarische opbouw nodigt ze

de lezer uit om de gevoelens achter de woorden te onthullen.

Krisztina Tóth

3 gedichtenVertaald door Mari Alfody

52


Dosszié

Nem fájt? Figyelsz egyáltalán?

Nem figyeltem. Néztem hanyatt a kanapén, hogy

süt át a fény a színes karikákon:

mint egy templomban, sárga, kék, piros

ólomüveg: lakásban ilyet sose láttam.

Sietni kellett, ötre jött az anyja.

Letolt gatyában ugrált ki utánam,

a kádban guggoltam, o a csaphoz állt.

Szerintem is klassz. Reggelenként a legszebb.

Tizenhat voltam, eltelt még tizenhat,

mellettem állt a piros hetesen:

… az ólomüveg, tudod, az ebédlo

és a nappali közt, azt ugye meghagytátok?

…dehogy hagytuk. Azt még apám csinálta,

színes dossziék a két ablak között,

a vállalattól hozta haza oket…

…én most leszállok, metróval megyek.

Mért vesztik mindig fényüket a csodák.

Mikulás. Gólya. Most meg ez.

Richting EU

53

Zichtmap

Deed het geen pijn? Luister je wel?

Ik luisterde niet, lag op de bank te kijken

naar het licht dat straalde door gekleurde rondjes

het was net in een kerk: geel, rood en blauw

glas-in-lood, nog nooit zoiets gezien in een woonhuis.

We hadden haast, om vijf uur kwam zijn moeder.

Hij hupte me achterna, zijn broek omlaag,

ik hurkte in bad en hij liep naar de kraan.

Ja, mooi, hè.’s Morgens vroeg het allermooist.

Ik was toen zestien, nog zestien jaar later

stond hij in bus zeven plotseling naast me:

... het glas-in-lood, daar tussen de eetkamer

en de woonkamer, dat heb je toch laten zitten?

... welnee. Dat had mijn vader ooit gemaakt,

gekleurde zichtmappen tussen glazen ruiten,

hij had ze meegenomen van zijn werk...

... ik stap hier uit, ga verder met de metro.

Waarom verliezen wonderen steeds hun glans.

Eerst Sinterklaas. De ooievaar. Nu dit.

54


Csillagpázsit

I

Kimegy hozzád a kisírt szemu asszony,

mezítláb áll és könnyu hálóingben:

nincs értelme, hogy megint itt virrasszon,

menjen aludni, mondod, mától minden

más lesz, mondod, ciripelnek a tücskök,

július van, hogy húsz éve veled hál,

ezt suttogja, a kerti padon ültök,

holdárnyék van és túl meleg nyár,

én az álom hangzavarában alszom,

fülelem kitakarózva a zárszót,

hogy mit felel még a kisírt szemu asszony,

mielott behúzza a szúnyoghálót.

A labdarózsa, ott a labdarózsa!

– és lehajolsz, hogy kézzel visszalökjed,

de széthullik puha kis darabokra,

csupa baljós szirom a fu elotted.

Richting EU

55

Handjesgras

I

Met roodbehuilde ogen komt ze buiten

op blote voeten in haar lichte nachthemd:

het heeft geen zin om hier te blijven waken,

ga slapen, zeg je, alles zal nu anders

worden, zeg je, je hoort de krekels tsjirpen,

’t is juli, twintig jaar al slaapt ze met je,

fluistert zij, jullie zitten op de tuinbank,

de maan maakt schaduwen, een hete zomer,

ik lig te slapen in een tumult van dromen,

ik gooi de dekens af, wacht op het slotwoord:

wat zegt de vrouw met de roodbehuilde ogen

voordat het muggennet wordt dichtgetrokken.

De balroos, kijk daar toch, daar is de balroos!

Je buigt om haar met de hand terug te kaatsen

maar zij valt uit elkaar in zachte stukjes,

bloemblaadjes in het gras die onheil spellen.

56


II

Titkos indákkal minden összekötve:

fut a hajnalka, felül kinéz a kertbol,

kék tölcsérével a csöndbe belehallgat,

na hány nap van hátra az életedbol,

nekidol a dísznád a kerítésnek,

hórihorgas, cigarettázó férfi,

huvösödik, fent a csillagok égnek,

nedvesedik a fu is, de nem érzi,

a medvetalp, mintha valamit tudna

borös leveleit mind ledobálta,

fönt a Nagymedve nem megy semmi útra,

aludj, minden ígéret megbocsájtva-

…nehéz elkapni hajnalban a percet,

mikor virrad, de a hold fénye hullik:

két árnyékot vet ilyenkor a tested,

és mind a ketto más irányba nyúlik.

Richting EU

57

II.

Alles verbindt zij met geheime ranken,

de klokwinde, die boven uit de tuin kijkt,

haar blauwe trechter luistert naar de stilte,

en hoeveel dagen heb je nog te leven,

tegen het hek geleund staat daar het sierriet,

een lange man, een sigaret aan het roken,

het koelt al af, de sterren gloeien boven,

het gras wordt vochtig zonder het te voelen,

de berenklauw heeft, alsof hij iets zou weten,

reeds al zijn leren blaadjes afgeworpen,

de Grote Beer gaat niet op pad daar boven,

slaap maar, alle beloften zijn vergeven.

Het is moeilijk om dat moment te pakken

wanneer de dag al aanbreekt maar de maan nog

haar licht uitstrooit: twee schaduwen werpt je lichaam

die zich elk in een eigen richting strekken.

58


III

Milyen csönd lett, hogy hallgatnak a tücskök.

Száll az illat a muskátlifejekbol.

Az óra, mikor éberen feküsztök,

most múlik el, be kéne menni, kelj föl,

megállsz a teraszon, csipkedni kezded

a száraz fejeket, a kertre nézel,

kopik a fu, hogy hol is volt a kezdet,

azon tunodsz, hogy kitépkedni kézzel

már a mohát, úgy terjed, nem lehetne,

most látod csak, csupa moha a járda,

a napos részeket a tyúkhúr vette

birtokba, és hogy már nyár derekára

minden kiég. Feküdj még vissza, szólsz rá,

te megorültél, mondja, nagyot ásít.

Mért, te ne nem látod noni ezt a foltot?!

Hogy mindent elborít a csillagpázsit?!

Richting EU

59

III.

Wat is het stil geworden, de krekels zwijgen.

De trosjes van het geranium staan te geuren.

Voorbij is het uur dat jullie wakker liggen,

het is tijd om op te staan, je moet naar binnen,

je blijft nog staan op het terras, plukt even

de droge bloempjes weg, je kijkt de tuin in,

het gras verslijt, waar is het ooit begonnen,

zo peins je, met de hand het mos weghalen

gaat nu niet meer, het is te ver gegroeid nu,

je ziet ineens dat ook de stoep bemost is,

de zonbeschenen delen zijn veroverd

door vogelmuur, in het midden van de zomer

alles verdord. Ga nog wat slapen, zeg je,

wat, ben je gek geworden, zegt ze gapend.

Hoezo, zie jij niet dat die vlek blijft groeien,

dat handjesgras nu alles overwoekert?

60


A Minotaurosz álma

Ismeros vagy nekem, mint levetett kesztyunek a mozdulat.

Ahogy üresen is megállnak ujjai az asztalon.

Dobolsz bennem, mint kongó testben a figyelo tudat.

Hogy nem, egyáltalán, vagy hirtelen mégiscsak és nagyon.

Ismeros vagy pedig, mint lepkének az esti lámpaláz.

Vagy csonkolt akácnak üres járdán a lombzaj.

Körkörös alagút, szem-száj nélküli ház.

Honnan is kezdjem el. Tudnád folytatni onnan?

Volt egyszer, hol nem volt, volt a gyerekkor senkiföldje.

Telekiabált kert bokrai közt az úttalan éjszaka.

Késobb az álom is, csöndes, hókásás senkiföldje.

Az állandó telek fagyó, fölengedo, lehulló, összeálló évszaka.

Figyelj. Amit most elmesélek, kezdettol benned is kész.

Hosszú és járhatatlan is, mert így lett kitalálva.

Ne szakíts félbe majd, mint levetett kesztyuben a lebego kéz.

Kanyargós lesz, sötét, mint a Minotaurosz álma.

Richting EU

61

Droom van de Minotaurus

Ik ken jou zoals een lege handschoen de beweging.

Ook leeg blijven de vingers op de tafel staan.

Jij trommelt in me, in het holle lichaam een scherp bewustzijn.

Nee, helemaal niet, of plotseling wel, en helemaal.

Ik ken jou zoals de vlinder het nachtelijk cirkelen rond de lamp.

Of de geknotte acacia het ruisen van het loof boven de lege stoep.

Een ronde tunnel, huis zonder mond en ogen.

Waar moet ik beginnen, kun jij daar verdergaan?

Er was eens, lang geleden, de kindertijd, niemandsland.

Wegloze nacht in de tuin tussen de struiken vol geschreeuw.

Later ook de droom, sneeuwdrab in de stilte, niemandsland.

Vriezend, dooiend, vallend, klonterend seizoen van eeuwige winters.

Luister. Wat ik nu vertel is ook in jou altijd al af geweest.

Lang en onbegaanbaar, want zo was het ooit verzonnen.

Onderbreek me niet als een zwevende hand in een lege handschoen.

Donker en bochtig wordt het, als een droom van de Minotaurus.

62

Bas Belleman (1978) publiceerde twee dichtbundels. Zijn eerste, Nu nog volop

ventilatoren (2003), verscheen in de Sandwich-reeks van Gerrit Komrij en werd

genomineerd voor de C. Buddingh’-prijs voor het beste poëziedebuut. In 2006

verscheen de bundel Hout. Voor dagblad Trouw schreef hij enkele jaren recen-

sies over nieuwe Nederlandstalige romans. Momenteel werkt hij aan de verta-

ling van een serie Shakespeare-sonnetten.

Bart De Block (1978) schrijft poëzie en essays. Zijn gedichten verschenen in di-

verse literaire tijdschriften. Hij is ook redacteur van Kluger Hans en vertaalde

voor het tijdschrift al poëzie van Juliana Spahr en Michael Earl Craig.

Maja Jantar (zie achterflap)

Jelle Meander is dichter en musicoloog. Hij vraagt zich af wat Khlebnikov be-

doelde met “schuur de taal en je zal de ruimte en haar vel zien”.

Joubert Pignon (1980) woont en werkt in Haarlem. Hij heeft een vriendin en een

konijn. Hij werkt in een dierenwinkel. Hij schrijft zo kort mogelijke verhalen.

Hij heeft een atelier waar hij stiekem rookt, zijn vriendin weet dit niet.

Op straat zwijgt Joubert Pignon. Hij is een aap, hij heeft zinnen uit zijn hoofd

geleerd.

Xavier Roelens (Rekkem, 1976) debuteerde in 2007 met de dichtbundel er is

een spookrijder gesignaleerd (Uitgeverij Contact). Hij bereidt een bundel voor

over de twee hoofdbestanddelen van de mens: water en relaties. Hij stelde de

bloemlezing Op het oog, 21 dichters voor de 21ste eeuw (Uitgeverij P) mee samen.

Hij is hoofdredacteur van Kluger Hans.

Medewerkers Kluger Hans 9

63

David Troch (Bonheiden, 1977) heeft wel eens een hekel aan hoofdletters; won

o.a. de Jules van Campenhoutprijs voor poëzie en de Gerard Vermeerschprijs

voor monologen; publiceerde o.a. in Snoecks, Het Liegend Konijn, Poëziekrant,

De Brakke Hond, Deus Ex Machina en de Amerikaanse bloemlezing A Generation

Defining Itself; bracht o.a. laat[avond]taal op papier en o.a. Een doosje dolle dia-

logen op podiumplanken; werkte mee aan Meander, was redactielid van Gierik

& Nieuw Vlaams Tijdschrift, stond mee aan de wieg van Kluger Hans en draagt

momenteel de titel Gents Ambassadeur van de Poëzie.

Han van der Vegt (1961) is dichter, essayist en vertaler. Vorig jaar verscheen

van hem de hertaling van pornografische zeventiende-eeuwse romans in De

open hartige juffrouw en eerder dit jaar publiceerde hij Het rode ei, een kinder-

boek. Zijn vijfde dichtbundel, De zeilen van de aarde, verscheen vorige zomer

bij Meulenhoff. Tegelijk verscheen de cd-versie (met muziek van Jan Frans van

Dijkhuizen) van zijn gedicht ‘Exorbitans’ als Exorbitans,een ruimte-opera.

www.hanvandervegt.com

Helen White (°1977, Engeland) is stichtend lid van Krikri vzw en was curator van

de Krikri-tentoonstelling infusoria in 2009. Haar visuele poëzie werd al tentoon-

gesteld in verschillende landen en is o.a. te zien in de bloemlezing Zieteratuur

(Passage: Groningen, 2010). Haar gedicht holding is als affiche verschenen bij

Paper Kite Press in 2009.

64

Colofon

DRUKParys Printing, Evergem

ISSN 2032-0426

REDACTIEBart De BlockMarie MeeusenOlaf Risee – hoofdredactie websiteXavier Roelens – hoofdredactie tijdschriftDavid TrochReinout Verbeke – eindredactieRoel Weerheijm

VORMGEVINGGrafisch Ontwerpburo ttwwoo www.ttwwoo.nl

CONTACTAdres: Kluger Hans Telefoon: +32 (0) 486 39 65 58 p/a Aaigemstraat 94 E-mail: [email protected] B-9000 Gent Website: www.klugerhans.net

LOS NUMMER7 euro + verzendingskosten

ABONNEMENTENBelgië 25 euro Overschrijvingen: FORTIS, 001-5750704-38

Nederland 25 euro Overschrijvingen: FORTIS, BE24 0015 7507 0438 (IBAN), GEBABEBB (BIC+Swift)

Buitenland 35 euro Overschrijvingen: FORTIS, BE24 0015 7507 0438 (IBAN), GEBABEBB (BIC+Swift)

Vermeld adres en mailadres bij uw overschrijving!

BIJDRAGEN EN SPONTANE INZENDINGENLiefst per mail of cd. Inzendingen op papier in zesvoud. Van lange inzendingen worden enkel de eerste tien pagina’s aan de redactie voorgelegd. Het copyright blijft eigendom van de auteurs, gelieve contact op te nemen met de redactie bij problemen of vragen.

MET STEUN VANVlaams Fonds voor de Letteren Provincie Oost-Vlaanderen

Kluger Hans denkt aan het milieu en kiest daarom voor papier met een FSC-label.

Kluger Hans #09

Documents

Transcript of Kluger Hans #09