Klierwerking als reactie op prikkels

1

http://www.youtube.com/watch?v=DfsdNm-vbQE

1. Klieren zijn effectoren

Voorbeeld:

• Snijden van uien

huilen reactie op prikkel

• Voedsel kauwen

speeksel reactie op prikkel

klierwerking = secretie

• Stoffen afgescheiden door klieren = klierproducten

Reactie op prikkel: klieren = effectoren

2

• Plaats waar klierproduct terecht komt

exocriene of endocriene klier

• Traan-, talg- en zweetklieren

klierproduct aan lichaamsopp. = uitwendig milieu

Exocriene klieren

3

2. Excocriene klieren

2.1. Bouw van exocriene klieren

• Trosvormige klieren

• Klierzakjes met kliercellen daarrond glad spierweefsel

• Afvoerbuis naar uitwendig milieu

•

•

•

•

•

4

• Waar ligt het klierzakje?

5

Doorsnede van onderkaakspeekselklier

• Naast klierzakjes ook verspreid liggende kliercellen

• Vb: slijmvliezen in mond,

dunne darm,…

• Klierproduct rechtstreeks aan uitwendig milieu

6

2.2. Aanpassingen van exocriene klieren aan hun functie

• Exocriene klieren scheiden klierproduct af naar uitwendig milieu

• Hoe?

door afvoerbuis

7

3. Endocriene klieren

• Sommige klieren

klierproducten in bloed

= inwendig milieu

= endocriene klieren

• Klierproduct = hormoon

hormoonklieren

In bloed voor transport

naar plaats waar ze actief zijn

= signaalstoffen

8

Voorbeeld: Adrenaline

• Geproduceerd in bijnieren

Beïnvloedt de werking van verschillende organen

Doet je sneller reageren bij gevaar

9

• Gamers: winden zich vaak op

veel adrenaline komt vrij

• Op den duur: gewenning

lichaam kan niet meer zonder

• Adrenalineverslaving ook vaak bij extreme sporten:

- bungeejumpen

- stuntvliegen

- bergbeklimmen

- …

10

3.1. Bouw van de endocriene klieren

• Endocriene klieren = groepjes kliercellen of klierblaasjes

omsponnen met haarvaten

• Voorbeeld: schildklier

• Stoffen opnemen uit het bloed schildklierhormoon

regelt algemene stofwisseling + groei en ontwikkeling

11

Doorsnede door de menselijke schildklier

12

3.2. Aanpassing van endocriene klieren aan hun functie

• Endocriene klieren hebben geen afvoerbuis

• Exocriene klieren wel

• Endocriene klierweefsel = omgeven door haarvaten

zeer efficiënt hormonen rechtstreeks

afgeven aan bloed

13

• Tot welke groep behoren volgende hormonen?

Exocriene klieren Endocriene klieren

14

Traanklieren Talgklieren

BijschildklierenMaagwandklieren

Schildklieren

HypofyseHypothalamus

Speekselklieren

• Tot welke groep behoren volgende hormonen?

Exocriene klieren Endocriene klieren

15

Traanklieren

Talgklieren

BijschildklierenMaagwandklieren

Schildklieren

Hypofyse

Hypothalamus

Speekselklieren

4. Samengestelde klieren

• Alvleesklier = samengestelde klier

= zowel endo- als exocrien klierweefsel

• Speelt een rol bij:

• Over hele lengte: afvoerbuis zeer veel klierzakjes die alvleessap produceren

16

de spijsvertering

• Tussen de klierzakjes groepjes endocriene klieren

klierproduct in bloed

= eilandjes van Langerhans

• Endocriene kliercellen: verschillende hormonen

- β-cellen (bètacellen): insuline

- α-cellen (alfacellen): glucagon

17

Constant houden glucosegehalte bloed

5. Samenvatting

• Klieren = effectoren reageren op prikkels

• Gevolg = afscheiding of secretie van klierproduct

• Exocriene klieren

18

Wat? Bouw en aanpassingen

- Klierproduct:naar uitwendig milieu

= uitwendige secretie

- Klierzakjes + afvoerbuisVb: speekselklieren

- Verspreid liggende kliercellenVb: slijmvliezen dunne darm

- Bouwstoffen uit bloed

• Endocriene klieren

19

Wat? Bouw en aanpassingen

- Klierproduct:naar bloed

= inwendige secretie= hormoon hormoonklieren

- Groepjes kliercellen of klierblaasjes Vb: schildklier

- Geen afvoerbuis- Bouwstoffen uit bloed

• Gemengde klieren

• Zowel endo- als exocrien klierweefsel

• Voorbeeld: alvleesklier

20

Exocrien klierweefsel Endocrien klierweefsel

- Klierzakjes: alvleessap voor spijsvertering

- Afvoerbuis naar spijsverteringskanaal= uitwendig milieu

- Eilandjes van Langerhans kliercellen die insuline en glucagon

produceren---> regeling glucosegehalte in bloed

- Geen afvoerbuis secretie in bloedbaan