Het zakbijbeltjevan oma

GeloofsgetuigeKarl BarthWoartels

eandeweiJaargang 25 - nummer 9

vrijdag 11 mei 2018Editie Leeuwarden e.o.

KERKBLADG

Wie zegt, dat het leven leuk moet zijn?

ALGEMEEN

KER

KBLA

D G

EAN

DEW

EI

2

Opgaan en blinkenWellicht meer dan een decennium terughoorde ik als kerkganger een preek overPsalm 51. Het heeft mijn kijk op koning Davidveranderd. Van kindsbeen af vond ik koningDavid behalve dé held, óók altijd een beetjeeen snoever. Hij kwam uit het ‘niets’, een her-der was hij, meer niet. Geen lange, zorgvuldigopgebouwde carrière. Nee: in een ‘flits-mo-ment’ veranderde zijn toekomst voorgoed.Hoe er later voor hem werd gezongen: ‘Saulheeft zijn duizenden verslagen maar Davidzijn tienduizenden!’ Kon het anders? Hij hadzo vaak de wind mee, zijn kansen lagen voorhet grijpen, elke taak en zaak werd grandiooscorrect benut. En met een schijnbaar natuur-lijk gemak werd hij de ergste vijand de baas.Ik kon de bitse reactie van koning Saul bestbegrijpen!

Blinken en verzinkenDavid schreef deze Psalm nadat hij met zijnbuurvrouw Batseba had geslapen. En toen zijvan David in verwachting raakte werd haarman Uria via een snood plan om het leven ge-bracht. Men zou kunnen denken: David! Ko-ning over Israël! Hij die alles had. En nógblijkt dat niet genoeg. Hij grijpt, neemt en ei-gent het zich toe. Tot God hem via de profeet Nathan tot deorde roept: David! Voor het leven van het kindvan Batseba vast en weent de grote koning,liggend op de grond. Tot het kind op de ze-vende dag sterft… Hoe rampzalig diep moetmen soms door een bodemloze pijn.

Opnieuw!Achteraf zal David het vast en zeker hebbenuitgeschrééuwd: ‘Schep mij een rein hart, oGod, houdt mij vast, duw mij niet van U af!’En, lijken wij allen soms niet méér op de‘slechte kant’ van David dan ons lief is? Elk mens heeft op zijn of haar tijd de Schep-pende hand van God keihard nodig. Davidkrijgt, samen met Bathseba, wéér een kind,andermaal, opnieuw. Het wordt Salomo,‘man van de vrede’. De straf over wat David

had gedaan werd hem niet ontnomen. Maarzijn zonde werd hem wel vergeven. David konverder! Net zoals wij soms hartstochtelijk op-nieuw zouden willen beginnen…

Nieuw!Op Goede Vrijdag en Paasmorgen mogen wijelk jaar, op een bijzondere wijze, opnieuw er-varen dat ook wij weer verder mogen én kun-nen. Omdat Jezus stierf voor onze zonden!Wij worden zelfs niet meer voor onze zondengestraft! De zonde én de (eeuwige dood als)straf wordt van ons afgenomen. Jezus werd dezondebok (Leviticus 16). Zijn bloed vloeide inplaats van dat van ons. Het is té menselijk ge-sproken… dat weet ik, maar tóch, met demeest nederige schroom… wat zal de hemelseVader geweend hebben om het leed, de verne-dering en de uiteindelijke dood van Zijn kindJezus. In de film The Passion of the Christ uit2004 wordt dat verdriet aan het einde van defilm door regisseur Mel Gibson zichtbaar ge-maakt door een grote traan van God op aardete laten vallen…Maar hoe diep Jezus op GoedeVrijdag ook moest gaan, op de Paasmorgenmogen we met dé Zoon van David, KoningJezus Christus, nieuw beginnen.

Gerrit H. Visser is als pastor werkzaam in de Protestantse gemeente Hantum c.a.

Meditatie(Op)nieuw!‘… Schep mij een rein hart, o God, en vernieuw in mijn binnenste een standvastige geest.Verwerp mij niet van voor uw aangezicht en neem Uw Heilige Geest niet van mij weg...’ Psalm 51: 12 en 13 (HSV) door Gerrit H. Visser

Lees

roos

ter

Week 21, 20 t/m 26 meizondag Genesis 11:1-9maandag Spreuken 31:10-31dinsdag Jozua 23:1-16woensdag Jozua 24:1-13donderdag Jozua 24:14-28vrijdag Jozua 24:29-33zaterdag Romeinen 12:1-8

Week 20, 13 t/m 19 meizondag Genesis 9:18-28maandag Spreuken 31:1-9dinsdag Joël 2:18-27woensdag Joël 3:1-5donderdag Joël 4:1-8vrijdag Joël 4:9-21zaterdag Genesis 10:1-32

Altijd nu

Of ik op de senioren-Alpha bij ons in de kerk– CGK Leeuwarden – iets wil vertellen overhet onderwerp ‘Wie is Jezus?’ Een van mijneerste gedachten is wat ik al die ouderen, vanwie de meesten al jaren onderweg in hun ge-loof, nog moet bijbrengen over wie Jezus is.Tijdens mijn voorbereiding vind ik in mijnboekenkast een broekzakversie van hetNieuwe Testament van de Zak-Bijbel-Bond,met binnenin de naam van mijn oma. Op deeerste bladzijde belooft ze om ‘altijd een Bij-bel, Testament of gedeelte daarvan’ bij zich tedragen. Op dezelfde pagina staat onder hetkopje ‘Mijn Besluit’: ‘Daar ik belijd een zondaarte zijn en geloof, dat Jezus Christus voor mijne zon-den gestorven is, neem ik Hem nu aan als mijn per-soonlijken Verlosser. Ik wil mij aan Hem overgevenen met Zijn hulp wil ik Hem vrijmoedig belijdenvoor de menschen en dagelijks leven naar Zijnenwil’. In sierlijke letters heeft mijn oma, MariaLogjes, haar handtekening gezet en ‘ja’ ge-zegd op dit besluit.De gedachte dat mijn toen jonge oma – hetzaktestament is uit 1914 – zwart op wit beves-tigt dat ze Jezus vrijmoedig wil belijden, raaktmij. Er spreken verlangens uit. Naar erken-ning, hoop, leiding, verbinding, heelheid,liefde. Ik moet denken aan de deelnemersvan de Alpha en besef dat die verlangens blij-ven, hoe lang of kort je ook op pad bent metJezus. Het gaat er dan ook niet om dat deAlpha-cursisten niet weten wie Jezus is, hetgaat erom dat ze nog steeds willen weten wieHij is. Dat ze daar nog steeds naar verlangen,en bij elkaar durven komen om die verlan-gens te delen.Het boekje van mijn oma gaat langs de door-leefde handen, de kring rond. Handen dievaak gevouwen zijn geweest, zo blijkt uit ver-halen die de deelnemers in alle kwetsbaar-heid vertellen. Verhalen over verloren kinde-ren, zieke kinderen, weggenomen mannenen vrouwen, jong overleden ouders, over pijn,twijfel, vertrouwen en hoop. Verhalen oververlangens. Verlangens die altijd blijven, ooktussen al het lijden door.In heel het zakbijbeltje van mijn oma isslechts één tekst met groene pen omrand.Efeziers 6:18: ‘Laat u bij het bidden leiden door deGeest, iedere keer dat u bidt: blijf waakzaam en bidvoortdurend voor alle heiligen.’ We hebben hetnodig dat we naar elkaar omkijken, voor el-kaar blijven bidden en onze verlangens uit-spreken. Naar elkaar en naar God. Dat bete-kent ook Jezus vrijmoedig belijden envertellen wie hij is. Ongeacht hoe jong ofoud je handen zijn. Jezus is altijd nu. Bedankt, oma.

ColumnMajelle Hoek

Wes

bite

/app

Een kwartier voor God

De website eenkwartiervoorgod.nlstaat vol met gesproken meditatiesvoor wie - de naam zegt het al - zicheen kwartier per dag wil toewijdenaan God. Daarnaast bevat de web-site tips over hoe je dat kunt doen,bijvoorbeeld door er een vast ritu-eel van te maken met het ontstekenvan een kaars, het zingen van eenlied, het beluisteren van muziek, etcetera.

www.eenkwartiervoorgod.nl

David en Natan, anoniem, naar Maerten de Vos, 1547 - 1612Foto: Rijksmuseum

KER

KBLA

D G

EAN

DEW

EI

ALGEMEEN 3

PersoonlijkHet leven is niet leuk

In een GemeenteGroeiGroep met jonge vrouwen hoorde ik mezelf op enig moment zeggen: ,,Maar wie zegt, dat het leven leuk moet zijn? Ikvind het leven helemaal niet leuk!” Er viel een stilte. Bezorgde blikken gingen mijn kant op. ,,Is er iets?” ,,Ben je depressief?”, klonk het mee-levend. En toen kwam er een mooi gesprek op gang. Want zij waren verbaasd over mijn constatering en ik was verbaasd over hun verbazing.

door Nelleke Berntsen

‘Toevallig’ las ik daarna een ingezonden stukjein een blad. En toen begreep ik pas goed waarhun verbazing vandaan kwam. Want hetstukje stond model voor een gedachte die hierin het westen steeds nadrukkelijker gepromootis geworden.De schrijver van het stukje, een ex-priester, ge-loofde niet meer in een god. En na dit levenwas er ook niets meer, schreef hij. En daarommoest je vooral zorgen dat je het leuk had indit leven. Tja, als je niet meer in een God gelooft en nietmeer in een hiernamaals, dan is er ook geenoordeel meer en mag je alles zelf uitzoeken.Dan móet je er wel voor zorgen dat het ‘hier ennu’ leuk is!Maar hoe wonderlijk, dat ook christenen dithebben overgenomen! Want als we serieus deBijbel lezen dan komen we er toch al snel ach-ter dat God uiteindelijk een hoger doel metons heeft dan dat we het ‘hier en nu’ leuk heb-ben...? Dan blijkt dit leven een opgave. Dus ietswat je ‘gegeven’ is. Maar ook een opgave in diezin, dat het soms niet makkelijk is. Heel moei-lijk zelfs. Net als opgaven op school. Ze moetengeleerd worden, ze zijn vaak niet leuk, maarlater heb je er profijt van, omdat de opdracht

vormend voor je was.Op één of andere manier heeft ook het lijdenhierin achteraf een duidelijke plaats.In dat licht schreef Paulus zelfs over Jezus! Bij-voorbeeld in Hebreeën 2 vs 10 en 11. Daar lezenwe, dat God het passend vond om Christusdoor het lijden heen naar de uiteindelijke vol-maaktheid te voeren. Dus zelfs Christus die zovolmaakt mens was, moest nog lijden om ver-der te groeien!

EmmaüsgangersJezus zag dat kennelijk zelf ook zo, want bijLucas 24 vs 25 t/m 27 legt hij aan de Emmaüs-gangers uit, waarom Zijn leven niet ‘alleenmaar leuk’ is geweest. Hij vraagt hen: ‘Hebt udan zo weinig verstand en bent u zo traag vanbegrip, dat u niet gelooft in alles wat de profe-ten gezegd hebben? Moest de Messias al dat lij-den niet ondergaan om zijn glorie binnen tegaan?’ Dat wordt ook bevestigd door Jesaja53:11, waar we lezen: ‘Na het lijden dat Hijmoest doorstaan zag Hij het licht en werd metkennis verzadigd.’We weten: Zijn lijdensweg was voor ons.Maar... het bracht Hém dus ook tot de vol-maaktheid. En dat kunnen we ons misschien

een beetje voorstellen.Het is namelijk een onderdeel van ons mens-zijn, dat we ons pas iets echt kunnen voorstel-len als we iets dergelijks zelf hebben meege-maakt. Dat geldt voor vreugde, maar zekervoor verdriet. Pas als we zelf lijden, gaan weiets begrijpen van het lijden van een ander. Enwe worden er zelf door gerijpt. Hoe vaak hoor je niet: ik heb nooit geweten dathet zó eenzaam is om weduwe te zijn, of ge-scheiden, enz. Want woorden leren mensennooit zoveel als de ervaring. God weet dat. Ster-ker nog: Zijn maaksel zijn wij.C.S. Lewis schreef het boekje Het probleem vanhet lijden en daar gaat hij wat verder in op dat‘maaksel’. Niet alleen van de mens, maar vande hele aarde en haar natuurwetten. Hij stelt: ‘God zou er voor hebben kunnen zor-gen dat een houten balk zo zacht als een gras-sprietje wordt, wanneer we hem als wapen ge-bruiken. Zo zou de dampkring kunnenweigeren mij te gehoorzamen wanneer ik pro-beer geluidsgolven uit te zenden die leugensof beledigingen overbrengen. In zo’n wereldzouden verkeerde daden onmogelijk zijn,maar de wilskracht zou niets voorstellen en wezouden er niets kunnen leren”.Dus God heeft dit universum voor ons gescha-pen, stelt hij uiteindelijk. En als het anders hadgekund, had God het beslist gedaan!

Leugen!Hoe komt het dan toch, dat we ons hebbenlaten wijsmaken dat het lijden niet bij hetleven hoort? Het is een leugen!In de toekomende wereld, als wij met pijn enmoeiten hebben geleerd wat God ons wildeleren in dit leven, dán is het lijden niet meernodig, begrijpen we. ‘Dan worden de tranenvan de ogen gewist en de dood zal niet meerzijn.’ (Openbaring 21:4) Dus kennelijk kan hetin deze wereld (nog) niet anders, maar zo zalhet niet altijd blijven.De apostelen schrijven er ook in al hun brievenover, bijvoorbeeld in I Petrus 1 vs 4: ‘Er wachtu een onvergankelijke erfenis. Verheug u daar-over al moet u nu tot uw verdriet nog een kortetijd allerlei beproevingen verduren!” En Ro-meinen 8:18: ‘Ik ben ervan overtuigd dat hetlijden van deze tijd in geen verhouding staattot de luister die ons in de toekomst zal wor-den geopenbaard!’Zo worden we steeds weer opgeroepen om Godhierbij te vertrouwen. Tegelijk is dat één vande moeilijkste opgaven, levend in deze aardsewerkelijkheid, juist door het vele lijden datdaar is. Er zijn onnoemelijk veel woorden voorte bedenken, maar het woordje ‘leuk’ daarvoorte gebruiken, dekt voor mij op geen enkele ma-nier de lading.

Nelleke Berntsen uit Leeuwarden is gepensioneerd docente levensbeschouwing

en redactielid van Geandewei

ALGEMEEN

KER

KBLA

D G

EAN

DEW

EI

4

Fotokollum Willem WilstraWoartels (by Psalm 92: 7 en 8)

Psalm 92 : 7 en 8

Dan sil de oprjochte aardzje in prûze palm allyk,in seder, sa’t hja ryk de Libanon beskaadzje.

Hja sil har jeugd fernije en, plante yn’t hûs fan God,by alle leed en lot yn’t hillich foarhôf dije.

Sels yn har grize dagen bliuwt har de freugde wis,om glânzich, grien en fris de goede frucht te dragen,om’t rjocht fan God de Heare te melden fier yn’t rûn,want Hy, har fêste grûn, kin ûnrjocht net ferneare.

Fedde Schurer en Cor Waringa

Gemeenteleden die interesse hebben om uitvaartdiensten te gaan leiden, kunnen - bij vol-doende deelname - nog dit jaar een cursus volgen in Dokkum. Het Landelijk Dienstencen-trum komt deze cursus verzorgen, die bestaat uit acht dagdelen.

Leiden van uitvaartdiensten Cursus Dokkum heeft nog ruimte

Spreken over ‘vijf jaar Liedboeken verder’ op 26 mei

De Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied(ISK) houdt op 26 mei in de Bergkerk inAmersfoort een dag rondom het in 2013 ver-schenen Liedboek, zingen en bidden in huisen kerk. Predikanten, cantores, voorzangers,organisten, pianisten, componisten, dichters,liturgen, zangers en andere belangstellendenverkennen de ervaringen, de mogelijkheden,nieuwe ontwikkelingen en suggestiesrondom het Liedboek. Deelname aan de dag,die duurt van 10.30 tot 16.00 u. kost 10 euro,inclusief lunch. Meer informatie en inschrij-ven via www.kerklied.net.

Landelijke Pastorale Dag op 26 mei: ‘Een goed gesprek’

De Landelijke Pastorale Dag, een samenwer-king tussen de Protestantse Kerk en het Ou-derlingenblad, wordt dit jaar op 26 mei ge-houden, op hogeschool Windesheim inZwolle. Het thema is Een goed gesprek, met aan-dacht voor het geloofsleven en het pastoraalgesprek. Geestelijk verzorger Margriet van derKooi en theoloog des vaderlands ClaartjeKruijff leiden het thema in. Daarnaast is ereen ruim aanbod van workshops, gericht opde pastorale praktijk. Informatie over het pro-gramma en aanmelden via protestantse-kerk.nl/lpd

Gastheren/-dames gezocht voorTheehuis Noorderbegraafplaats

De Stichting Theehuis Leeuwarden zoekt vrij-willigers voor de functie van gastvrouw/gast-heer in het Theehuis op de Noorderbegraaf-plaats. Het theehuis in het voormaligelijkenhuisje is vijf dagen per week geopendvoor begraafplaatsbezoekers zodat die ietskunnen drinken, praten met lotgenoten ofhun verhaal kwijt kunnen bij de vrijwilligersdie er werken. Informatie over de functie bij Els van Erp (058) 2574737 en/of via www.thee-huisleeuwarden.nl

Pinksterfeest 316 heeft dit jaarals thema ‘IK BEN!’

De tweede editie van Pinksterfeest 316, van 18t/m 21 mei aan de Ald Duerswâld in Wijnje-woude heeft als thema ‘IK BEN!’ en kent eenafwisselend programma voor kinderen, tie-ners, jongeren en volwassenen, zoals work-shops, lezingen en muziek. Het programmawordt nog steeds aangevuld op www.pinkster-feest316.nl. Rondom het feestterrein zijnmeerdere campings, maar dit jaar is het voorhet eerst ook mogelijk om op het terrein zelfte overnachten. Een plek reserveren kan ookvia de website. Daar kunnen zich ook nog al-tijd vrijwlligers aanmelden. Het Pinksterfeest316 is gratis toegankelijk.

Diversen

Yn myn jonge jierren stroffele ik al al oer dizze woartels yn de bosken fan Beetstersweach. My is oan te sjen dat ik wilens 65 jier âlder wurden bin mar dizze beam en woartels

lizze der noch krekt allyk hinne! Machtich dochs!

Een aantal leden van de Protestantse Ge-meente Dokkum-Aalsum-Wetsens heeft zichal aangemeld voor de cursus. Leden van andere gemeenten zijn echter ooknog van harte welkom om zich aan te melden,want als er een groep van minimaal acht per-sonen ontstaat, komt het Landelijk Diensten-centrum de cursus nog dit jaar aanbieden.

Meer inhoudelijke informatie aangaande decursus vindt u op de website van de Protes-tante Kerk onder ‘Leiden uitvaartdienstendoor gemeenteleden’. Mocht u belangstelling hebben om de cursusin Dokkum te volgen, dan kunt u contact op-nemen met mw. G. Jelsma-de Jong, kerkelijkwerker PGDAW wijk 1: (06) 105 89 992.

ALGEMEEN

KER

KBLA

D G

EAN

DEW

EI

5

Piscina op miniatuur (ca 1450), Universiteitsbibliotheek Utrecht

Geloofsgetuige

Vanuit de pastorie van het Zwitserse arbei-dersdorp Safenwil werd een eeuw geledeneen theologische revolutie ontketend meteen wonderlijk boek, een commentaar op deBrief aan de Romeinen. Ds. Karl Barth wildeeen nieuw soort theologie. Heel dicht bij deapostel Paulus, bijbelse theologie. Wel in defilosofische taal van zijn tijd, maar kritischover de cultuur, de politiek en het christen-dom van Europa. Vriend ds. Thurneysendacht via brieven mee. Barth sympathiseerdemet de socialisten en was diep geschokt overde Duitse universiteiten waar hij had gestu-deerd. Bijna alle hoogleraren steunden KaiserWilhelms oorlog. ‘God wil het’. Tijd voor hetopnieuw peilen van het Evangelie van oor-deel en genade. God is anders. Weg met hettheologische liberalisme dat groot denkt overde mens en klein over God. Het boek baardein 1919 veel opzien, ook bij de tweede drukvan 1922 toen Barth het boek geheel omge-werkt had en nog kritischer was. Ook ‘links’kon het Koninkrijk van God niet brengen. Hoogleraarsbenoemingen volgden. Zijn theo-logische ontwikkeling maakte hem in toene-mende mate tot bewonderaar van Luther enCalvijn en andere oude klassiekers. Na watvooroefeningen begon hij begin jaren ’30 aanzijn grote werk: het schrijven van een nieuwegeloofsleer, de Kirchliche Dogmatik, afgekortKD. Hoewel er in een halve eeuw een reeksdikke banden verscheen, kreeg Barth het nietaf. Ondertussen was hij wel de meest invloed-rijke theoloog van de eeuw geworden, een le-raar voor protestanten en rooms-katholiekenover de gehele wereld. Dat werd versterktdoor zijn voortrekkersrol in het kerkelijk ver-zet tegen Hitler. Hij redigeerde de Barmer The-sen, het belijdenisgeschrift dat verheerlijkingvan de Führer radicaal veroordeelde in Chris-tus’ naam. Hitler verjoeg hem uit Bonn.Vanaf 1935 was Bazel Barths hoofdkwartier. Maar ook de Koude Oorlog kreeg zijn steunniet. De westerse kritiek op het commu-nisme was hem te goedkoop. En zo hadBarth wel meer verrassingen. Zo vond hij demuziek van Mozart dichter bij het Evangeliestaan dan die van Bach. En preken deed hijhet liefst in de gevangenis. Minder aange-naam was zijn wonderlijke relatie met zijnsecretaresse, de theologe Charlotte vonKirschbaum. Die KD, in brieven met zijn Nederlandse be-wonderaar K.H. Miskotte aangeduid als MobyDick, naar een bekende literaire walvis, waswel erg breedsprakig. Die boeken zijn nuvoor een habbekrats te koop. De essentieblijft goud waard: een getuigende theologiemet diep respect voor het Woord dat uit debijbelse geschriften opklinkt, eerbiedigeoverweging van de betekenis van de eneNaam. Harmen Jansen

Karl Barth‘Het laatste woord dat ikals theoloog en ook als po-liticus te zeggen heb, isniet een begrip als ‘ge-nade’, maar een naam:Jezus Christus’*10 mei 1886, Bazel† 10 december 1968, Bazel)

Een bijzonder bericht: de oude molen aan de Dokkumertrekweg te Leeuwarden is gereno-veerd. Er staan nu zelfs wieken op, zodat deze nieuwe molen, gelegen temidden van grotemoderne hogeschoolgebouwen, de volle aandacht trekt. De oude naam is gehandhaafd: DeEendragt. En de eigenaar de NHL Stenden hogeschool, die per 1 januari 2018 is ontstaan uitde hogescholen NHL en Stenden, heeft aan dit gebouw vooral een levensbeschouwelijke be-stemming gegeven. Ook dat is bijzonder. door ds. Rein Veenboer

EXPECTMeer dan 20.000 studen-ten staan ingeschreven bijinstellingen van hoger on-derwijs in Leeuwarden. Be-paald geen gering aantal.Daarvan zijn velen afkom-stig uit Fryslân, maar ookenkele duizenden van bui-ten Nederland. In deze wereld van stu-denten en onderwijsgeven-den is ook de kerk verte-genwoordigd. Onder deEngelse naam EXPECTworden activiteiten endiensten aangeboden van-uit de Stichting Studen-tenpastoraat Leeuwarden.Aan deze stichting zijn ver-bonden de ProtestantseGemeenten te Leeuwar-den, te Leeuwarden-Huizum en te Goutum, deVrije Evangelische Gemeente en de Doopsge-zinde Gemeente. Steun is er ook vanuit de lan-delijke PKN en gemeenten uit de provincieFryslân. De doelgroep is allerminst beperkt tot chris-telijke studenten of tot hen die belangstellinghebben voor geloof en kerk. Ook niet-gelovigestudenten en studenten van andere religieszijn deelnemers aan de activiteiten. Inhoude-lijk zijn de activiteiten ook breed van opzet. Jezou ze kunnen plaatsen onder een koepel vanwoorden als menswaardigheid, eenheid, ge-lijkwaardigheid, identiteit, medemenselijk-heid, vrijheid, verantwoordelijkheid, gerech-tigheid, verzoening, gemeenschap, volk endemocratie en inclusieve samenleving, Hetzijn allemaal zeer wereldse woorden die je di-rect kunt verbinden met wat er zich afspeeltin de vriendenkring, het bedrijfsleven, de po-litiek, kunst en cultuur. Natuurlijk ook bin-nen kerk en religie. Deze woorden maken ookdeel uit van de geloofstaal of hebben er een di-rect binding mee. De volgende activiteiten geven een indruk vanhet programma van EXPECT. Cursussen overMisdaad en straf, mens en maatschappij;Rouw en verliesverwerking, Praktisch socialefilosofie, ‘Gewoon bijzonder’ (over groependie voorheen vaak minder gerespecteerd wer-den) en studiereizen. Binnenkort vindt eenreis plaats naar Krakau-Auschwitz-Praag.

Kerk in de wereld: binnen- ènbuitenkerkelijkJe kunt het hoger onderwijs ‘een wereld apart’noemen, alsof het buiten de gewone wereldstaat. Dat klopt niet. Integendeel, de wereld

van het hoger onderwijs isook in Leeuwarden eenweerspiegeling van degrote wereld, van vroeger,nu en van straks. Studen-ten zijn zich elke dagervan bewust dat ze wer-ken aan hun toekomst ènaan de toekomst van ande-ren. Nog grootser: zij kij-ken uit naar de wereld vanmorgen en veel later. Leeu-warden kan dan een be-trekkelijk kleine stad zijn,de grote vragen komenhier ook dagelijks binnen.Daar zijn we als kerk danook van harte bij betrok-ken. Het zijn inderdaadgrote woorden, waar je jeook aan kunt vertillen.Maar toch zijn we er mee

bezig. We kunnen niet anders. Dat je ‘in het groot’ denkt komt voort uit eeneerlijke bewogenheid die we als samenlevinghebben en waarin de kerk zich volledig her-kent als deelnemer. Een goede, rechtvaardigeen menswaardige wereld, daar hoop je op,daar geloof je in. Niet alleen voor mensen ge-boren in Fryslân, niet alleen voor aanhangersvan religies. Iedereen is bezig met die wereld.Als kerk kunnen we ons ook terugtrekken oponszelf en het leven binnen de muren van dekerk als het eigenlijke leven beschouwen.Maar dan doe je jezelf als kerk tekort. De kerkheeft twee bestaanswijzen: binnenkerkelijken buitenkerkelijk. Die twee zijn innig met el-kaar verbonden. Dat blijkt uit het gebed enprediking in de binnenkamer van de kerkmaar ook op allerlei wijzen uit actieve kerke-lijke aanwezigheid in de niet-kerkelijke we-reld.

De Eendragt‘Eendragt’ is de naam van de molen waarinEXPECT sinds januari is gevestigd, maar het isook een sleutelwoord. Eendracht brengt men-sen bij elkaar, tweedracht schept verdeeld-heid. In onze wereld heerst ook nog steeds ver-deeldheid. Je kunt kerk en religie situeren ineen achteraf-plekje uit respect voor die men-sen die behoefte hebben aan geestelijk leven.Maar laten we ook dat andere beeld vasthou-den. Het is ook zaak om als kerk onder demensen te zijn, gelovigen en niet-gelovigen,we hebben veel te delen met elkaar. Ook in diezin zoekt de kerk naar eendracht die groteris dan het kerkelijke leven..

Rein Veenboer is studentenpastor te Leeuwarden

In de wereld van het hoger onderwijs EXPECT in molen De Eendragt

Foto: Willem Wilstra

ALGEMEEN

KER

KBLA

D G

E AN

DE W

E I

6

Een windwijzer die onwillekeurig aan het paasverhaal doet den-

In de Fonteinkerk van Dokkum kwam onlangs met spijt in het hart de interkerkelijke damesgroep voor het laatst bijeen. Een bloeiendebijbelstudievereniging die maandelijks bijeenkwam rond het Woord van God, uiteraard onder het genot van een kop koffie. Zij vertegen-woordigden zo’n beetje alle gezindten. Samen kwamen ze bijeen in de naam van Jezus. door Maurice C.J. Wielenga

De kerkmuren waren in Dokkum weggeval-len. De regelmatige bijeenkomsten, 25 jaarlang trouw verzorgd door drie leidinggeven-den, gingen op het laatst niet meer: de vergrij-zing sloeg toe, de belangstelling verminderde,ook al omdat jongere vrouwen door hun da-gelijkse werk bijna geen tijd meer hebbenvoor een gespreksochtend. Zo zal het in meerplaatsen gaan, vermoed ik. Toch hebben dezebijeenkomst iets gehad in de geest van Pink-steren: hoe verschillend de denominaties ookmogen zijn, deze vrouwen begrepen elkaar,waren één in hun geloof, één in de hoop, éénin de liefde.

‘Ik ben uw Trooster’In Jesaja 51: 22 las ik een opvallende tekst: ‘Ik, ik ben uw Trooster! Wie bent u dan, datu bang bent voor mensen, die toch sterven?’Als we hierover nadenken en doordenken, ont-dekken we, dat Jesaja volkomen gelijk heeft.We kunnen bang zijn voor een overbuurmandie door het minste of geringste vervelende ofdreigende opmerkingen maakt die de sfeerkunnen verzieken. Nuchter stelt Jesaja vast,dat ook deze een sterveling is. Met Pinksteren krijgen de gelovigen een boost,een opvlieging misschien. In Joure komen opPinksterzondag alle christenen samen bijeenin Jezus’ naam, in Park Heremastate, in het

openluchttheater. Vrijwilligers hebben dan inalle vroegte honderden, misschien wel dui-zend stoelen gerangschikt. Uit de kelen vanvelen klinken opwekkende gezangen over dePinkstergeest die waait waar hij wil. Er warende vorige keer ook Syrische vluchtelingen bij,christenen die van huis en haard verdrevenwaren. Angst was bij hen niet waar te nemen.De Trooster, de Heilige Geest drijft die angstweg.

Irak, TurkijeOp een tolken- en vertalerscongres in Utrechtsprak ik een Iraakse man van een jaar of vijf-tig. Hij is christen en vertelde, dat in zijn landnog maar een paar christenen zijn overgeble-ven: nog een half procent.. En in Turkije, het land van Erdogan, de mandie hard op weg is autocraat en dictator teworden, bestond de bevolking tachtig jaar ge-leden nog voor 56 procent uit christenen. Nuis dat nog maar 1,2 procent. Dat vind ik schrik-ken. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?Over de Armeense kwestie, zeg maar de volke-renmoord die in 1915 – 1918 in Anatolië, hetoosten van Turkije plaats vond, is er nogsteeds geen podium voor een open en eerlijkgesprek. Naar schatting zijn er in die jaren an-derhalf miljoen christenen op barbaarse wijzevermoord. Ik zal u de details besparen, maar

we kunnen door documentaires wel een in-druk krijgen van de omvang en het grenze-loze bloedvergieten dat toen plaats vond.Op 24 april werd in de Armeense hoofdstad Je-revan, een van de oudste steden ter wereld, opde heuvel Tsitsernakabud een internationaleherdenkingsbijeenkomst gehouden bij het Ho-locaustmonument. Wat mij betreft had ieder-een in ons land op die dag twee minuten stiltemoeten betrachten voor deze slachtoffers vanhet Ottomaanse bewind, net als op de vierdemei. Voor de christenen in Turkije wordt hetde hoogste tijd dat zij het gevoel krijgen dat eraandacht aan hen besteed wordt, dat er voorhen vurig gebeden wordt, want het gebed ver-mag veel. Laten we dat daarom regelmatig inonze zondagse bijeenkomsten doen!

‘Laat u niet gek maken’Dat is een stevige uitspraak van Petrus: laat uniet gek maken, ook al bent u als christenennog zo’n klein kuddeke. Want, zo voegt hij eraan toe: ‘Wie zal u kwaad doen, als gij u beij-vert voor het goede?’ (1 Petrus 3: 14-15 e.v.). Almoest gij lijden om de gerechtigheid, toch zijtgij zalig. Doch vreest niet voor hun dreiging,en laat u niet verschrikken, maar heiligt deChristus in uw harten als Here, altijd bereidom verantwoording en rekenschap te gevenvan de hoop die in u is.’ Petrus, nog beter gezegd de Heilige Geest ,vuurt ons hier aan tot handelen, tot activiteit.De kerk van Christus wordt aan het werkgezet, met volle kracht vooruit. Het is de Hei-lige Geest die ons aanzet tot handelen, juist indeze kerkelijk slappe tijd van voortgaandekrimp en voortdurende kerksluitingen. Latenwe toch een voorbeeld nemen aan de eerstechristenen die vol vuur en enthousiasme bij-eenkwamen, gezamenlijk baden en deelden.Wat een heerlijke tijd moet dat zijn geweest!Het geeft ons een kick te lezen dat de migran-tenkerken in Amsterdam Zuid-Oost te kleinzijn geworden, zij puilen uit. Zo moet het bijons in de kerken ook weer worden. Want wijhebben een boodschap voor de wereld.Bij gelegenheid hoop ik een Congolese stu-dent uit Groningen, Joël is zijn naam, te inter-viewen over hoe in dat verscheurde en ge-kwelde land, de christenen het toch volkunnen houden. Om ten slotte met Paulus tespreken: (Romeinen 8: 16 – 17) ‘De Geest ge-tuigt met onze geest, dat wij kinderen Godszijn. Zijn wij nu zijn kinderen, dan zijn wijook erfgenamen: erfgenamen van God, enmede-erfgenamen van Christus: immers , in-dien wij delen in zijn lijden, is dat om ook tedelen in zijn verheerlijking.’ Een schoon vooruitzicht staat ons te wachten,broeders en zusters! Gezegende Pinksteren ge-wenst.

Maurice C.J. Wielenga uit Joure is taalkundige en publicist

PinksterenSamenkomen in de naam van Jezus

Geschilderde verbeelding van het uitstorten van de Heilige Geest op het plafond van de kathedrale basiliek van St. Louis, Verenigde Staten. Foto: Wikimedia Commons

ALGEMEEN

KER

KBLA

D G

EAN

DEW

EI

7

Ongeacht de samenhang waarin de naam ‘Israël’ wordt gebruikt of de betekenis waarin; deze leidt altijd tot verschil van inzicht. Bijbel-wetenschappers hebben hun visies en dat geldt eveneens voor systematisch theologen. Onderscheiden naar maar ook binnen politiekepartijen roept ‘Israël’ verschillende reacties op. door dr. Jurrien Mol

Voor de ene politicus is Israël de op 14 mei 1948uitgeroepen staat die omgeven is met vraagte-kens van volkerenrechtelijke en internationaal -rechtelijke aard. Voor een andere politicus is destaat een vervulling van profetieën aan Gods volkdat onze ongedeelde loyaliteit toekomt.

ScheidslijnWij kennen het volk Israël uit de Schriften: de na-komelingen van Jakob/Israël. Wij kennen hetland Israël als het beloofde land; eertijds Kanaän,dat smalle strookje aan de Middellandse Zee. Wijkennen het koninkrijk Israël uit de Bijbel; hetnoordelijke deel van het koninkrijk dat na Sa-lomo gescheiden raakte van Juda: Israël, het tien-stammenrijk en Juda, het tweestammenrijk. Wijkennen Israël in het Nieuwe Testament als eenverwijzing naar de Joden van wie een (beschei-den) deel tot geloof in Jezus van Nazaret is geko-men als de Messias en van wie een groter deelniet tot dat geloof is gekomen. Wij kennen destaat Israël als een parlementaire democratie inhet Midden-Oosten.Deze opsomming is beslist niet compleet. Het isom aan te duiden hoe divers het gebruik kan zijnen hoe lastig het is om te onderscheiden. Mijneigen ervaring als voorzitter van een classicalecommissie Kerk en Israël bevestigt dit. Bij herha-ling moest de vraag gesteld worden: ‘Wat bedoeltu met ‘Israël’?

Huiswerk voor de kerkAls kerk hebben ‘wij’ nog wel wat theologischhuiswerk te doen met betrekking tot Israël. AlsChristusbelijdende kerk is er weinig stem gege-ven aan de plaats van Israël in ons belijden. Dehistorische context van de belijdenissen en belij-dende teksten speelt altijd een rol in de verwoor-ding. Dat mag echter geen excuus zijn om demarginale plaats van Israël in het belijden vande kerk te vergoelijken of het als een status quote accepteren. Dikwijls wordt in zulke verbandengesproken over das Gebot der Stunde. Hiermeewordt geduid op datgene wat in een bepaaldtijdsgewricht gezegd, gedaan of beleden moe(s)tworden. Het is goed voorzichtig te zijn met hettoepassen van deze term. Door teveel tot Gebot derStunde te verklaren raakt de term onderhevig aaninflatie. Wie voortdurend spreekt over het Gebotder Stundehoudt geen ‘Stunde’ (uur) over waaropnog een ‘Gebot’ van toepassing is. Vaak blijkt pasachteraf - voor wie de geschiedenis enigszins kanoverzien - waarop de term Gebot der Stunde terechttoegepast is.Een voorbeeld van een terechte toepassing vandeze term is de Barmer Thesen uit 1934. Toen innazi-Duitsland na de machtsovername in 1933principes van bloed en bodem de kerk binnenge-bracht werden hebben belijdende christenen uitgereformeerde, lutherse en verenigde kerkenzich hier tegen uitgesproken. Met dit voorbeeldwil ik aangeven dat zorgvuldigheid in het ge-bruik van deze uitdrukking geboden is. Tevens

geeft het aan dat er enige afstand in tijd nodig isom dit te beoordelen.Mogelijk draagt een gesprek met Israël een ur-gentie van een Gebot der Stunde. De urgentie zit inde omslag van een spreken over naar een spre-ken met Israël om te komen tot een beter ver-staan van het delen in de aan Israël geschonkenverwachting.

IsraëlHet gesprek met Israël is een gesprek met gelo-vige Joden die de God van Abraham, Isaak enJakob belijden als hun God. Zij doen dat in eendiversiteit aan manieren die niet zoveel andersis dan de diversiteit waarin kerken en christelijkegeloofsgemeenschappen hun geloof praktiseren.De staat Israël blijkt een plaats te zijn waar diediversiteit aan Joodse gemeenschappen om hungeloof en Jood-zijn te praktiseren een plaatsheeft. Soms kan dit in rust en veiligheid gedaanworden, soms is dat onder dreiging en onrust.De situatie in en rondom Israël behoeft geen na-dere uitleg. De media berichten er vaker over dangewenst is, omdat berichtgeving vrijwel altijdslecht nieuws inhoudt. Te midden van de Arabi-sche buurlanden is Israël dit jaar al 70 jaar eenplaats waar Joden voluit Jood mogen en kunnenzijn. Volgens onze (Gregoriaanse) kalender valthet 70-jarig bestaan op 14 mei 2018. Naar deJoodse kalender viel de onafhankelijkheidsdag(jom ha’atsmaoet, 5 Ijar 5778) waarop het uitroe-pen van de staat Israël herdacht en gevierd werdop 19 april 2018. Tal van vieringen hebben dezedag omlijst en begeleid; zowel in Israël zelf als in-ternationaal, ook in ons land. Een gelukwens aanIsraël is op zijn plaats bij dit jubileum: een levens-duur lang – 70 jaar naar Psalm 90:10 – biedt destaat een (zo) veilige (mogelijke) plaats aan Joden.De geboden veiligheid geldt niet alleen de Joodseinwoners van Israël. Tal van andere dan deJoodse inwoners en bevolkingsgroepen delen indeze veiligheid.

Glad ijsAls theoloog spreken over de staat Israël heeft

veel weg van schaatsen op glad ijs. Van schaatsenover één nacht ijs is geen sprake in dit geval. Is-raël bestaat inmiddels 70 jaar als staat en in an-dere betekenissen is Israël al van oudsher aanwe-zig in kerk en theologie. Glad is het ijs wel, zeker als je een felicitatie uit-spreekt en termen als ‘jubileum’ en ‘herdenken’hanteert. Verschillende tegenkantingen en ver-wijten kan ik zonder probleem bedenken. Hetverschil aan visies binnen de kerk is mij ook nietonbekend. Meer dan eens ben ik door mensendie andere keuzes maken dan ik aangesprokenop mijn visie op Israël. Hier bedoel ik de staat Is-raël. Ik vermoed dat de leiding van onze Protes-tantse Kerk op landelijk niveau zich derhalve ookop glad ijs voelt. Hoe besteed je aandacht aan het70-jarig bestaan van de staat Israël? Ik kan mijtoch nauwelijks voorstellen dat er géén aandachtaan besteed wordt of uitsluitend negatief. Hoe-wel ik mij bewust ben van verschuiving van vi-sies wil ik mij niet voorstellen dat mijn kerk ingebreke blijft op het punt van een positieve ui-ting ten aanzien van het 70-jarig bestaan van destaat Israël. De gladheid van het ijs zie ik beslistook. Anderzijds is er geen mooier ijs om op teschaatsen dan glad ijs. Je moet er alleen voor zor-gen dat je schaatsen scherp zijn.

Scherpe schaatsenOm bij te dragen aan het slijpen van de theolo-gische schaatsen opdat ze scherp zijn, is hetboekje 12 artikelen over Israël (Boekencentrum2018) verschenen. Graag beveel ik dit boekje biju aan voor persoonlijke bezinning en gesprek inkringen en de gemeente. De gespreksvragen aanhet eind van elke bijdrage helpen daarbij. Vanuitverschillende theologische disciplines wordt hetgesprek gevoerd waarbij ook kritische stemmenen vragen niet ontbreken. Uitspreken dat je deeltin de aan Israël geschonken verwachting en datje onopgeefbaar verbonden bent met Israël leidttot het voeren van het gesprek met Israël.

dr. Jurrien Mol is een vaste medewerker van Geandewei

70 jaar IsraëlDe kerk heeft theologisch huiswerk te doen

Te midden van de Arabische buurlanden is Israël dit jaar al 70 jaar een plaats waar Joden voluit Jood mogenen kunnen zijn, zoals hier bij de Klaagmuur in Jeruzalem. Foto: Willem Wilstra

VOLG

ENDE

KEER

ea

nd

ewe

iG

in

Het consistoriegebed

Wie durft als eersteiets te zeggen?Een liturgische snoepwinkel